Меншік құқығының тоқтатылу негіздері
Жоспар
Кіріспе 2
І-ТАРАУ. МЕНШІК ҚҰҚЫҒЫ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР 4
1.1 Меншік құқығы ұғымы және оның мазмұны 4
1.2 Меншік құқығының пайда болу негіздері 6
ІІ-ТАРАУ. МЕНШІК ҚҰҚЫҒЫНЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ТОҚТАТЫЛУЫ 12
2.1. Жекеменшік түсінігі мен түрлері 12
2.2. Мемлекеттік меншік түсінігі және түрлері 23
2.3. Меншік құқығының тоқтатылу негіздері 27
Қорытынды 30
Қолданған әдебиеттер 31
Кіріспе
Меншік институты әлі де болса көптеген ғалымдардың назарын
Бұл курстық жұмыстың өзектілігі - нарықтық қатынастардың даму
Меншік құқығы субъектінің заң арқылы танылатын және қоралатын
Меншік институты Қазақстанның қалыптасуынан бастап зерттеліп келеді. Меншік
Меншік қатынастары әртүрлі құқық салалары нормаларымен реттелінеді, яғни
Бұл қазіргі кезде жүргізіліп жатқан экономикалық реформалардың бағытын
Осы курстық жұмысында иелену, пайдалану, билік ету, меншік,
Сонымен қатар, меншік қатынастарын құқықтық реттеу мәселелері жан-жақты
І-ТАРАУ. МЕНШІК ҚҰҚЫҒЫ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
1.1 Меншік құқығы ұғымы және оның мазмұны
Меншік құқығы түсінігін, оның пайда болуын және ерекшеліктерін
Бұл тұрғыда ең алғаш меншік ретінде жеке тұлғаға
Меншіктің берілген бұл жай анықтамасынан біз мынаны түсінеміз,
Меншік бұл – қоғамдық қатынас. Қоғамдық қатынас ретіндегі
Сонымен, меншік – материалдық нысан және еріктілік мазмұн
Иелену – меншік иесінің затқа шаруашылық билігін білдіреді.
Пайдалану – затты өндіру немесе қолдану барысында, одан
Ал билік ету – затқа қатынасты оның тағдырын
Жоғарыда қарастырылып жатқан меншік түсінігі экономикалық тұрғыдан оның
Меншіктің түсінігі иеленіп алу тұрғысынан К. Маркстің еңбектерінде
Осыған дейін меншік экономикалық категория ретінде қарастырылып келді.
Мемлекеттік-құқықтық нысандағы қоғамда меншіктің экономикалық қатынасы құқықтық бекіту
Меншік құқығының мазмұнын иесіне тиесілі иелену, пайдалану және
Ал енді бұл меншік құқығының нысанын қарастыратын болсақ:
Иелену құқығы – мүлікті іс жүзінде иеленуді жүзеге
Пайдалану құқығы – мүліктен оның пайдалы табиғи қасиеттерін
Билік ету құқығы – мүліктің заң жүзіндегі тағдырын
Жоғарыда айтылғандай, меншік иесі өзіне тиесілі мүлікке қатысты
Бұрынғы әрекет еткен азааттық заңдарда меншік иесінің меншікке
1.2 Меншік құқығының пайда болу негіздері
Меншік құқығы тек қана белгілі бір құқықтық фактінің
Дамыған ғылымға меншік құқығының пайда болу негізін бастапқы
Меншік құқығын иеленудің тәсілдерінің бөліну негізіне иеленушілік критеиясын
Егер шартта немесе заңдарда өзгеше көзделмесе жаңа затқа
Меншік иесі бар мүлікке меншік құқығына басқа адам
Азамат қайтыс болған ретте оған тиесілі мүлікке меншік
Ал заңды тұлға қайта ұйымдастырылған ретте оған тиесілі
Жеке тұлғаға келетін болсақ, ол меншік иесі жоқ
Меншік құқығын азаматтық құқықтың субъектілері әртүрлі негіздерде ала
Меншік құқығын алуда бастапқы және туынды негіздерін шектеу
Бастапқысына жататын талап деп мынаны айтамыз: зат бұрын
Туынды негіздер мешік иесі құқығын алуда бұрынғы меншік
Меншік құқығының туынды негіздерінің пайда болуы шартқа (сатып
Жаңа меншік иесіне тек заттың ғана меншік құқығы
