Ипотекалық несиелеудің шетелдік үлгілері
Жоспар:
Кіріспе 2
I. Ипотекалық несиелеудің экономикалық теорияның негіздері 5
1.1 Ипотекалық несиелеу түсінігі 5
1.2 Ипотеканың шығу тарихы 12
1.2 Ипотекалық несиелеудің шетелдік үлгілері 19
II. Қазақстан Республикасында ипотекалық несиелеудің талдауы 31
2.1 Қазақстандағы тұрғын үйді несиелеу (ҚИК) 31
33
2.2 Акционерлік қоғам “Центр Кредит” банктің ипотекалық
ІІІ. Қазақстан Республикасындағы ипотекалық несиелеудің сапасын арттыру,
3.1 Қазақстан Республикасындағы ипотекалық нарық 62
мәселелері 62
3.2 Қазақстан Республикасында тұрғын үй саясатын дамыту бағдарламасы
Қорытынды 72
Қолданылған әдебиеттер тізімі 74
Кіріспе
90 жылдардан басталған реформалардың алға басуы, қоғамдық және экономикалық
Ипотеканы ынталандыру бойынша шешілетін мәселелердің кешендігі, тұрғындар үшін тұрғын
Бүтіндей нақты сектордың және жекелей құрылыстың стагнациясы нәтижесінде қалыптасқан
Елімізде тұрғын үй нарығы тұрғындардың төлем қабілеттілік сұранысын қолдайтын
Тұрғындар үшін ипотекалық несиелеу тұрғын үйді сатып алу үшін
Ол пәтер алуды маңызды деңгейде қысқартуға көмектеседі, бұдан басқа,
Ипотекалық несиелеу әлеуметтік және экономикалық мәселелерді шешуге көмектеседі. Ипотекалық
Диплом жұмысының мақсаты – экономиканың тұрақты дамуын қамтамасыз ететін
ипотекалық несиелеу түсінігін ашу
ипотеканың шығу тарихын қарастыру;
ипотекалық несиелеудің нарық экономикасына өту кезеңіндегі рөлі
ипотекалық несиелеудің шетелдік үлгілерін анықтау;
Қазақстандағы тұрғын үйді несиелеудің тәртібін талдау (ҚИК);
Акционерлік қоғам “Центр Кредит” банктің ипотекалық қызметіне талдау жасау;
Қазақстан Республикасындағы ипотекалық нарық мәселелерін анықтау;
Қазақстан Республикасында тұрғын үй саясатын дамыту бағдарламасының түсінігін ашу.
Зерттеу объектісі ретінде Қазақстандық ипотекалық компанияның, “Центр Кредит” банктің
Зерттеу пәні ретінде ипотекалық нарық қатысушылардың өзара қарым-қатынасы болып
Методологиялық негіздері ретінде келесі отандық авторлардың еңбектері қолданылады: Аникеева
Бұл диплом жұмысы кіріспеден, үш бөлімнен және қорытындыдан тұрады.
Бірінші бөлімде – ипотекалық несиелеу түсінігін ашып, ипотеканың шығу
Екінші бөлімде – Қазақстандағы тұрғын үйді несиелеудің жүйесін, тәртібін,
Үшінші бөлімде – Қазақстан Республикасындағы ипотекалық нарық мәселелерін анықтап,
Жасалған жұмыстың теориялық мағынасы – бұл жерде Қазақстан Республикасындағы
Жасалған жұмыстың практикаклық мағынасы – осы тақырыпты зерттеуде жиналған
I. Ипотекалық несиелеудің экономикалық теорияның негіздері
1.1 Ипотекалық несиелеу түсінігі
“Ипотека” түсінігі өзара байланысты экономикалық және заңды қатынастардың кең
Ипотека – басқа категориялардан ажыратуға көмектесетін түр сипаттары бар,
Ипотекалық несиелеу тұрғын үй аясына жеке инвестицияны тартудың әлемдік
Ипотеканың басты міндеті – қарыз қаражаттарының қайтарымдылығына кепіл ретінде
Біріншіден, ипотеканың дамуы өнеркәсіп салаларының қатарында өндірістің құлдырауына әсер
Екіншіден, ипотекалық несиелеудің дамуы әлеуметтік тұрақсыздыққа төтеп беруге оң
Үшіншіден, ипотеканың дамуы жұмыссыздық салдарын жеңілдетеді: өндіріске құрылыстық қатаң
Төртіншіден, ипотека мемлекеттің қызметіне, тұрақтылықтың көтерілуіне және бактік жүйенің
Қозғалмайтын мүлік кез-келген мемлекеттің активтерінің маңызды бөлігін сипаттайды, ал
Қазіргі таңда қаржы нарықтық интеграциясының және ипотека арқылы қозғалмайтын
Сонда да постсоциалистік экономикасы бар елдерде ипотекалық несиелеудің даму
Ипотеканы зерттеу процесінде оның қызметімен байланысты жалпы әдістемелік сұрақтар
“ипотека” категориясының түсінігі;
қоғамдық экономикалық формацияларда ипотеканың әрекет етуі немесе әрекет етпеуі;
дамыған және дамушы елдерде ипотеканың қызметін сипаттайтын жалпы және
“ипотека” категориясының сандық және сапалық бағасы;
Ипотека дәстүрлі қаржылық қатынастар шегінде және олардың тарихи аспектісінде
Қазіргі кезде ипотека дәстүрлі дамыған экономикасы бар дамыған мемлекеттерде
Ипотеканың дамуын тежейтін негізгі факторлар: саяси және экономикалық тұрақсыздық;
Әр түрлі мемлекеттер заңнамасында бекітілген құқықтық формалардың, құрылдырдың және
Этимологиялық термин “ипотека” қозғалмайтын мүлік кепілін білдіреді және 3
Арнайы несие – ипотека және ипотекалық қарыз алу мақсатында
Кепілзат (ипотекамен қамсыздандырылған міндеттеме бойынша кепіл ұстаушының құқығын растайтын
Ипотекалық несие (қарыз ақша), қозғалмайтын мүлікті кепілге қоя отырып,
Ипотекалық қатынастардың әлеуметтік-экономикалық маңызы – қосымша өнім алу мақсатында
Ипотекалық несие сенімді негізде кәсіпорындардың, фирмалардың және тұрғын үй
Қарыз қатынасының зерттеуі негізіне екі органикалық байланысты, бірақ өзінше
Ипотека институтын белсенді қолдану нарықтық қатынастарға өту жағдайында маңызды
Нарықтық экономикада ипотеканы кең қолдану үшін бірнеше факторларды қарастыру
Өндірістік қатынастар жүйесі – жалпы негіз, оның құрамдас бөлігі,
Ипотека кез-келген экономикалық дамыған елдің капитал нарығының бірі болып
Өндірістік қорлардың айналым заңдылығы нақты, яғни өндірістік капиталдың атқарылуы.
Шаруашылық субьектілердің коммерциялық есептілігі, материалдық қызығушылықтары.
Ипотеканың тарихи пайда болуы өнеркәсіп революциясының дайындау кезеңімен, өндірістік
Нарықтық экономика жағдайында эквиваленттік шаруашылық субьектілердің әрекеттерін бағалаудың, бәсеке
Ипотекалық несиелеу – банкте қарыз алу барысында қозғалмайтын мүлік
Ипотекалық несиелеудің негізгі категориясы – кепіл. Кредитор-кепіл ұстаушы қарызды
Экономикалық жүйенің элементі ретінде ипотеканы қарастыру барысында 3 жақты
Қозғалмайтын мүлік кепілі өндірісті дамыту үшін қажетті қаржылық ресурстарды
Ипотека обьектілерге мүліктік құқықты өткізуді қамтамасыз ете алады.
Ипотека көмегімен бағалы қағаздар базасында нақты капиталды құру.
Экономикалық қатынаста ипотека – қозғалмайтын мүлік обьектілеріне мүліктік құқық
Ипотеканың экономикалық мәні келесі функцияларды өткізуден құралады:
материалдық өндірісті қолдау және дамыту үшін қосымша қаржы қаражаттарды
мүлікті қайта бөлу және айналымды қамтамасыз етудің қосымша инструменті;
кепілзат және өндірісті бағалы қағаздар, сонымен қатар ипотекалық несиелеудің
Ипотекалық несиенің ерекшеліктері:
Кепілмен міндетті түрде қамтамасыз ету. Кепіл ретінде сатып алынатын
Несие беру мерзімінің ұзақтығы. Ұзақ мерзімді ипотекалық тұрғын үй
Ипотекалық несиелеудің мақсатты сипаты.
Ипотекалық несие төмен тәуекелді банктік операция деп есептеледі. Бұл
несие сомасы, әдетте, сатылып алынатын тұрғын үйді нарықтық құнынан
несие бойынша ай сайынғы төлем мөлшері қарыз алушының жиынтық
кредитор несие өтей алу бағасының процедурасы барысында қарыз алушының
Берілген стандарттар мен талаптар кредитор мен қарыз алушы үшін
Отандық және шет ел заңнамасының заңды нормаларын талдау ипотекалық
Кепіл жариялылығы – бұл мүліктің кепілмен шектелуі туралы жеңіл
Меншік құқығының шектелуі шартында мүлікті қарыз алушының қолында қалдыру.
Кепіл үлесі түрінде қарыз мөлшерін анықтау.
Кепілге қойылған мүлік арқылы қосымша ипотекалық қарыздарды алу.
Сақтандыру есебімен қарыз ұсыну.
