Нақты шығын
Мазмұны:
Кіріспе.....................................................................................................................3
I БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІНДЕ Дайын өнімДІ САТУДЫҢ бухгалтерлік
1.1 Дайын өнімнің өзіндік құны жөнінде түсінік, шығындардың
1.2 ЖШС «СЕВЕН СТАР» ұйымындағы дайын өнімді, қорларды
1.3 Дайын өнімді сатудың синтетикалық есебін жүргізу тәртібі......................20
II ЖШС «СЕВЕН СТАР» ҰЙЫМЫНДА Дайын
материалдық қорлар, аяқталмаған өндірістің
бухгалтерлік есебін ұйымдастыру
2.1 Ұйымда салықтың атқаратын қызметі және принциптері.............................24
Дайын өнімдер (жұмыстар, қызметтер) мен аяқталмаған өндіріс есебі.......28
Өндірістік шығындар есебі мен өнімнің (жұмыстар, қызметтердің) өзіндік құнын
ІІІ ДАЙЫН ӨНІМДІ САТУ ЕСЕБІНІҢ АУДИТІН ЖҮРГІЗУ БАҒЫТТАРЫ
3.1. Дайын өнім есебі аудитінің мақсаты мен міндеттері және
3.2. Дайын өнім есебіне аудит жүргізуді ұйымдастыру жолдары........................47
Қорытынды...........................................................................................................57
Әдебиеттер тізімі...............................................................................................60
КІРІСПЕ
Диплом жұмысының өзектілігі Қазақстан Республикасы өзінің дербес даму жолын
Елбасымыз басқа елдердің бәсекелес өндірістері мен салаларына, сондай-ақ нақ
Сонымен қатар, Қазақстанда халықаралық бәсекеге қабілеттілік деңгейіне жете алатын,
Қазіргі нарықтық қатынастардың дамуы барысында халықаралық сауда қатынастарының жоғарғы
Диплом жұмысының ғылыми жаңалығы. Бухгалтерлік есеп және есеп беру
Жоғарыда аталған жағдайлардан дайын өнімдердің (жұмыстар, қызметтердің) ұйымдардың негізгі
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеті. Дипломдық жұмысты жазу мақсатында
- кәсіпорындардың дайын өнімдерінің бухгалтерлік есебін жүргізудің, оларды
- кәсіпорындардың дайын өнімдер түрлерін және оларды есепке
- дайын өнім есебі бойынша аудиторлық тексеруді ұйымдастырудың ерекшеліктерімен
- кәсіпорынның қорларының және дайын өнімдер есебінің негізгі
- халықаралық қаржылық есеп стандарттарына көшу жағдайындағы
«Дайын өнім» шотындағы әр түрлі есептік бағаны қолдану арқылы
Зерттеу жұмысының объектісі. «СЕВЕН СТАР» Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестігі
Диплом жұмысының зерттеу пәні болып бухгалтерлік есеп жүйесінің ұйымдастырылуы
Диплом жұмысының теориялық – методологиялық негізі зерттеу
«СЕВЕН СТАР» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі мемлекеттік ұйымдарында Алматы
Құрылтай кұжаттарына сәйкес кәсіпорынның құрылуы барысындағы жарғылық қорының мөлшері
«СЕВЕН СТАР» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде құрылтайшылары 9 заңды тұлға
Кәсіпорынның 2 тәуелді қоғамы бар.
I БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІНДЕ Дайын өнімДІ САТУДЫҢ бухгалтерлік есебін ұйымдастырудың
1.1 Дайын өнімнің өзіндік құны жөнінде түсінік, шығындардың жіктелуі
Ұйымдардың өнімдер өндірудегі (қызметтерді атқару, жұмыстарды орындаудағы) аса маңызды
Бухгалтерлік есеп кәсіпорынның жалпы есеп жүйесіне кіреді және қаржылық
Бухгалтерлік есеп жүйесі дегеніміз - кәсіпкерлер мен ұйымдардың операциялары
Бухгалтерлік есеп - экономикалық ғылымдар ішіндегі өз алдына бөлек
Нарықтық қатынастардың дамып, нығая түсуі мен өзара бәсекелестіктің ерекше
Бүгінгі күні өндірістік есеп кәсіпорынның өндірістік шығындары мен табыстарын
шығындар мен табыстар түрлері бойынша есеп жүргізу;
жауапкершілік орталықтары бойынша есеп жүргізу;
шығындар мен табыстар есебін өнімдер (жұмыстар, қызметтер) бойынша есепке
Шығындар мен табыстар түрлері бойынша есеп жүргізу есепті кезеңде
Шығындар мен табыстар есебін өнімдер бойынша есепке алу әрбір
Басқару есебінің шын мәніндегі маңызды бөлімі ол өндіріске жүмсалған
Дайын өнімге сыртқа, өзінің күрделі құрылысы және әлеуметтік саласы
Субъект тұтынушылармен жасасқан шаруашылық шарттарын орындау ретінде өз өнімін
Дайын өнімнің нақты өзіндік құны есептік кезең (ай) аяқталғаннан
Ауытқудың пайызын келесі формула бойынша есептейді:
Ауытқудың пайызы=(Ауытқу сомасы/(Қалдық+Есептік құны бойынша түскен түсімдер))х 100%
Бухгалтерлік шоттар есебінде нақты шығынның есептік құннан ауытқуын келесі
Сызба 1
Нақты шығынның есептік құннан ауытқуы
Ескерту: дайындалған әдебиеттер негізінде автор құрастырды
Кесте 1 Кәсіпорында есепті кезең барысында жүргізілген процесстер бойынша
Қатар № Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы, теңге Шоттар корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1. Қоймаға дайын өнім кірістелді:
250000
1320
8010
2. Дайын өнім сатылды:
170000
7010
1320
Ескерту: ұсынылған әдебиеттер негізінде жасалды
Есептік кезеңнің соңында және калькуляциялық процесс аяқталысымен дайын өнімнің
- А бұйымы-230000 теңге;
-Б бұйымы-870000 теңге.
Ауытқудың пайызы мынаны құрады:
-А бұйымы бойынша =
-Б бұйымы бойынша =
Сатылған өнімнің ауытқу сомасы мынаны құрады:
-А бұйымы бойынша=170000x8%= 13600 теңге- экономия (үнемделген);
-Б бұйымы бойынша=630000х8,05%=50715 теңге- артық жұмсалған.
Ауытқу пайызын есептеу және ауытқу сомасына бухгалтерлік есепте келесі
- қызыл жазу әдісімен: 1320 шоты дебеттеледі де, 8110
Содан соң осы операциямен бір мезгілде 7010 шоты дебеттеліп,
- өнімнің нақты өзіндік құнына жеткізу үшін әдеттегі (дағдылы)
Дайын өнімді қабылдау - тапсыру накладной бойынша немесе өнімді
Қабылдау - тапсыру құжаты (накладнойы) цехта екі дана етіп
Дайын өнімнің өзіндік құны - кең көлемді, көп түрлі
Кәсіпорын үшін өнімнің өзіндік құнын анықтау қажет, себебі сол
Өнімнің өзіндік құны кәсіпорын жұмысына тікелей тәуелді және тәуелсіз
Өнімнің өзіндік құны жөнінде шынайы ақпарат алудың бір шарты
Өндірістік шығындар құрамы бойынша, түрлері бойынша, пайда болу орындары
1) Құрамына қарай шығындар бір элементтік, кешендік болады. Бір
элементтік шығындар деп бір элементтен тұратын, материалдар, еңбек ақы,
амортизация және басқалары.
Кешендік шығындар бірнеше элементтерден тұрады, мысалы, құрамына материалдар, еңбек
2) Шығындар түрлері бойынша экономикалық элементтер
және калькуляциялay баптары бойынша топтастырылады.
Өнімдер (жұмыстар, қызметтер) өзіндік құнына кіретін шығындар құрамы сәйкес
материалдық шығындар;
еңбек ақы төлеу шығындары;
әлеуметтік қажеттіліктерге аударымдар;
негізгі қорлар амортизациясы;
басқада шығындар.
