Табыс индексі
Мазмұны
I тарау.
1.1.
1.2.
1.3.
II тарау.
2.1.
2.2.
2.3.
III тарау.
3.1.
3.2.
Кіріспе
Жұмыссыздық және оның
Жұмыссыздық туралы түсінік. 5
Жұмыссыздыкгың экономикага әсері
Жұмыссыздыктың түрлері 9
Жұмыссыздық деңгейін
көрсеткіштер және оның есептеу әдістері
Жұмыссыздықгы талдау
қаласының материалдары негізінде)
Қаланың жалпы әлеуметтік экономикалық 21
жағдайы
Жұмыссыздықгы талдау және оның негізгі 27
себептерін аныктау
Жұмыссыз адамның әлеуметтік суреті 31
Жұмыссыздықгы қысқарту жолдары 35
Жұмыссыздықты кысқартудағы мемлекет
тарапынан колданылатын шаралар
Жұмыссыздарды
мәселелері
Қорытынды 57
Пайдаланылған әдебиеттер 60
Кіріспе
Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алғанына 10 жыл болып қалды. Алайда
Бұл бітіру жұмыстың
Осыған орай бұл жұмыстың алдында келесідей мәселелер қойылады:
Шымкент қаласының әлеуметтік-экономикалық
талдау.
Жұмыссыздықгың сандық және сапалық құрамын талдау.
Жұмыссыздыкден күресудегі
тиімділігін бағалау.
Жұмыссыздық деңгейінің қозғалу
жасау.
Жұмыссыздықпен күресу саясатында ұсынысты
енгізу.
Бұл жұмыстың құрылымы 3 тараудан, 8 тақырыпшадан және қорытындыдан
Осы жұмыстың бірінші тарауында жұмыссыздыктың әлеуметтік-экономикалық салдары қарастырылады.
Ал екінші тарауында Шымкент қаласының материалдары негізінде жұмыссыздық талданады.
Сонымен бірге үшінші тарауда жұмыссыздықты қысқарту жолдары қарастырылады.
Осы бітіру жұмысының қорытындысында жалпы зерттелген тақырып бойынша нәтижелер
Сонымен қатар бұл бітіру жұмыстың карастырылуында келесідей әдебиеттер қолданылған:
I тарау. Жұмыссыздық және оның әлеуметтік
экономикалық салдары
1.1. Жұмыссыздық туралы түсінік. Жұмыссыздықтың
экономикаға әсері
Экономикалық балансталған (тепе тендік) экономикалық
өсуі бұл шаруашылық жүйесінің барлық элементтерінің,
өндіріске қатысушылардың барлығының тұрмысының үдемелі өсуін қамтамасыз ете отырып,
Халықың өмір сүру деңгейінің төмендеуі тұтынушы сұранысының азаюына жинактау
Өндірістің күлдырауы — Жүмыссыз-дыктың осу — Өндірістің күлдырауы-ның тереңдеуі
— Жүмыссыз-
дықтың кейінгі өсуі
Жұмыссыздықгың тұрақсыздандыру процесін жеделдететін реакгивке айналады.
Сондықтан балансталған өсу жолында жұмыссыздықты азайту үшін арнаулы шаралар
Бірақ, нарықтық экономика мамандары сталиндік конституцияда жазылғандай елдің алдына
Жүмыссыздық игілік ретінде
Жұмыссыздык
құрылымдык қайта құруда
жұмысшы күшінің резервін кұрайды. Біздің еліміздің
интенсивті дамуға
жұмысбастылықпен тығыз байаныста болды. Жаңа цех
құрылыстары іске қосылмады, себебі жұмысшыларға
бұрынғы орнында істеу
тиімділігі төмендеді.
Жұмыссыздықтың бар
үстемдігін және жалақыны көтеру талабын шектейді
және осы аркылы
күшейтеді.
