Қазақ әдебиетінің тарихы

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ХХ ҒАСЫР БАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІНІҢ ДАМУ БАҒЫТЫ
1.1 Елдегі тарихи жағдайлар мен саяси-әлеуметтік ахуал
1.2 Алаш әдебиетінің негізгі идеясы
2 ХХ ҒАСЫР БАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІНДЕГІ АҒАРТУШЫЛЫҚ-ДЕМОКРАТТЫҚ БАҒЫТТАҒЫ АҚЫН-ЖАЗУШЫЛАР
2.1 Ұлттық әдебиеттің өзіндік ерекшелігі
2.2 Жаңа реалистік әдебиеттің, ағартушылық-халықтық бағыттағы әдебиеттң ерекшеліктері мен
ҚОРЫТЫНДЫ
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. XX ғасырдың басында қазақ халқы саяси аренаға,
ХХ ғасырдың бас кезіндегі қазақ елінің тәуелсіздігі мен азаттығы
Қазақ халқының бодандықтан бостандыққа ұмтылған арман-тілектері азатшылдық идеясын насихаттаған
Сонымен бірге, қазақ жұртшылығының кежегесінен кейін тартқан жалқаулықты, алаауыздықты
Зертеудің мақсаты мен міндеттері. Қазақ әдебиетінің тарихындағы маңызды да
- елдегі тарихи жағдайлар мен саяси-әлеуметтік ахуалды қарастыру;
- Алаш әдебиетінің негізгі идеясын анықтау;
- сол кездегі тұтас әдеби процесс, ондағы түрлі ағымдар
- ұлттық әдебиеттің көтерер жүгін саралау;
- жаңа реалистік әдебиеттің, ағартушылық-халықтық бағыттағы әдебиеттің ерекшеліктері мен
Зерттеудің нысаны. ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиетіндегі ағартушылық-демократтық бағыттағы
Зерттеудің дереккөздері. Курс жұмысын жазу кезінде Қазақ әдебиетінің тарихы,
Зерттеудің теориялық және практикалық маңызы. Курс жұмысында қаралған мәселелерді
Жұмыстың құрылымы. Курс жұмысы кіріспеден, екі тараудан және қорытындыдан
1 ХХ ҒАСЫР БАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІНІҢ ДАМУ БАҒЫТЫ
Елдегі тарихи жағдайлар мен саяси-әлеуметтік ахуал
ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің үрдісін сол тұстағы қазақ
Нақ осы белесте алашшылардың көкейтесті мүддесі бой көрсетіп, біртіндеп
Осындай түбегейлі өзгеріс тұсында қазақтың ұлттық әдебиеті де түлей
Бірінші орыс төңкерісінің халық ішіне жеткен дүмпулерінен кейінгі тұста
1904 жылы ұлы Абай Құнанбайұлы дүние салды.
Ақынның шығармаларын хатқа түсіру қолға алынды. Абайдың әдеби хатшысы
1.2 Алаш әдебиетінің негізгі идеясы
ХХ ғасыр – қауырт қоғамдық құбылыстар мен метаморфозалар ғасыры.
Алаштың ардақты ардагерлері Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсыновтар қазақтың бас
Ұлт мұраты мен тарихын, мәдениеті мен әдебиетін танымаған ұрпақты
Алаш азаматтарының басым көпшілігі ұлт мүддесі үшін аянбай күрескен,
ХХ ғасыр басындағы ұлттың ояну кезеңінің жалынды жаршысы, Сұлтанмахмұт
Алаш туы астында,
Біз – алаштың баласы.
Күніміз туып көгерді,
Сарыарқаның даласы.
Құрт аурудай жайлаған,
Құртпаққа бізді ойлаған,
Қанымызға тоймаған,
Қолымызды байлаған,
Ерімізді айдаған,
Елімізді лайлаған.
Жерімізді шимайлаған,
Өшті залым қарасы.
Жасасын, алаш, жасасын! [2, 6 б.].
Ақынның бұрыннан бері ішінде қайнап жүрген бүкіл арманы
Аталған кезең әдебиетін «Алаш ұранды әдебиет» деп анықтаған ғалым
Елінің ұлттық мүддесін көксеген, ұлтының өркениетке жетуіне бар күш-жігерін
Қазағым, елім,