Шығындарды элементтері бойынша топтастыру өнімді өндіруге жұмсалған нақты шығындарды,
Жекелеген өнімдердің өзіндік құнын есептеу үшін өндірістік кәсіпорындар шығындарды
шикізаттар мен материалдар;
сатылып алынатын және құрастырушы өнімдер, жартылай фабрикаттар;
қайтарылған қалдықтар (шегеріледі);
технологиялық мақсаттағы отын және энергия;
өндірістік жұмысшылар еңбек ақысын төлеу шығындары;
әлеуметтік қажеттіліктерге аударымдар;
жабдықтарды ұстау және күту шығындары;
жалпы өндірістік шығындар;
жалпы шаруашылық шығындар;
ақауға байланысты зиян;
коммерциялық (өндірістен тыс) шығындар;
басқада өндірістік шығындар.
3) Пайда болу орнына қарай шығындар өндірістер, цехтар, бөлімшелер,
басқа да кәсіпорынның құрылымдық бөлімшелері бойынша, яғни
жауапкершілік орталықтары бойынша топтастырылады және есепке алынады.
4) Шығындарды апару объектілеріне байланысты, яғни өнімдер,
жұмыстар, қызметтер бойынша олардың өзіндік құнын анықтау мақсатында
топтастыру.
Өнімдердің өзіндік құнын анықтаудың ең қарапайым тәсілі жалпы жиынтық
Жоғарыда қарастырылған шығындардың топтастырылуы өнімдердің өзіндік құнын калькуляциялау жүйесіндегі
Экономикалық дамыған елдерде басқару есебін ұйымдастыру тәжірибесі бойынша шығындар
Ең алдымен үш шығындар түрлері жөнінде ақпарат жиналады: материал-дық
өндірілген өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау және бағалау мақсатында;
басқару шешімдерін жоспарлау және шешім қабылдау мақсатында;
бақылау және реттеу қызметтерін жүзеге асыру мақсатында.
Осы үш есеп бағыттары бойынша ендігі кезекте тікелей басқару
Кәсіпорын қызметінің функциялары бойынша өндірістік шығындар жабдықтау-дайындау шығындары болып,
Өндіріс процесіндегі экономикалық рөлі бойынша шығындар негізгі және үстеме
Өнімнің өзіндік құнына қосылуына қарай шығындар тікелей (тура) және
Өндіріс көлеміне қатысты шығындар тұрақты және айнымалы болады. Тұрақты
Шығындардың пайда болу уақыты мен өнімнің өзіндік құнына жатқызылуына
Басқару шешімдерін қабылдау үшін басшы белгілі-бір өнім түрін өндіру
Кәсіпорын ресурстарының шектеулі болуы оның мүмкіндіктерін де шектейді. Әрбір
Дифференциальды шығындар екі альтернативті шешімдерді қарастыру барысында шығындардың айырма
Қайтарусыз шығындар - бұрын қабылданған шешімдер бойынша өткен кезеңдерде
Инкрементті шығындар қосымша шығындар болып табылады, яғни қосымша өнімдер
Маржиналды шығындар қосымша өнім бірлігін өндірумен байланысты шығындар. Маржиналды
Релевантты (мәнді, маңызды) шығындар дегеніміз қарастырылып отырған басқару шешімдеріне
Реттеу және бақылау дәрежесіне байланысты реттелетін және реттелмейтін; тиімді
Толық реттелетін шығындар өндіріс және бөлініс сфераларында пайда болады.
Тиімді шығындар жұмсалған шығындар нәтижесінде өндіріліп шығарылған өнімдерді сату
Бақыланатын шығындар дегеніміз басқару субъектілері тарапынан бақылау мүмкін болатын
Жалпы кәсіпорын бойынша шығындарды бақылау жүйесі тиімді қызмет атқаруы
1.2 ЖШС «СЕВЕН СТАР» ұйымындағы дайын өнімді, қорларды
Бухгалтерлік есепте дайын өнімді бағалаудың мынадай түрлерін қолданады:
- өндірістік (жоспарлы, нақты) өзіндік құн бойынша бағалау, оған
- толық өзіндік құн (жоспарлы, нақты) бойынша бағалау, ол
- кәсіпорынның келісімді бағалары бойынша бағалау;
бөлшек сауда бағалары, әсіресе үлкен базарға түсетін және бөлшек
Қазіргі уақытта келесі дайын өнім бағалау түрлері қолданылады:
Нақтылы өндірістік өзіндік құн бойынша. Бұл дайын өнімді бағалау
Толық емес (қысқартылған) өндірістік өзіндік құн бойынша. Нақты шығындардан
Сатудың көтерме бағасы бойынша. Көтерме баға тұрақты есептелген баға
Жоспарлы (нормативті) өндірістік өзіндік құн бойынша, бұл әдіс те
Бірлікті (жеке) тапсырыстар мен жұмыстарды орындауда еркін нарық бағасы
Есептеуде қолданылатын көтерме баға, жоспарлы өзіндік құн және нарықтық
Кесте 2
Көрсеткiштер Тұрақты есептеу бойынша Нақтылы өзiндiк құн бойынша Ауытқу
(+,-)
Айдың басындағы дайын өнiм қалдығы
Өндiрiстен түскен
Барлығы
300000
2700000
3000000
306000
2724000
3030000
+6000
+24000
+30000
Тұрақты баға бойынша (%) құнының нақтылы өзiндiк құнының ауытқуына
Х
Х
1,0
Тиелген тауарлар 2500000 2525000 +25000
Айдың аяғындағы дайын өнiм қалдығы
500000
505000
+5000
Ескерту: ұйымның мәліметтері негізінде жасақталды
Тиелген өнім құнының ай аяғындағы оның қоймадағы қалдығын есептеу
2500000*1/100=250000
2500000+250000=2525000
500000*1/1000=5000
500000+5000=505000
Берілген әдіс қысқартылған өндіріс өзіндік құндарын қолдану кезінде де
1310 «Шикізат және материалдар» шотында шығарылатын өнімнің негізін салатын
1311 «Сатып алынған жартылай фабрикаттар және құрастырушы бұйымдар, конструкциялар
1312 «Отын» мұнай өнімдері, қатты және басқа да отын
1313 «Ыдыс және ыдыстық материалдар» ыдыстың барлық түрі (цистернаны,
1314 «Қосалқы бөлшектер» жөндеуге және машинанын тозған бөлшектерін айырбастауға
1315 «Басқа материалдар» өндіріс қалдықтары, жөнделмейтің аққау бөлшектері, негізгі
1316 «Өндеуге берілген материалдар» шотында сыртқа өндеуге берілген материалдардың
1317 «Құрылыс материалдары» құрылыс бөлшектерін монтаждау жұмысын және құрылыс
Әрбір шаруашылық жүргізуші ұйымдар қажеттігінше әрбір шоттар бойынша
Сонымен қоса, кәсіпорын өзіне жатпайтын материалдарды, баланстан тыс шоттарда
Материалдарың есебін ұйымдастырудың басты алғы шарты: оларды дұрыс бағалау
Материалдық қорлар бухгалтерлік есепте мына әдістер негізінде бағаланады:
Арнайы сәйкестірілген есептеу әдісі
Орташа өзіндік құнын есептеу әдісі
ФИФО әдісі
ЛИФО әдісі
Арнайы сәйкестірілген есептеу әдісі
Арнайы сәйкестірілген есептеу әдісі әдетте бірімен бірін алмастыруға болмайтын
Орташа өзіндік құнын есептеу әдісі
Орташа өзіндік құнын есептеу әдісі бойынша кәсіпорынға кіріске алынған
ФИФО әдісі
ФИФО есептен шығарылған материалдық қорларды олардың алғашқы кезекте кіріске
ЛИФО әдісі
ЛИФО әдісі кәсіпорынға ең соңғы кезекте кіріске алынған материалдар
Өндіріске босатылған және материалдардың қоймадағы қалдықтары ФИФО және ЛИФО
Саны
(дана) Бағасы
(теңге) Сомасы
(теңге)
А) Қаңтар айының бірінші жұл-дызына кәсіпорынның қоймасындағы материалдардың қалдығы
50
100
5000
Қаңтар айында кіріске алынған материалдық қорлар
1-топтама
2-топтама
3-топтама
4-топтама
5-топтама 100
80
90
100
70 110
120
130
140
150 11000
9600
11700
14000
10500
Кіріске алынған материалдық қорлардың жиыны
440 --- 56800
Бастапқы қалдық пен қоса есептегендегі қалдығы
490 --- 61800
Ай бойы материалдық қорлардың шығыс етілгені
ФИФО әдісімен бағалағанда 250
28200
ЛИФО әдісімен бағалағанда 250
34900
Ай соңындағы материалдық қорлардың қалдығы
ФИФО әдісімен бағалағанда 240
33600
ЛИФО әдісімен бағалағанда 240
26900
Ескерту: ұйымның мәліметтері негізінде жасалды
Бұл кестеден көріп отырғанымыздай шығыс етілген 250 дана материалдық
ФИФО әдісі бойынша:
Бірінші кіріс етілгендер, соның ішінде: айдың басындағы кәсіпорынның қоймасындағы
ЛИФО әдісі бойынша:
Соңғы кіріс етілгендер, соның ішінде: бесінші топтамада кіріске алынған
Материалдық қорларды ФИФО және ЛИФО әдістерімен бағалау барысында материалдардың
Материалдар баланста нақты өзіндік құны бойынша көрсетіледі. Сонымен қатар
Бұл бағаны кәсіпорынның немесе ұйымның өзі жоспарланған дайындау-тағайындау шығындарын
Өндірістік қорлар (шикізат, жанармай, т.б.) еңбек заттары бола тұра
Қазіргі уақытта материалдарды бағалаудың мынадай әдістері қолданылады:
Ерікті нарық бағасы немесе прескуранттық реттелген көтерме бағасы. Бұл
Номенклатуралық нақты бағасы – бұл баға материалдарды сатып алған
Кәсіпорынның қоймасында материалдар әтүрлі уақыта жеткізілген партиялардан тұрады. Халықаралық
Мысалы. Есеп шарты.