Қозғалмайтын мүлікті жоғалту немесе мерзімінде қарызды төлемегені үшін оны
Заңды мағынада ипотека – жермен, сәйкес жер учаскесімен немесе
оны пайдалану құқығымен байланысты кәсіпорын, құрылыс, ғимараттар кепілі. Экономикалық
“Ипотека” категориясының келесі авторлық анықтамалары ұсынылады.
Ипотека – бұл, нәтижелері мемлекеттің мониторинг аясына енгізілетін, ұзақ
ипотека қоғамдық ұдайы өндірістің құрамдас бөлігі ретінде, нарықтық экономикалық
мемлекет ролі есептелген .
Заңды категориялар ұқсас экономикалық категорияларға негізделуі керек. Ипотеканың экономикалық
1.2 Ипотеканың шығу тарихы
Үлестік құрылыс жүйесіне қатысу, несиелеу мөлшерлемесінің ақырындап төмендеуі және
Жер – жеңіл айналыс тауары, ол меншік қарыздардан босатылмаған
Ежелгі Римде ипотекалық құқық екі қажетті сапаны қамтымаған –
Ақырындап ипотека орта ғасырлық еуропалық заңнамаға кіруде. Германияда ол
Ипотекалық банктер XVIII ғ. алғашқы рет Германияда пайда болған.
Америка Құрама Штаттарында (АҚШ) 1916 жылы 12 округте фермерлерге
Канадада ипотекалық банктер несиелік институттардың дәстүрлі түрі болып табылады.
Пруссияда аяқталған ипотекалық жүйе 1783 және 1871 жылғы жарғылармен
Орта ғасырлық кодекстер «енгізілген ипотека өзінің табиғаты бойынша бөлінбейді,
Қазіргі кезде ипотека АҚШ-та, Канадада, Англияда, Францияда, Швецияда жоғары
Нарықтық қатынастары дамыған елдерде несиенің әр түрлері жүзеге асуда.
Ипотеканың ұзақ тарихына қарамастан Еуропада ипотекалық несиелеу жүйесі тарихының
Берілген үлгіге сәйкес ипотекалық банк бірінші кезекте, төмен құн
біріншіден, қозғалмайтын мүлікті кепілге ала отырып, нақты стандартқа сәйкес
одан кейін берілген несиелер, түрлеріне байланысты кепілзаттың біртекті пұлдарына
Сонымен, инвесторлар өздерінің бос қаражаттарын орналастыру үшін сенімді инструмент
Берілген жүйенің тұрақты атқарылуы үшін көп шектеулер бар, олар
Сонымен қаттар ипотекалық банктерге тәуекелдің жоғарылауына байланысты коммерциялық банктерге
Ипотекалық облигация нарықтық сипатына байланысты бірінші және екінші нарықтың
Несиелеу субъектісіне байланысты тұрғын үй құрылысына ипотекалық қарыздар тікелей
АҚШ-та ипотеканы Үкімет тапсырысы бойынша қарайтын ұйымдар бар:
«Джинни Мэй» - Үкіметтік ұлттық ипотекалық ассоциация;
«Фредди Мак» - тұрғын үйді ипотекалық несиелеудің федералды корпорациясы;
«Фенни Мэй» - федералды ұлттық ипотекалық ассоциация.
Бұл ұйымдар кредиторларға кепілдер береді, бұл ипотекалық несие және
Дамыған елдерде нарықтық қатынастардың қалыптасуы бойынша қаржылық механизмдер пайда
- нарықтық туындылардың тереңдеуі және экономикалық жағдайлардың тұрақтылығы;
- нарықтық экономика институттарының дамуы және қалыптасуы;
- қаржылық ұйымдардың, әсіресе, банктердің жұмыста «ұзын» позициясы бойынша
- тұрғындардың ақша қаражаттарын сақтау және жинаудың тиімді әдістерінің
- қозғалмайтын мүлік, әсіресе, тұрғын үй өтімділігінің жоғары деңгейі;
- көптеген отбасы үшін тұрғын үй мәселесі өзекті;
- тұрғындардың белгілі бір бөлігінің табыс деңгейінің көтерілуі және
Кеңес дәуіріндегі тұрғын үйді қаржыландыру жүйесі тұрғын үй саясатына
Бұл құжат мемлекеттің тұрғын үй мәселесін шешуде маңызды болып
Тұрғын үй құрылыс саласындағы нвестициялық мүмкіндіктердің құлдырауы көптеген мердігерлік
Тұрғын үйді ипотекалық несиелеу жүйесі бұл тұрғын үй құрылысының
Тұрғын үйді ипотекалық несиелеу жүйесі 3 басты қызмет атқарады:
1. Тұрғын үй несиелерін қаржыландыруға қажетті қаражаттармен қамтамасыз ету.
2. Тұрғын үй несиелерін беру және оларға қызмет көрсету.Инвестордың
3. Тұрғын үйді ипотекалық несиелеу жүйесінің өзге экономикалық механизмдер
Тұрғын үйді ипотекалық несиелеу жүйесінің құрылымдық элементтеріне мыналарды жатқызуға
Тұрғын үй ипотекалық несиелеу жүйесінің негізгі элементіне оның субьектілері
қарыз алушылар;
несие берушілер; риелторлық және сақтандыру компаниялары;
инвесторлар; үкімет.
Бұл аталған субъектілер тұрғын үйді ипотекалық несиелеу нарығының қатысушылары
Кесте 1-Тұрғын үйді ипотекалық несиелеу субъектілері: мақсаты мен қызметтері
Субъектілер Мақсаты және қызметтері
Қарыз алушылар Мүмкіндігіне қарай жақсы үй сатып алу, сонымен
Несие берушілер (екінші деңгейдегі банктер және өзге де қаржы-несие
Үй сатушылар (жеке тұлғалар) Үйді тиімді бағада сату.
Риелторлық ұйымдар Үшінші бір тұлғаның тапсырмасы бойынша, оның
Жылжымайтын мүлік жөніндегі орталық Қазақстан Республикасы аумағында жылжымайтын мүлікке
Сақтандыру компаниялары Мәмілені толық сақтандыру, пайда табу.
Тәуелсіз бағалаушылар Ипотекалық несиелеуде кепіл заты болып саналатын тұрғын
Қазақстан ипотекалық компаниясы АҚ Ипотекалық несие беру, ипотекалық облигациялар
Инвесторлар Ипотекалық облигацияға қаражат салып, пайда алу.
Қамқорлық жасау органы Кәмелетке толмаған азаматтардың құқықтары мен мүдделерін
Мемлекет Ипотекалық несиелеу жүйесінің тұрақты және тиімді қызмет етуін
*Шыныбеков Н.С. “Қазақстандағы тұрғын үйді несиелеу жүйесі” //Хабаршы// №5(45),
Кестеден көріп отырғанымыздай тұрғын үйді ипотекалық несиелеу нарығында көптеген
Тұрғын үйді ипотекалық несиелеу жүйесінің келесі бір элементіне оның
Тұрғын үйді ипотекалық несиелеу объектісіне тұрғын үй несиесін 3
Тұрғын үй құрылысына арналған жерді сатып алуға берілетін несиелер.
Тұрғын үй құрылысына және қайта құруға берілетін несиелер.
Тұрғын үйді сатып алуға берілетін несиелер.
Отандық банктік тәжірибедегі ипотекалық несиелеу ерекшеліктерін сәйкес аталған соңғы
Сонымен қатар, айта кететін бір жәйт, егер де салынып
Тұрғын үйді ипотекалық несиелеу жүйесінің келесі элементіне ипотекалық несиенің
Мұндағы ең маңыздысы несиенің қамтамасыз етілуі өз кезегінде несиенің
алғашқы көзі: қарыз алушының тұрақты табысы; қаншалықты қарыз алушының
екінші реттегі көзі: сатып алынатын тұрғын үй.
Тұрғын үйді ипотекалық несиелеудегі қамтамасыз ету заты – жылжымайтын
Дамыған елдердің тәжірибесінде “ипотека” термині мынадай 3 құқықтық категорияларды
Ипотекалық несие алу үшін жылжымайтын мүлікті кепілге беру (таза
Салынған мүлік актісі (борыштық күәліктің басқа да аты бар)
Ипотекалық несие (ақшалай займ) – жылжымайтын мүлікті кепілге алып
Мұндағы, тұрғын үй несиесі – ипотекалық несиенің бір түрі.
“Жылжымайтын мүлік ипотекасы туралы” ҚР Президентінің заң күші бар
Мұндай қамтамасыз ету түрінің өзіндік кемшіліктері бар. Атап айтсақ
Жалпы тұрғын үй ипотекалық несиесін қамтамасыз етуде, қажет уақытында
1.2 Ипотекалық несиелеудің шетелдік үлгілері
Ипотекалық несиелеудің Американдық үлгісі
Ипотекалық несиелеудің практикалық дамуы мен ұйымдастырылуына әр елдегі жағдайлар
Ипотекалық несиелеудің дамуына әсер ететін саяси факторлар: қоғамдық жүйенің
Осының барысындағы саяси жағдайдың тұрақсыздығы ипотекалық несиелеудің дамуына әсер
мақсатты несиелік ресурстар;
екінші нарық үшін бағалы қағаздар шегінде іске асырылатын ипотекалық
тұрғын үй құрылысына немесе бизнестің дамуына ипотекалық несие алатын
Құқықтық факторлар қоғамның құқықтық аясының жалпы жағдайымен анықталады. Осының
Осы факторлардың тобына қозғалмайтын мүлік тіркеуінің, сонымен бірге кепіл
Ипотекалық несиелеудің дамуына әсер ететін экономикалық факторларға мыналар жатады:
Тарихи жағдайлар мен факторлар ипотекалық несиелеудің дамуы мен формаларына
Осының барысында ипотекалық несиелеу ұйымының әр түрлі сызбалары мен
Ипотекалық несиелеудің қарапайым үлгілерінің бірін «қарапайым-ашық» үлгі деп атауға
Бұл үлгінің бастапқы принциптік сипатына тоқталсақ, ипотекалық ссудаларға деген
Қарапайым ашық үлгінің екінші бір принциптік сипаты ипотекалық ссудалар
Бұл үлгі негізінде ипотекалық несиелеуді ұйымдастыру, әсірісе қаржы нарығы
Қарастырылған үлгіден белгілі бір айырмашылығы бар «кеңейтілген-ашық» үлгі деп
Сурет 1. Ипотекалық несиелеудің Американдық үлгісі*
P1
p
2
бағасынан)
Бірмезгілдік бастапқы салым
1
0
p ―нарықтан тұрғын үйді сатып алу бағасы
p1 ―несиені есепке алғандағы тұрғын үйдің нақты құндылығ
Абцисса осінде― баға, ордината осінде ―жылдар.
