Жинақтаушы зейнетақы қорлары

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ .............................................................................................. 4
1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҚАРЖЫ ЖҮЙЕСІНІҢ ДАМУЫНДАҒЫ ЗЕЙНЕТАҚЫ ҚОРЛАРЫНЫҢ МӘНІ
7
1.1 Қаржы жүйесіндегі жинақтаушы зейнетақы жүйесінің экономикалық мазмұны және
7
1.2 Қазақстан Республикасындағы жинақтаушы зейнетақы қорларының даму жағдайы .................................................................
15
1.3 Жинақтаушы зейнетақы жүйесін мемлекеттік
2 ЖИНАҚТАУШЫ ЗЕЙНЕТАҚЫ ҚОРЛАРЫНЫҢ ҚЫЗМЕТ ЕТУ НЕГІЗДЕРІН ТАЛДАУ .......................................................................
23
2.1 Жинақтаушы зейнетақы қорларының даму жағдайы және салымшыларының зейнетақы
23
2.2 Жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы активтерін талдау ....................................................................................................
29
3 ЖИНАҚТАУШЫ ЗЕЙНЕТАҚЫ ЖҮЙЕСІ СУБЪЕКТІЛЕРІНІҢ ҚЫЗМЕТІН ОҢТАЙЛАНДЫРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
37
3.1 Жинақтаушы зейнетақы жүйесін дамыту тұрғысындағы шетел тәжірибесі .............................................................................................
37
3.2 Зейнетақы қорларының инвестициялық қызметін басқару тұжырымдамасы ..................................................................................
46
3.3 Жинақтаушы зейнетақы қорларының қауіп-қатерлерін басқару жүйесін жетілдіру ................................................................................
51
ҚОРЫТЫНДЫ .....................................................................................
58
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ...................................
60
ҚОСЫМШАЛАР ................................................................................. 62
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Әлемдік тәжірибе бойынша кез келген мемлекет азаматтарды
Қазақстан Республикасы өркениетті елдердің тәжірибесіне сүйене отырып 1998 жылдан
Қазақстанда жинақтаушы зейнетақы жүйесі пайда болған сәттен бастап
Бүгінде, зейнетақы қорларының қатаң бәсекелестік уақыты біртіндеп конструктивті
Жинақтаушы зейнетақы қоры – заңмен бекітілген тәртіп бойынша зейнетақы
Жинақтаушы зейнетақы қорлары салымшылардың міндетті зейнетақы жарналарын шоғырландырып,
Әлемдік қаржы дағдарысы дүние жүзінің барлық мемлекеттерін алаңдатып отыр.
Тақырыпты әзірлеу мен талдау деңгейі. Зейнетақы қорларының қызметі және
Зерттеу мақсаттары мен міндеттері. Дипломдық жұмыстың мақсаты - жинақтаушы
Зерттеу кезінде келесі нақты міндеттер алға қойылды:
қаржы жүйесіндегі жинақтаушы зейнетақы жүйесінің экономикалық мазмұны және зейнетақы
жинақтаушы зейнетақы жүйесі субъектілерінің қызметін мемлекеттік реттеу мәселелерін қарастыру;
зейнетақы жүйесі субъектілері болып табылатын зейнетақы қорларының қызметін талдау;
жинақтаушы зейнетақы қорларының активтеріне талдау жасау;
жинақтаушы зейнетақы жүйесін дамыту тұрғысында шетел тәжірибесін қарастыру;
жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестициялық қызметін басқару мәселелерін қарастыру;
жинақтаушы зейнетақы қорларының қызметі барысында туындайтын қауіп-қатерлерін басқаруды жетілдіру
Зерттеу обьектісі Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорлары болып табылады.
Зерттеу пәні болып Қазақстан Республикасы қаржы жүйесінің дамуындағы жинақтаушы
Теориялық және әдістемелік негізі. Отандық және шетелдік ғалым экономистерінің
Талданған жұмыста қазақстандық заң актілері мен отандық және ТМД
Дипломдық жұмыс Қазақстан Республикасы Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын
Жұмыс құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, 6
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҚАРЖЫ ЖҮЙЕСІНІҢ ДАМУЫНДАҒЫ ЗЕЙНЕТАҚЫ ҚОРЛАРЫНЫҢ МӘНІ МЕН
Қаржы жүйесіндегі жинақтаушы зейнетақы жүйесінің экономикалық мазмұны және зейнетақы
Қаржы жүйесі тиісті ақша қорлары құрылып, пайдаланылатын қатынастардың, сонымен
Сонымен бірге жалпы институционалды тұрғыдан алғанда қаржы жүйесі бұл
Қаржы жүйесін сыныптауда қаржы субъектілерінің белгісі бойынша сыгыптау қолданылады,
Соның ішінде мемлекеттік бюджет, арнаулы бюджеттен тыс қорлар және
Мемлекеттің қаржысы – қоғамдық өнімнің құнын және ұлттық табыстың
Зейнетақы қорлары арнаулы бюджеттен тыс қорлардың құрамдас бөлігі болып
Нарыққа өту кезінде халықтың тұрмыс деңгейінің төмендеуі жағдайында оны
Жүргізіліп жатқан Қазақстан Республикасының реформалауы әлеуметтік саланы да қайта
Жинақтаушы зейнетақы қорының активтері кәсіпорындар, ұйымдардың аударымынан, азаматтардың жеке
Қазақстан Республикасының азаматтары Қазақстан Республикасының Заңдарында белгіленген тәртіппен зейнетақымен
Зейнетақы жарналарын аудару тұрғысында әлеуметтік жеке код түсінігі пайда
Әлеуметтік жеке код дегеніміз – азаматтарға берілген жеке номері,
Әлеуметтік жеке код Зейнетақы жарналарын аударғанда және зейнетақы алған
Міндетті зейнетақы жүйесі – төлемшілердің орталыққа және салымшылардың заңда
Зейнетақы төлемдерін алушы – пайдасына жинақтаушы зейнетақы қорларынан жарналар
Зейнетақы шарты дегеніміз – бұл зейнетақы жарналарымен жинақталған қаражатқа
Зейнетақы бұл – зейнетақымен қамсыздандырылуға құқығы бар азаматтар, заңнамада
Төменде Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру жүйесінің сызбасы көрсетілген (1-сурет)
Cурет 1. Қазақстан Республикасы зейнетақымен қамсыздандыру жүйесінің сызбасы
«Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы» 1997 жылғы маусымның 27-нде
Салымшылардың қордаланатын жарналарының зейнетақы қорлары өкілетті банк (кастодиан) арқылы
«Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы» заңға сәйкес орталықтан зейнетақы
Толық емес көлемдегі жасына байланысты зейнетақы төлемдері азаматтарға олардың
Төтенше және барынша радиациялық қатерлі өңірлерде 1999 жылы 29
Қазақстан Республикасының заңына сәйкес ер адамның жалпы өтілі 25
Азаматтарды зейнетақымен қамтамасыз ету негізінен «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру
Алайда зейнетақы заңдылығы 2002 жылы желтоқсан айынан қазіргі кезге
Барлық жинақтаушы зейнетақы қорлары салымның сақталуына мемлекет тарапынан кепілдік
Қазақстан Республикасының зейнетақы жүйесін реформалау нәтижесінде жинақтаушы зейнетақы қоры
Жинақтаушы зейнетақы қоры бұл – зейнетақы аударымдарын өзіне тарту,
Жинақтаушы зейнетақы қоры салымшылардың міндетті аударымдарын жинап және оларды
Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры – негізін қалаушы мемлекет болып
Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қоры – міндетті және өз
Ашық жинақтаушы зейнетақы қоры – мұнда салымшылардан зейнетақы аударымдары
Корпоративті жинақтаушы зейнетақы қоры – осы қордың негізін қалаушы
Зейнетақы активтерін инвестициялық бақылауды жүзеге асыратын ұйым (ЗАИБЖАҰ) –
ЗАИБЖАҰ өз қызметі барысында зейнетақы қорларының инвестициялық қоржынын қалыптастырады,
Жинақтаушы зейнетақы қорларына зейнетақы жарналарын енгізу тәртібі:
- Жеке адамдардың міндетті зейнетақы жарналарын заңды тұлға құрмастан
- Заңды тұлға құрмастан кәсіпкерлік қызметпен және өзге де
- Ерікті зейнетақы жарналарын салымшы аударады. Ерікті зейнетақы жарналары
- Жинақтаушы зейнетақы қорларына төленетін міндетті зейнетақы жарналары үшінші
- Салымшының мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорымен зейнетақы жарнасын
Зейнетақы төлемдерін алушылардың пайдасына аударылған зейнетақы жарналары туралы мәліметтер
Жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы активтері:
- зейнетақылық жарналар мен жинақтаушы зейнетақы қорларына және мемлекеттік
- заңдарда көзделген басқа көздер есебінен қалыптасады.