Қоймада 1 наурызға 20қап қағаз 500тг тұрады.
1/3-2008 20*500=10000
5/3-2008 5*600=3000
10/3-2008 40*450=18000
20/3-2008 35*500=17500
30/3-2008 15*550=8250
95
1 айда ТОО «КЕЗБИ» 100 қап қағаз жұмсайды. Келесі
1. Орташа алынған құн әдісі – қоймадағы кезең басындағы
Мысалы:
10000 + 46750/20+95=56750/115=49348
100*493,48=49348
1/4 15 қалдық 56750-49348=7402
Дт
10000
46750
7402
1310 шоттың сипаттамасы.
1310 «Шикізат және материалдар» есебін жүргізу үшін арналған.Балансқа қарағанда
ДС – қандай сомада басқа да материалдардың бар екендігін
ДА – есеп беру кезіндегі түскен материалдар сомасы.
КА – есеп беру кезіндегі жұмсалған материалдық сома.
2.ФИФО - бірінші болып келді, бірінші болып кетті.
Мысалы:
20*500=10000
5*600=3000
40*450=18000
35*500=17500
48500
8250
Дт
10000
46750
8250
3.ЛИФО - соңында келді, бірінші кетті.
Мысалы:
15*550=8250
35*500=17500
40*450=18000
5*600=3000
5*500=2500
49250
Дт
10000
46750
4.Ерекше( идинтификациялық) әдіс - өндіріс процессі қай партиядан жіберілді
Мысалы:
15*500=7500
5*600=3000
35*450=15750
30*500=15000
15*550=8250
100 49500
Дт
10000
46750
7250
1.3 Дайын өнімді сатудың синтетикалық есебін жүргізу тәртібі
Дайын өнімнің синтетикалық есебінде дайын өнімді нақты өзіндік құнымен;
Қолда бар және айналымдағы дайын өнім есебі активті шотта
Егер дайын өнім толығымен кәсіпорынның өзінде қолданса, онда оны
Егер дайын өнім өндірістік өзіндік құн бойынша есепке алынатын
Дт 1320 Кт 8110 « Негізгі
Сатылған өнімнің өзіндік құны өнімге барлық шығындар анықталған кезде
Әр түрлі уақытта дайындалған, бір түрге жататын есепке алынған
бірліктің өзіндік құны бойынша;
орташа алынған өзіндік құн бойынша;
ФИФО әдісі бойынша;
ЛИФО әдісі бойынша;
Егер дайын өнім жоспарлы (нормативті) өндірістік өзіндік құны бойынша
Ай аралығында мынадай жазбалар жазылады:
Дт 1320 Кт 8010 «Негізгі өндіріс» - өнім қоймаға
Дт 7010 «Өткізілген өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны»
Ай аяғында өнімнің өндірістік өзіндік құны және өндіріс құнының
Мысал 1
Ай аралығында қоймаға дайын өнім әкелініп тіркелінді. Жоспарлы өзіндік
Ай аяғындағы аяқталған өндіріс қалдығы- 18000тг. Дайын өнімнің өндірістік
90000-18000=72000тг.
Жоспарлы өзіндік құннан өндірістік құнның ауытқу суммасы:
75000-72000=3000
Өндірістік өзіндік құн жоспарлыға қарағанда аз, сондықтан үнемдеу суммасын
(3000/75000)*50000=2000тг
Қоймадағы дайын өнім қалдығына келетін ауытқу суммасы:
(3000/75000)*25000=1000тг.
Сатылған өнімнің өндірістік өзіндік құны:
50000-2000=48000тг.
Қоймада қалған дайын өнім қалдығы:
72000-48000=24000тг.
Есепте келесідей жазбалар жүргізіледі:
ай аралығында:
Дт 1320 Кт 8110- дайын өнім есептік бағада есепке
Дт 7010 «Өткізілген өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны»
ай аяғында:
Дт 8110 Кт 1310 «Шикізат және материалдар», 3350
Дт 7010 Өткізілген өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны»Кт
Аяқталмаған өндірістің ай аяғына қалдығы- 12000тг. Дайын өнім өндірістік
90000-12000=78000тг.
Өндірістік өзіндік құнның жоспарлыдан ауытқуы:
78000-75000=3000тг.
Өндірістік өзіндік құн жоспарлымен салыстырғанда көбірек, сондықтан мөлшерден асқан
Сатылған өнімге келетін ауытқу суммасы:
(3000/75000)*50000=2000тг.
Қоймадағы дайын өнім қалдығына келетін ауытқу суммасы
(3000/75000)*25000=1000тг.
Сатылған өнімнің өндірістік өзіндік құны
50000+2000=52000
Қоймадағы дайын өнім қалдығы (өндірістік өзіндік құны бойынша)
78000-52000=26000тг.
Ай аралығында берілген операциялар есептік бағада көрінеді:
Дт 1320 Кт 8010- дайын өнім есепке алынды. Суммасы-
Дт 7010 «Өткізілген өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны»
Ай аяғында шығындардың мөлшерден асуы жазылады:
Дт 8010 Кт 1310, 3350, 3210, 7010, 7210 -өнімді
Дт 1320 Кт 8010- өндірістік өзіндік құнның жоспарлыдан ауытқу
Дт 7010 «Өткізілген өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны»Кт
Бұл мысал ауытқу есебіндегі қысқартылған түрі болып табылады, себебі
Егер дайын өнімнің ай басына не аяғына қалдығы бар
2. Мысал
Ай басына қоймадағы дайын өнімнің қалдығы 60000тг. құрайды(жоспарлы бағада).
Дайын өнімнің өндірістік құны:
280000-70000=210000
Қоймаға берілген өнім ауытқу бойынша суммасы
210000-200000=10000тг.
Түсірілген өнімге артық пайызды:
(5000+10000)/(60000+200000)*100%=5,77%
Түсірілген өнімге келетін ауытқу суммасы
230000*5,77%=13271тг.
Түсірілген өнімнің өндірістік өзіндік құны
230000+13271=243271тг.
Өндірістік өзіндік құн бойынша ай аяғына дайын өнім қолданылады:
(60000+5000)+(200000+10000)-(230000+13271) =31729тг.
Соның ішінде жоспарлы өзіндік құн:
60000+200000-230000=30000тг.
Ауытқу суммасы
5000+10000-13271=1729тг.