Жұмыстан айрылу қаупі еңбек тәртібінің ең
ұйымдастырушысы болып табылады
шығынының кажетті сапасын
4. Осы себептерге байланысты қалыпты жұмыссыздық (3-тен 5 %-
Либералды және социал демократиялык саяси экономия жұмыссыздықты басқа тұрғыдан
Жұмыссыздық және коғамдық жоғалтулар
Жұмыссыздық кезінде
потенцияалы толық қолданылмайды. Бос жұмысшы күші
ұлттық байлықтын өсуіне қатыспайды. Сондықтан едде
қолданылмаған өндірістік
туады.
Ұзакқа созылған жұмыссыздық жұмысшылар біліктілігін
жоғалтады. Өндірістік процеске
жұмысшы еңбек өнділігінің тұрақты деңгейіне жарты
жылдан кейін жетеді. Осы мерзім ішінде бірдей еңбек
Інартындағы тұракты жұмысшы кадрмен салыстырғанда
өзінің еңбегінің нәтгокесін бере алмайды.
Жұмыссыздықтың өсуі, медицина көрсеткендей, ұлттық
психологиялык денсаулығына зиян келтіреді.
Жұмыссыздықгың өсуі қылмыс өсуіне себепші болады.
Жұмыссыздыкгы қоғамдық жоғалту
отырып экономикалык түрақсыздықтың айтылып кеткен
келесі факторларын айтсақ болады:
тұтынушы сұранысының төмендеуі;
жинақтық ісысқару;
инвестициялық сұраныстың төмендеуі;
ұсыныстың қыскаруы.
Жұмыссыздық, ЖҮӨ және Оукен заңы. Экономикалық
жағдай үшін жұмыссыздық деңгейінің маңыздылығына байланысты
жұмыссыздық пен ЖҮӨ -ң нақты көлемінің арасындағы тәуелділік
қаншалықты деп сұрақ коюға болады: жұмысбастылар тауарлар мен
қызметтер өндірісіне қатысатындықтан, ал жұмыссыздар
қатыспайтындықтан жұмыссыздық деңгейінің өсуімен ЖҮӨ-ң накты көлемі азаяды деп
Жұмыссыздықты өзгермейтін деңгейде
Жақын уақыт шеңберінде жұмысшы күші тауар ретінде қарастырылмайтын. Бірақта
Шын еңбек рыногінен біздің еңбек рыногінің айырмашылығы, бұл көптеген
Еңбек рыногі Қазақстанда әлі жүйеге келтірілмеген. Бұл оның барлық
Бұл барлық қиыншылықтарға қарамастан, қазіргі нарық жағдайы жақын арада
Жұмыссыздык қазіргі түсінік бойынша бұл еңбек рыногімен тығыз байланысты
Жұмыссыздықты топтау критерийлері болып, оның пайда болу себебі және
Босатылған кадрлар, еңбек рыногінде өз проблемаларын тез шеше алмай
Егер адамға жұмыс түрі және меке таңдау еркі берілсе,
Жұмыс іздеушілердің бір бөлігі жұмысқа түрса, басқалары, жұмыс орнын
Фрикциондық жұмыссыздық кадрлардың жұмыс орындарын, тұрғылықгы мекен-жайын ауыстыруына байланысты
Босау бастамасы, бұл жағдайда жұмысшының өзінен болғандыкдан, фрикционды жұмыфссыздық
Фрикционды жұмыссыздық, мәні бойынша ерітілікпен байланысты болып, азаматтың уақытша
Құрылымдық және фрикицонды жұмыссыздыктар арасындағы айырмашылықты тану керек. Фрикционды
Құрылымды жұмыссыздық, фрикционды жұмыссыздыктың тереңдетілген түрі болып табылады. Уақыт
Фрикционды және жұмыссыздық жиынтығы, көптеген экономистердің пайымдауынша, табиғи жұмыссыздық
Осылайша, табиғи жұмыссыздық деңгейі ол толық жұмысбастылыкден етілген ұғымына
Осылайша, жұмыссыздық нарықтық экономиканың негізгі ерекшелігі болып табылады. Толық