Енді меншік құқығының бастапқы негіздеріне тоқталатын болсақ, Азаматтық
Қозғалмайтын мүлікті жасау аяқталғанға дейін, ал тиісті жағдайларда
Заң бастапқы негіздерге мүлікті пайдалану нәтижесінде алынған жемістерді,
Меншік құқығын алудың бастапқы негізінде өңдеу де жатады
Сонда әлгі өнімге құқық алатын оны жасаған адам
Өңдеуді жүзеге асырған адамның ықылассыз әрекеттерінің нәтижесінде материалынан
Меншік құқығының пайда болуның бастапқы негіздеріне өнімді жинауға
Меншік құқығын алудың бастапқы негіздеріне Азаматтық Кодекс тұңғыш
Иелену мерзімі бойынша меншік құқығын алудың қажетті жағдайы
«Тура өзінің мүлкіндей көру» теңеуі тек мүлікті ұстау
Иелену мерзімнің қажетті шарты оны адалдықпен иелену, яғни
Иелену мерзімінің тағы бір маңызды шарты ашық және
ІІ-ТАРАУ. МЕНШІК ҚҰҚЫҒЫНЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ТОҚТАТЫЛУЫ
2.1. Жекеменшік түсінігі мен түрлері
Біздің Республикамызда қалыптасқан нысан бойынша жалпы меншік құқығы
Жеке меншік азаматтардың және мемлекеттік емес заңды тұлғалар
Бұл аталған нысандағы меншіктің пайда болу негіздері жоғарыда
Заң құжаттарына сәйкес, азаматтарға немесе заңды тұлғаларға тиесілі
Жалпы негізде жеке меншікте болатын мүліктің саны мен
Республикалық меншік республикалық қазынадан және заң құжаттарына сәйкес
Коммуналдық меншік болса, жергілікті қазынадан және заң құжаттарына
Екі немесе бірнеше адамның меншігіндегі мүлік оларға ортақ
Ортақ меншік екі немесе бірнеше адамның меншігіне мүлік
Осы бірлескен меншікке қатысушылардың келісімі бойынша, ал келісімге
Егер үлесті меншікке қатысушылар үлестеріні мөлшері заң құжаттары
Ал үлесті меншіктегі мүлікке билік ету оның барлық
Жалпы ортақ бірлескен меншік:
ерлі-зайыптылардың ортақ меншігі;
шаруа (фермер) қожалығының ортақ меншігі;
жекешелендірілген тұрғын үйге ортақ меншік түрінде болады.
Бұл аталған ортақ бірлескен меншік түрлерін жеке дара
Ерлі-зайыптылардың ортақ меншігі деп – олардың некеде тұрған
Ерлі-зайыптыларға некеге тұрғанға дейін тиесілі болған, сондай-ақ олардың
Шаруа (фермер) қожалығының мүлкі, олардың арасындағы шартта өзгеше
Шаруа қожалығы мүшелерінің бірлескен меншігінде оның мүшелерінің ортақ
Шаруа қожалығының қызметі нәтижесінде алынған жемістер, өнім және
Ал, жекешелендірілген тұрғын үйге ортақ меншік дегеніміз –
Бұл негізде тұрғын үйде тұратын жанұя мүшелерінің барлығы
Негізінен бірлескен меншікке қатысушылар, егер олардың арасындағы келісімде
Сонымен бірге мүлікке билік ету жөніндегі мәмлені қатысушылардың
Ал егер нотариаттың куәландіруін немес мемлекеттік тіркеуді қажет
Ортақ меншікті бірлескен меншікке қатысушылар арасында бөлу, сондай-ақ
Үлесті немесе бірлескен меншікке қатысушыға несие беруші қатысушы
Ортақ меншіктің өзге қатысушылары борышқордың үлесін сатып алудан
Егер мұндай жағдайда, үлесті заттай бөліп шығару мүмкін
Жылжымайтын мүлікке меншік кондоминиум нысанында да пайда болуы
Мұндағы әрбір меншік иесінің ортақ мүліктегі үлесі оның
Әрбір меншік иесінің ортақ мүліктегі үлесінің мөлшері мен
Ал осы үлесті меншіктегі мүлікті иелену және пайдалану
Мұны да бірлесіп мүлікті меншік иесі ретінде ұстаудың
Жай серіктестік осы бірлескен қызмет туралы шарт (жай
Жай серіктестік заңды тұлға болмайды. Бірлескен қызмет туралы