Өндіріс есебінде келесідей жазбалар жазылады:
Дт 1320 Кт 8110- есепке жоспарлы өзіндік құн бойынша
Дт 1320 Кт 8110- өндірістік өзіндік құнның жоспарлыдан ауытқу
Дт 7010 «Өткізілген өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны»
Дт 7010 «Өткізілген өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны»
II ЖШС «СЕВЕН СТАР» КӘСІПОРЫНДА Дайын ӨНІМДЕРДІ
2.1 Ұйымда салықтың атқаратын қызметі және принциптері
Салықтардың экономикалық мәні олардың атқаратын қызметіне байланысты. Яғни осы
Фискальдық
Реттеушілік
Бақылаушылық
Салықтардың бірінші қызметі фискальдық немесе бюджеттік қызмет. Бұл қызмет
Салықтың екінші маңызды қызметі ол реттеушілік қызмет. Реттеушілік қызмет
Салықтың келесі қызметі бақылау, салықтардың бақылаушылық қызметі арқылы салық
Қазақстан Республикасының салық заңдары, салық және бюджетке төленетін басқа
Салық салудың міндеттілігі принципі. Салық төлеуші салық заңдарына сәйкес
Салық салудың айқындылығы принципі. ҚР-ның салықтары және бюджетке төленетін
Салық салудың әділдігі принципі. ҚР-да салық салу жалпыға бірдей
Салық жүйесінің біртұтастығы принципі. ҚР-ның салық жүйесі ҚР-ның бүкіл
Салық заңдарының жариялылығы принципі. Салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік
Заңды және жеке тұлғалардың табыс
Салық салынатын табыс теңгемен белгіленеді. Салық
Төлем көзінен алатын табысына салынатын салықтар. Төлем көзінде салынатын
еңбеккерлердің табысы. Төлем көзінде салық салынатын, еңбеккерлердің табысына жұмыс
Еңбеккерлердің табысы бойынша жеке табыс салығының сомасы еңбеккерлердің табысына
Табыс салығын ұстаған кезде 3350 шоты дебеттеліп, 3120 шоты
бір жолғы төлемдерден түскен табыс. Бұндай төлем түрлері алдын-ала
Жинақтау зейнеткерлік қорынан төленетін зейнеткерлік төлемдері, бұл өз кезегінде
Жеке тұлғаға төленетін ұтыстар, марапаттаулар, дивиденттер, табыстың бұл түріне
Стипендия, бұларға да салық салынады, сондай-ақ стипендия мәдениет, ғылым,
Сақтандыру қоры бойынша табысы.
Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар. Төлем көзінен салық салынбайтын
Салық салынатын табыс есептелген кезде түсім-ақша, басқа да
Салық салу мақсатында жеке тұлға, егер де ол келесі
Қазақстан Республикасына заңды жолмен келген;
Қазақстан Республикасына біршама уақытқа келген;
Қазақстан Республикасына 183 календарлық күнінен кем емес уақытқа келген.
Егер де Қазақстан Республикасында шетелдік жеке тұлғасының тұрған күні
Үш жылдық кезең ішіндегі 183 календарлық күнінің кезеңі төменде
ағымдағы салықтық кезендегі келген күндерінің санын есептейді;
1/3-өткен салықтық кезенде бірінші болып келген күндерінің саны;
1/6- өткен салықтық кезеңде екінші болып келген күндерінің саны.
Қазақстан Республикасында шетелдік жеке тұлға 2006ж -132 календарлық күн,
Келу күндерінің саны келесі жолмен есептелінеді:
1*130+1/3*105+1/6*132=130+35+22=187 күн
Сонымен, шетелдік жеке тұлғаның келген күні 187 күн, ал
Егер де жеке тұлға Қазақстан Республикасының азаматы болса, онда
Әлеуметтік салықтан түсетін түсімдер мемлекеттік бюджетке 15,7 % алады.
Кесте 3 - Әлеуметтік салық ұсталымдары
Әлеуметтік салықты төлеушілер Салық салынатын объектісі Салық мөлшерлемесі Салық
Қазақстан Республикасындағы заңды тұлға резиденттері, Қазақстан Республикасында тұрақты мекемелер
Жеке натариустар, адвокаттар Еңбеккерлердің саны, салық төлеушінің өзін қоса
Жеке кәсіпкерлер
Айлық есептік көрсеткіштен-20%
Салықтың арнайы тәртібін қолдаушы (шаруа қожалықтары, фермерлік шарушылықтары) жеке
Ескерту: Статистикалық мәліметтер негізінде жасалған
Мысалы, Ағымдағы үй үшін еңбеккерлерге 100 мың теңге жалақы,
Мысалы, Әлеуметтік салықты есептеу тәртібі:
51000 – 5100 = 45900 * 12 = 550800
550800 – 196560 = 354240
196560 * 20% = 39312
354240 * 15% = 53136
39312 + 53136 = 92448
92448 / 12 = 7704
Дт
3150 Σ 7704
Мысал:
51000 – 10% (5100) = 45900
Зейнетақы қорларына төлемдер ұсталды.
Дт
3220 Σ 5100
Салық Кодекстен әлеуметтік салық бойынша келесідей ставкалар бекітілген, оны
Кесте 4 - Әлеуметтік салық ставкалары
Салық салу Σ Ставка
15 есе көбейтілген жылдық есептеу көрсеткіші сумма.дейін
15 Σ МРП
1092 * 12 = 13104 * 15 = 196560
20%
15 Σ ЖЕК – 40 Σ ЖЕК
196560 – 524160
12%
Ескерту: Статистикалық мәліметтерден алынды
Әлеуметтік салық – мемлекетке төленетін салықтардың бірі.
Аударымдардың жиынтық мөлшерлемесі еңбекке ақы төлеу қорының 28% мөлшерінде
2.2 Дайын өнімдер (жұмыстар, қызметтер) мен аяқталмаған өндіріс
Өндірістің ұйымдастырылуына қарай негізгі және көмекші болып бөлінеді. Өндірістік
Бөлімшелердің ішіндегі шоттар бір элементтік шығындар есебін жүргізуге арналған.
материалдар;
есептелген еңбек ақы;
әлеуметтік аударымдар;
үстеме шығындар.
Шоттар бойынша келесі түрдегі негізгі шоттар корреспонденциялары құрастырылады:
Дт 8110 Кт 1310 "Материалдар" - негізгі, көмекші, жартылай
Дт 8110 Кт 3350 - өндіріс жұмысшыларына есептелген еңбек
Дт 8110 - Кт 3000 "Бюджетпен есеп айырысу", 3200
Есепті кезең бойында үстеме шығындар кәсіпорынның әр құрылымдық бөлімшесі
Дт 8410 Кт 3310 - негізгі құралдарды жөндеу сырттан
Дт 8410 Кт 2720 "Материалды емес активтер амортизациясы", 2420
Дт 8410 Кт 3310,1010,1030 - коммуналдық шығындар сомасына, егер
Есепті кезең соңында барлық бір элементтік шоттарда жинақталған шығындар
яғни келесі корреспонденциялар құрастырылады:
Дт 8110 Кт 8120-8410 - негізгі өндіріске қатысты шығындардың
Аяқталмаған өндіріс дегеніміз технологиялық процестің барлық өңдеу кезеңдерінен толық
1340 "Аяқталмаған өндіріс" есебінің шоттарының дебеттік айналымында өндірістік бухгалтериядан
Дт 1340 Кт 8010-8030 - есепті кезең соңында аяқталмаған
Дт 8110-8310 Кт 1340 - есепті кезең басында аяқталмаған
Тауарлар есебін жүргізуші 1320 "Тауарлар" бөлімшенің шоттары бойынша төмендегідей
Дт 1320 Кт 8110 - дайын өнімнің қоймаға келіп
Дт 7010 Кт 1320-сатылған дайын өнімдердің өзіндік құнын есептен
Бухгалтерлік есепте дайын өнімдер төмендегідей бағалар бойынша бағаланады:
1). Өндірістік өзіндік құн (нақты, жоспарлы) - дайын өнімдерді
2) Толық өзіндік құн (жоспарлы, нақты) - өндірістік өзіндік
жалпы және әкімшілік шығындар;
пайыздарды төлеумен байланысты шығындар;
тауарлық-материалдық құндылықтарды сатумен байланысты шығындар.