Салымшының, алушының зейнетақы қорының, кастодиан-банктің және зейнетақы активтерін басқару
Жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтері тек мына мақсаттарға ғана
- тізбесін бағалы қағаздар рыногын реттеу жөніндегі уәкілетті органдар
- зейнетақы төлемдерін заңдарға сәйкес жүзеге асыруға;
- заңдарға сәйкес зейнетақы жинақтарын басқа жинақтаушы зейнетақы қорына
- қате есептелген зейнетақы жарналарын және өзге де қате
Жинақтаушы зейнетақы қорларына өзінің пайдасына зейнетақы жарналары төленген алушының
Алушы қайтыс болған жағдайда оның отбасына не алушыны жерлеген
Жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы активтері кастодиан-банктерде кастодиандық шартқа сәйкес
Зейнетақы активтерін басқару жөніндегі компания мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы
Үлгілік кастодиандық шарттың нысанын уәкілетті орган бағалы қағаздарды реттеу
Кастодиан-банк мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтерінің мақсатты
Жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтерінің нысаналы орналастыруына кастодиан-банктің бақылау
Кастодиан-банк зейнетақы активтерін шоғырландыру, оларды орналастыру жөніндегі, инвестициялық табыс
Жинақтаушы зейнетақы қорының бір кастодиан-банкі болуға тиіс.
Жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы жарналарын өз пайдасына жүзеге асыратын
- зейнетақы шартын жасасу үшін жинақтаушы зейнетақы қорын таңдап
- уәкілетті орган белгілеген көлемде жинақтаушы зейнетақы қорының құрылтайшылары
- жинақталған зейнетақы қаражаттарының жай-күйі туралы ақпарат алуға;
- жинақтаушы зейнетақы қорының іс-әрекетіне сот тәртібімен шағымдануға;
- үшінші адамдардың пайдасына да ерікті зейнетақы жарналарын төлеуді
- зейнетақы шартына және заңдарға сәйкес өзге де құқықтарды
Зейнетақы жарналарын өз пайдасына жүзеге асыратын жинақтаушы зейнетақы қорларының
- зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңдарға және зейнетақы шартына сәйкес
- жинақтаушы зейнетақы қорларына қордың міндеттемелерін орындауына әсер ететін
- зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңдарға және зейнетақы шартының ережелеріне
Жинақтаушы зейнетақы қорларынан зейнетақы төлемдерін алушының құқықтары мен міндеттері:
1. Жинақтаушы зейнетақы қорларынан зейнетақы төлемдерін алушы зейнетақы жарналарын
- зейнетақы жасына жетуі бойынша және өзге де жағдайларда
- өзінің жинақталған зейнетақы қорларын бір жинақтаушы зейнетақы қорынан
- Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өзі жинақтаған зейнетақы қорын
- Қазақстан Республикасынан тыс жерлерге тұрақты тұру үшін кеткен
2. Зейнетақы төлемдерін алушы:
- табыс алуға әкеп соғатын шарт жасасқан ретте өзінің
- жинақтаушы зейнетақы қорының алушы алдындағы міндеттемелерін орындауына ықпал
Жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақылық ережелері:
1. Жинақтаушы зейнетақы қорлары:
- зейнетақы шарттарын өзгерту немесе тоқтату тәртібін;
- зейнетақы жарналары мен төлемдерін жүзеге асыру тәртібі мен
- жинақтаушы зейнетақы қорларының алушылар мен салымшылар алдындағы міндеттемелері
- жинақталған зейнетақы қаражатының жай-күйі туралы ақпарат беруді;
- жинақталған зейнетақы қаражатын бір жинақтаушы зейнетақы қорынан екіншісіне
- салымшыларға жинақтаушы зейнетақы қорының құрылтайшылары (акционерлері), зейнетақы активтерін
- жинақтаушы зейнетақы қорлары, салымшылар мен алушылар арасындағы құқықтық
2. Зейнетақы ережелерін уәкілетті орган бекітеді.
3. Зейнетақы ережелері жинақтаушы зейнетақы қорларының салымшысы мен ерікті
Салымшының жинақтаушы зейнетақы қорларымен жасасатын зейнетақы шарты:
1. Зейнетақы шарты жинақтаушы зейнетақы қоры мен салымшының арасында
2. Үлгілік зейнетақы шартын уәкілетті орган әзірлеп бекітеді және
- жинақтаушы зейнетақы қорының атауы, заңды мекен-жайы және банктік
- салымшының тегі, аты, әкесінің аты (ол болған жағдайда),
- шарттың мәні;
- тараптардың құқықтары мен міндеттері;
- зейнетақы жарналарын енгізудің тәртібі мен шарттары;
- жеке зейнетақы шотының нөмірі;
- жинақтаушы зейнетақы қорының жинақталған зейнетақы қаражатының жай-күйі жөнінде
-тараптардың міндеттемелерді орындамаған жағдайлардағы жауапкершілігі;
- шарттың қолданылу мерзімі;
- шартты өзгертудің және бұзудың тәртібі мен ережесі;
- ерікті зейнетақы жарналарының алушысы туралы мәлімет болады.
Қазақстан Республикасындағы жинақтаушы зейнетақы қорларының даму жағдайы
Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің жұмыс атқарғанына тура 12 жыл толды.