Осы аталған жай серіктестік қатысушылардың бірлескен қызметі туралы
Бірлескен қызмет туралы шартқа қатысушылар өз мақсаттарына жету
Шартқа қатысушылардың ақшалай немесе өзге де мүліктік жарналары,
Осы бірлескен қызмет туралы шартқа қатысушылардың ортақ істерін
Бірлескен қызметке қатысу құқығын беру бірлескен қызмет туралы
Бірлескен қызметке қатысушылардың қайсыбіреуінің қатысудан бас тартуы салдарынан
Консорциум – бұл бірлескен шаруашылық қызметі туралы шарт
Консорциумға қатысушылар өздерінің шаруашылық дербестігін сақтап қалады және
Осы аталған консорциумға қатысушылардың арасындағы қатынастар шарт негізінде
Консорциумға қатысушылар, егер консорциалдық келісімде өзгеше ескертілмесе, консорциум
Консорциум өз қызметін алдына қойған міндеттерін орындағаннан кейін
Қазақстан Республикасы Конституциясының 26 б. Мен Азаматтық Кодекстің
Азаматтардың меншік құқығының пайда болу жағдайына байланысты иеленудің
Жеке кәсіпкерлік – азаматтардың тауарларға (жұмысқа, қызметке) сұранымды
Кәсіпкерлік қызметін ұйымдастыру түріне орай жеке кәсіпкерлік заңды
Азаматтардың жеке меншігіндегі мүліктерді, егер заңда өзгеше көзделмесе,
Азаматтардың меншігі экономикалық категория ретінде жеке меншіктенудің барлық
Меншік құқығының субъектісі жеке тұлға болып табылады. Бірақ
Заң жеке кәсіпкерлікті және жеке бірлескен кәсіпкерлікке бөледі.
Бірлескен кәсіпкерлік бір топ адамның ортақ меншігіндегі мүліктерден
Бірлескен кәсіпкерлік жалпы бірлескен меншік (жұбайлардың бірлескен жалпы
Бірлескен кәсіпкерлердің нысандары мынадай болады:
ерлі-зайыптылардың бірлескен ортақ меншігін жүзеге асыратын ерлі-зайыптылар кәсіпкерлігі;
шаруашылық қожалығы немесе бірлесіп тұрғын үйд жекешелендіру негіздерінде
жай серіктестік, бұл орайда кәсіпкерлік қызмет меншіктің ортақ
«Жеке кәсіпкерлік туралы» Заңның 9-10 баптарына сәйкес, егер
а) кәсіпті тіркеуді талап етуді;
ә) кәсіппен тіркеусіз шұғылдана беру.
Заң азамат-кәсіпкердің тіркеуге байланысты қызметін нақты айқындайды. Жалдамалы
Заңды тұлға құрмай-ақ кәсіпкерлік қызметті жүзеге асырушы азаматтар
Заң жеке кәсіпкердің өз атынан кәсіпкерлік қызметпен айналысатындығын,
1.Қазақстан Республикасының Конституциясында «Қазақстан Республикасының азаматтары заңды түрде
Азаматтық Кодекстің 191 б., 2 т-на сәйкес азаматтарға
Азаматтық құқықтардың Азаматтық Кодекстің 3-ші тарауында реттелген. Азаматтардың
2.«Жер туралы» Заңның 2 б. Сәйкес жер ққық
«Жер туралы» заңның 18 б. Сәйкес азаматтардың жеке
3. Азаматтардың меншік объектісінің маңызды түрінің бірі тұрғын
Тұрғын үй немесе оның бір бөлігіне меншік құқығы
Қазіргі кезде бағалы қағаздар азаматтық құқытардың объектілері ретінде
Мемлекеттік емес заңды тұлғалар мен олардың бірлестіктерінің меншігі
Жекешелендіру үрдісі кезінде жеке меншікке негізделген мемлекеттік емес
Азаматтық Кодекс мемлекеттік емес заңды тұлғалардың ұйымдастыру-құқылық түрін
Арнайы қабылданған заңдар, сондай-ақ кондоминиумдердің меншік құқығын, шетелдік
Көптеген дамыған елдердемемлекеттік емес заңды тұлғалар жалпы тұжырым
Мемлекеттік емес заңды тұлғалардың меншік құқығының ерекшеліктерін айқындайық:
міндеттемелік құқығын (шаруашылық серіктестері, акционерлік қоғамдар, өндірістік кооперативтер);