3) Кәсіпорынның келісім бағалары бойынша. Дайын өнімдерді бағалаудың бұл
4) Бөлшек баға бойынша бағалау әдісі. Бұл әдіс көбінесе
Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастардың дамуы барысында кәсіпорындар өндірілген өнімдердің
Қоймаға дайын өнімдер "Қабылдау-тапсыру накладнойы" немесе "Өндіріліп шығарылған өнімдер
Есептік баға- өндірістік өзіндік құн
ААҚ «Мөлдір» жеке жобасы бойынша жиһаз дайындаумен айналысады. Берілген
Қоймада дайын өнім қалдығы 1 маусым күні болған жоқ.
Кесте 5 Операцияны
Операция мазмұны Дебет Кредит Сумма, тг
10 маусым Өнімнің өндірістік өзіндік құны (3бірл.*50000тг.) 1320 8010
20маусым Орындалған өнімнің өзіндік құны есептен шығарылды (2бірл.*50000тг.) 7010
Ескерту: ұйымның мәліметтері негізінде автормен құрастырылды
1 шілдедегі қоймадағы дайын өнім қалдығы құрайды:
- сандық көрсеткіште – 1 түйір
- құндық көрсеткішкіште – 50000 тг.
1-ші жарты жылдық бойынша бухгалтерлік есеп беруде дайын өнім
Есептік баға- нормативті өндірістік өзіндік құн
2 Мысал. Егер де ААҚ «Мөлдір» массалық қолданушыларға арнап
Кесте 6 Операцияны бухгалтерлік есепте көрсету
Операция мазмұны Дебет Кредит Сумма, тг
10 маусым өнімнің нормативті өзіндік құны жазылады (100бірл*6000тг.) 1320
20 маусым Орындалған өнімнің нормативтік өзіндік құны есептен шығарылды
30 маусым Өнімнің өндірістік өзіндік құнының нормативтіден ауытқу суммасы
Ай ішінде орындалған өнімнің өндірістік өзіндік құнының нормативтіден ауытқу
Ескерту: ұсынылған әдебиеттер негізінде жасалды
Ай ішінде орындалған дайын өнімге кіретін өндірістік өзіндік құнның
λ р.п. = λ н.м. + Δ - λ
λ р.п. – 1 ай ішінде орындалған дайын өнімге
λ н.м. , λ к.м.- айдың басындағы және аяғындағы
Δ- бір ай ішінде шығарылған өнімнің өндірістік және нормативтік
Ай аяғында өнім қалдығының ауытқу суммасы мына формула бойынша
λ к.н. = (λ н.м. + Δ)/( Nн.м.+N)*Nк.м.
мұндағы:
Nн.м., Nк.м. – ай басы және аяғындағы қоймадағы
ай соңында қоймадағы дайын өнім қалдығына- 15000тг. ((0+50000)/(0+60000)*180000);
1 айда орындалған өнімге – 35000тг. (0+50000+15000)
1 шілде 2005ж қоймадағы дайын өнім қалдығы:
- сандық көрсеткіште – 30 түйір
- құндық көрсеткіште- 195000тг.
Бухгалтерлік есеп беруде бірінші жартыжылдықтағы дайын өнім қалдығы, бірінші
Есептік баға- келісімді құн
Мысал 3. Егер де, ААҚ «Мөлдір», алдынғы мысал секілді,
Кесте 7 Жүргізілген операцияны бухгалтерлік операцияға тіркеу
Операция мазмұны Дебет Кредит Сумма тг.
10 маусым Өнім қоймаға келісім бағасы бойынша әкелінді. (100бірл.*8500)=850000
20 маусым Орындалған өнім құны келісілген баға бойынша есептен
30 маусым өнімнің өндірістік өзіндік құнының келісілген бағадан ауытқу
Ай ішіндегі орындалғанөнімнің өндірістік өзіндік құнының келісілген бағадан ауытқу
Ескерту: Ұйымның мәліметтері негізінде жасалды
Ауытқу суммасы былай орналастырылған:
ай соңында қоймадағы дайын өнім қалдығына 60000тг. ((0+200000)/(0+850000)*255000)
ай ішіндегі сатылған өнімге 140000тг. (0+20000-6000)
1 шілде айына қоймадағы дайын өнім қалдығы
- сандық көрсеткіште 30т
-құндық көрсеткіште 195000
Бухгалтерлік есеп беруде 1 жарты жылдықта дайын өнім қалдығы,
Аяқталмаған өндірісті түгендеудің мақсаты өнімнің өзіндік құнын жоспарлау, есепке
Өнеркәсіп орындарында бөлшектердің, тораптардың, агрегаттардың, артық жиналып, құрастырылып бітпеген
Түгелдеуді бастар алдында цехтарға қажет емес барлық материалдар, сондай-ақ
Түгелдеу тізімдері артық бөлшектердің атауы, олардың дайын болу сатысы
Жұмыс орындарында тұрған өңдеуге ұшырамаған шикізаттар, материалдар мен сатып
Біртекті емес массадан немесе әртүрлі қоспадан тұратын аяқталмаған өндіріс
Сонымен қатар, болашақ кезеңдердің шығындары да түгелденеді. Түгелдеу комиссиясы
Түгендеу кезінде анықталған аяқталмаған өндірістің артық қалдықтары жоспарлы (нормативті)
Аяқталмаған өндірісті түгелдеу кезінде анықталған жетіспеушіліктер 8110 – «Негізгі
2.3 Өндіріс шығындары есебі мен өнімнің (жұмыстар, қызметтердің)
Өндірістік кәсіпорындарда өнімдердің өзіндік құнын есепке алу және калькуляциялауды
1) шығындарды бақылау оперативтілігі бойынша нақты, нормативті және доспарлы
пайдаланылған ресурстар саны мен олардың бағасын бақылау нормативтерінің болмауы;
ауытқулардың орнын, жауаптылардың, себептерін анықтаудың мүмкін еместігі;
өндіріс процесі кезінде шығындарды есептеу мүмкін еместігі.
Нормативті өзіндік құн бойынша есеп жүргізу барысында шығындардың қандай
бюджет құрастыру арқылы шығындарды бақылаудың мүмкіндігі;
нақты шығындарды нормативті мөлшермен салыстыру мүмкіндігі;
ауытқулардың орнын, жауаптыларды, ауытқу себептерін анықтаудың мүмкіндігі;
өндіріс процесі барысында оперативті шараны іске асыру мүмкіндігі.
Бұл әдістің кемшілігі ретінде есептеу жөнінде көп еңбек етуді
Жоспарлы өзіндік құн есебін жүргізу барысында есепті кезең соңында
жоспарлы көрсеткіштердің өте терең негізділігін қамтамасыз етеді;
болжамдардың нақтылығын жоғарылатуды қамтамасыз етеді;
бақылау тиімділігін өсіреді.
2) өндіріс процесіне қатысына байланысты тапсырыстар және процестер бойынша
Процестер бойынша калькуляциялау әдісі дайын өнім бірнеше өндірістік кезеңдерден
Процестер бойынша калькуляцияладың екі түрі бар: жартылай өнімді және
Жартылай өнімсіз әдіс бойынша әрбір кезеңде текөңдеу шығындары ғана
Басқару есебінің тапсырыстар бойынша калькуляциялау әдісі аз сериялы, жеке
3) шығындарды өнімдердің (жұмыстар, қызметтердің) өзіндік құнына толық қосуға
Қазіргі шаруашылықтыжүргізу жағдайында қысқартылған шығындар бойынша өнімнің өзіндік құнын
Мысалы, кәсіпорынның өндіріс шығындары төмендегідей сипатта (кесте1).
