Пайыз саясаты
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министірлігі
Қазақ гуманитарлық заң университеті
Курстық жұмыс
Тақырыбы:Ақша – несие саясатының ресурстары
Орындаған:
Қабылдаған:.
Кіріспе........................................................................................3
1.Ақша несие саясатының теориялық негіздері немесе ақша-несие саясатының
1.1Ақша-несие саясатының мәні және мақсаты..............................4-6
1.2Ақша -несие саясатының ресурстары.............................................7
1.3Ақша- несие саясатының құралдары........................................8-16
2. Қазақстан Республикасының ақша- несие саясатының бағыттары мен
2.1. Орталық банктің ақша айналу жүйесін басқару........................17
2.2 Ақша - несие саясатын жүргізудегі Орталық банктің
2.3 Қазақстан Республикасының ақша-несие саясатының бағыттарын талдау...........................................................................19-22
3 Ақша-несие саясатының механизімі мен құрылымдарын жетілдіру.
3.1Салыстырмалы қатаң ақша саясаты және салыстырмалы икемді ақша
3.2Ақша – несие саясатының табыстау механизмі және
3.3.Шетелдік ақша–несие саясаты тәжірибесін пайдалану және жетілдіру
Қорытынды.......................................................................31-32
Пайдаланылған әдебиеттер............................................33-34
Кіріспе.
Нарық жағдайында банк жүйесі екі деңгейде болады:
Орталық банк (эмиссиялық) және коммерциялық (депозиттік) банк. Коммерциялық
Орталық банк ұлттық валютаны айналымға шығарады, мемлекеттің алтын
Орталық банк ақша ұсынысын ақша базасына және мултипликаторға
Қазақстан Ұлттық банкі мемлекеттік ақша-несие саясатын анықтайтын және
1.1 Ақша-несие саясатының мәні мен мақсаты.
Ақша-несие саясатының құралдарын төмендегідей топтастыруға болады.
Ақырғы мақсат:
а) экономиканың өсуі;
ә) толық жұмыс бастылық;
б) бағаны тұрақтандыру;
в) төлем балансын тұрақтандыру;
Аралық мақсат:
а) ақша жиыны;
ә) пайыз мөлшерлемесі;
б) айырбас курсы.
Құралдары:
а) несие берудің лимиті, пайыз мөлшерлемесін тікелей реттеу;
ә) міндетті резервтер нормасының өзгеруі;
б) есептеу мөлшерлемесінің өзгерісі;
в) ашық нарықтағы операциялар.
Тікелей (а) және жанама (ә,б,в) құралдарының арасында айырмашылықтар
Соңғы мақсаттар жалпы экономикалық саясаттың, сонымен қатар қазыналық,
Аралық мақсаттар нарықтық жағдайда тікелей орталық банктің жанама
Бұл мақсаттарға жетуде Ұлттық банк ақша-несие саясатын жүргізуде.нысанаға
-қайта қаржыландыру мөлшерлемесі: ресми мүдделендіру мөлшерлемесі
-ҚҰБ-те (Қазақстан Ұлттық банкі) жинақталатын ең
- мемлекеттің бағалы қағаздарын сатып алу және сату
- банктерге және үкіметке несие беру;
-валюталық нарықтағы басқыншылық;
-кейбір жағдайларда несиелік операциялардың жекелеген түрлерінің деңгейі мен
-ресми есепке алу (дисконттық) мөлшерлемесі.
Пайыз саясаты. ҚҰБ өзі жүргізетін операциялар бойынша ресми
ҚҰБ пайыз саясатының басты мақсаты – айналыстағы теңге
Қазақстандағы инфляциямен күресудің тағы да бір маңызды факторы-шетел
1.2Ақша -несие саясатының ресурстары
Қазақстан Ұлттық банкі мемлекеттік ақша-несие саясатын және оның
Ақша-несие – бұл айналыстағы ақша жиынын, несие көлемін,
Ақша-несие саясатының түрлері:
Шаруашылық жағдаятына байланысты ақша-несие саясатының екі типі болады:
рекстрикциялық ақша-несе саясаты;
экспанциялық ақша-несие саясаты;
Рекстикциялық ақша-несие саясаты- екінші деңгейлі банктердің несиелік операциялар
Экспанциялық ақша-несие саясаты – несие беру көлемін кеңейтумен,
1.3.Ақша-несие саясатының құралдары.