* Мақыш С.Б. “Ипотекалық несиелеудің үлгілері” //Ақша айналысы және
Американдық үлгінің принципі, жылдық табысының нақты деңгейі бар адам
Ипотекалық банктер, компаниялар салымдарды таза түрде тартпайды, бастапқы операциялар
Кепілзат портфелінің сатылуынан түскен қаражаттарды ипотекалық банктер жаңа қарыздар
Осы сияқты үлгі бағалы ипотекалық қағаздардың екінші нарығын реттейтін
Таза Үкіметтік ұйым ретінде 1936 жылы құрылған «Фенни Мэй»
Несиелерді сатып алу немесе ипотекалық банктерден бағалы қағаздар бойынша
Сонымен ипотекалық несиелеу процесінде мемлекеттің қатысуы есебінен екі мақсат
Кесте 2-Шетел банктерінің ипотекалық несиелеудің негізгі экономикалық көрсеткіштері*
Банктер Несие үлесі Несиелеу мерзімі Несие мөлшерлемесі
АҚШ-тың ипотекалық банктері 80-90% 15-20 жыл 3-4%
Германияның ипотекалық банктері 50-70% 15-20 жыл 8%
Францияның ипотекалық банктері Берілгендер жоқ 3-20 жыл Берілгендер жоқ
Венгрияның ипотекалық банктері Берілгендер жоқ 15 жылға дейін Берілгендер
*Сагиндыкова М.О. “Реализация программы внедрения системы ипотечного кредитования в
Компанияның және олармен көрсетілетін қызметтердің көптүрлілігі, әр түрлі қаржылық
Қарапайым-ашық және кеңейтілген-ашық үлгілердің ерекшелігі, ипотеканың таза нарықтық сызбаларын
Ерекше қарауды талап ететін үшінші үлгі – «балансталған автономды».
Бұрын қарастырылған үлгілермен салыстырғанда берілген шектеу нақты қарыз алушы
Осы сипатта үлгі, қарыз ақшаның нарықтық ауыспалығына ғана емес,
Ипотекалық несиелеудің Немістік үлгісі
Қазіргі кезде берілген үлгіні практикада қолдану Германияда жетістікке жетуде.
Тұрғын үй алғысы келетін азамат, тұрғын үйді алу сәтінде
Сурет 2. Ипотекалық несиелеудің Немістік үлгісі*
P1
төленетін пайыз
P 4
Ипотекалық несие
3
бағасынан)
2
Мақсатты салым (45-50%
(үйдің бағасынан)
0 2-10
алу уақыты
p ―нарықтан тұрғын үйді сатып алу бағасы
p1 ―несиені есепке алғандағы тұрғын үйдің нақты құндылығ
Абцисса осінде― баға, ордината осінде ―жылдар.
* Мақыш С.Б. “Ипотекалық несиелеудің үлгілері” //Ақша айналысы және
Немістік құрылыс жинақ жүйесінің негізгі артықшылығы, оның шегінде пайдаланылатын,
Банктік сектордағы белсенді қызметті жеке құрылысты қаржыландырумен айналысатын жеке
Келісім-шартқа отыру барысында салымшы-қатысушы қарыз беруге құқық алады. Осы
Қарыз келесі жағдайлар бойынша беріледі: салымшыға сәйкес 18 ай
Немістік құрылыс жинақ жүйесі келесі артықшылықтарды анықтайды:
қаржыландыру капитал нарығына байланысты емес;
қарыз бойынша пайыздық мөлшерлеме басында белгіленеді және өте төмен
қарыз берушінің төлем мөлшері нақты басында белгіленеді;
қарыз бойынша төмен пайыздық мөлшерлеме, немістік құрылыс жинақ жүйесінің
жинақ кассалары іске асыратын төлемдер тұрғын үй секторының үздіксіз
Несиелік ресурстардың негізгі көзі ретінде азаматтардың мақсатты
жарналарына немістік құрылыс жинақ жүйесін базалау екі негізгі пайданы
мерзімінде жинақталған, қарыз алушының ай сайынғы төлемінің көлемін қысқартатын
пайыздық мөлшерлеменің ауыспалығы нәтижесінде қарыз алушының төлем қабілеттілігінің шегі
Германияда құрылыс жинақ жүйесіне мемлекет тарапынан қолдау бар. Мемлекет
Бұл сыйақылар табыстың нақты шектері көтерілмеген жағдайда ғана ұсынылады
Мемлекет үшін құрылыс жинақ жүйесінің пайдасы:
мемлекет елдегі тұрғын үй мәселелерін шешу жауапкершілігін жеке инвесторларға
мемлекет үшін тұрғын үйге меншікті құру, жалға пәтерлерді салудан
мемлекет халық шаруашылығының тұрақтылығына жарна қосады;
мемлекет құрылыс жинақтарды азаматтардың қаражаттарына жұмыс берушінің нақты төлемдерін
Американдық және немістік үлгілерді қосатын жалпы сипат, олар екеуі
Ипотеканың американдық үлгісі мен немістің құрылыс жинақ жүйесінің жалпы
Ипотекалық несиелеудің Малазиялық үлгісі
Қазіргі уақытта ипотекалық несиелеу жүйесі Европа және АҚШ мемлекеттерімен
Малазиядағы ипотекалық несиенің процесі екі этапқа бөлінеді: а) тұрғын
Секьюритизацияның процесі несие иесімен қарыз алушыларға ипотекалық несиелерді беруден
Сонымен, ипотекалық несиелеу тұрғындардың қаражатынан тұрғын үй құрылысын қаржыландыруға
Тұрғын үйді ипотекалық несиелеу барысында несиелік тәуекелдерді сақтандыру жүйесін
орта және одан да төмен табысы бар тұрғындар үшін
несиелік ұйымдардың тәуекелін төмендету;
ипотекалық несие нарығының жалпы көлемін кеңейту;
қосымша стандарттарды және талаптарды енгізгені есебінен несиелік тәуекелдерді төмендету,
Несиелік тәуекелдерді сақтандырудың негізгі шарттары:
сақтандырушымен келісілген, несиелік ұйымның несиелерін ұсыну және қызмет көрсету;
несиелік мерзім аяқталғанға дейін сақтандыру шартын бұзу мүмкін емес;
несиені өтемеу жағдайында кепілге қойылған мүліктің меншік құқығы сақтандырушыға
Сақтандыру құнына әсер ететін негізгі факторлар:
сақтандыру төлемдердің жиілігі – жыл бойына сақтандырылған несие үлесі;
шығындар деңгейі – жыл бойына сақтандырылған несиелер бойынша кеткен
капитал құны – ипотеалық несиелерді сақтандыру барысында резервтерге талаптармен
андеррайтинг жүргізуге кеткен шығындар – сақтандыру құнына қосылатын барлық
Кез келген кәсіпкерлік қызмет кез келген аяда өмір мен
Кез келген ел үшін азаматтарды қымбат емес, қазіргі таңдағы
Қазақстанда ипотекалық несиелеу жүйесін дамыту үшін келесі ұсыныстар мен
Ипотекалық несиелеудің американдық үлгісін –байлар үшін, ал немістік үлгіні
Ипотекалық несиелеу жүйесі, мемлекеттің жоғары емес пайызбен және ұзақ
Ипотекалық несиелерді сақтандыру, олар бойынша банк қаражаттарының қайтарымсыздық
Қарыз алушы өзінің несиелік міндеттемелерін орындамау жағдайында, кредитордың мүлікті
Екінші деңгейдегі банктер мен Қазақстандың ипотекалық компания кепілге алынған
Қор нарығынан ипотекалық несие нарығына капитал бөлігін аудару үшін
Ипотекалық несиенің белгілі бөлігін өтеу үшін орта және төмен
Компаниялардың тұрғын үй мәселесін шешуде жеңілдіктерді ұсыну, инцестициядан
Шет елдердің тәжірибесі бойынша, қарыз алушылардың несие қабілеттілігін бағалаудың
Прагма (USAID) корпорациясының мәліметтері бойынша, еуропалық мемлекеттер қатарында ипотекалық
Кесте 3-Жиынтық ішкі өнімнен % түрінде ипотекалық несиелеу*
Елдер
Голландия 65
Ұлыбритания 57
Германия 53
Ирландия 27
Португалия 26
Бельгия,Испания,Франция 25,24,21 2015 жылы Қазақстан үшін мақсатты топ
Италия 8 2008 жылы Қазақстан үшін болжам
Греция 7
Австрия 5
Қазақстан 2 2005 жылы Қазақстан үшін болжам
*Бисенова М. “Состояние и перспективы развития ипотечного кредитования населения
Жиынтық ішкі өнімнен % түрінде ипотекалық несиелеу Голландияның үлесіне
Прагма корпорациясының мәліметтері бойынша 2015 жылы ипотекалық нарық өсімі
II. Қазақстан Республикасында ипотекалық несиелеудің талдауы
2.1 Қазақстандағы тұрғын үйді несиелеу (ҚИК)
Ипотекалық кредит беру – тұрғын үй саласына инвестициялар тартудың
Азаматтарға ипотекалық несиелер беруді екінші деңгейдегі банктер 1998 жылдан
Елдегі ипотекалық несие берудің дамуымен ипотекалық несие берудің негізгі
Алайда, ипотекалық несие беру жүйесінің осындай дамуы кезінің өзінде
Қазіргі кезде ҚИК-тің жарғылық капиталы 2,5 млрд. теңгені құрайды.