Кесте 8 Кәсіпорынның өндіріс шығындары
(өнім бірлігіне келетін)
Көрсеткіштер Мәні (теңге)
1. Бағасы 35,00
2. Айнымалы шығындар (цехтық өзіндік құн) 21,00
3. Маржиналды табыс 14,00
4. Тұрақты шығындар 7,90
5. Пайда 6,10
Ескерту: ұйымның мәліметтерінен алынды
Кестеден маржиналды табыстың отраша мәні 14,00 теңге екенін, және
Маржиналды табыс жалпы өндіріспен қоса жеке өнім түрлерінің жалпы
Ендігі кезекте қысқартылған шығындар әдісін қолдану арқылы шешім қабылдауға
Кесте 9
Көрсеткіштер Өнімдер түрлері Жиыны
1 2 3
Саны, дана 1000 1200 1500 3700
Бағасы, теңге 35,00 40,00 25,00 -
Айнымалы шығындар, теңге 21,00 36,00 23,00 -
Тұрақты шығындар
30,00
Ескерту: Ұйым мәліметтерінен алынды
Кәсіпорынның әрбір өнім бірлігін өндіруге және сатуға жұмсалған шығындарын
Кесте 10
Көрсеткіштер Өнімдер түрлері
1 2 3
Айнымалы шығындар 21,0 30,0 15,3
Тұрақты шығындар 7,9 11,3 5,7
Толық өзіндік құн 28,9 41,3 21,0
Баға 35,0 40,0 25,0
Пайда +6,1 -1,3 +4,0
Ескерту: Ұйым мәліметтерінен алынды
Кестеден екінші өнім түрінен алынатын пайда сомасының теріс мәнді
Қарастырылған мысал бойынша жиынтық түсім сомасы 120,500 теңге (35,000+48,000+37,500),
Жоғарыда қаралған жағдайларға қатысты басқару есебінің қысқартылған шығындар әдісін
өнім немесе тапсырыс бағасының ең төменгі шегін анықтау;
әртүрлі өнімдердің пайдалылығын салыстырмалы талдау;
өнідерді өндіру мен сатудың тиімді жолын анықтау;
өнімдерді өзі өндіру мен сырттан сатып алу арасында таңдау
өндірістің экономикалық тұрғыда тиімді технологиясын таңдау;
тепе-теңдік нүктесін анықтау.
Сонымен қатар бұл әдістің бірқатар кемшіліктері де бар:
өнімнің толық өзіндік құны анықталмайды;
дайын өнімдер мен аяқталмаған өндіріс құны төмендетілген болады;
тұрақты және айнымалы шығындарды бөлудің қиындығы.
Өнеркәсіптік кәсіпорындарда басқару есебі әдісін таңдап алу олардың спецификалық
Материалдық қорлардың бағасының жоғары не төмен болуына байланысты қорытынды
1-мысал. Қорлар қалдығы-10 000 (сомалар-мың тг.).
А: Сатылған тауарлардың өзіндік құны:
Бастапқы қорлар-12 000, Сатылып алынған қорлардың нетто құны 58
В: Табыстар мен шығындар жөніндегі қорытынды есеп:
Сатылған қорлардың нетто құны- 100 000, сатылған тауарлардың өзіндік
2-мысал. Қорлар қалдығы 6 000 мың тг. Жоғары бағаланған.
А: Сатылған тауарлардың өзіндік құны:
Бастапқы қорлар-12 000, сатылып алынған қорлардың нетто құны- 58
В: табыстар мен шығындар жөніндегі қорытынды есеп:
Сатылған қорлардың нетто құны- 100 000, сатылған тауарлардың өзіндік
3- мысал. Қорлар қалдығының құны 6000 мың теңгеге төмендетілген.
А: сатылған тауарлардың өзіндік құны:
Бастапқы қорлар -12 000, сатылып алынған қорлардың нетто құны-
Бұл мысал ретінде алынған шарттардағы негізгі өзгешелік 1-мысалда қорлар
Мысалдар нәтижесінде қорлардың дұрыс бағалануының маңыздылығын көреміз, себебі, бұл
Материалдардың нақты өзіндік құнының олардың тұрақты есептік бағасы бойынша
Материалдардың нақты өзіндік құнының тұрақтық есептің бағасынан ауытқуының пайыздық
Бұдан, Тб – материалдардың нақты өзіндік құнының тұрақты есептік
Аб – айдың басындағы материалдардың нақты өзіндік құнының тұрақты
Ас – айдың ішінде келіп тұскен материалдардың нақты өзіндік
Ат – айдың басындағы материалдардың тұрақты есептік бағасы бойынша
Ак – ай ішінде келіп түскен материалдардың тұрақты есептік
Осы пайыз бойынша жұмсалған материалдардың ауықуын (тиісті шоттарға) шығысқа
ІІІ ДАЙЫН ӨНІМДІ САТУ ЕСЕБІНІҢ АУДИТІ
3.1. Дайын өнім есебі аудитінің мақсаты мен міндеттері және
Аудиттің мағанасы оның даму кезеңдеріне байланысты өзгеріп отырды.
Бастапқыда аудит мекеменің басшыларының тұжырымдамасында келтірілген көрсеткіштерді растау, оның
бухгалтерлік іс құжаттарының есепте толық қамтылуы мен оның
құжаттардың дұрыс толтырылуы. Сондықтан тексеруде құжаттарды формалды тексеру жүйесінің
растау аудитінің негізгі мақсатына байланысты негізгі тексеру бухгалтерлік есеп
Жүйелі -бағытталған аудиттің негізгі мақсаты басқару жүйесінің тиімділігін арттыру
Тәуекелділікке негізделген аудит ол аудиттің дамуының келесі кезеңі болғандықтан,
- аудит жоспарын мен бағдарламасын жасау аудиторлық тәуекелділікті аудит
- аудиторлық тәуекелділіктің деңгейін анықтау шаруашылық субъектісінің ішкі бақылау
- аудиттенуші субъект аудиттің тәуеклділікке негізделгендігі туралы хабардар етілуі,
- әрбір бухгалтерлік есеп объектісі бойынша оның мәнділік (маңыздылық)
- іріктеу негізінде анықталған жиынтықтың ішінде ауытқулар мен
Cонымен аудит дегеніміз не? Қазіргі кезеңде, нарықтың өркендеу кезінде
АҚШ-тың бухгалтерлер ассоциацисы комитетінің аудитке берген анықтамасы бойынша "Аудит
Аудит пәніне берген анықтамалардың ішіндегі, біздің пікірімізше, оның
Біздің, аудит анықтамасын бергенде ерекше көңіл бөлетін негізгі түсініктемелер
аудит ғылымның жүйелі саласы, себебі оның басқа ғылымдар негізіне
аудиторлық қызмет кәсіпкерлердің тәуеклділіктің деңгейінің төмендетуге бағытталып, кез келген
қоғам алдындағы жауапкершілік, аудит анықтап нақтылығын айғақтаған ақпараттың қоғамның
ұсынылған тұжырымдарды ақпараттарды тесеру нәтижесінде нақтылығын, қойылған талаптарға
Қорытынды жұмыстың сапалы, тиімді және келісілген мерзімінде орындау үшін
Аудиторлық тексеру жоспары – аудиторлық әрекет ету,ол мыналарды анықтайды:аудиттік
Аудитор өз қызметін толығымен бастамай тұрып аудиттік жұмыстың жалпы
Дайын өнім – сол шаруашылық қызметте толық өңдеуден өткен
өндірістен қоймаға тапсырылған өнімдердің дұрыс және уақытылы құжаттануын;
дайын өнімдерді шығаруға байланысты орын алған операциялардың бухгалтерлік есепте
дайын өнімдер бұйымдарының түрлері және тапсырыстар бойынша өндірістік өзіндік
өнімнің жоспардағы құнымен нақты өнімнің жоспардағы құнымен нақты
1320 «Дайын өнім» шотының аналитикалық және синтетикалық есептегі жазуларының
Шығарылған дайын өнімдердің (жұмыс,қызмет көрсету) бухгалтерлік корреспонденцияларының дұрыс берілгендігін;
Бухгалтерлік есеп регистрларының және машина жазбаларының дұрыс жүргізілгендігі;
Дайын өнімдердің дұрыс бағаланғандығы туралы мәліметтерді толық қарап,тексеріп өзіне
Сонымен қатар, аудитор үшін ең алдымен қажеттісі жүргізілген операцияларды
Аудитор 1320 «Дайын өнімдер» шотында көрсетілген өнімдердің толығымен жинақталғанына
Дайын өнімдердің аудитін сапалы өткізу үшін шаруашылықтың шарт
Барлық өндірілген өнімнің бухгалтерлік есепте түгел көрсетілгендігі назар аудару
Кейбір жағдайларда есепте жоқ өнім алынған өнімді көрсететін құжаттарымен,
Есепте мүлдем құжаттарда көрсетілмеген шығарылған өнім қоймаға өнім түрінде
Жоғарыда айтылғандай, есепте көрсетпей өнім шығару және есепте көрсетілмеген,
Аудитор дайын өнімді бағалау тәртіптерінің сақталғандығына және бухгалтерлік
Дайын өнімді синтетикалық есепте нақты өзіндік құны бойынша бағаласа,
Бухгалтерлік есепте дайын өнімдерді бағалаудың мынадай түрлері қолданылады:
- өндірістік өзіндік құн;
- өзіндік құны ( жоспарлы, нақты);
- өзіндік құны ( жоспарлы, нақты);
- субъектінің келісім бағасы бойынша;
- бөлшек бағасы бойынша.
