Шарын шаған тоғайы
Жоспары:
І. Кіріспе.............................................................................. 3-4
ІІ. Негізгі бөлім.
Қазақ жерінің көркі......................................…......... 5-10
Шарынның пайда болуы мен зерттелуі.................. 11-14
Шарынның ерекше мүсіндері……………….......... 15-20
Мойнақ СЭС-і табиғатқа пайдалы ма?................... 21-23
Шарын шаған тоғайы………………………........... 24-27
ІІІ. Қорытынды…………………………………............. 28-29
ІV. Пайдаланған әдебиеттер…………………............... 30
Аннотация
Бұл ғылыми жұмыста Шарын шатқалының туризмі, геологиясы, экологиясы, пайда
Аннотация
В этой научной работе есть полный материал про туризм,
Annotation
In this scientific work there is full material about
Кіріспе
Қазақ даласы таңғажайып табиғатқа өте бай. Әсіресе, Сарыарқа,
Шарын шатқалы – әлемнің түкпір-түкпірінен келгендерді ерекше таң
Шарын шатқалы шамамен осыдан 5 миллион жыл бұрын түзілген.
Менің ойымша, Шарын шатқалынан ешқандай әдемі, сұлу көркем жер
Шарын шатқалы – нағыз экзотикалық демалыс орындардың бірі. Ерекше
Қазіргі заманға сай көп мемлекеттер үкімет қаржысын туризм саласы
Бұл ғылыми жұмыста Шарын шатқалының қазіргі және болашақтағы туризмі,
Туған жердің табиғаты алуан түрлі әр-қилы, сұлу. Сіздер де
Қазақ жерінің көркі
Каньон (шатқал – испанша canon) - өзендердің жуып-шаюынан пайда
Үлкен шатқал (Grand Canyon), Колорадо Үлкен шатқалы – АҚШ-тың
Сол Колорадо шатқалының айнымас бөлшегiндей жер шарының өзге жартысында
Шарын шатқалы – Алматы облысындағы Шарын өзенінің төменгі ағысындағы
Шатқал оңтүстік-батыстан солтүстік-шығысқа қарай Шарын өзенінің бойымен 154 шақырымға
Шарын шатқалының түбімен ағатын өзенде сирек кездесетін «жалаңаш осман»
Шарын шатқалының ғажап мұнарасы аспанмен таласуда. Оның бүйірлерінде тағы
Шарын өзені аңғарында Шарын шаған тоғайы сақталған. Мұндай тоғай
«Шарын» ұлттық табиғи саябағы – Алматы облысының Еңбекшіқазақ, Райымбек
тастап, Алматы-Нарынқол тас жолына түсеміз. Бұл жолды әрине керемет
Шөл даланың әр түрлі болатындығы және бір-біріне қатты ұқсамайтыны
Шарын шатқалының тереңдігі 300 метр. Ол - «Қамалдар аңғары»,
«Шарын» ұлттық саябағы 2004 жылы ұйымдастырылған. Жер көлемі 93,2
Көп адамдар Шарынды Солтүстік Американың Юта штаты Колорадо өзеніндегі
Бүгінде әлемнің көптеген елдерінде туризм саласы дамудың басым
Жетісудың қай аймағын алып қарасаңыз да тұнып тұрған әсем
Шарынның пайда болуы мен зерттелуі
Шарын шатқалы пайда болуы жөнiнде түрлi болжам айтылады. Шанында,
Ал, Шарын жөнiндегi бiр аңыздың оқиға желiсi былай өрбидi:
Шындығында Шарынның көрiнiсiн биiктен қарап байқаңызшы: жердiң қатты қабатына
Шарынның зерттелуі:
Шарын шатқалы Шарын өзенінің жағалауында 154 километрдей жерге созылады.
Алатаудың етегiндегi әспеттi кескiнмен таңдантар Шарын шатқалының
Аңшылардың әңгiмелерi ертегiдей аңғардың бейнесiн сан қырынан суреттеп жеткiздi.
Сол Колорадоның Үлкен шатқалы алғаш рет еуропалықтардан 1540 жылы
«Алғашқы түйсiнерiңiз - көрген түстей. Қорқынышты көлемдегi ойылым! Ойылымның
Америкадағы өн бойы каньондарға толы Колорадо өзенi де испан
Шарынның ерекше мүсіндері
Әлемге әйгiлi каньондар... Осы сәт қиыр шеттегi Шарын есiңiзге
Шарын... Шарын тым тереңде, шақырайған күнге шағылыса жылтырап ағады.
Шарын... Қызғылт қамалдар аңғары ... туған табиғаттың тосын кескiнi
Табиғаттың тылсым сырын iшке бүккен Қызғылт каньон жардан төмен
Қайта құпияны өн бойына жасырғандай мүлгiгензау тұлғалы бағандарды, керiм
Қызықты қараңыз, «каньон» сөзi испан тiлiнде «құбыр» деген мағынаны
Жарқабақтың басынан жүз метрдей тереңдiктегi жалғыз аяқ жолмен қиялға
Шарын шатқалыы пайда болуы жөнiнде түрлi болжам айтылады. Кейбiр
Ал, Шарын жөнiндегi бiр аңыздың оқиға желiсi былай өрбидi:
Шындығында Шарынның көрiнiсiн биiктен қарап байқаңызшы: жердiң қатты қабатына
Басында Шалкөдесу болып басталып тау өзенi қойнаудағы жазыққа келгенде
Мойнақ СЭС-і табиғатқа пайдалы ма?