Қазақстан Республикасындағы ипотекалық несие бойынша екі сатылы жүйенің функционалдық
11 12 13 1 2
4
3 9
10
5 6
8
7
І – деңгейлі нарық
1 — тұрғын үй үшін ақша құралдарын тапсыру;
2 — тұрғын үйге меншік құқықтарын тапсыру;
3 — ипотекалық несиені беру;
4 — мүлік кепілдігі(ипотека);
9 — қарыз алушының өмірін және кепілдегі мүлікті сақтандыру;
10 — сақтандыру жағдайы басталған кезде сақтандыру өлшемін төлеу;
11 — кепілдегі мүліктің тәуелсіз бағасы;
12 — ипотеканы тіркеу және жылжымайтын мүліктің құқықтық іс
13 — қарыз алушы өзінің міндеттерін орындамаған жағдайда кепілге
ІІ – деңгейлі нарық
5 — ипотекалық несие бойынша құқықты ауыстыру;
6 — ипотекалық несиелер үшін ақша құралдары;
7 — ипотекалық облигацияларды орналастыру;
8 —ипотекалық облигациялар үшін ақша құралдары.
Сурет 3. Ипотекалық несиелеудің екі сатылы жүйесі
ҚИК инфляцияның, инвесторлар маржаларының, ҚИК маржаларының, сақтандыру резервтері мен
ҚИК-тің қатысуымен ипотекалық несие беру жүйесінде 14 банк және
2001 жылғы 1 наурыздағы жағдай бойынша ҚИК екінші деңгейдегі
Ипотекалық несиелерге кепілдік беру (сақтандыру) жүйесі екінші деңгейдегі
Ипотекалық несиелеу бағдарламасы Алматы жэне Астана қалаларында ойдағыдай іске
Ипотекалық несие жүйесін ұйымдастыру бойынша 2002 жылы ҚИК- мен
Бірақ, біздің қоғамымыздағы көп адамдар тұрғын үй сатып алудың
Сұрау бойынша, 40%-ға жуық халық өзінің тұрғылықты жерін қанағаттанарлықсыз
Кесте 4. Ипотекалық несиені алмау жөніндегі шешімге әсер ететін
қиындықтар( %) *
Тұрақты ақша табысы жоқтар
Несие өтеуге жағдайы жоқтар
Жұмыс әрқашанда болатынына сенімі жоқтар
Ипотекалық несие алу үшін қандай құжаттар толтыру керектігін
Жалақының кыскарып кетуіне сенімі жоқтар
Басқалары
Жауап беруге қиналып тұрғандар
*"Несиабильность мешает развитию ипотечного кредитования". Авторы: "Комкон-2 Евразия" -
Қорытындылай келсек, сол кездегі сұрау бойынша халық ипотекалық несие
2004 жылы Қазақтандағы ипотекалық несие нарығы өздігінен Қазақстан Республикасындағы
Кейінгі жылдары ипотекалық несиелеу жүйесіндегі нәтижелер, ипотекалық несиелеу жүйесіне
Алғашқы рет тек Қазақстанда ғана емес, ТМД-да да
Отандық институционалдық инвесторлардың негізгі категориясы – зейнетақы қорларын тарту
Келесі элемент - өзгермелі және инфляция деңгейінде негізделетін сыйақы
2005 жылдың 1 наурызындағы жағдай бойынша Компания ипотекалық облигациялардың
Кесте 5. Қазақстан Республикасындағы ипотекалық облигация нарығының дамуы*
Компания 2002 2003 2004 2005
АҚ “Лариба-Банк” - 156 000,0 156 000,0 156 000,0
АҚ “ҚИК” 1 500 000,0 9 500 000,0 34
АҚ “БТА Ипотека” - - 4 000 000,0 4
АҚ “Астана-Финанс” - 1 000 000,0 1 000 000,0
АҚ “БЦК” - - 1 800 000,0 1 800
АҚ “ВТБ” - - 1 400 000,0 1 400
Барлығы 1 500 000,0 10 656 000,0 42 856
ЖІӨ % 0,04 0,23 0,77 0,95
ҚР ЖІӨ,млн.тг 3 776 000,0 4 612 000,0 5
*Ұлттық Банктің статистикалық бюллетенінің (2004ж, №12, 2-3 беттер)
Сурет 4. Қазақстан Республикасындағы ипотекалық облигация нарығының дамуы
Тұрғын үйді сатып алу және жөндеу үшін ипотекалық
Бұл басшылық «Қазақстан Ипотекалық Компаниясы» АҚ жүзеге асырып жатқан
максималды шегі бар және қарызгер үшін қолайлы деңгейде белгіленетін
несиелендірудің ұзақ мерзімі;
тұрғын үй ипотекалық несиесін теңгемен алу мүмкіншілігі, бұл
аннуитенттік төлемдер қарызгер бюджетіне ауыртпалық түсірмейтіндей етіп есептелген;
уақыт мараторийінсіз және қарызгерге елеулі шығындар тигізбей мерзімінен бұрын
минималды бастапқы салым.
Ипотекалық несие – алынатын қозғалмайтын мүлік кепілі бойынша тұрғын
қол байлаулардан бос болу, азаматтық айналыстан алынбау, кепілде, пікір-сайыста
тұрғындардың денсаулығын және қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша минималды талаптарға
басқа үйлерден немесе пәтерлерден бөлек ас үй, яғни коммуналдық
сәйкес органдар рұқсатымен үйлерді немесе пәтерлерді салу немесе қайта
Сонымен, тұрғын үй ипотекалық қарызы арқылы өз тұрғын үй
«Қазақстан Ипотекалық Компаниясы» бағдарламасы бойынша тұрғын үй ипотекалық қарызын
Қарызгердің алдын-ала біліктілігін жүргізу. Бұл кезеңде Сіз несиелендіру шарттары
Тұрғын үйді таңдау (оны сатып алуға қарыз алған жағдайда).
Сіз таңдаған тұрғын үйді бағалау. Сіз таңдаған тұрғын
Андеррайтинг. Бұл кезеңде Сіз таңдаған банк Сіздің қарыз өтеу
Шарттардың бекітілуі:
а) Сіз бен Банк арасындағы банк қарызы туралы шарт;
б) Сіз бен сатушы арасындағы тұрғын үй сату және
Тұрғын үй сатушысымен есеп айырысу.
Сатып алынған тұрғын үйді бірінші жылға сақтандыру.
Ипотека шартын бекіту және оны Жылжымайтын мүлік жөніндегі
Қарызды қандай мерзімге алған дұрыс:
Қазақстан Ипотекалық Компаниясы өз қарызгерлеріне 3 жылдан 20 жылға
Соның ішінде несиені қолданудың ұзақ мерзімі сыйақыны көбірек төлейсіз
Осылайшы, ұзағырақ мерзім негізгі қарызды өтеу уақытын ұзартуға мүмкіншілік
Қарызгердің немесе сатып алынған тұрғын үйді сәтсіз оқиғалардан сақтау:
Ежелгі даналар «Мәңгі жасайтын ештеңе жоқ” деп айтқан екен.
Қазақстан Ипотекалық Компаниясының бағдарламасы бойынша тұрғын үй ипотекалық қарызын
Ауытқымалы сыйақы мөлшерлемесі бойынша теңгемен берілетін ипотекалық қарыздар және
Сыйақының ауытқымалы мөлшерлемесі дегеніміз – қарыз мерзімінің ішінде қайта
Қазақстан Ипотекалық Компаниясының ауытқымалы мөлшерлемесі инфляция индексіне негізделеді және
Мысалы, 2002 жылы инфляция индексі 2001 жылмен салыстырғанда, 0,2%
АҚШ долларының бағамы осы мерзімде 3,3 пайызға өсті, яғни
Мысалы. Екі қарызгер (А және В) 2002 жылы
Ай сайын олар 15 236 теңгеден төлеп тұрулары қажет.
2003 жылы А қарызгеріне сыйақы мөлшерлемесін 0,2%-ға көбейтті, содан
В қарызгерінің мөлшерлемесі көтерілмеді, бірақ осы мерзім ішінде АҚШ
Қарыз бойынша шетел валютасындағы бекітілген қарыз мөлшерлемесі тұрақтылық туралы
Ипотекалық несиені қай валютада алған дұрыс:
Қазіргі таңда қаржы нарығында ипотекалық несиелер теңгемен және шетел
Көптеген банктер мен банктік емес ұйымдар ипотекалық несиені теңгемен
Сіз ипотекалық несиені теңгемен алғанда, теңге бағамы жайлы қам
Теңгемен алынған несие де инфляция индексіне негізделген ауытқымалы сыйақы
Егер ипотекалық несиенің сыйақы мөлшерлемесі инфляция индексіне байланысты болса,
Қазақстан Ипотекалық Компаниясы халықаралық тәжрибені зерттеу негізінде сыйақы
Сыйақы мөлшерлемесінің жоғарғы шегі – түрлі факторларға қатыссыз ипотекалық
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі бекіткен Әдістемеге сәйкес күнтізбек
Қазақстан Ипотекалық Компаниясының бағдарламасы бойынша алынған ипотекалық несиенің сыйақы
Қазақстан Ипотекалық Компаниясының және кейбір банктердің бағдарламасы бойынша ипотекалық
Шынында да, кейбір банктер өз қарызгерлеріне ай сайын төлем
1) Негізгі қарыздың сомасы айлар санына бөлінеді;
2) Сыйақы мөлшері сыйақы мөлшерлемесі мен негізгі қарыз қалдығына
3) Қарызгер өтейтін сома, негізгі қарыздың төленуі тиіс сомасы
Мысал.