Тауар мен қызмет нарығындағы жағдайыдың өзгеруі, тауар өндірушілер арасындағы
Жұмыссыздық бұл турімен күресу үшін арнайы мемлекет тарапынан субсидияланған
Жұмыссыздыктың тағы бір түрі бұл маусымдық жұмыссыздық, ол кейбір
Бұл жағдайда жекелеген азаматтар немесе кәсіпорындар интенсивті түрде бірнеше
Маусымдық жұмыссыздық көрсеткіштерін болжау өте дәл көрсеткішпен анықтауға болады,
Жұмыссыздықтың тағы бір түрі ол - бөлек жұмыссыздық, ол
Бақылау бойынша жұмыссыздық деген де бар, ол кезекті анкеталық
Алматы қаласы мемлекетті жұмыспен қамтамасыз ету органына жүгінген жұмыстан
Көрсеткіштер %
Персонал көлемінің кысқаруынан немесе кәсіпорын
Өз еркімен жқмыстан кеткендер 50,0
Еңбек тәртібін бұзғаны үшін
Ұзақ үзілістен соң
Алғаш рет жұмыс іздеушшер 11,0
Таблицадан байқағандай, жұмыстан босағандардың жартысы өз еркімен кеткендер. Бірак,
Егер, нарық жүйесіне дейінге кезеңде, кәсіпорын жұмысының токтатылуы немесе
Институционадды жұмыссыздық еңбек рыногының ұйымдастырылуы
Циклдік жұмыссыздқыты, өндіріс дағдарысы, яғни, жалпы немесе жиынтыкталған шығыстардың
Ерікті жұмыссыздық - әр қоғамда, өзінің психикалық формациясына байланысты
Жұмысын жоғалту, жұмыс іздеу және жұмыссыздықгың табиғи
деңгейі. Жұмысшы күшін Ь—деп белгілейік, Е жұмысбастылар саны,
Ь=Е+И
Осылай жиынтық жұмысшы күші жұмысбастылар саны мен жұмыссыздар санының
деңгейіге тең болады.
Жұмыссыздық деңгейін анықтайтын факторларды қарастыру үшін жиынтық жұмысшы күші
жұмысшылардың жүмыстан босау деңгейінің көрсеткіші яғни, әр ай сайын
жұмыска орналасу деңгейінің көрсеткіші, яғни, әр ай сайын жұмыскд
Жұмыссыздықгың тұрақгы деңгейін
Жұмыстан босатылу деңгейі қаншалықгы жоғары болса, жұмыссыздық соншалықты жоғары
Жұмыссыздықтың табиғи деңгейінің келтірілген моделінен маңызды қорытынды шығады. Жұмыссыздықтың
1.2. Жұмыссыздық деңгейін сипаттайтын көрсеткіштер және
оның есептеу әдістері
Экономикалық жағдайды қолда бар ресурстарды қаншалыкды тиімді қолданылуына байланысты
Жұмысшы күші бұл жұмысбастылар мен жұмыссыздардың жиынтығы, ал жұмыссыздық
Жұмыссыздық күші = жұмысбастылар саны + жұмыссыздар саны
Жұмыссыздық деңгейі=жұмыссыздар саны/ жұмысшы күшінің жалпы саны* 100 %
Басқа статистикалық көрсеткіш ересек халықтың жалпы санындағы, % түрінде
Ересек халыктың жалпы санындағы жұмысшы күшінің жалпы үлесі=жұмысшы күшінің
Бұл статистикалық көрсеткіштер бүтіндей халық үшін де, сондай-ақ оның
Жұмыссыздықтың көрсеткіштері. Енді жұмыссыздықты, сонымен қатар жұмыссыздықгы қысқартуға бағытталған
Жұмыссыздықгың ұзактылығы.
Егер адамды жұмысынан айрылды деп есептесек, онда оның ұзақ
Бұл сүраққа жауап өте маңызды, себебі ол жұмыссыздыкгың себебін
Жоғарыда койылған сұраққа жауап беру онай емес. Көрсетілгендер көптеген
Жұмыссыздықгың ұзактылғы туралы мәліметтер мемлекеттік саясатты жүргізу үшін үлкен
Әр түрлі демографиялық топтар арасындағы жұмыссыздық деңгейінің айырмашылығы.