Өндірістік (жоспарлы, нақты) өзіндік құны бойынша бағалау,оған дайын өнімді
Нақты өндірістік өзіндік құн №10 журнал-ордерге жүргізілетін №2 ведомостың
Жоспарланған өзіндік құн келісім бағасы сияқты, тұрақты есептік бағасы
Бұл әдістің ерекшелігі сонда, дайын өнімді бағалауда жоспарлау мен
Толық өзіндік құн (жоспарлы, нақты) бойынша бағалау бұл сату
Кәсіпорын келісімді бағалары бойынша бағалау әдісін қолданған кезде өнімді
3.2 Дайын өнім есебіне аудит жүргізуді ұйымдастыру жолдары
Аудиторлық тексерудің қажеттілігі ол нарықтық қатынастың тиімді дамуы, сонымен
Аудиторлық тексеруден өтпеген шарашылық жүргізуші субъектілер бухгалтерлік және салық
Аудит - бұл бухгалтерлік есеп беруді, бухгалтерлік есеп құжаттары,
Жинақталған аналитикалық процедураларды орындау бірнеше негізгі қадамдардан тұрады:
"Аудиторлық қызмет туралы" Қазақстан Республикасының 15.05.2006 жылғы заңына сәйкес
Міндетті аудитті жүргізетін ұйымдар:
Банктер;
несиелік серіктестер;
сақтандыру ұйымдары,
жинақтаушы зейнетақы қоры,
инвестициялық қорлар;
табиғи монополия субъектілері;
біріккен кәсіпорындар;
ашық акционерлік қоғамдар.
Ал, ерікті аудит ол кәсіпорынның өз шешімі бойынша жүргізіледі.
Аудиторлық қызмет және аудиторлық тексеру Қазақстан Республикасында нарықтық экономиканың
Ағымды заңдылықтарға сәйкес Қазақстан Республикасында аудитор болып біліктілік комиссиясымен
Аудиторлық ұйым - бұл ашық типтік акционерлік қоғамнан басқа,өндірістік
Ұйымның қаржылық есебін аудиторлық тексеру белгіленген тәртіппен құрылады.
Аудитордың қызметі- бұл қатаң ұйымдастырылған процесс. Осы процеске құжаттарды
1. Кәсіпорынмен танысу;
2. Аудиторлық тексеруге келісім шарт жасау;
3. Аудиторлық бағдарламасын және жоспарын құру;
4. Қаржылық есеп беру нысандарының (формаларының) аудитін жүргізу;
5. Аудиттік тексерудің нәтижесі бойынша есеп беруді құру және
Аудит жүргізудің алғашқы кезеңі аудит жүргізуші кәсіпорынмен толық танысу.
Хаттың нәтижелері және алдын ала сараптама бойынша аудиторлық фирма
Жұмыстың өте маңызды кезеңі болып жоспарлау табылады. Қазақстандық аудиттің
Жоспарлау деп – жалпы стратегияны құруға және тексеруге,аудитті жүргізу
Жүргізу толықтығына карай аудит кешенді, функционалды және локальді болады.
Функционалды аудит өндірістік ресурстарды қолдану мен процестерді, сатылы және
Дайын өнімдерді, қорларға сатып алу циклінің функционалды аудитін қаржылық
Шаруашылык жүргізуші субъектілерді сатып алу, өндіріс және дайын өнімді
1. Материалдық ресурстармен жабдықтауды ұйымдастыру жағдайын тексеру.
2. Қалыптасқан тауарлық-материалдық қорларды басқару жүйесін талдау.
3. Қорлардың жағдайын және олардың қолданылу деңгейін бағалау.
4. Қойма шаруашылығын ұйымдастырудың жағдайын тек-серу.
5. Тауарлық-материалдық қорлармен жасалатын операцияларды есепте көрсетудің дұрыстығын тексеру.
6. Қорларды түгендеудің жүйелілігі мен дұрыстығын зерттеу.
7. Тауарлық-материалдық құндылықтарды қолдануды ішкі бақылау жағдайын бағалау.
8. Жабдықтау-дайындау іс-қызметі есебін, басқаруды және талдауды жақсарту бойынша
Қорларды кұру мен сақтау белгілі бір шығындарға кездеседі. Шынында,
Арнайы эдебиеттерді оқып білу және озық тэжірибені жинақтап қорыту
Кесте 11 Дайын өнімдерді сатып алу мен
Аудит процедуралары Ақпарат көздері мен бағалау критерийлері
1 2
1. Материалдық-техникалық қамтамасыз ету мен бухгалтерлік есепті ұйымдастыруды талдау
2. Бастапқы есепті, бухгалтерлік регистрді және корлардың қозғалысы туралы
3. ТМҚ синтетикалык және аналитикалык есебінің дұрыстыгын тексеру
4. Баланстагы ТМК, бағалаудын дұ-рыстыгын тексеру 4-7, 30
Кестенің жалғасы
5. ТМҚ бар болуы мен сакталуын, оларды түгендеуді жүргізудін
6. Қойма шаруашылығын ұйымдас-тырудың дұрыстығын зерттеу Техникалық күжаттама,
7. Қойма есебін, ТМҚ козгалысы бойынша бастапкы құжаттарды ресімдеудің
Н- Кәсіпорынның өндірістік корлар-мен соңгы есеп беру күндерінін қамтамасыз
9. Түскен материалдарды кіріске алудың толықтыгы мен ұзактылы-ғын тексеру
10. Өніммен жабдықтау, жұмыс пен кызметті орындау жөніндегі шарттардың
11. ТМҚ-ны өндіріске босату жө-ніндегі операциялардың негізділігі мен оларды
12. ТМҚ бағалау тэсілдерін таңдаудың дұрыстығын аныктау Есеп
13. Қорлардың козгалысын ішкі ба-кылау жагдайын тексеру Ішкі
14. Баска жактағы тысқары ұйымдарға ТМҚ өткізу мен кайта
кестенің жалғасы
15. ТМҚ табиғи кему, бүліну және оларды арзандатудагы белгіленген
Шаруашылык жүргізуші субъектілердің тауарлық-материалдық корларының құрамдас бөліктерінің бірі -
Дайын өнімнің қозғалысы жөніндегі есептік мәліметтер негізінде алынған ақпарат
Құжаттық мәліметтері ескерілмеген өнімді шыгару мен өткізуді анықтау максатымен
Тексеру материалдарында ескерілмеген дайын өнімнің шығарылуы мен өткізілуін дәлелдейтін,
Шығындар туралы мәліметтердің функционалды аудиті үшін, мысалы тұтас кәсіпорынға
Аудитор дайын өнімді тиеу мен өткізу жағдайын тексеріп, мыналарды
1. Дайын өніммен жабдықтауға арналған шарттар жасалған ба және
2. Өнімді тиеуге арналған құжаттарды ресімдеудің дұрыстыгы.
3. Тиелген өнімнің бағасын ресімдеудің дұрыстығы.
4. Банкке тиелген өнім үшін төлем талап-тапсырмасын ұсынудың мерзімділігі.
5. Егер өнім тікелей жабдықтаушының қоймасынан босатылатын болса, өнімді
6. Дайын өнімді тиеу мен өткізу есебін жүргізудің дүрыстығы.