Пайыздық саясат ақша-несие саясатының құралдарының бірі болып
Теңгені айналысқа енгізгеннен кейінгі пайыздық саясаттың негізгі мақсаты-
Қазақстандағы жоғары қарқынды инфляцияға қарсы күресте пайдалануға мүмкіндік
Ұлттық банкінің қайта қаржыландыруының ресми мөлшерлемесінің өзгеру динамикасы
Қаржы операцияларының барлық түрлері бойынша пайыздық мөлшерлемесінің деңгейі
Мемлекеттік қазыналық міндеттемелер, банкаралық несие, Ұлттық банкінің ноталары
Ұлттық банкінің ноталы және қазыналық вексельдер бойынша табысы
Резервтік талаптар. Банктерге берілетін несиенің көлемін реттеу үшін,
1993 жылы 1 қаңтарда енгізілген «Қазақстан Республикасының коомерциялық,
Банктердің міндетті резерв нормативінің көбеюі, 1994 жылдың бірінші
Банк резервтерінің шамадан тыс өсуіне байланысты (Ұлттық банкідегі
Ұлттық банк орташа айлық қалдыққа байланысты пайызды банктің
1995 жылдың басында жалпы банктер арасында баламалы резервтерден
1995 жылы банктердің 13,5%-ы
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей міндетті резервтер деңгейінің тым жоғары
АҚШ-та міндетті резервтер сомасы банктің категориясына, депозиттің мөлшеріне,
ФРЖ экономикалық дағдарыс кезеңінде міндетті резерв деңгейін жиі
Ақша –несие қатынастарын мұндай бақылау және реттеу
Несие ореациялары Ұлттық банкпен Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинеті
Директивті несиелердің айналысында қиын жағдай пайда болды. Сондықтан
Сөйтіп, банк жүйесі арқылы төлем қабілеті жоқ кәсіпорындарға
Санациялау мен банкроттық механизмін пайдаланусыз басымдылық салалардың кәсіпорындарының
1994 жылғы ақпан-көкек айларындағы, кәсіпорындардың міндеттемелері мен өзара
Төлемсіздікті шаруашылық аралық есепке алу арқылы шешу, бір
Үкіметтің несиелеу көлемі әрқашан бюджет тапшылығының деңгейімен және
Ұлттық банк 1994 жылы көкек айында мемлекеттік қысқа
Аукциондық несиелер бір айдан үш айға, кейін алты
1995 жылғы қаржы нарығының жаңалығы – банкаралық қаржы
1995 жылы Ұлттық банк арқылы ломбардтық негізде несие
1995 жылы орталық несиелер бойынша банктердің қарыздарын қайта
Ашық нарықтағы операциялар.
Бұны Орталық банкпен екінші нарықта ақша массасының көлемін
Орталық банк бағалы қағаздарды сатып алған кезде коммерциялық
Ұлттық банк ашық нарықта бағалы қағаздармен операциялар жүргізу
Бұның бәрін Орталық банк айтылған операция
Орталық банк ашық нарықта операцияларын мұқтаждық пайда болуына
1995 жылдың ортасынан бастап, Ұлттық банк өзінің жеке
Ақша саясатының құралы ретінде Ұлттық банкіге ашық нарықта
Ақша массасын шұғыл түрде реттеудің басты құралына ақша
Валюта нарығындағы операциялар арқылы –өтімділікті қамтамасыз ету саясаты
2.1 Орталық банктің ақша айналу жүйесін басқару.
Ұлттық банк - заңды төлем құралын, яғни
Ұлттық банк банкноттар мен тиындардың қажетті мөлшерін анықтайды.
Қазақстан Республикасында шығарылған банкноттар мен тиындардың атаулы құрылымы,
Валютаны өзгертуге тек қана Қазақстан Республикасы Парламентінің құқығы
Ұлттық Банк Қазақстан Республикасының валютасын шетел мемлекеттерінің ақша
Қазақстан Республикасында ақша банкноттарын өндіру және коммерциялық банктерге
Қолма-қол ақша түріндегі эмиссия түріндегі айналысқа банкноттар мен
2.2Ақша- несие саясатын жүргізудегі Орталық банктің рөлі.