Жинақтаушы зейнетақы жүйесін дамытудың мақсаты – зейнетақы қорына стандартты
Жинақтаушы зейнетақы жүйесін дамытуға арналған бағдарлама, орта мерзімді перспективада
Жинақтаушы зейнетақы жүйесіне тұрғындардың қатысуын кеңейту;
Міндетті зейнетақы салымдары бойынша, «1-салымшы-1 қор» міндеттерін тарату жолымен,
Жинақтаушы зейнетақы қоры міндетті зейнетақы салымдарын сақтандыру бойынша зейнетақы
Зейнетақы активтерін және жинақтаушы зейнетақы қорын инвестициялық басқаруды жүргізуші
Зейнетақы активтерін басқарудың тиімділігін жоғарылату, зейнетақы активтері көлемінде ұзақ
Жинақтаушы зейнетақы қоры субъектісіне басқару тиімділігін дамыту және көтеру,
Мемлекет өзінің уәкілетті органдарының атынан жыл басынан, инвестициялау және
Жинақтаушы зейнетақы жүйесін дамытудың 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасы Қазақстан
1998-2003 жылдар зейнетақы реформасы мен жинақтаушы зейнетақы қорларының қалыптасу
Мемлекет зейнетақы жүйесін демонополизациялау зейнетақы сферасында нарықтық ортаны қалыптастыру
Құрылған жинақтаушы зейнетақы қорлары зейнетақымен қамсыздандыруды еркін таңдауға мүмкіндік
Жаңа жинақтаушы зейнетақы жүйесі қызметінің жаңа механизмі, зейнетақы жиналымдарының
Жинақтаушы зейнетақы қорлары қызметінің қаржы көрсеткіштеріне,
Жинақтаушы зейнетақы қорларының бәсекелестігінің негізгі сапалы көрсеткішінің бірі бір
Төмендегі суретте зейнетақымен қамтамсыз ету аясындағы 2007-2008 жылдардағы зейнетақы
1,5 есе
Сурет 2. Зейнетақымен қамтамасыз етудің ынтымақты жүйесі (базалық зейнетақы
1.3 Жинақтаушы зейнетақы жүйесін мемлекеттік
Мемлекеттік заң шығарушы және атқарушы
Мемлекет тұрғындардың табыстарын қаржыландыру, басқару
тұрғындардың әлеуметтік мәртебесі, ұлттық, жас
азаматтардың, оның ішінде тұрғындардың еңбекке
тұрғындардың еңбекке қатынастығы және іскерлік
Осы ретті мемлекеттің және заңдық
Қартайған кездегі қамтамасыз етудің мемлекеттік
Функция ретіндегі ақша жинақтау қандай
Табыстарды бөлу функциясы бір адамның
Сақтандыру кірістерді аяқ астынан болатын
Қандай да бір елдегі қарттарды
Ғылыми экономикалық әдебиетте, көбінесе, шаруашылықты
Осы ретте әлеуметтік қамтамасыз етудің
Әміршіл - әкімшілік экономикада саяси және
Қазақстандық экономист-ғалымдар «әлеуметтік қорғау жүйелерін
1998 жылы «Қазақстан Республикасындағы зейнетақымен қамтамасыз
мемлекеттің көмегі мен қолдауына үміттеніп,
қарт жаста салымның жоқтығына алып
өзіне қажетті барлық затты адам
Дегенмен, мемлекет азаматтарды жинақтаушы зейнетақы қорларына
Жаңа зейнетақылық жүйенің керек уақытында
Зейнетақы жүйесін өзгертудегі негізгі міндеті
Мемлекетік емес зейнетақы қорларының
Азаматтардың қартайған жасындағы сұранымдарын қанағаттандыру
Демек, зейнетақымен қамтамасыз етудегі мемлекеттің
Тұтасынан алғанда, жинақтаушы зейнетақы жүйесіндегі
Әлеуметтік функция – бұл функция зейнетақыны
Саяси функция - зейнетақы жүйесінің дамуын
Экономикалық функция – азаматтардың жинақталған зейнетақы
Демек, зейнетақы қорларындағы ірі ақша
Зейнетақымен қамтамасыз етудің әлемдік тәжірибесі
Бекітілген табыстың күнкөріс деңгейімен байланысты,
Басқа көздерден түсетін табыспен айқындалатын,
Барлығы үшін бірдей мөлшерлемеде негізгі
Демек, жинақтаушы зейнетақы қоры онда
Мемлекеттің экономикалық функциясы табыстардың сипаты,
Мемлекет өтпелі экономика кезіндегі зейнетақы
Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің реттеушісі болудан
2 ЖИНАҚТАУШЫ ЗЕЙНЕТАҚЫ ҚОРЛАРЫНЫҢ ҚЫЗМЕТ ЕТУ НЕГІЗДЕРІН ТАЛДАУ
2.1 Жинақтаушы зейнетақы қорларының даму жағдайы және салымшыларының зейнетақы
2009 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша 14 жинақтаушы зейнетақы
Жинақтаушы зейнетақы қорлары елімздің жұмыспен қамтылған халқын жинақтаушы зейнетақы
Міндетті зейнетақы жарналары бойынша салымшылар (алушылар) шоттарының саны 2009
2008 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша міндетті зейнетақы жарналарын
2008 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша міндетті зейнетақы жарналары
Ал 2009 жылғы 1 қаңтарда міндетті зейнетақы жарналары бойынша
Ерікті зейнетақы жарналары бойынша салымшылар шоттарының саны 2007 жылы
Сурет 3. Ерікті зейнетақы жарналары бойынша салымшылар шоттарының саны,
Ерікті кәіби зейнетақы жарналары бойынша салымшылар (алушылар) шоттарының саны
Салымшылардың жинақталған зейнетақы қаражаттары 2007 жылы 298,4 млрд. теңгеге
Зейнетақы жарналарының жалпы түсуі желтоқсан айында 27,8 млрд. теңгеге
Зейнетақы активтерін инвестициялаудан түскен, салымшылардың (алушылардың) шоттарына бөлінген «таза»
Салымшылардың (алушылардың) 2008 жылғы қаңтар-желтоқсан айларындағы жинақталған зейнетақы қаражаты
Кесте 1
2007-2008 ж.ж. салымшылардың жинақталған зейнетақы қаражаттары
млрд. теңге
Атауы 2007 жыл 2008 жыл Өсім сомасы Өсу қарқыны
(%)
Жинақталған зейнетақы қаражатының сомасы 1 208,1 1 420,5 212,4
Зейнетақы жарналары 912,1 1 184,7 272,6 29,89
«Таза» инвестициялық кіріс 339,3 306,9 -32,4 -9,55
«Таза» инвестициялық кірістің жинақталған зейнетақы қаражаты сомасындағы үлесі 28,09
6,48
Пайыздық тармақ (төмендеу)
Ескерту: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен
Көрсетілген кестеден өткен жылдың тиісті кезеңінде 24,87 млрд. теңге
Зейнетақы жарналарының көлемі 2007 жылы 912,1 млрд. теңге болса,
Салымшылардың (алушылардың) жинақтаушы зейнетақы қорларында шоғырландырылған жинақталған зейнетақы қаражатының
Салымшылардың жинақталған зейнетақы қаражаттарының өсу қарқыны соңғы 5 жыл
Кестеде жинақталған зейнетақы қаражаттарының абсолютті өсу барысында олардың өсу
Кесте 2
Салымшылардың жинақталған зейнетақы қаражаттарының өсу қарқыны
млрд. теңге
Күні Жинақталған зейнетақы қаражаттарының сомасы Өсім Жинақталған зейнетақы қаражаттарының
01.01.2004 368,3 98,5 35,51
01.01.2005 484,0 115,7 31,41
01.01.2006 648,6 164,6 34,01
01.01.2007 909,7 261,1 40,26
01.01.2008 1208,1 298,4 32,80
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
2007 жылы ең көп жинақталған зейнетақы қаражаттары сомасына мынадай
Зейнетақы активтерін инвестициялаудан түскен, салымшылардың дербес зейнетақы шоттарына бөлінген
Кесте 3
«Таза» инвестициялық кірістің өсу қарқыны
млрд. теңге
Күні «Таза» инвестициялық кіріс сомасы Өсім Өсу қарқыны
(%) Жинақталған зейнетақы қаражатындағы таза инвестициялық кірістің үлесі, (%)
01.01.2004 99,2 21,3 27,34 26,93
01.01.2005 114,7 15,5 15,63 23,70
01.01.2006 155,1 40,4 35,22 23,91
01.01.2007 255,7 100,6 64,86 28,11
01.01.2008 339,7 84,0 32,85 28,12
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
Көрсетілген кестеде 2007 жылы «таза» инвестициялық кіріс көлемінің төмендегені
«Таза» инвестициялық кіріс сомасы орташа айлық өсу барысында 2005
«Таза» инвестициялық кіріс көлемінің 2007 жылы кемуіне Қазақстан Республикасының
Зейнетақы жарналарының жалпы түсуі желтоқсанда 24,0 млрд. теңгеге (2,71%)
Сурет 4. 01.01.07-01.01.08 жж. зейнетақы жарналарының, «таза» инвестициялық кірістің
Міндетті зейнетақы жарналарын уақытында ұстап қалмауға және аудармауға байланысты
Зейнетақы төлемдері және қорлардан сақтандыру ұйымдарына аударымдар 2009 жылғы
2008 жылғы қаңтар-желтоқсан айларында зейнетақы ануитет шарттарына сәйкес сақтадыру