Қазақстанның оңтүстік өңірінде электр қуатының тұтыну деңгейі жылдан-жылға өсіп
Электр қуатының тапшылығы осы себепті соңғы жылдары анық сезіле
Ал енді 2005 жылы Үкімет бұл ұмыт қалмаса да,
Алдын ала кесіп-пішілген жоба бойынша бұл су электр стансасының
Сонымен назарда тұрған бұл нысанның құрылысы 2009 жылы аяқталып,
жобасын қаржыландыру мәселесі шешілген. Қазақстанның Даму банкісі 50 миллион
Бұл жаңа іске бірінші болып үстіміздегі жылы 2 мамыр
– Бұл күндері құрылыс алаңында 200-ден астам адам және
Қазақстан өзінің тәуелсіздігінің 15 жылдық тарихында ел экономикасының дамуы
Алайда мұның бәрі табиғатқа, әрине, зияның келтіреді. Осы СЭС-тің
Шаған тоғайы
Кең-байтақ даламызда бір кездері мекендеген, бірақ бертін келе жойылып
Міне, осы табиғат ескерткіштерін қорғаудың эстетикалық және ғылым үшін
Бүгінде республика жерінде маңызы бар үш табиғат ескерткіші қорғауға
Олардың екеуі – Шарын шаған тоғайы мен Шыңтүрген шыршалы
«Жетісу маржаны» аталып кеткен Шарын шаған тоғайы Алматы аблысы,
Соғды шағаны – зәйтүн тұқымдасының шаған туысына жататын, өте
Көптеген жылдар ішінде небір сұрапыл геологиялық кезеңді басынан өткізген
Шындығында да, бұл жердің ауа-райы тоғай өсімдіктеріне, ондағы тіршілік
Ескерткіштер болып жарияланып, қорғауға алынғанға дейін Шарын тоғайы іргелес
Тек табиғат ескерткіші болып жарияланғаннан кейін ғана өрттен, қисынсыз
Алайда бір өкініштісі Шарын шаған тоғайында көптеген жұмыстар әлі
Өзеннен алшақтау өскен ағаштарды суару ісі күні бүгінге дейін
Табиғат ескерткіші болып жарияланғаннан бері қанша уақыт өтсе де,осы
Табиғатымыздың сәнді де көркем жері Шарын шаған тоғайын қорғау
Қорытынды
Қорыта айтқанда, Алматы қаласындағы бірден-бір таңғажайып орны Шарын туралы
Менің ойымша еліміздің көптеген табиғат орындарынын туризм көзіне айналдыруға
Мен Мойнақ су электр стансасының Шарын табиғатына зиян келтіретінін
Туған жер табиғатының мұндай баға жетпес байлығын көздің қарашығындай
Шарын шатқалын Колорадо деңгейіне жеткізуге болады.
Шарын шатқалында туризмді дамыту үшін мына мәселелерді ұсынамын:
Үлкен халықаралық және отандық туристік көрмелер ұйымдастыру.
Туризмді баспасөз құралдарында, баспаларда кеңінен жарнамалау, насихаттау.
Туристік инфроқұрлымдарды халықаралық стандаттар сай дәрежесіне көтеру.
Туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
Маман білікті кадрларды дайындау.
Қазақстанда Шарын шатқалынан басқа мұндай жартасты өңір мүлдем жоқ.
Шарын шатқалы үшін мына мәселелерді тез арада қарастыруымыз керек:
Мұндай әсем шатқалды бағалап, мақтан етуіміз қажет.
Қазірден бастап экологиясына көңіл аударып, сақтауымыз керек.
Туристік жағдайлар: жол төселу мен жоғары
Экскурсияны арнайы жалданған тік ұшақпен жасау керек.
Пайдаланған әдебиеттер:
«Қазақстан» ұлттық энциклопедиясы 9 том
«Қазақстан» ұлттық энциклопедиясы 4 том
Интернет беттері
«Егемен Қазақстан» газеті 27 шілде 2007ж. («Туризм –мүмкіндігі мол
«Атамекен» кітабы, авторы: Молдабергенов А.Ш. («Шарын шаған тоғайы»)
«География» оқулық 7 – сынып
«Қазақстанның өсімдіктер әлемі» (Алматыкітап)
2
Колорадо үстіртіндегі Колорадо өзенінің аңғары
Шарын МҰТП жерінің экспликациясы
Табиғат қорғаудың негіздері туралы
Топографиялық карталарды жаңартудағы заманауи технологиялар
Қазақстанның ерекше қорғалатын аймағының жалпы сипаттамасы
Ерекше қорғалатын табиғи территориялық кешендер
Қазақстан Республикасының жануарлар дүниесін қорғау
Бедер түзуші эндогендік факторлар
Қазақстан Республикасындағы ерекше қорғалатын аумақтар
Қазақстанның ұлттық табиғи бақтары