Қайқайып белің,
Сынуға тұр таянып.
Талауда малың,
Қамауда жаның,
Аш көзіңді оянып!
Қанған жоқ па әлі ұйқың?
Ұйықтайтын бар не сиқың?!
«Елді бұрынғы мешеуліктен арылтып, өнер мен білімге ұмтылуға шақыру
Халқының қамын ойлаған ірі қоғам қайраткері, Алаштың ардақты азаматы,
Көзіңді аш, оян қазақ, көтер басты,
Өткізбей қараңғыда бекер жасты –
Жер кетті, дін нашарлап, хал һарам боп,
Қазағым, енді жату жарамас-ты -
деп Міржақып Алаш азаматтарын бір тудың астына бірігуге шақырады.
Алаштың өршіл, азаткер ақыны Мағжан өзінің алған бетінен, халқына
Не көрсем де Алаш үшін көргенім,
Маған атақ - ұлтым үшін өлгенім!
Мен өлсем де, Алаш өлмес, көркейер,
Істей берсін қолдарынан келгенін!
Ұлты үшін күйінген ақын бұдан артық не десін?! XXI
Мағжан Жұмабаев:
Алаш айбынды ұраны,
Қасиетті құраны,
Алаштың олар құрбаны,
Мен жастарға сенемін!
Алаш атын аспанға
Шығарар олар бір таңда,
Мен жастарға сенемін!
Алаш қайраткерлері ұлт тағдыры жастардың қолында екенін ескертіп, сол
2 ХХ ҒАСЫР БАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІНДЕГІ АҒАРТУШЫЛЫҚ-ДЕМОКРАТТЫҚ БАҒЫТТАҒЫ АҚЫН-ЖАЗУШЫЛАР
2.1 Ұлттық әдебиеттің өзіндік ерекшелігі
Әдебиет тарихынан мәлім әр жанрдағы көркем әдеби мұраларға,
Бұл тұстағы қазақ әдебиетінің күллі сипаты мен даму заңдылықтарының
ХХ ғасыр басындағы әдебиет шамамен ширек ғасырлық уақытты қамтыса
Солай десек те, өз тұсында ХХ ғасырдың басындағы әдеби
ХХ ғасыр басындағы қазақ ортасындағы ұлттық әдебиет тынысы қандай
Бірлік жоқ алты ауызды халықпыз ғой,
Қатардан сол себепті қалыппыз ғой! –
деп, Абай сөздеріне үн қосып, Абай күңіренісіне жауап іздегендей
Ахмет Байтұрсынов, Жүсіпбек Аймауытов, Мұхтар Әуезов есігін ашқан дана
2.2 Жаңа реалистік әдебиеттің, ағартушылық-халықтық бағыттағы әдебиеттің ерекшеліктері мен
Жаңа реалистік әдебиеттің, ағартушылық-халықтық бағыттағы әдебиеттің ерекшеліктері мен жаңашылдық
Дүние таным мен руханият дүниесіндегі бұл бағыттың тууы, белең
Міне, дамудың осындай сәттерінде әдебиеттің жаңа бітімі түзілді, көркем
Кейін ХХ ғасыр әдебиетінің басты тұлғалы қаламгерлері болған талантты
Небәрі жиырма жеті жыл ғана ғұмыр кешіп, шығармашылыққа шындап
Көп уақыт жаңбыр көрмей қурап, күйіп,
Жоқ еді Сарыарқада көрер сиық.
Сол қатарлы шөлдеген жан-жнуар,
Аузына тұра алмаған тілі сиып.
Айналған Сарыарқамен қоштасуға,
Бір жаңбыр жібермесе Құдай иіп , -
деп басталатын өлең үмітке, армнға толы, ақын Сарыарқаның жаңбырын
Көрсетсен қара шекпен еккен ісін,
Қиналып жан аямай жеккен күшін , -
деп аталатын небәрі алты тармақтық «Итаршыға» өлеңінде
Сұлтанмахмұт Торайғыров «1) Қазақ әдебиет тарихында тұңғыш роман жазулардың
ХХ ғасырдың басындағы әдебиеттің белбаласы Бернияз Күлеев (1899-1923
Поэма жанрының шоқтығын биіктетіп кеткен туындылар жазылды. Мұхамеджан Сералиннің
Жарық күн туды,
Жер жүзін жуды,
Көктен нұрлар төгіліп.
Ежелгі, ескі,
Ортадан кетті,
Етек-жеңі сөгіліп.
(Бернияз Күлеев, «Бостандық күнінде»)
Иесі болса дағы алтын тақтың,
Көнеді бенде ісіне жалғыз хақтың
Тағдырыма мойын сұнып, елден безіп,
Мен жүрмін ортасында бөтен-жаттың.
Сары қазы, сары қымыз тамағы боп,