Сурет 5. 01.01.08-01.01.09 жж. зейнетақы жарналарының, «таза» инвестициялық кірістің
01.01.2008 жылы зейнетақы жарналарының көлемі 912 млрд. теңге, инвестициялық
2009 жылғы 1 қаңтарда ең көп жинақталған зейнетақы қаражатының
2.2 Жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы активтерін талдау
Жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы активтері зейнетақылық жарналар мен
2009 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша ЗАИБЖАҰ-да инвестициялық басқаруда
2008 жылғы 1 қаңтардан бастап 2009 жылғы 1 қаңтарға
Сурет 6. Зейнетақы активтерінің жиынтық көлемінің 01.01.2008-01.01.2009 аралығында өзгеру
Ал 2008 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша ЗАИБЖАҰ-да инвестициялық
2007 жылғы 1 қаңтардан бастап 2008 жылғы 1 қаңтар
Сурет 7. Зейнетақы активтерінің жиынтық көлемінің 01.01.2007-01.01.2008 аралығында өзгеру
Жинақтаушы зейнетақы қорларында зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды тікелей жинақтаушы
Зейнетақы активтерін инвестициялық бақылауды жүзеге асыратын ұйым (ЗАИБЖАҰ) –
ЗАИБЖАҰ зейнетақы қорларының инвестициялық қоржының
Төмендегі кестеде 01.01.2008 жылдағы жағдай бойынша зейнетақы активтерін жинақтаушы
Кесте 4
01.01.2008 жылдағы жағдай бойынша зейнетақы активтерін бөлу
млн. теңге
ЗАИБЖАҰ/ЖЗҚ Көлемі %-бен
«Қазақстан Халық Банкі жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ, «Қазақстан Халық
«Жетісу» ЗАИБЖАҰ» АҚ
- «Ұлар Үміт» жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 214040
214040 17.66
17.66
«МЖЗҚ» жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 205358 16,94
«Тұран Әлем Банкі» АҚ еншілес ұйымы «БТА Қазақстан жинақтаушы
«Bailyk Asset Management» ЗАИБЖАҰ» АҚ – «Еуразиялық Банкі» АҚ
«СЕНІМ» ашық жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ
«Д.А. Қонаев атындағы ашық жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ
«Мұнайгаз-Дем» жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ
«Қорғау» жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 119869
42779
30274
29864
16952 9,89
3,53
2,50
2,46
1,40
«Зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйым GRANTUM Asset
- «ГРАНТУМ жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 73048
73048 6,03
6,03
«Капитал» ЖЗҚ» АҚ – «Банк ЦентрКредит» АҚ еншілес ұйымы
«Нұр-Траст» ЗАИБЖАҰ» АҚ – «Нұрбанк» АҚ еншілес ұйымы
- «Атамекен» жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 30303
30303 2,50
2,50
«Отан» ашық жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ – «АТФ Банк»
«Қазақмыс жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 25131 2,07
«Premier Asset Management» ЗАИБЖАҰ» АҚ
- «РЕСПУБЛИКА» жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 1519
1519 0,13
0,13
Барлық ЖЗҚ бойынша жиынтығы 1211949 100
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
Жоғарыда берілген кестеде 01.01.2008 жылдағы жағдай бойынша зейнетақы активтерінің
Келесі кестеде 01.01.2009 жылдағы жағдай бойынша зейнетақы активтерін жинақтаушы
Кесте 5
01.01.2009 жылдағы жағдай бойынша зейнетақы активтерін бөлу
млн. теңге
ЗАИБЖАҰ/ЖЗҚ Көлемі %-бен
«Қазақстан Халық Банкі жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ, «Қазақстан Халық
«МЖЗҚ» жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 245890 17,40
«Жетісу» ЗАИБЖАҰ» АҚ
- «Ұлар Үміт» жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ
- «Қорғау» жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 213701
191060
22641 15,13
13,52
1,60
«Тұран Әлем Банкі» АҚ еншілес ұйымы «БТА Қазақстан жинақтаушы
«Зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйым GRANTUM Asset
- «ГРАНТУМ жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 83234
83234 5,89
5,89
«Капитал» ЖЗҚ» АҚ – «Банк ЦентрКредит» АҚ еншілес ұйымы
«Еуразиялық жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ – «Еуразиялық банк» АҚ
«Отан» ашық жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ – «АТФ Банк»
«Мұнайгаз-Дем» жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 39607 2,80
«Нұр-Траст» ЗАИБЖАҰ» АҚ – «Нұрбанк» АҚ еншілес ұйымы
- «Атамекен» жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 35726
35726 2,53
2,53
«АМАНАТ ҚАЗАҚСТАН ЖЗҚ» АҚ 31625 2,24
«Қазақмыс жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 28188 2,00
«RESMI Asset Management» ЗАИБЖАҰ» АҚ
- «РЕСПУБЛИКА» жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 9834
9834 0,70
0,70
Барлық ЖЗҚ бойынша жиынтығы 1412866 100
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
Жоғарыда көрсетілген кестеде 01.01.2009 жылдағы жағдай бойынша зейнетақы активтерінің
Зейнетақы активтерін қалыптастыру саласында зейнетақы жарналарын тарту және есебін
Жинақтаушы зейнетақы қорының іс-әрекетіне баға берудің критериі ретінде жинақтаушы
Жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестициялық қоржынының құрамында келесі қаржы құралдары
Төмендегі кестеде жинақтаушы зейнетақы қорларының 2006-2008 жылдар аралығындағы инвестициялық
Кесте 6
ЖЗҚ жиынтық инвестициялық қоржынының 2006-2008 жж. өзгеру серпіні
млн. теңге
Қаржы құралдары 2006 жыл 2007 жыл 2008 жыл
Көлемі %-бен Көлемі %-бен Көлемі %-бен
ҚР мемлекеттік бағалы қағаздары, оның ішінде
- ҚР еурооблигациялары
- Қаржы министрлігінің бағалы қағаздары
- Ұлттық Банктің ноттары 212036
699
174709
36628 23,61
0,08
19,45
4,08 303364
0
260071
43294 25,38
0,00
21,76
3,62 425228
0
340989
84239 30,85
0,00
24,74
6,11
Шетел эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздары
- акциялар
- облигациялар 70887
538
70349 7,89
0,06
7,83 103928
20759
83169 8,70
1,74
6,96 142727
37532
105195 10,35
2,72
7,63
Шетел инвестициялық қорларының пайлары 61 0,01 0 0,00 0
Халықаралық қаржы ұйымдарының бағалы қағаздары 0 0,00 1288 0,11
6-кестенің жалғасы
Шетел эмитенттерінің мемлекеттік бағалы қағаздары 206 0,02 34599 2,89
Тазартылған алтын 4522 0,50 22698 1,90 22308 1,62
ҚР эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздары, оның ішінде
- акциялар
- облигациялар, оның ішінде
Шетел валютасында номинирленген
Теңгеге номинерленген 464198
211094
253104
1455
250673 51,70
23,51
28,19
0,16
27,91 553603
189762
363841
2495
361346 46,32
15,88
30,44
0,21
30,23 638693
135706
502987
37667
465320 46,34
9,85
36,49
2,73
33,76
Екінші деңгейдегі банктердегі салымдар 146087 16,27 176834 14,80 123483
Туынды бағалы қағаздар 0 0,00 -1226 -0,10 3233 0,23
жиынтығы 897997 100 1195089 100 1378393 100
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
Қарастырылып отырған кезеңдерде жинақтаушы зейнетақы қорларының жиынтық инвестициялық қоржынының
Сурет 8. ҚР эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздарының өзгеру
Қазақстан Республикасы эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздарының көлемі 2006
Келесі суретте жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестициялық қоржыны құрамындағы екінші
Сурет 9. Қазақстан Республикасының мемлекеттік бағалы қағаздарының өзгеру серпіні,
Жинақтаушы зейнетақы қорлары инвестициялық қоржынының құрамында көлемі жөнінен екінші
Жоғарыда көрсетілген қаржы құралдарынан кейінгі инвестициялық қоржын құрылымында үшінші
Сурет 10. Екінші деңгейдегі банктердегі салымдардың өзгеру серпіні, млн.