не заттық, не міндеттемелік құқықтарын иеленбейді (қоғамдық бірлестіктердің,
Шаруашылық серіктестігі мен өндірістік кооперативтердің қатысушылары міндеттемелік құқығына
Мемлекет құзіретті немесе өкілетті орган ретінде тек акционер
Осындай ерекшеліктерге байланысты мынадай анықтама беруге болады: мемлекеттік
Мемлекеттік емес заңды тұлғалардың меншігіне, заң құжаттарына сәйкес
Мемлекеттік емес заңды тұлғалардың меншік құқығы объектілері жөніндегі
Жеке меншікте мүліктердің саны мен құны заңмен шектелмейтін
Меншіктің пайда болуының жалпы негіздеріне мекемелердің салымдары, сондай-ақ
2.2. Мемлекеттік меншік түсінігі және түрлері
Мемлекеттік меншік Конституциямен (6 б.), Азаматтық кодекспен (192
Мемлекеттік меншік қатынасы теңдікті жариалай отырып, белгілі бір
1)мемлекет егеменді биліктің иесі, ол осыған орай заңдар
2)мемлекет заңды тұлға болып табылмайды, сондықтан да оның
3)мемлекеттік меншіктің аумағы зор, ол кез келген мүлікті,
4)мүлікті меншікке алуда әр түрлі тәсілдер қолданады, айталық,
5)мемлекетік меншік негізінде әлеуметтік жадай жүзеге асады, яғни
Мемлекеттік меншік құқығын объективтік мағынада Қазақстан Респубомкасы атынан
Мемлекеттік меншік құқығы субъективтік мағынада мүлікті иелену, пайдалану
Мемлекеттік меншік субъектісі болып мемлекет табылады. Мемлекеттік меншікті
«Мемлекеттік кәсіпорындар туралы» Жарлықтың 1 бабы негізінде мемлекеттік
Мемлекеттік меншік объектілеріне мыналар жатады:
қозғалмалы және қозғалмайтын заттар;
ақша, шетелдік валюта;
бағалы қағаздар;
міндеттемелік және басқалай заттық құқықтар мен міндеттер.
Қазіргі заң мемлекеттік заңды тұлғалардың мүлкін айыруда қор
Жоғарыда айтылғандай, мемлекеттік меншік республикалық мемлекеттік меншік және
Республикалық бюджетке түсетін түсімдер:
Республикалық бюджеттің кірістері (арнайы экономикалық аймақтардың қаржы қорларына
Алынған ресми трансферттер (гранттар);
Республикалық бюджеттен бұрын берілген несие бойынша негізгі борышты
Алтын-валюта қорын неисе ретінде беруге болмайды. Қазақстан Республикасы
Алтын-валюта қорын толықтыруды Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкісі жүргізеді
Бағалы металдар мен бағалы тастардың мемлекеттік қоры бағалы
Мемлекеттік (бюджеттік) қор Мемлекеттік күзетте сақталады. Бұл қорға
Қазынаға сондай-ақ мынадай мемлекеттік меншік объектілері де жатады:
Заңда тек мемлекет қана меншік иесі болатын мүліктердің
Қазіргі заң республикалық кәсіпорындарға мүлікке шаруашылық жүргізу құқығын,
Азаматтық кодекстің 192 бабының 3 тармағына сәйкес коммуналдық
Жергілікті бюджет қаражаты мемлекеттік заңды тұлғалардан бекітіліп берілмеген
Конституцияның 87 бабында жергілікті атқарушы органдардың қарауына коммуналдық
Коммуналдық меншіктің ерекшелігі оның қызметінің жергілікті мәселелерге арналып,
Мемлкеттік Азаматтық Кодекстің 192 бабы негізінде мемлекеттік мүліктің
Қазақстан Республикасы азаматтық құқықтық субъектісі ретінде мемлекеттік меншікті
Мемлекеттік иелену құқығы дегеніміз, қарамағындағы заңмен қорғалатын мемлекеттік
Мемлекет өзінің кәсіпорындарына, қазыналық кәсіпорындар мен иесі ретінде
Пайдалану құқығы дегеніміз мемлекеттік мүліктен мемлекет пен жалпы
Мемлекеттік билік ету құқығы мемлекеттік мүлікті иелену мен