Қазақстан Ұлттық банкі мемлекеттік ақша-несие саясатын анықтайтын және
Коммерциялық банктер Орталық банкке пайыз мөлшерлемесі есептел-мейтін салым
Әр мемлекетте ақшаны сақтау формалары әр түрлі болады.
Ақша нарығындағы тепе-теңдікті қамтамасыз етуде берілетін несие көлемін
Резервтік талаптар, ашық нарықтағы операциялар және пайыз саясатымен
Ақша-несие саясатының бұл құралы 1993 жылы 1
2.3.Қазақстан Республикасындағы ақша-несие саясатының бағыттарын талдау.
Пайыздық саясат ақша-несие саясатының бағыттарының бірі болып
Теңгені айналысқа енгізгеннен кейінгі пайыздық саясаттың негізгі мақсаты-
Қазақстандағы жоғары қарқынды инфляцияға қарсы күресте пайдалануға мүмкіндік
Несие операциялары Ұлттық банкпен Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинеті
Директивті несиелердің айналысында қиын жағдай пайда болды. Сондықтан
Сөйтіп, банк жүйесі арқылы төлем қабілеті жоқ кәсіпорындарға
Санациялау мен банкроттық механизмін пайдаланусыз басымдылық салалардың кәсіпорындарының
1994 жылғы ақпан-көкек айларындағы, кәсіпорындардың міндеттемелері мен өзара
Төлемсіздікті шаруашылық аралық есепке алу арқылы шешу, бір
Үкіметтің несиелеу көлемі әрқашан бюджет тапшылығының деңгейімен және
Орталық банк бағалы қағаздарды сатып алған кезде коммерциялық
Ұлттық банк ашық нарықта бағалы қағаздармен операциялар жүргізу
Бұның бәрін Орталық банк айтылған операция
Орталық банк ашық нарықта операцияларын мұқтаждық пайда болуына
Ақша саясатының құралы ретінде Ұлттық банкіге ашық нарықта
Ақша массасын шұғыл түрде реттеудің басты құралына ақша
3.1 Салыстырмалы қатаң ақша саясаты және салыстырмалы икемді
Орталық банк жоғарыда аталған құралдаы арқылы ақша-несие саясатының
1) ақша жиынын белгілі бір деңгейде ұстап тұру
Ақша саясатының варианттары ақша нарығының графигінде әр түрлі
Ақша-несие саясатының вариантын таңдау көп жағдайда ақшаға сұраныспен
Егерде ақша айналымының күтпеген, кездейсоқ өзгерісі нақты айнымалылардың
Мұндағы R-пайыз мөлшерлемесі, M- ақша жиыны.
R
LS
B
R
L1D
М
M
R
Салыстырмалы түрде қарағанда
R
B
A
L1D
М
M
3.2Ақша – несие саясатының табыстау механизмі және
Монетарлық саясат өте күрделі табыстау механизмінен тұрады. Жалпы
Орталық банк саясатының салдарынан нақты ақша ұсынысының мәнінің
Ақша нарығындағы пайыз мөлшерлемесінің өзгеруі;
Пайыз мөлшерлемесінің динамикасына байланысты жиынтық шығындардың (әсіресе инвестициялық
Жиынтық сұраныстың өзгеруіне байланысты өнім көлемінің өзгерісі.
Ақша ұсынысының өзгерісі мен жиынтық ұсыныс реакциясының арасында
Нарықтық пайыз мөлшерлемесінің өзгерісі экономикалық агенттердің қоржын активтерініңқұрылымының
R
S L1
.....................
R
.......................................... L D
M
P
Ақша нарығының реакциясы L D қисығының тікшелей болуынан
Ақшаға сұраныс пайыз мөлшерлемесінің өзгеруіне байланысты сезімтал болса
R
..................
R
..................