Екінші деңгейдегі банктердегі салымдардың инвестициялық қоржын құрамындағы көлемі 2006
3 ЖИНАҚТАУШЫ ЗЕЙНЕТАҚЫ ЖҮЙЕСІ СУБЪЕКТІЛЕРІНІҢ ҚЫЗМЕТІН ОҢТАЙЛАНДЫРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
3.1 Жинақтаушы зейнетақы жүйесін дамыту тұрғысындағы шетел тәжірибесі
Бүкіл әлемдегі зейнетақы сызбаларының көптігіне қарамастан, оларды екі үлкен
Бекітілген төлемдер сызбасы (Defined Benefit Plans – DB);
Бекітілген шегерімдер сызбасы (Defined Contribution Plans – DC).
Бірінші жағдайда зейнетақы жүйесінің әрбір қатысушысына зейнет жасына
Екінші жағдайда болашақ төлемдер көлемі жиынтық шегерімдер және оларды
Ресейде жинақтаушы және бөлгіштік жүйесін қарастырады. Бөлгіштік жүйесі кезінде
Бөлгіштік жүйесімен салыстырғанда жинақтаушы жүйенің бірқатар артықшылықтары бар:
зейнетақы көлемі жинақталған қаражаттарды инвестициялау нәтижелеріне тікелей байланысты, меншікті
жинақтаушы жүйенің қатысушылары әдетте кез-келген бөлу жүйесімен тығыз байланысты
табыстарын жасыруға байлнысты ынталандырмалар төмендейді – азаматтар жұмыс берушілердің
экономикада ұзақ мерзімді инвестициялар үшін қаражаттар пайда болады.
Сонымен бірге жинақтаушы жүйенің өзіндік проблемалары да бар:
халықтан зейнетақы жүйесінің қызмет ету тәсілдері, қаржы құралдары және
жинақтаушы жүйені ұйымдастыру күрделі процесс және нақты әрі дұрыс
жинақтаушы жүйе кезінде нақты қатысушылар жинақтарының жалпы сомасы мардымсыз
Ұзақ мерзімді кезеңде зейнетақымен қамтамасыз етуге байланысты шығындарды төмендетуге
Түрлі елдерде өтпелі кезеңді қаржыландыру үшін келесі шаралар қолданылады:
жинақталған шегерімдердің бір бөлігі зейнеткерлерге төлену үшін бөлгіштік жүйенің
еңбекақы төлеу қорынан міндетті шегерімдер көлемінің ұлғаюы көптеген дамыған
жергілікті бюджет профицитін немесе әлеуметтік қорларды муниципалды деңгейде пайдалану
ағымдағы зейнетақы міндеттемелерін қаржыландыру үшін жекешелендіруден түскен табыстарды пайдалану
ұзақ мерзімді кезеңде жинақтаушы жүйенің профицитіне жеткен кезде өтелетін
Жинақтаушы зейнетақы жүйесіне өткен елдердің тәжірибесі бірқатар қиындықтар мен
Шетелдерде жинақтаушы зейнетақы жүйесі кезінде пайда болған проблемаларды және
Міндетті шегерімдерді жинақтау және оларды зейнетақы жүйесіне ауыстыру;
Жеке шоттардағы қаражаттардың есебі және жүйе ішіндеге қаражаттардың қозғалысы;
Зейнетақы жүйесінен қаражаттарды уақытынан бұрын алу;
Жинақтаушы зейнетақы жүйесі нарығындағы заңсыз бәсекелестік;
Қорларды басқару: инвестициялау тәуекелдері;
Бекітілген шегерімдер сызбасы жағдайында төлемдердің белгілі бір көлемінің кепілдігі;
Қорларды басқару: әкімшілік шығындар мәселесі;
Халықты жинақтаушы зейнетақы жүйесіне қамту мәселесі.
Міндетті шегерімдерді жинақтау және оларды зейнетақы жүйесіне ауыстыру. Міндетті
Салық органдары немесе мемлекеттік зейнетақы қорлары арқылы қаражаттарды ауыстыру
Қаражаттарды жеке шоттарға ауыстыру кезіндегі кешігуі. Мәселен, Ұлыбританияда міндетті
Жеке шоттарға бөлу кезіндегі сомалардағы қателердің және сәйкессіздіктің
Жұмыс берушілердің тікелей жеке шоттарға қаражаттарды ауыстыруы келесі проблемаларды
Белгілі бір қорды таңдауға мәжбүрлеу. Кәсіпорын басшылығы қызметкерлерін белгілі
Төлемдердің кешігуі және кәсіпорындарды мүлде төлемеуі, мемлекеттік қызметкерлер үшін
Осы орайда келесі ұсыныстарды беруге болады: Жинақтарды кәсіпорыннан
азаматтардың жинақтаушы шоттарына уақытылы қаражаттарды аударуды қамтамасыз ету мақсатында
бюджетте жұмыс істейтіндер үшін мемлекеттен төленетін жарналар кешіктірілусіз жүргізілуі
Басқарушы компаниялардың зейнетақы жинақтарын аудару бойынша шығындарын төмендету үшін
Жеке шоттардағы қаражаттардың есебі және жүйе ішіндеге қаражаттардың қозғалысы.