Қарызгер 600 мың теңге мөлшерінде 5 жылға (яғни 60
Ай сайын қарызгер мына сомадағы негізгі қарызды өтеуі керек:
600 000 / 60 = 10 000 теңге.
Бірінші айдағы сыйақы мөлшері:
600 000 * 13,0 / 100 / 12 =
Осылайша, қарызгер бірінші айда:
10 000 + 6 500 = 16 500 теңге
Екінші айдағы өтелетін сома мөлшері негізгі қарыздың қалдығы 590
Осылайша екінші айда қарызгер :
10 000 + 6 391,67 = 16 391,67 теңге
Нәтижесінде, соңғы айда негізгі қарыз қалдығы 10 мың теңгені
10 000 + (10 000 * 13,0 / 100
Мысалда көрсетілгендей, қарызгер бұл төлем сұлбасы бойынша аннуитеттік
Қарызгер несиені аннуитенттік жүйе бойынша өтесе де осындай
Мысалға, дәл сондай 600 мың теңгені құрайтын жылдық пайызы
Осылайша, осы екі схеманың айырмшылығы, бірінші жағдайда өтеу –
Нақтырақ айтсақ, біз қарастырған мысалда бірінші 27 ай бойы
Алынған ипотекалық несиені мерзімінен бұрын өтелуі:
Банктердің ипотекалық бағдарламаларының көпшілік бөлігі алынған несиелерді мерзімінен
Қазақстан Ипотекалық Компаниясы өз қарызгерлеріне алған несиесін мерзімінен бұрын
Комиссиялық төлем өтелетін соманың 2 пайызын құрайды.
Бастапқы салым, оның мөлшері және бастапқы салымды төлеуге жинаған
Бастапқы салым – қарызгердің өзі төлейтін тұрғын үй құнының
Қазақстан Ипотекалық Компаниясының бағдарламасы бойынша тұрғын үй сатып алуға
Егер Сіз өз меншігіңіздегі тұрғын үйді жөндеуге ипотекалық несие
Сонымен қатар, өз меншігіңіздегі тұрғын үйді қажетті бастапқы
Егер қарызды өтеуде уақытша қиыншылықтар туындаса, банк қанша уақыттан
Өз кірістері мен шығындарын жоспарлау мәселесі өте күрделі мәселе
Мысал 1.
Соңғы жылдардағы теңге девальвациясы: 2000 жылы – 5,2%,
Мысал 2.
Соңғы жыдардағы инфляция индексі: 2000 жылы – 9,8%,
Мысал 3.
Сіз құны 1 000 000 теңгені құрайтын тұрғын үй
Сіз 3 жылға қарыз аласыз делік, онда Сізге 8
150 000 * 5 / 100 / 12 *
Мысал 4.
Сізде құны 750 000 теңге тұратын тұрғын үй бар.
Егер меншіктегі үйдің құны қамсыздандыру ретіндегі меншіктегі үй мен
750 000 / 30 * 100 = 2 500
Демек, Сіз жаңа үйді мына сомаға ала аласыз:
2 500 000 – 750 000 = 1 750
Сурет 5. Қазақстан Ипотекалық Компаниясының жұмыс істеуі
Қорландыру
Несиелерді иемдену,
қызмет көрсеткені
Стратегиялық үшін сыйақы
Концепция
ларды төлемдерді аудару
тудыру
Ипотекалық
келісім-
шарт
Несиені беру және
төлемі
Сенімді басқару
Ипотекалық несие немесе ипотека – бұл Қазақстанның кез келген
Көптеген банктер өздерінің ипотеалық несиелерін ұсынып отырды, дегенмен оларды
Әрине, банктердің тарапынан мұндай қатаң талаптарды да түсінуге болады
Кесте 6. Қазақстандағы ипотекалық несиелеу нарығындағы қатысушы банктердің орны*
Мекемелер Ипотекалық несиелер сомасы,
млн. АҚШ доллары
ЦентрКредитБанкі 7 308 620
БТА Ипотека 6 500 000
КазкоммерцБанк 5 639 404
ЛарибаБанк 5 164 240
Алматы Сауда-Қаржы Банкі 5 080 000
ТемірБанк 5 080 000
АльянсБанк 5 080 000
Барлығы 6307 264
*Иванов М.М. “Ипотечные банки в Казахстане” //Рынок ценных бумаг
Ең үлкен үлесін ЦентрКредитБанкі алып отыр.Оның үлесіне 28% тиесілі,ТұранӘлемБанктің
Енді біз ипотекалық несиелеу жүйесінің келесі қатысушысын қарастырамыз.
Осыған байланысты Қазақстанда 2003 жылы қазақстандық ипотекалық кредиттерге кепілдік
Бүгінгі таңда біздің азаматтарымызда өздерінің тұрғын үй мәселелерін Қазақстанның
Қазақстандық ипотекалық несиелерге кепілдік беру қоры – мемлекеттік мекеме
Қордың кепілдігімен несие алу үшін заем алушыға ипотекалық несиеге
Қор коммерциялық ұйым емес болып табылады, сондықтан да көптеген
2.2 Акционерлік қоғам “Центр Кредит” банктің ипотекалық
1988 жылы қыркүйекте “Алматы Орталық Кооперативтік банк” КСРО кооперативтік
Банктің официальдық статусы Қазақстан Республикасының Әділет Министрлігінде банк болып
Ел экономикасының дамуына үлес қосу және Банк акционерлерінің таза
Банк өзінің еншілес банктерін, филиалдарын, өкілеттілігін ҚР территориясында және
Банктің несие саясаты банктің стратегиясындағы өзгертулерге сәйкес, ҚР Ұлттық
АҚ “Центр Кредит” банк несиелік саясат бойынша мынадай қызметтерді
Банктегі несиелеу процесін ұйымдастыруға бақылау жасауға негіз ретінде болу;
Несиелеуді жүзеге асыратын бөлімдердің қызметкерлері үшін анықтама материал және
Несиелік бөлімдердің жетекшілері үшін несиелік нұсқаулықтардың талаптардың орындалуына бақылау
Несиелік талдау және аудит бөлімі жұмыскерлерінің тексеруді жүзеге асыруына
Банктің несиелеу процесі мынадай кезеңдерді қамтиды:
Несиеге деген өтінішті қарау;
Несиелік қабілетін талдау;
Несиелік келісім шарт жасасу;
Несие беру;
Несиелік мәміленің орындалуына бақылау жасау.
Несие тапсырысын қарау кезеңдері:
Клиентке несие беру туралы сұрақты қарастыру үшін Регламентке сәйкес
Алдын-ала біліктілік барысында Несиелік офицер клиентпен келісе отырып, несие
Алдын-ала біліктілік және клиент ұсынатын құжаттардың қажет пакетінің жағымды
Бөлшектеп несиелеу бөлімі қараған несие тапсырысы алдын-ала біліктілік нәтижелері
Несие тапсырысын қарау нәтижелері бойынша Несиелік офицер клиентпен мүмкін
Қарыздың максималды сомасы тұрғын үйдің нарықтық құнынан 85% -
Егер клиенттің төлем қабілеттілік талдауы нәтижесі бойынша, олардың талап
а) ай сайынғы төлем мөлшерін өзгерту;
б) несие мерзімін ұзарту;
в) несие сомасын азайту;
г) кепілдің қатысу мүмкіндігін және қосымша қамтамасыз етуді ұсынуды
Егер несие шарттары қарастырылған болса, Несиелік офицер клиентті хабардар
Несие тапсырысын қарау нәтижесі бойынша Несиелік офицер сарапты қорытында
.Несиені ұсыну туралы мәселесі Бөлшектеп несиелеу комитеті қарауына шығарылады.
Комитет хаттамашысы шешімді дайындайды және шешім протоколының көшірмесін Кіші
Бөлшектеп несиелеу комитетінің шешімі екі ай мерзім бойына әрекет
Клиент несиеге алғысы келетін тұрғын үйді тапқаннан кейін Несиелік
Кепіл құнын анықтау барысында Несиелік офицерге тұрғын үйдің нақты
Егер тұрғын үйдің анықталған кепіл құны несиенің бекітілген сомасын
Клиенттің және сатушының қажет құжаттар пакеті қалыптасқаннан кейін Кіші
Клиент дайын болғаннан кейін Кіші Несиелік офицер қажетті құжаттарды
а) қарыздың типтік келісімі;
б) қозғалмайтын мүлік кепілінің типтік келісімі, онда қарыз келісімінің
Келісілген уақытта банкке нотариус шақырылады.
Несиені рәсімдеу және беру, Кіші Несиелік офицер және филиал
Кіші Несиелік офицер тұрғын үйді, қарыз алушының өмірін және
Қарыз алушы шығысты кассалық ордер бойынша несие сомасын алады.