Жүргенде жастары біздің жақтың,
Өлшеулі ет, қара шайды тамақ қылып,
Өткізіп жүрмін уақытын жастық шақтың.
Я, Алла! Жеткізе гөр мұратыма,
Ракаты бар деуші еді михнаттың.
(Сәкен Сейфуллин, «Қазақ сая)
Қарасаң сонда қазақ арасына,
Ойнаған жалаң аяқ баласына,
Кетеді іш елжіреп, жанып, күйіп,
Көңілдің тұз сепкендей жарасына.
(Мағжан Жұмабаев, «Күз күні»)
Бұл өлеңдер мазмұны жағынан дәл сол уақыт тақырыбындағы туындылар
ХХ ғасыр басында проза өмір шындығы мен үлкен азаматтық
ХХ ғасыр басындағы прозалық шығармалар «Айқап», «Қазақ», «Қазақстан»
Бұлардың бәрі ХХ ғасыр басындағы көркем проза дамуының түрлі
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақ көркем әдебиеті жүріп өткен жол аса мағыналы жол,
Белгілі бір дәуірде өмір сүрген суреткерлер шығармаларында болжалды идея
ХХ ғасырдың бас кезіндегі әдебиет өмір шындығын, ұлт мүддесін,
Әдебиет қашанда болса өз дәуіріндегі қоғамдық өмірмен, оның жаңа
Бұл кезеңдегі әдебиетте күні озған әдет-ғұрыптар мен отаршылдық озбырлық
Әдебиет ұлттық сананы ояту арқылы ұлт бірлігіне, жер иелігіне,
Өткен ғасырдың бас кезінде отаршылдық езгінің қыспағында қалған қазақ
Поэзияда Ахаң айтқан «Аш көзіңді оянып», Міржақып қоштаған «Оян,
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1. Қамзабекұлы Д. Алаш идеясы тәуелсіздік талаптары үшін әрқашан
2. Торайғыров С. Үш томдық шығ. жин. – Алматы:
3. Қирабаев С. Әдебиетіміздің ақтаңдақ беттері. – Алматы: Білім,
4. Нұрғали Р. Алаш ұранды әдебиеттегі Мұхтар Әуезов көтерген
5. Ісімақова А. Ахмет Байтұрсынұлы – қоғам қайраткері, ақын,
6. Ахметов З. Жаңа идеялар жаршысы / Дулатұлы М.
7. 20-30 жылдардағы қазақ әдебиеті. А, 1997
8. Кәкішев Т. Дәуір дидары. А, 1985
9. Кекілбаев Ә. Дәуірмен бетпе –бет. А, 1972
10. Қабдолов З. Жебе. А, 1977
11. Қабдолов З. Арна. А, 1988
12. Қаратаев М. Ізденіс іздері. А, 1984
13. Кенжебаев Б. Жылдар жемісі. А, 1984
14. Қирабаев С. Шындық және шығарма. – А, 1981
15. Әдебиетіміздің ақтаңдақ беттері. – А, 1995
16. Нұрғали Р. Қазақ әдебиетінің алтын ғасыры. – Астана,
17. Қирабаева С. Тәуелсіздік рухымен. – Астана, 2002.
18. Қирабаев С. Ұлт тәуелсіздігі және әдебиет. – Алматы,
19. Қазақ әдебиетінің тарихы. Он томдық. 6-том. – Алматы:

Ұқсас жұмыстар

Кеңес өкіметінің алғашқы жылдарындағы әдебиет туралы айтыстар. ҚазАПП тұсындағы тұрпайы социологиялық сындар. Соғысқа дейінгі әдеби мұраны игеру мәселесі

Т.Жомартбаевтың публицистикалық шығармалары. Уәйіс Шондыбайұлы шығармашылығының зерттелуі. Қайым Мұхамедханұлының Абайтануға қосқан үлесі

Қазақ әдебиет тарихын қай дәуірден, кімнен бастау керек деген мәселеде

Қазақ әдебиеті тарихын дәуірлеудің ғылыми негіздері

ХІХ ғасырдағы қазақ әдебиетінің тарихы, зерттелуі

Қазақ фольклортану ғылымының тарихы, даму кезеңдері фольклор табиғаты мен тарихы туралы әр кезеңдердегі пікір-тұжырымдар

Алаш әдебиеттануын совет кезінде дамытқан ғалым

ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІНІҢ ТАРИХЫ. ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

Б.КЕНЖЕБАЕВ ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІ ТАРИХЫ МӘСЕЛЕЛЕРІ