Ұлыбританияда біріншіден, зейнетақы жинақтарымен жұмыс жасайтын барлық қаржы ұйымдары
Зейнетақы жүйесінің түрлі аспектілерімен байланысты дауларды уақытында шешу, біріншіден,
Әлемдік тәжірибеде бір қордан екінші қорға ауысу мүмкіндігі жылына
Зейнетақы жүйесінен қаражаттарды уақытынан бұрын алу. Жеке елдердің заңнамасында
Ал Ресейде бұл мәселе заңмен реттелмеген. Тек зейнетақы жинақтарын
Жинақтаушы зейнетақы жүйесі нарығындағы заңсыз бәсекелестік үш негізгі мәселеге
Клиенттерді жалған жарнамамен немесе сатып алу жолымен тарту. Бұл
Клиенттерді алып қалу үшін мемлекеттік қорлардың өзінің артықшылықтарын қолдануы.
жарнамаға және жаңа клиенттерді тартуға ынталандыруды қатаң шектеу;
инвестициялауға қатаң шектердің қойылуы.
Бұл шараларға қарамастан, мемлекеттік компанияларды біртіндеп жекешелендіру салымшылардың және
Ақпараттарды беру тұрғысынан «мамандар үшін» стандартты вариантымен қатар зейнетақы
Қорларды басқару: инвестициялау тәуекелдері. Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің бөлгіштік жүйеден
Бөлгіштік жүйе кезінде зейнеткерге зейнет жасына жеткеннен кейінгі төленетін
Ұзақ мерзімді кезеңде инвестициялық тәуекелдің мәні төмендейді деп есептеледі.
Инвестициялық тәуекелді төмендету үшін реттеуші органдар әдетте төменде көрсетілгендерді
қоржынды сандық реттеу (зейнетақы қорлары қаражаттарын инвестициялау үшін активтердің
жалпы қағидалар немесе «ұқыпты адам ережесі».
Қатаң шектеулер Жапонияда, Швейцарияда, Германияда, Швецияда, Данияда, Португалияда, және
Біздің елімізде қаржы нарығының жеткілікті дамымағандығынан және зейнетақы қорларының
Бекітілген шегерімдер сызбасы жағдайында төлемдердің белгілі бір көлемінің кепілдігі.
Чилиде (бұл ел бөлгіштік жүйеден жинақтаушы жүйеге алғаш өткен
Италияда зейнетақы жинақтарының индекстелуі қаражаттарды инвестициялау нәтижесімен байланысты емес.
Сонымен бірге зейнетақы жүйесі клиенттері үшін тартымды болып табылатын
Германияда зейнетақы қорлары арнайы салық мәртебесін алу үшін енгізілген
Қорларды басқару: әкімшілік шығындар мәселесі. Жинақтаушы зейнетақы қорларының маркетингі
Жүйенің қызмет етуінің алғашқы жылдарында басқарудағы активтерге қатысты жүйе
Дамыған елдермен салыстырғанда дамушы елдердегі басқарушы компаниялардың қорларды басқару
Халықты жинақтаушы зейнетақы жүйесіне қамту мәселесі. Кәрілікке еркін жинақтар
Көптеген елдерде міндетті зейнетақылық сақтандыруға жұмысшылардың барлық санаты кірмейді,
Қазақстанда азаматтардың кейбір санаттары, мысалы, үй шаруасындағы әйел, бала
Зейнетақы жүйесін мемлекеттік реттеу. Болашақ зейнеткерлердің мүдделерін қамтамасыз ету
Зейнетақы жүйесін басқаруда оның түрлі қатысушыларының мүдделерінің қарама-қайшылығы маңызды
Тағы бір мәселе, кәсіби қатысушылары бар қаржы нарықтарында сәтті
Бұлардың барлығы жалпы зейнетақы жүйесін және оның жеке аспектілерін
Ресей заңнамасында басқарушы құрылымның құзырлықтары толық сипатталған, сондықтан заңнамада
Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің маңызды проблемасы реттеуші органды қаржыландыру болып
Ең дұрысы Ұлыбритания мен Австралияда қолданылатын үлгі болып табылады,
Түрлі мемлекеттік органдар қызметін үйлестіру жеке мәселе болып табылады.
Салық органдары. Зейнетақы жарналарына, төлемдерге, сонымен бірге инвестициялық табысқа
Зейнетақы қорларының инвестициялық қызметін басқару тұжырымдамасы
Зейнетақы қорларының инвестициялық қызметін жетілдірудің негізі – міндетті зейнетақылық
Тұжырымдаманы оңтайлы іске асыру үшін төрт ірі ереже анықталды.
Зейнетақы қорларының инвестициялық қызметін басқарудың ұсынылып отырған бірінші ережесі
Сәйкесінше, макроэкономикалық тұрақтандыру идеясы экономикадағы құлдырауды жоюға жұмыссыздық және
Осыған байланысты экономикалық реформалардың барлық негізгі ресми көрсетілген бағыттары
Антиинвестициялық процестер макроэкономикалық деңгейде қазақстандық экономиканың құрылымдық-технологиялық деңгейіне өтті.
Сол себепті зейнетақы қорларының инвестициялық қызметін басқару тұжырымдамасының екінші
Инвестициялық қызметті нарықтық өзін-өзі реттеу және мемлекеттік реттеу әдістері
Жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестициялық қызметін реттеу тәжірибесін зерттеу инвестициялық
Зейнетақы қорларының инвестициялық процесін реттеудің нарықтық және мемлекеттік механизмдерінің
Зейнетақы қорларының инвестициялық процесін басқару тұжырымдамасының үшінші ережесі
Зейнетақы қорларының пайда болуы қаражаттарды инвестициялауды әртараптандыру және оларды
Инвестициялық қоржынның қазіргі құрылымына қарағанда зейнетақы қорлары активтерін әртараптандырудың
нарықтық емес құралдарға инвестициялар және инвестициялық жобаларды мақсатты қаржыландыру;
нарықтық бағалы қағаздарға инвестициялар.
Дамушы елдерде және өтпелі экономикасы бар елдерде нарықтық емес
Соңғы уақытта жылжымайтын мүлік объектілеріне және ипотекалық несиелер беруге
Тұрғын үй секторына инвестициялар түрлі нысанда болуы мүмкін. Зейнетақы
Көптеген елдерде (мәселен, Нигерияда) бай азаматтар үшін тұрғын үйдің
Жинақтаушы зейнетақы қорларының экономика дамуына қатысуының басқа тәсілі жылжымайтын
Венчурлық инвестициялар мәселесі жеке тұрады. Қазақстанда зейнетақы қорларына венчурлық
Нарықтық активтерге инвестициялар және инвестициялық қоржын құрылымын реттеу. Белгілі
Шартты-тәуекелсіз активтер – депозиттер, мемлекеттік бағалы қағаздар және үкімет
Рейтингісі бар тәуекелді-өтімді корпоративті, мемлекеттік және жергілікті облигациялар.
Жоғары тәуекелді – акцияларды және корпоративті қарыздық міндеттемелерді қоса
Зейнетақы қорлары қаражаттарын әртараптандырудың аталған екі негізгі бағытын енгізу
Зейнетақы қорларының инвестициялық қызметін басқарудың төртінші ережесі адам капиталына
Инвестициялардың басымдығы қағидасын жүзеге асыру халықтың әл-ауқатының өсуі жеделдетеді.