R ................................. D L
M
P
Келесі қадам, пайыз мөлшерлемесінің өзгерісіне байланысты жиынтық сұранысты
Табыстау , ақша нарығында пайыз мөлшерлемесінің болымсыз өзгерісі
Экономикадағы құлдырау және ақшаға сұраныстың азаюы жағдайында Орталық
Ақша-несие саясатының жанама әсерлерін де ескерген жөн. Мысалы,
онда С = cr
D
Мұндай шаралардан кейін ақша мультипликаторы төмендейді, бұл жағдай
Ақша-несие саясаты көлемді сыртқы кешеуілдеуге ие бола алады
Ақша-несие саясатының қазіргі кезеңднгі тиімділігі Орталық банктің саясатына
Ақша-несие саясаты салық бюджет және сыртқы экономикалық саясатпен
Егерде Орталық банк тұрақты айналым курсын ұстап тұруды
Қазыналық саясаттың нәтижесінде бюджетте тапшылық болса, онда мұндай
3.2.Шетелдік ақша–несие саясаты тәжірибесін пайдалану және
Нарық экономикасы әлемде екі дәрежеде қызмет атқарады, олар
Микроэкономика-жеке буын немесе негізгі экономикалық буынның (фирманың) қызмет
Макроэкономика- бұл жалпы экономикалық процестер саласы қоғамдық- «фирмалардың
Қазақстан Республикасын қаржыландыру мен толық жұмыспен қамтуды
Пайда мөлшерін және сұранысты арттыру ақшалай (номиналды) жалақыны
Қорытынды:
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің ақша-несие саясатының
Қазіргі уақыттағы қазыналық саясат мемлекеттің қаржылық ресурстарын пайдаланудың
Тікелей әдіс арқылы бюджетті реттеу іс жүзіне асырылады.
Жанама әдіс арқылы товар өндірушілер мен қызмет көрсетушілердің
Мемлекеттің ақша-несие саясаты дегеніміз инфляцияның деңгейі мен өсімділігіне,
Ақша-несие саясатының негізгі аспаптарына жататындар: ашық рыноктағы
Ақша-несие саясатының бұл шаралары рыноктік экономикадағы елдерде құбылмалы
Пайдаланылған әдебиеттер.
1. Ақша, несие, банктер [Мәтін] [Мәтін] /
ред. басқ. Ғ. С. Сейітќасымов.- Алматы: Экономика,
2001.- 466 б.
2. Банк қызметі туралы [Мәтін]: ҚР
актілер жиынтығы.- Алматы: Юрист, 2005.- 177 б.
3. Зиябеков, Бейсенбек.
ғана емес, мемлекеттің діңгегі болуы керек [Мәтін]:
[Экономика]// Жаңа ғасыр.- 2006.- №2.- 36-38 б.
4. Күнболатқызы, Динара. Қазақстанның
жүйесі қалай дамуда: [Қаражат]// Жас қазақ.- 2005.-
27 мамыр- 9 маусым.- 10 б.
5. Мақыш, Серік Биханўлы.
операциялары [Мәтін]: оқу ќұралы.- Алматы: Қазақ
университеті, 2002.- 229 б.
6. Марченко, Г.
бірге өскеніне мүдделіміз [Мәтін]: [Бүгін "Халыќ банкінің" құрылғанына
7. Найманбаев, Серік Мұсанұлы.
8. Оралбай, Әмір.
9 . Сауытбекова, Әйгерім.
10. Сақтағанұлы, Төлбек.
11. Сафрончук, Марина Валентиновна.
12. Сәбден, Оразәлі.
13. Тактамысова, Данара Ануаровна.
14. Тұрлыбекова, А.
15. Экономикалық саясат : лекциялар / Д. Қ.Қабдиев,
16. Іскер адамның
30
Ақша несие саясаты мақсаттары мен құралдары
Ақша-несие саясаты жайлы
Банк жүйесі. Ақша-несие саясаты
Қазақстан Республикасыдағы ақша.несие саясатын жүргізу ерекшеліктері
Кiшi ашық экономика
Ақша - несие саясатыі
Ақша-несие саясатының теориялық негіздері немесе ақша-несие саясатының мәні, түрлері және құралдары
Қазақстан Республикасының ақша-несие саясатының бағыттары мен ресурстары
Ақша - несие саясатының ресурстары
Ақша-несие саясаты туралы ақпарат