Клиент ыңғайлылығы үшін кассадан ақшаны тікелей несие беру орнына
Несиені қайтару және оған сыйақы төлеуіне бақылау жасау несиелік
Несиенің берілуі сияқты несиені қайтарудың бірегей жасалған үлгісі жоқ.
Іс жүзінде несиені қайтарудың төмендегідей көптеген варианттары болады:
1.мерзімді міндеттемелер негізінде эпизодтық қайтару;
2.меншікті қаражаттардың жинақталуының және несиеге деген есеп айырысу
3.шотына кажеттіліктің азаю шамасына қарай қайтару;
4.алдын ала белгіленген сома
5.түскен түсімді бірден несиелік қарызды жабуға есептеу;
6.несиенің қайтарылу мерзімін созу;
7.мерзімі өткен қарызды «Мерзімі өткен несиелер» шотына аудару;
8.банк резерві есебінен мерзімі өткен несиелерді шегеру.
Несиенің қайтарылуын арнайы құжат арқылы жасауға да, жасамауға да
Несиенің қайтарылуына бақылау жасау үшін банкте несиелер бойынша мерзімді
Сыйақы мөлшері оны төлеу мерзімі және тәртібі, сондай-ақ оларды
Пайызды есептеу барысында шартты түрде айдағы күндер саны —
Банк несиелік келісімшарттың орындалуына, қарыз алушының алған несиені пайдалануына
Несиелік келісімшартқа байланысты өз міндеттемелерін орындамаған қарыз алушыларға қатысты
Қазіргі несиелеудің басты ерекшелігі бойынша банк қарыз алушының несиелік
АҚ “Центр Кредит” банктің ипотекалық келісім-шартының негіздері:
Келісім-шарт заты.
Кепіл заты.
Кепілдемелер.
Жақтардың құқықтары мен міндеттері.
Ерекше шаралар.
Қорытынды жағдайлар
Жақтардың заңды мекен-жайлары және реквизиттері.
(. Кепіл ұстаушының кепіл алушы алдында банктік қарыз келісім-шартына
Ай сайынғы төлем сомасы = Несие * R/12/100//1-(1+R/12/100)-n
мұндағы, R-несиелік келісім-шарттарына сәйкес жылдық сыйақы мөлшерлемесі; n-айлар саны.
Қарыз бойынша сыйақы мөлшерлемесі келесі формула бойынша есептеледі:
Сыйақы мөлшерлемесі = инфляция + банк спрэды
Қарызды алған мерзімнен бастап, әр екінші тіркелген кезеңнің басында
Сыйақы мөлшерлемесінің жоғарғы/төменгі шектері келесі формуламен есептеледі:
Жоғарғы/төменгі шектер = өткен тіркелген кезеңдегі сыйақы мөлшерлемесі +/-
Кепіл ұстаушының кепіл берушіге талаптары, банктік қарыз келісімі бойынша
негізгі қарыз сомасы және қарыз бойынша есептелген сыйақы;
ипотекалық келісім бойынша уақытында төлемді орындамағаны үшін
кепілзатын өткізу бойынша шығындардың орнын толтыру;
кепіл туралы келісімді тіркеу бойынша, оның ішінде, кепілдің пайда
((. Ипотекалық келісім бойынша кепіл беруші өзінің міндеттемелерін орындауды
Кепілзатына кепіл берушінің меншік құқықтары келесі құжаттармен расталады:
“Қозғалмайтын мүлік бойынша орталықта” тіркелген сатып алу-сату келісімі;
пәтер паспорты.
Кепіл мүлігінің белгіленген, келісілген бағасы кепіл берушінің және кепіл
(((. Кепіл беруші кепіл ұстаушыға ипотекалық келісім бойынша өзіне
Жақтар төмендегілерге байланысты келісімге келеді:
1.Кепілзаты кепіл берушінің иелігінде және қолданылуында қалады және ол
2.Кепілзатының сынуы жағдайында немесе әрекет ететін заңға сәйкес себептер
3.Кепіл берушіден басқа тұлғаға кепілзатына меншік құқығының өтуі жағдайында
4.Кепілзатының қайта кепілге алынуы кепіл ұстаушының жазбаша келісімімен ғана
4.1.Кепіл ұстаушының құқықтары:
кез-келген уақытта құжаттар бойынша тексерісті және кепілзатының жағдайы, сақталуы
кепіл берушіден кепілзатын сақтау үшін қажетті және жеткілікті шараларды
кепіл берушіден нақты шартта әрекет ететін мерзімге белгіленген кепіл
кепілзатының жойылуының нақты қауіп-қатері туған жағдайда, кепілмен қамтамсыз етілген
кепіл берушінің міндеттемелерін мерзімінен бұрын орындауды немесе кепілзатының сынуы
кепіл беруші нақты келісімнің немесе банктік қарыз келісімінің шарттарын
өзінің қарауы бойынша кез-келген уақытта кепілзатының қайта бағалануын іске
кепілзатының кепіл құны төмендеген жағдайда кепіл берушіден банктік қарыз
ипотекалық келісім бойынша кепіл беруші өзіне жүктелген міндеттемелерді орындамаған
Кепіл берушінің келісімінсіз үшінші тұлғадан кепілмен қамсыздандырылған міндеттемелерді орындауды
кепілзатын иелену және қолданылуының өтуін талап ету.
4.2.Кепіл берушінің құқықтары:
кепілзатын оның белгіленуіне сәйкес иелену және пайдалану;
кепілге алынған мүлікті өткізу барысында саудаға қатысу;
4.3.Кепіл ұстаушының міндеттері:
кепіл беруші кепілзатының құжаттарын қандай түрде өткізді, өзінің барлық
кепілзатымен қамсыздандырылған барлық міндеттемлерді орындаған жағдайда, нақты шарт бойынша
Кепіл берушінің міндеттері:
нақты шарт әрекет ететін мерзім бойына кепілзатының сақталуы үшін
кепіл ұстаушыға нақты шарт әрекет ететін мерзім бойына кепілзатына
кепіл ұстаушыға нақты келісімнің шараларының орындалуын бақылауға кедергі жасамау;
кепіл ұстаушыға кез-келген нысанда оның шараларын өткізу барысында қарсы
физикалық тозу салдарынан кепілзатының құнының төмендеуі, сынуы немесе кепілзатына
нақты шарттың, оған қосымша келісімдердің, сонымен қатар сәйкес тіркейтін
кепіл ұстаушының сенімділік құжатын ұсыну арқылы, кез-келген күні кепілзатының
кепіл ұстаушыға тез арада кепілзатының жойылып кету немесе сыну
кепілзатының аукционға өтуіне дейін бір ай бұрын кепілзатына иелік
кепіл ұстаушының алдын-ала жазбаша келісімінсіз кепілзатының қайта жоспарлануын және
V. Егер Қазақстан Республикасының заңнамасымен нақты шартты бекіткеннен кейін,
Нақты келісім шарттары жақтардың өзара келісуі бойынша ғана өзгертілуі
Нақты келісімнің шарттарын орындау процесінде пайда болатын даулар өзара
Сөз алмасу жолымен жақтармен реттелмеген сұрақтар бойынша даулар Қазақстан
VI. Нақты шарт, оған қол қою уақытынан бастап күшіне
нақты шартты рәсімдеу және тіркейтін органдарда кепілді тіркеу, өзгерту
жақтар өздерінің реквизиттерінің өзгеруі туралы тез арада бір-бірін жазбаша
нақты шартта реттелмеген жағдайларды жақтар Қазақстан Республикасында әрекет ететін
нақты шарт орыс тілінде және заңды күші бар бірдей
Сурет 6. Несие өтінішінің өту кезеңдері Жауапкершілігі шектеулі серіктестік
Құнның көптеген типтері және оған сәйкес анықтамалары бар. Экономиканың
Құнды бағалау үшін 3 стандартты әдіс қолданылады: шығын бойынша
Шығын бойынша әдіс мүмкіндікке негізделеді, мұнда ақылды сатып алушы
Сатылудың тікелей салыстырмалы талдау әдісі тапсырысқа негізделеді, мұнда нарықтағы
Табыстарды капитализациялау әдісі, қарапайым сатып алушы объектіні табыс немесе
Бұл әдістердің әрқайсысы бағалау объектісінің әр түрлі баға сипаттамаларын
Шығын бойынша әдіс. Шығын бойынша әдіспен құнды анықтау, тозудың
Физикалық тозу. Физикалық тозуды анықтау барысында объектінің жыл мөлшері
Сонымен бағаланатын объектінің қалдық құны келесідей есептеледі. 51,9*1,2*$820 =
Мұндағы:
51,9 – бағаланатын объектінің жалпы алаңы;
1,2 – коэфициент районирования;
820 – зерттелінген объектінің 1 шаршы метр үшін 2006
$820*(1-0,085) және 1 шаршы метр үшін $750,3 құрайды. Сәйкес
Сатылудың салыстырмалы талдау әдісі. Бұл әдіс құнды есептеуге негізделген.