Қазақстандық инвестициялық қызметтің мәнді өзгерісінің қажеттілігі инвестициялық құралдардың жетіспеушілігі
Интеллектуалды салаларға зейнетақы активтерін салудан түсетін экономикалық пайда әртүрлі
Қайта өндірістік процеске зейнетақы қорлары активтерінің интеллектуалдық инвестицияларының әсері
Білім беруге, денсаулық сақтауға, адамдардың бос уақытын тиімді өткізуге
Экономиканың бәсекеге қабілетті құрылымын қалыптастырудағы инвестициялардың рөлі туралы Ирландия
Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, жоғары технологиялық салаларға ғылыми сыйымдылықты
Дағдарыс кезеңінде зейнетақы активтерінің инвестицияларын экономиканың нақты секторына тарту
Зейнетақы қорларына инвестициялардың мәні мен функцияларын талдау нәтижесінде келесі
3.3 Жинақтаушы зейнетақы қорларының қауіп-қатерлерін басқару жүйесін жетілдіру
Белсенді инвестициялық қызмет кезінде жинақтаушы зейнетақы қорлардың қызметінде жеткілікті
Қауіп-қатерлерді басқарудың тиімді жүйесі кез келген қаржылық институттың, соның
Әлемдік тәжірибеде қауіп-қатерлерді басқару жүйесінің бар болуы үлкен бәсекелестік
Қауіп-қатерлерді басқару жеке ғаламдық зерттеу болып табылады, сондықтан
90-шы жылдарға дейін қауіп-қатерлерді басқару тек, тәуекелдікті өз иығына
Қауіп-қатерлерді басқарудың сапалы жүйесін қалыптастыру үшін келесі шаралар кешені
барлық көрсеткіштерді бастан аяқ тексеруге, мәліметтің кез келген қимасын
қауіп-қатерлерді басқарудың тиімді үлгісін құру, қаржылық қауіп-қатерлердің жекелеген түрлерін
біртұтас біріктірілген және келісілген ортада тәуекелдіктің әр түрлі факторларын
Қауіп-қатерлерді басқару ісін енгізу - ішкі және сыртқы факторлар
- жинақтаушы зейнетақы қоры қызметінің нәтижелеріне елеулі
- қызметтегі және көлемдегі рұқсат етілген шектен
Қауіп-қатерлерді басқарудың біртұтас кешенді жүйесі жоқ кезінде белгіленген «тәуекелдік-капиталдың»
Жоғарыда аталған себептер қауіп-қатерлерді басқаруға мәжбүр етеді, алайда олар
Қауіп-қатерлерді басқару кездейсоқ шығындардың пайда болу мүмкіндігін азайтудың нәтижесіндегі
Қауіп-қатерлерді басқару жүйесіне жинақтаушы зейнетақы қорында бекітіліп, қадағалау
Қабылданатын тәуекелдіктер жинақтаушы зейнетақы қорларының бизнес-бағыттарына сәйкес келетініне, сонымен
Жинақтаушы зейнетақы қорының деңгейіндегі біріккен шешім және бизнес-бірлік деңгейіндегі
Жинақтаушы зейнетақы қорлары жағдайды басқару мақсатында өзінің ақпаратымен
Сонымен қатар, жинақтаушы зейнетақы қоры неғұрлым көбірек факторларды, қауіп-қатерлерді
Қауіп-қатерлерді басқару жүйелері бұлтартпас және қажетті үдеріс болып табылады.
жүйеге енгізілуі қажет қаржылық құралдардың елеулі тізбесі. Бұл шеңбер
есеп берулер нысандарындағы айырмашылықтардан, оларда бейнеленетін мәліметтердің жабылуынан арылу;
қол жеткізу құқығын шектемелеу, менеджмент функцияларының орталықтандырылуын және орталықсыздандырылуын
қолданыстағы мәліметті жаңғырту, жаңарту, түзету мүмкіндігінің болуы.
Менеджменттің тәуекелдіктерінің даму процесінде қауіп-қатерлерді басқару технологиясын таңдау өте
Шығу көзіне байланысты, тәуекелдік іскерлік (әрекеттік) және қаржылық болып
Қаржылық тәуекелдік жинақтаушы зейнетақы қорының ағымдағы міндеттерін орындай алмауына
Жинақтаушы зейнетақы қор үшін келесі қауіп-қатерлерді есепке алуды ұсынамыз:
саяси жағдайдың белгісіздігі, елдегі және шетелдегі қолайсыз саяси-әлеуметтік өзгерістердің
қаржылық тәуекелдіктер;
қажетті көрсеткіштердің серпіні, қарсы бәсекелестер жөніндегі ақпараттың толық болмауы,
нарықтық жағдайдың, бағалардың, валюталық бағамдардың және т.б. тербелуі;
өндірістік-техникалық тәуекелдік (электрқуатын ажырату, желі арқылы тарайтын вирустар, компьютерлердің
қарсы бәсекелестердің мақсаттарының, мүдделерінің және мінез-құлқының белгісіздігі;
кадрлық тәуекелдік.
Бізді қызықтырып отырған қаржылық тәуекелдіктер салымшылардың жағдайы нашарлаған кезде,
Саяси-экономикалық тәуекелдіктер қаржылық құралдары жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестициялық қоржындарына
Саяси-экономикалық тәуекелдік ішкі валюта бағамының күрт өзгерісі сияқты қауіп-қатерлерді
Сонымен, жинақтаушы зейнетақы қорлары қызметінің нәтижелеріне әсер ететін тәуекелдіктерге
1. Қаржылық талдаушылардың пікірін ескере отырып қаржылық нарықтардың дамуының
2. Барлық экономикалық есептеулерді қолайсыз жағдайлардың пайда болуын
3. Баламалы инвестициялауды таңдап алуға мүмкіндік беретін қаржылық
4. Талдау кезінде бақылауға жатпайтын тәуекелдіктерге шалдыққыштықты ескеру.
Жоғарыда баяндалғандарға негізделумен қауіп-қатерлерді жинақтаушы зейнетақы қорларының қатысушылары арасында
Бірінші, салымшының зейнетақы жарналарын уақытында енгізіп отыру және салымдарды
Екінші, шешімді қабылдау жауапкершілігін осы саладағы білікті маман ретінде
Үшінші, қажетті қаражатпен (жарғылық капиталды көбейту, техникамен және т.б.)
Төртінші, жинақтаушы зейнетақы қорларының рейтингтік жүйесін құру қажеттілігі туындады.
Қабылданатын шешімдердің табыстылығын қамтамасыз ету үшін төмендегі шарттардың орындалуын
іс-әрекеттердің үйлесімдігі, тізбектілігі, үздіксіздігі;
шешімдердің құжат түрінде ресімделуі;
ішкі бақылау жүйесінің болуы;
қызметтерді стратегиялық және жедел басқару бойынша бөлу, үлестіру;
халықаралық сапа стандарттарына сәйкес келуі;
бизнес-үдерістердің нақты түрдегі бөлінуі;
кейінгі бақылау жүйесінің болуы;
үдерістердің тиімділігі, үнемділігі;
жаңа ғылыми әдіснамаларды ендіру.
ҚОРЫТЫНДЫ
Зейнетақымен қамсыздандыруды қалыптастырудың қазақстандық тәжірибесі әлемдік деңгейде табысты танылғандардың
Қазіргі уақытта мемлекетімізде зейнетақы жүйесінің бірнеше деңгейлері ұсынылады. Олар:
ынтымақтастықты жүйе;
міндетті жинақтаушы жүйе;
ерікті жинақтаушы жарналарына негізделген жүйе.