Мемлекеттік биліктің билік етуге байланысты қатынастары Азаматтық Кодекс
2.3. Меншік құқығының тоқтатылу негіздері
Меншік иесі өз мүлкін басқа адамдарға берген, меншік
Мүлікті меншік иесінен ықтиярсыз алып қоюға жол берілмейді,
1.меншік иесінің міндеттемелері бойынша мүлікке өндіріліп алынған ақы
2.заң құжаттарына сәйкес, белгілі бір адамға тиесілі бола
3.реквизицияланған;
4.тәркіленген;
5.жер учаскесін алып қоюға байланысты қозғалмайтын мүлікті иеліктен
6.күтімсіз ұсталған мәдени немесе тарихи қазыналар сатып алынған
Жекешелендіру туралы заң құжаттарында көзделген реттер, жағдайлар мен
Азамат немесе заңды тұлға өзіне тиесілі мүлікке меншік
Меншік құқығынан бас тарту басқа тұлға меншік құқығын
Меншік иесінің міндеттемелері бойынша мүліктен ақы өндіріп алу,
Егер заң құжаттарымен жол берілетін негіздер бойынша заң
Ал егер де азаматтық немесе заңды тұлғаның меншігінде
Реквизициялау – бойынша дүлей апаттар, авариялар, жұқпалы аурулар,
Меншік иесіне реквизицияланған адам реквизиция жүргізуге байланысты жағдайлар
Заң құжаттарында көзделген реттерде мүлік меншік иесінен жасаған
Мемлекеттік органның меншік иесінен мүлікті алып қоюға тікелей
Егер меншік иесі меншік құқығын тоқтатуға әкеліп соқтыратын
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес, ерекше бағалы әрі мемлекет
Мәдени қазыналар сатып алынған кезде меншік иесіне –
Меншік құқығы тоқтатылған кезде мүлік оның нарықтық құны
Меншік иесі емес адамның заттық құқықтары заң құжаттарында,
Қорытынды
Бұл курстық жұмысты қорытындылай келе, меншік құқығы субъектінің
Иелену құқығы дегеніміз – мүлікті іс жүзінде иеленуді
Пайдалану құқығы дегеніміз – мүліктен оның пайдалы табыс
Меншік құқығының негізгі элементі – билік ету өкілеттілігі,
Меншік екі түрге бөлінеді: мемлекеттік және жеке меншік.
шаруашылық жүргізу құқығы;
оралымды басқару құқығы болып бекітілген.
Меншік құқығы 6 негіз бойынша тоқтатылады.
Бұл айтылғандардан мынадай қорытында шығаруға болады: меншіктің субъективті
Қолданған әдебиеттер
Қ.Р. Конститутциялық құқығы. Сапарғалиев.
Қ.Р. Мемлект және құқығының негіздері 2003
Қ.Р. Азаматтық құқығы Төлеуғалиев Ғ.
Қ.Р. Конститутциясы 2002 ж
Қазақша-орысша сөздік
1 Тугинский Б.И., Сафиуллин Д.Н. «Правовая экономика: проблемы
1 К.Маркс, Ф.Энгельс. Соч. 2-е изд. Т.46.Ч.1. Ст.23-24
2 В.П.Шкредов. 1. Метод исследования собственности в «Капитале»
2. Экономика и Право. 2-е издание. М., 1990
1 А.В.Венедиктов. Государственная социалистическая собственность. М.-Л., 1948ж. Ст.563-564
2 Черепахин. Правопреемство по советскому гражданскому праву. М.,
1 Шешеневич Г.Ф. Учебник русского гражданского права. –М.,
1 №5 пост-я Пленума Верх. Суда РФ от
1 Ќазаќстан Республикасыныњ «Жауапкершіліг шектеулі жєне ќосымша жауапкершілігі
1 Финансы/Под ред. Радионовой. – М. Финансы и
1
Меншік құқығының тоқтатылу негіздері
Жер құқық қатынастары
Жерге меншік құқығының және өзге де құқықтардың пайда болу, өзгеру және тоқтатылу негіздері. Жермен жасалатын мәмілелердің ерекшеліктері
Еңбек құқығының қағидаттары
Жер құқықтық қатынастары
Табиғатты пайдалану құқығы түсінігі
Еңбек қатынастары
ҚР жерге жеке меншік құқығы
Жерді құқықтық қорғау
Азаматтық - құқықтық қатынастар