7. Өнімді тиеу мен өткізу жөніндегі бухгалтерлік өткізбелерді жасаудың
8. Синтетикалық және аналитикалық есеп жазбаларының «Алынуға тиісті шоттар»
Өнімді шетелдік валютамен төлеу үшін экспорттық операцияларды өткізудің өз
Аудиттің орындалуы. Бұл аудитор процедураларының орындалу кезеңдері. Қаржы есебіндегі
негізгі қорлардың материалды емес активтердің және күрделі қаржының аудиті;
материалды запастар аудиті;
өндіріс шығынының аудиті;
дайын өнім және оны сату аудиті;
ақша қоры, қаржы инвестициясы және есеп аудиті;
қор айналым және қаржы нәтижелерінің аудиті;
Аудит нәтижесі жөнінде есеп құру. Аудитор (аудиторлық фирма) аудит
есептің басқалардан ерекшеленетін атауы болуы керек, есепте сәйкес жазба
есепте аудит мақсаты мен масштабы көрсетіліп, аудитор процедураларының шекарасы
егер аудитор есебі жариялануға ұсынылса, онда ол өз негізделген
есеп беруде қаржы құжаттары көрсетілуі керек (өзіне қатысты қызмет
аудитор есебінде аудит үшін заң шығарушы акт немесе басқа
есептің және аудиттің стандарты жалпыға бірдей жұмыс әдістерімен сәйкес
есеп беру пайдаланушыға қолдануына максималды тиімділік беру үшін белгілі
есептерде пайдаланылған қалыптасулар заңды негізде болып,
Алғы сөз, басқа мүлделермен жіберілген есептерінен аудитор есебінің ерекшеленуі
Тексеру жүргізу шарттарымен қарастырылған адресат: Тұжырым әдетте не акционерге,
шартсыз (үкімсіз)
шартты (үкімді)
бас тарту
теріс.
Аудитор шаруашылықтың бухгалтериясында салыстыру ведомостінің дұрыс жасалғандығын, бухгалтерияда қызметкерлерінің
Шаруашылық жүргізуші шаруашылықтың қаржы – шаруашылық қызметінің бухгалтерлік есеп
Тауарлы – материалдық қорлардың сақталу орындары бойынша нақты қолда
Аудитор қойма шаруашылығына зер салып зерттеген кезде, қойма ғимаратарының
Материалдық құндылықтардың сақталуын қамтамасыз етудің маңызды шарты дұрыс ұйымдастырылған
Бұндай кезде бір рұқсат қағазымен материалды құндылықтарды екі рет
Аудитордың жұмысының маңызды бағыттарының бірі - өндіріс қорларына талдау
Өндірістік қорларды кіріске алу және шығысқа шығарудың бастапқы құжаттары
ЖШС «СЕВЕН СТАР» аудиторлық тексеру жүргізу үшін төмендегідей
Дайын өнімнің баланста дұрыс көрсетілуін тексеру.
Дайын өнімнің және корлардың сақталуы мен толықтығын тексеру.
Қоймадағы дайын өнімге және қорларға тексеру жүргізу және есепті
Дайын өнімнің және қорлардың қозғалысы туралы құжаттардың дұрыс толтырылуын
Дайын өнімнің толықтығын және олардың уақытында кіріске алынуын, санымне
Қорларды өндіріске дайын өнім дайындауға босату операциялары және олардың
Дайын өнімнің бағалану әдістерін анықтау.
Шикізатар, материалдар және басқа да құндылықтарға жүргізілген инвентаризацияның дұрыстығын
ҚОРЫТЫНДЫ
Нарықтық қатынастардың дамуы барысында орын алып отырған түбегейлі өзгерістер
Қазақстан Республикасының экономикасы әрекет етуші кәсіпорындар мен ұйымдардың көпшілігімен
Кәсіпорындардың басшылығы мен еңбекшілер ұжымдарының басты қызығушылығын шикізатгар мен
Ұйымның қаржылық-шаруашылық қызметінің нәтижесінің табы түрінде қалыптасуына ықпал етуші
Нарықтық-экономикалық қатынастардың дамуы барысында орын алып отырған түбегейлі өзгерістер
Қорыта келгенде, бухгалтерлік есеп жүйесінде, өзіне тән әдіснамалары мен
Осы жұмысты жазу барысында негізгі нормативтік-құқықтық актілерге қатысты анықталған
Дайын өнім операцияларының есебін дұрыс ұйымдастырудың маңызы зор, себебі
- дайын өнімдерді сатудан алынған табыс кәсіпорынның пайдасын қалыптастыратын
- кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық қызметінің нәтижесінің табыс
Дайын өнімдердің уақытымен сатылуына, қоймада көп тұрып қалмауына сауатты
«СЕВЕН СТАР» жауапкершілігі шектелген серіктестікте дайын өнім операцияларымен байланысты
Бухгалтерлік есеп шаруашылықтың тыныс-тіршілігінің жағдайын көрсететін болса, аудит бухгалтерлік
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1.Қазақстан Республикасының Бухгалтерлік
2. Халықаралық қаржылық қорытынды стандарттары, 2001. Баймұханова СБ., Балапанова
3. Нидлз Б., Андерсон X., Колдуэлл Д. Принципы бухгалтерского
4. Радостовец В.В., Шмидт О.И. Теория и отраслевые особенности
5 Радостовец В.К., Радостовец В.В. Бухгалтерский учет на предприятии,1998.
6 Тасмагамбетов Т.А. Қаржы есебі, Алматы, 1997. Тишков И.Е.,
7 Қазақстан Республикасының Заңы Шағын кәсіпкерлікті мемелекеттік қолдау туралы"
8 Қазақстан Республикасының Заңы. Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік
туралы заңы 2007 жылғы ақпанның 28-і.
9 Назарбаев Н.А. Қазақстан - 2030. Барлық қазақстандықтардың
10 Міржақыпова С.Т. Банктегі бухгалтерлік есеп: Оқулық. - Алматы:
Экономика, 2004, - 710б.
11 Құдайбергенов Н.А., Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева Н.А. Қаржылық
12 Садуақасов А. Шағын бизнесті шарықтатудың АҚШ-тық әдісі қандай?
13 Абленов Д.О. Аудит негіздері: Оқулық. - Алматы: Экономика,
14 Сахариев С.С., Сахариев А.С. Әлем
15 «Шағын кәсіпкерлік» Нысанбаев С.Н., Алматы: Қазақ Университеті 2002
16 Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне мемлекеттік меншіктің пайдаланатын объектілерін кейіннен
17 Экономика, қаржы - несие, банк, салық - кеден,
18 Баймұханова С.Б. Қаржылық есеп: Оқулық. – Алматы,
19 Жолдасбаева Г.Ө. „Кәсіпорын экономикасы,,: Алматы, Экономика, 200316.
Қазақстан Республикасы Президенті мен
20 Досаева А.Ж. Теория и методология разработки системы счетов
21 Кәсіпкерлік ерекше
22 Назарова В.Л.,Жапбарханова М.С.,Фурсова С.Д.,Фурсов Д.А. Басқару
23 Радостовец В.К., Радостовец В.В., Ғабдуллин Т.Ғ., Шмидт О.
24 Кенжегузин М.Б. Экономика Казахстана на пути преобразований. А.:
25 Сакенов М. Семейный бизнес итальянцев. Промышленность Казахстана, 02.2003
26 Туржанов С. Малый
28 Жатканбаев Е.Б. Малое предпринимательство: теория, мировой опыт и
29 Предпринимательство в Республике Казахстан / КазГАУ; Окав
30 Предпринимательство в Республике Казахстан : По сост.на 1
31 Назарова В.Л. Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп: Оқулық
32 Д.О. Абленов Аудит негіздері/ оқулық –Алматы: Экономика 2005
3
Дт
8110 шоты
Кт
Нақты шығын
Дайын өнімнің есептік құны
Есептік құннан ауытқу
Өнімнің нақты өзіндік құнының жиыны (есептік құны ( ауытқу
Дт
1320 шоты
Кт
Дайын өнімнің есептік құны
Есептік құннан ауытқу
Өнімнің нақты өзіндік құны
Өнімнің нақты өзіндік құны
Дт
7010 шоты
Кт
Өнімнің нақты өзіндік құны
Дайын өнімнің есебі
Басқарушылық есеп бухгалтерлік есеп жүйесінің элементі ретінде
Корпорацияның өнімді сатуда және өндірудегі шығыны
Стандарт-кост әдісі бойынша шығындар есебінің жүйесі
Кәсіпорынның шығынының жалпы сипаттамасы
Өндірісті экономикалық ұйымдастыру
Кәсіпорын шығынының жалпы сипаттамасы
Шығын есебінің объектісі - кәсіпорын өндіріс шығын есебінің талдамалығын ұйымдастырудағы объект
Калькуляциялау принципі
Басқару есебі туралы жалпы ұғым