Зейнетақы жинақ ақшаларының сенімді сақталуын және зейнетақы жүйесінің тұтастай
Жасалған теориялық зерттеулер және талдаулар нәтижесінде Қазақстан Республикасы жинақтаушы
Осы орайда Қазақстанның зейнетақы жүйесінің өзіне тән кемшіліктерін атап
қартайған кезде зейнетақы төлемдерінің лайықты деңгейіне арналған олардың зейнетақы
жинақтаушы зейнетақы қоры қызметтерімен халықтың жеткіліксіз қамтылуы;
халықтың қаржылық сауаттылығы мен инвестициялық мәдениетінің төмен деңгейлігі;
ерікті жинақтаушы зейнетақы жүйесі дамуының лайықсыз деңгейі;
осы уақытта сенімді және өтімді бағалы қағаздар және т.б.
Жоғарыда аталған бірнеше мәселелерді шешу әдістерінің бірі «мультиқоржын» деп
Зерттеулер нәтижесінде жинақтаушы зейнетақы жүйесі субъектілерінің қызметін реттеу, жинақтаушы
Ішкі инвестиция нарығын және ұсынылатын қаржылық құралдардың спектрін ұлғайту;
Мемлекеттік бағалы қағаздардың тұрақты түрде шығарылуын қамтамасыз ету;
Даму институттарының облигацияларын шығару жолымен жарып шығатын жобаларды іске
Қаржылық құралдарды сұрыптаудың рейтингтік жүйесіне өту және жоғарғы кредиттік
Өндірістік қаржы құралдар нарығын дамыту;
Шетел эмитенттері шығарған қаржы құралдарының үлесін азайту арқылы жинақтаушы
Жинақтаушы зейнетақы қорлары қызметін реттейтін заңнамалық базаны жетілдіру;
Жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестициялық саясатын ҚР Қаржы нарығын және
Жинақтаушы зейнетақы қорларындағы енгізілген міндетті зейнетақы жарналарын салымшының зейнетақы
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
Мырзабеков С. Зейнетақы жүйесін реформалау тәжірибесі.//Сыр бойы, 2005 жыл
Өтебаев Б.С. Мемлекеттік бюджет: Оқулық. – Алматы: Экономика, 2006.
Ілиясов Қ.Қ, Құлпыбаев С. Қаржы: Оқулық. – Алматы: 2005
Ли В.Д. Финансы в вопросах и ответах. – Алматы,
Мельников В.Д. Основы финансов. Учебник. – Алматы: ТОО «Издательство
Қасымбекова Г. Накопительные пенсионные системы.//Ценные бумаги. Июнь, 2005 г.
«Қазақстан Республикасы азаматтарын зейнетақымен қамсыздандыру және әлеуметтік қорғау». Нормативтік,
Кис Де Конинг. Пенсионная система: Казахстан.// Аль Пари, №3,
«Қазақстан Республикасы зейнетақымен қамсыздандыру туралы» Заңы 1997 жыл 20
Джумабеков А. Накопительная пенсионная система Республики Казахстан//Рынок ценных бумаг
«Жинақтаушы зейнетақы жүйесі».//Банки Казахстана №8, 2005
Бекбердиев Б.Д. Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамтамасыз етудің теориялық аспектілері//
Мырзабеков С. Зейнетақы жүйесін реформалау тәжірибесі // Сыр бойы.
Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру жүйесі//Егеменді Қазақстан 2008 жыл 16
Құрманов А. ҚР болашақ зейнеткерлерінің қорғалуы мәселелері – мемлекеттік
Жонкебаева Р. Государственное регулирование НПС Казахстана // Рынок ценных
Колсанова Е.Б. К вопросу о реформировании пенсионной системы //
Әлимұхамбетов Н. Қазақстан Республикасы зейнетақы реформасын іске асыру қорытындысы//
Бекбердиев Б.Д. Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамтамасыз ету проблемалары.// Қаржы-қаражат,
Карабалаева Г. Параметры конкурентоспособности казахстанских накопительных пенсионных фондов.// Қаржы
Каржаубаева О.Ж. Финансовый механизм функционирования пенсионного фонда.//АльПари, №1, 2007
Малеева Т. Государство и пенсионная система.//Человек и труд. №5,
Есали А. Зейнетақы қорларына салымшы тартар тетік қайсы?//Егемен Қазақстан,
Алибаева А. Зарубежный опыт реформирования пенсионных систем.// Рынок ценных
Сатубалдина А. Теоретические аспекты инвестирования пенсионных активов//АльПари, №4, 2007
Ерошенков С. Мировой опыт реформирования пенсионных систем. Москва, 2000
Пенсионная реформа в России. Адвокат. №2, 2002 г
Грибанова С. Неравноценный обмен. // Эксперт Казахстана. 2007. -
Тулепбаев К., Сатубалдина . Социально-экономические приоритеты инвестиции активов пенсионных
Проблемы повышения инвестиционной активности в экономике России//Проблемы теории и
Тулепбаев К. Концепция управления инвестиционной деятельностью пенсионных фондов. //
Смит А. Исследование о природе и причинах богатства народов
Тулепбаев К.М. Новая модель пенсионного обеспечения населения Казахстана: теория,
Тулепбаев К., Еспенбетова Б. Теоретические основы диверсификации инвестиций активов
Алдамберген А.У. Проблемы и перспективы эффективного управления пенсионными активами
Ескерту:[6] әдебиеттен алынған
[12] әдебиеттен алынған
Ескерту: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
62
Мемлекеттік:
қазіргі зейнеткерлер үшін бөлу жүйесі
Жеке:
болашақ зейнтекерлер үшін жинақтау жүйесі
Әлеуметтік зейнетақы:
- жергілікті және республикалық бюджеттерден
Еңбек зейнетақысы:
- заңды тұлғалар 15% шегерімдер қорынан;
-трансферттер.
Жинақтаушы зейнетақы қорлары
Жеке жинақ-таушы зей-нетақы қорлары
- міндетті шегерімдер (табысынан 10%);
- ерікті жарналар.
Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры:
- міндетті шегерімдер (табысынан 10%)
ҚР зейнетақымен қамсыздандыру жүйесі
( өсім
2008 жылға бекітілген жүйе
2007 жылы
қолданылған жүйе
170,9 (
26110 теңге
784,4 мың
адам
15285 теңге
681,9 мың
адам
Ең жоғары
зейнетақы
мөлшері
129,0 (
17870 теңге
527,5 мың
адам
13855 теңге
616,7 мың
адам
Орташа зейнетақы мөлшері
118,3 (
12110 теңге
342,2 мың
адам
10236 теңге
337,4 мың
адам
Ең төменгі зейнетақы мөлшері

Ұқсас жұмыстар

Қр-да жинақтаушы зейнетақы қорының қаржылық ресурстарын басқару

Жинақтаушы зейнетақы қорларында қаржылық басқару мәселелері

Зейнетақы жүйесі туралы

Қазақстан Републикасының зейнетақы нарығына экономикалық талдау

ЖИНАҚТЫҚ ЗЕЙНЕТАҚЫ ҚОРЫНЫҢ ҚАЗІРГІ КЕЗЕҢДЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ

Жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы активтерін талдау

Жинақтаушы зейнетақы қорлары - мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры мен мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорлары

Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің түсінігі және оның кызмет ету механизімі

Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің теориялық негіздері