Алматы қаласында тұрғын үйді алу мүмкіндіктеріне жүргізілген зерттеулер, ұқсас
Кесте 7. Ипотекалық несиелеудің бағаланатын объектісін талдау*
Бағаланатын объект Салыстырмалы
объект 1 Салыстырмалы
объект 2 Салыстырмалы
Объект 3
Орны Рыскулова,65 үй,46 пәтер Рыскулова/
Розовая Рыскулова/
Розовая Сейфуллина/
Райымбека
Қабат деңгейі 3(5) 3(5) 5(5) 3(4)
Кереге материалы Кірпіш кірпіш кірпіш Кірпіш
Жағдайы Жақсы жақсы қанағаттандырылған Жақсы
Алаңы 51,9 46 60 45
Құны
$50000 $52000 $51500
1 шаршы метр құны
$1087 $867 $1144
*Центр Кредит банктің жылдық есебі
Кесте 8. Түзету кестесі*
Сипаттама Ұқсас 1 Ұқсас 2 Ұқсас 3
Сату шартындағы түзету көлемі 5% 5% 5%
Орналасу жерінің түзету көлемі 0% 0% -10%
Жағдайының түзету көлемі 0% 5% 0%
1 шаршы метр түзетілген құны $1033 $824 $1087
*Центр Кредит банктің жылдық есебі
Бағаланатын объектінің 1 шаршы метр құны $959 тең. Сонымен,
Табыс бойынша әдіс. Табыс бойынша әдіс, табыс алудың уақытын
Қарастырылып жатқан жағдайда сатылудың салыстырмалы әдісінен алынған құн, қалыптастырылған
Сонымен объектінің кепіл құны:
$48250*(1-0,30)=$33775 немесе 4470797 тг. құрайды.
Қорыта келе, барлық қолданылған әдістердің нәтижелері мәліметтерінің мақсаты оның
Объектінің нарықтық құнын анықтауда 3 әдіс қолданылады: табыс бойынша,
- шығын бойынша әдіс
- салыстырмалы әдіс
Алматы қаласы, Жетісу ауданы, Рыскулов көшесі, 65 үй, 46
ІІІ. Қазақстан Республикасындағы ипотекалық несиелеудің сапасын арттыру,
3.1 Қазақстан Республикасындағы ипотекалық нарық
мәселелері
Бүгінгі күні қозғалмайтын мүліктің барлық түріне бағалар өсуде. Барлығынан
Павлодар облысында тұрғын үй құнының бағасы қымбат болмауымен байланысты
Тұрғын үйді алуда сұраныстың ерекше шарты облыстағы өнеркәсіп және
Жаңа алюминий зауытының құрылысы жоспарлануда, қажетті химиялық зауыттың құрылуы
Сонымен, өткір әлеуметтік мәселе болып табылатын тұрғындардың тұрғын үймен
Көптеген банктер жоғары тәуекелдерге байланысты ипотекалық несие беруге тәуекелге
тұрғындардың тұрақты жалақысы болмаған жағдайда;
несиені өтеудің барлық мерзімі бойына жұмысқа орналасумен, жұмыс орнының
клиенттің төлем қабілеттілігіне әсер ететін отбасының сандық қатынаста мүмкін
несиелеудің ұзақ мерзімділігімен, тұрғындардың табыстылығымен байланысты теңге – валютасында
Сондықтан Қазақстанда қарыз алушыларға ұзақ мерзімді несиелерді жағдайға сәйкес
салыстырмалы төмен сыйақы мөлшерлемелері (16,6%). Сонымен бірге бірінші рет
теңгеде, олардың валюталық эквивалентінің тұрақсыздығынсыз деноминациялануы;
ұзақ мерзімділігі (15 жылға дейін);
несиені аннуитеттік төлемдермен өтеу;
тұрғын үй, қарыз алушымен оның мүмкіндіктеріне және талаптарына сәйкес
Ипотекалық несиелеу жүйесінің дамуы маңызды мөлшерде бүтіндей мәселелер кешенін
Тұрғындарыдың көбісінің тұрғын үй мәселелерін шешу.
Тұрғын үй жағдайларын жақсарту.
Құрылыс материалдар құнының арзандауы есебінен тұрғын үйге бағаның төмендеуі.
Құрылыс саласының жаңа кәсіпорындарын құру және ашу, болашақта экономиканың
Банктер және банктік емес ұйымдар клиенттерге көрсетілетін қызметтер тізімін
Жаңа инструменттерді – ипотекалық облигацияларды енгізу жолымен қор нарығын
Бір жағынан, құрылған компания тұрғындардың көбісінің тұрғын үй мәселесін
Мұнда бастапқы жарна үшін тұрғындарының жинақтарының жоқтығымен байланысты қиындықтар
Мемлекеттік тұрғын үй саясаты тұрғын үй мәселелерін шешуде орташа
Бүтіндей алғанда Қазақстанда тұрғын үйді несиелеу нарығы басқа кез-келген
Біздің елімізде ипотекалық несиелеуді дамыту қажеттілігі, несиелеудің сәйкес механизмдерінің
Жалпыға белгілі, АҚШ XX ғасыр басында қозғалмайтын мүліктің дамыған
Басқа елдер қатары да, олардың экономикасы үшін қолайлы ипотекалық
ҚР-нда қозғалмайтын мүлік кепілі арқылы банктік несиелер әр түрлі
Қазіргі кезде ипотекалық несиені алу бойынша заңды және жеке
Ипотекалық несиенің және компанияның қозғалмайтын мүлікті сатып алынуының дамуы
ҚР-нда тұрғын үй құрылысын дамыту мақсатымен институционалдық туындаулар ел
Ипотекалық жүйеге капиталды тарту көлемін кеңейту мақсатымен, ҚР Үкіметі
Экономикасы дамыған елдердің тәжірибесі, ипотекалық жүйе жеке әлеуметтік базаның
Сенімді басқарма объектісі ауылшаруашылық белгілеудегі жер учаскелері болуы мүмкін,
Ипотекалық жүйе сенімді қаржылық инструменттерде инвесторлардың сұранысын қанағаттандыру, банктік
3.2 Қазақстан Республикасында тұрғын үй саясатын дамыту бағдарламасы
ҚР-нда тұрғын үй құрылысын дамытудың 2005-2007 жылдарға арналған мемлекеттік
Бағдарламаны іске асыруға 3 жыл ішінде мемлекеттік қаражат қажеттілігі
Бағдарламаны іске асыру нәтижесінде: тұрғын үйлерді пайдалануға беруді жыл
Қазақстан экономикасын көтеру, сондай-ақ халықтың басым бөлігінің өз тұрғын
Қазақстан экономикасының бәсекеге қабілеттігін арттыру орта мерзімді перспективада тұрғын
Осыған байланысты Қазақстан Республикасында тұрғын үй құрылысын дамытудың 2005-2007
Тұрғын үй салудан өзге оны пайдалануға жаңа көзқарастар қажет.
Кондоминимумның объектілерін басқарудың нысандарын, соның ішінде пәтерлер меншігі кооперативтерінің
Бағдарламаның негізгі мақсаты халықтың қалың жігіне тұрғын үйдің қолжетімділігін
Мақсатқа қол жеткізу үшін мынадай міндеттерді шешу көзделеді:
ұсыныс тарапынан да, сұраныс тарапынан да толыққанды теңдестірілген тұрғын
тұрғын үй құрылысына жекеше инвестицияларды тарту және жеке тұрғын
құрылыс индустриясының тиімді рыногын қалыптастыру;
халықтың қалың жігі үшін ипотекалық кредит беру мен тұрғын
Бағдарламаны іске асыру мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырылады:
1. Тұрғын үй салу ұсынысын ынталандыру:
Жалпы сипаттағы жүйелік шаралар
тұрғын үй құрылысының бір шаршы метрінің құнын төмендету;
жеке тұрғын үй құрылысын дамыту;
жекеше капитал инвестицияларын тарту есебінен тұрғын үй салу;
тиімді, экологиялық таза құрылыс материалдарын өндіруді одан әрі дамыту
Орта топ пен халықтың әлеуеттік қорғалған жігі үшін тұрғын
коммуналдық тұрғын үй салу;
мемлекеттік қаражат есебінен қолжетімді тұрғын үй салу;
2. Төлем қабілетті сұранысты ынталандыру:
- ипотекалық кредит беру жүйесін жетілдіру;
- құрылыс жинақтарының жүйесін дамыту.
Тұрғын үйдің бір шаршы метрі құрылысының құнын төмендету.
Халықтың неғұрлым қалың жігіне арналып салынған тұрғын үйлерге қол
Республикада қазіргі заманғы тиімді және энергия үнемдейтін сәулет-құрылыс шешімдеріне
Тиімді құрылыс материалдары өндірісін дамыту және жаңа технологиялар енгізу,
Жеке тұрғын үй құрылысын дамыту.
Жеке тұрғын үй құрылысын одан әрі дамыту үшін мынадай
тұрғын үй құрылысында халықтың әр түрлі жігінің элиталық тұрғын
үй салуға жер учаскелерін бөлуді, магистралдық инженерлік желілер маңынан,
Жекеше капитал инвестицияларын тарту есебінен тұрғын үй салу.
Мемлекеттік меншіктегі жер учаскелерін құрылыс салуға міндетті түрде беруді
Коммуналдық тұрғын үй салу.
Мемлекет олардың алдында белгілі бір міндеттемелер алған азаматтардың жекелеген
Мемлекеттік қаражат есебінен қолжетімді тұрғын үй салу.
Бағдарламаны іске асыру мақсатында мемлекет орта топ үшін құны
Қолжетімді тұрғын үй Индустрия және Сауда министрлігімен келісілген жобалар
3 бөлмелі пәтердің орташа алаңы – 80 шаршы метр;
1 шаршы метрдің құны – республика бойынша орта есеппен
Төлемге қабілетті сұранысты ынталандыру.
Халықтың қалың жігі үшін тұрғын үйдің қолжетімділігін арттыру халық
Ипотекалық кредит беру жүйесін жетілдіру.
Ипотекалық кредит беру жүйесін дамыту 2 кезеңде жүзеге асырылады
Ипотекалық кредиттердің қолжетімділігін ұлғайту мақсатында мемлекет ипотекалық кредит беру
сыйақы мөлшерлемесінің көлемі – 9-10%;
бастапқы жарна көлемі – 10%;
ипотекалық кредит мерзімі – 20 жыл.
Бірінші кезең (2005 жыл):
Ипотекалық кредиттер бойынша ставкаларды төмендетуге мүмкіндік беретін инфляция деңгейін
Науқан тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында ҚИК-ті 6,4 млрд. теңге
Қолжетімді тұрғын үйге сұранысты қаржыландыру үшін 20 жылға дейінгі
Бастапқы жарнаны тұрғын үй құнының 10%-ына дейін төмендету мақсатында
ҚИК-тің ипотекалық облигациялары эмиссияларының алдында “бенч-марканы” ұстап тұру үшін
ҚР-ның қолданыстағы заңнамасына ипотекалық кредитті бірінші 3 жыл ішінде
Екінші кезеңде (2006-2007 жылдары):
1. Ипотекалық кредит беру көлемінің едәуір өсуі кезінде компанияның
2. 2006-2007 жылдары салынған қолжетімді тұрғын үй ге сұранысты
3. Тұрғын үй құнының бастапқы жарнасын 10%-ға дейін төмендету
Бағдарламаны іске асыру кезеңінде қолжетімді жаңа тұрғын үйге барлық
Тұрғын үй құрылысы жинақтарының жүйесін дамыту.
Тұрғын үй құрылысы жинақтары жүйесін одан әрі дамытудың негізгі
Тұрғын үй құрылысы жинақтары жүйесін дамытуға мынадай іс-шаралар өткізу
тұрғын үй құрылысы жинақтары жүйесінің ұзақ уақытылы тұрақтылығы мақсатында
1,9 млрд. теңге мөлшерінде ТҚЖБ-ға ұзақ мерзімді бюджет кредиттерін
ТҚЖБ-ның ұзақ мерзімді қарыздар тартуы;
аймақтарда салымшыларды тарту үшін жағдайлар жасау, ТҚЖБ-ның өкілдік торабын
қажетті соманың 25%-ы қорланған кезде ТҚЖБ жүйесі бойынша берілетін
ТҚЖБ-ға салымдар бойынша сыйлықтар төлеуге 2,34 млрд. теңге мөлшерінде
Бағдарламаны іске асыру нәтижесінде болжам бойынша құрылыс жинақтары жүйесін
Қорытынды
Нарықтық экономикада банктердің негізгі міндеттерінің бірі тұрғындардың жинақтарын, экономиканың
Ипотекалық тұрғын үйді несиелеу жүйесінің дамуы елдің құрылыс кешенінің
Қазіргі таңдағы жағдайларда экономиканы тұрақтандыру және несие-қаржы аясын қайта
Қазақстанда тұрғындарды несиелеуге мода орнатылуда. Басқа цивилизациялық елдердегі сияқты
Экономистер болжамдары бойынша ипотекалық несиелеу жүйесінің өтелуі, компания қызметін
Бұл сәтте, ипотекалық несиелеу жеткілікті динамикалық түрде дамуда. Бұл
Экономикасы дамыған елдердің тәжірибесі, ипотекалық жүйе жеке әлеуметтік базаның
Бүтіндей алғанда Қазақстанда тұрғын үйді несиелеу нарығы басқа кез-келген
Біздің елімізде ипотекалық несиелеуді дамыту қажеттілігі, несиелеудің сәйкес механизмдерінің
Қазақстан Республикасында ипотекалық несиелеудің болашағы бар. Ол үшін тұрақты
Жұмысымның қорытындысында: Экономикалық тұрақтылықты сақтау және әлемдік экономикалық қауымдастыққа
Қолданылған әдебиеттер тізімі
(. Нормативтік-құқықтық актілер тізімі
“ “Жаңа тұрғын үй саясаты мемлекеттік бағдарламалары және оның
“Жылжымайтын мүлік ипотекасы туралы” ҚР Президентінің заң күші бар
“Қазақстан Республикасында тұрғын үй құрылысын дамытудың 2005-2007 жылдарға арналған
((. Оқулықтар
1. Мақыш С.Б. “Ақша айналысы және несие”. Алматы, 2004
2. Мақыш С.Б “Коммерциялық банктер операциялары”. Алматы, 2004
3. Сейтқасымов Г.С. Банковское дело. Алматы, 1998 жыл.
(((. Мерзімді басылымдар
1. Аникеева Л.В.,“Жилищная ипотека на новом этапе реформ: теоритические
Бораш Қ., “Ипотекалық несиенің тиімділігі неде?”, //Егемен Қазақстан газеті//
Бисенова М., “Состояние и перспективы развития ипотечного кредитования населения
Донцов С.С.“Современные перспективы развития жилищного кредитования в Казахстане”, //Банки
Досымов Б.С. “Современные проблемы ипотеки”, //Банки Казахстана// №8, 2001г.,
Жумабаева З.С. “Ипотечные ценные бумаги”, //Вестник// №2(36), 2003г., с.33-35.
Иванов М.М. “Ипотечные банки в Казахстане”, //Рынок ценных бумаг
Иванов М.М. “Ипотечные банки в Казахстане”, //Рынок ценных бумаг
Лисак Б.И.“Ипотечные операции банков, как путь дальнейшей диверсификации их
Махамбетова М.Ж.“Механизм жилищного кредитования в Казахстане”, //Вестник// №3(37), 2003г.,с.54-57.
Мыргыясова М.М.“Политика жилищного строительства в Астане”, //Аль Пари// №5,
Наурызбаева Н. “Тұрғын үй проблемасын шешудің оңтайлы жолы”, //Егемен
“Нестабильность мешает развитию ипотечного кредитования”(“Комкон-2 Евразия) //“Навигатор” Интернет газетасы
Салихова А.Р.“Система жилищного кредитования: современное состояние и перспективы развития”,
СагиндыковаМ.О.“Реализация программы внедрения системы ипотечного кредитования в Казахстане: механизм
Сағындықова М.О. “Ипотека игіліктері”, //Егемен Қазақстан газеті// №14-15, 23
Шыныбеков Н.С. //Хабаршы// №5(45), 2004ж. 40-43 беттер
“Новости ипотечного рынка”, //Рынок ценных бумаг Казахстана// №7, 2004г.,
19. www.kmk . kz
33
74
Институционалдық инвесторлар
Қазақстан Ипотекалық Компаниясы
(қаржы капиталы – 25-30 млн.$)
ІІ-деңгейлі
нарық
Сақтандыру компаниялары
І- деңгелі
нарық
Қарыз алушы
Несие құрылтайшылары
(Коммерциялық банктер, ипотекалық ұйымдар)
Бағалау фирмалары
Жылжымайтын мүлікке құқықты тіркейтін ұйымдар
Сот ұйымдары
Мүлік нарығы
Реттеуші ұйымдар
ҚР үкіметі, ҚРХБ, Қаржы
Қадағалау Агенттігі
Қарыз алушылар
Серіктестер
Банктер және басқа қаржы ұйымдары
Қазақстан Ипотекалық
Компаниясы
Инвесторлар:
Жеке тұлғалар
Банктер
Зейнетақы қорлары
Сақтандыру ұйымдары
Клиентпен кеңесу
Құжаттарды қабылдау(анкетаны толтыру, құжат пакетін тексеру,көшірмемен салыстыру,жылжымайтын мүліктің бағасын
Меморандум дайындау және оны қауіпсіздік қызметіне жіберу(СБ)
Эксперттік қорытындыны дайындау.Қауіпсіздік қызметтен қорындыны,бағасын аламыз. 2-күн
Несие Комитетіне шығару. 3-күн
Несие комитетінің шешімі туралы клиентті хабарландыру.Эксперттік қорытындыны ОС қызметкеріне
Ескертулерді жою(өтініш/келісім, сақтандыру және комиммиялық ақы төлеуге шот ашу,сақтандыруға
КМ-дағы мәлімдіме кіріспесі(резюме, комиссияны жою). 4-күн
Жылжымайтын Орталық өкілеттігіндесатып алу-сатуды жасау және сатып алу-сату,
5-күн
Несие беру.
5-күн
Келісім-шарттарды дайындау үшін Заңды бөлімге досье тапсыру. 4-күн
Кепілдік келісім-шартына қол қою.Жылжымайтын мүлік өкілеттігінің сенімхат беруі. Кепілдікті
ДБЗ заңгерімен қол қойылған тіркелген ДЗ-ні алу. Несие
Жылжымайтын мүлік өкілеттігіне сатып алу-сатуды тіркеуге құжаттардың оригиналын тапсыру.
Жылжымайтын мүлікте сатып алу-сату тіркелгеннен кейін оригиналдарды алу (5
1-ші беттерді дайындау (ипотекалық куәлік толтыру). Жылжымайтын мүлік өкілеттігіне
Тіркелген ДЗ-ні алу. 14-күн
Және кассаға беру үшін ОС досьесін тапсыру. 14-күн
Қолдан-қолға беретін жазуға қол қою және ҚИК-на сатуға
Ипотекалық несие нарығының субъектілері
Ипотеканы стимулдау
Ипотекалық несиенің теориялық негіздері. ҚР-ғы екінші деңгейлі банктердің ипотекалық несиелеу қызметіне талдау
Банктік емес несие институттарының экономикалық мәні мен маңызы
Несие операциялары
Ипотекалық несиелеу – Қазақстан нарығындағы ұзақ мерзімді несие
Банк қызметіне қаржылық талдау
ҚР ипотекалық несиелеу және оның экономикалық және құқықтық негіздері
Коммерциялық банктердің жеке тұлғаларды несиелеу ерекшеліктері
Жылжымайтын мүлік ипотекасы туралы