Жұмыссыздық деңгейі халықгың әр түрлі топтары бойынша бөлінеді. Жас
Осыған байланысты жасөсіпімдер арасндағы жұмыссыздықтың жоғары деңгейі дұрыс келеді
II тарау. Жұмыссыздық(Шымкент қаласының материалдары негізінде) пен кедейшілікті талдау
2.1. Қаланың жалпы әлеуметтік экономикалық жағдайы
Шымкент қаласы 34261 га территорияны алып жатыр, соның ішінде
Экономикалық активті халық - 134,7 мың адам, еңбекке жарамды
Шымкент қаласы индустриалды мамандандыруға ие. Оңтүстік Қазақстан облысының өндіріс
Рынокта маңызды бағыттар бойынша жүргізілген реформаның негізгі нәтижелері келесілер
Өнеркәсіп. Шымкент қаласы Республикадағы халық шаруашылығы бойынша алдыңғы катардағы
Өнеркәсіп жұмыстарын талдау, жүргізілген шаралардың нәтижесінде, өнеркәсіп секторының қорытындысы
"ШНОС" - 85,4%
ЖШС "Шымкент сүт" - 164,1%
АҚ "Шымкентмай" - 183,0%
АҚ "Шымкентцемент" - 3,3, %
АҚ "Шымкет мақга" - 104,4%
АҚ "Су ресурстары" ~ 87,5%
ААҚ "Шымкенттепло" - 2,0 есе.
2000 ж. 58403,9 млн теңге шығарылды, бұл 1999 жыл
Облыста мұнайды өндіру мен айырып шығарудан 1999 ж. 33534,6
Химия өнеркәсібінде өнеркәсіптік өнім 629,1 млн теңгеге өндірілді, бұл
Қаржылық бюджетті саясат. 2004 жылдың 1 қантарына жалпы континент
Түсімнің жалпы көлеміндегі реттелетін табыстан түскен түсімнің үлес салмағы
жылмен салыстырғанда, қалалық бюджетке түскен түсім
1844 мың теңгеге өскен (2003ж-1518,8 мың теңге).
жылға бюджеттің шығындары 3393,7 млн теңгені құрады,
соның ішінде жалақыға 1709,1
және қосымша төлем ретінде 16,6 млн теңге
жәрдемақысын төлеуге 51,4
әлеуметтік төлем бойынша қарыз жоқ.
2.2. Жұмыссыздықты талдау және оның негізгі
себептерін анықтау
Шымкент Республикамыздың тығыз орналасқан қалаларының бірі және мұнда әлеуметтік
Осы жылдын 12 ай аралығында 34 кәсіпорын мен ұйымдар
Әйелдер арасында тұрақгы жұмыссыздық байқалуда. Олардын
негізгі бөлігі өндірістің әлеуметтік салада, жеңіл және тамақ
өнеркәсіптерінде, кәсіпорындарда жұмыс істейді. 5% кысқартылғандар қатарында
Кәсіпорындардың еңбек потенциалының өндіріс көлемінің құлдырау жақтары сақталынып қалуы
Ағымдағы жылы ҚР "Банкроттықтуралы" заңын жүзеге асыру барысында бес
Қазіргі уақытта конкурстық өндіріс стадиясында 23 кәсіпорын бар.
2003 жылы түрғындарды қызметпен қамту бағдарламасында 14000 азамат еңбекрен
Бір жылдан астам жұмыссыз жүрген тұлғалардың 477 адамы, ұзақ
Ұсынылған жұмысшы күші жоғары емес білім деңгейімен ұсынылады. Бұрынғысынша
2003 жылы жұмыспен қамтылған азаматтар негізінен өндіру
құлдырауының жоюылуына, немесе шағын және орта бизнес
сфераларындағы жаңа жұмысшы орнын кұруға, сыртка инвестиция
тарту арқылы өз айналасын құралдарының модернизациялануына
және толықтыруына жұмысшы қорлар. Өнеркәсіпті кәсіпорын
қаржы жағдайын жақсартуға байланысты болады. Кәсіпорында
жұмыстан босату процесі еңбек нарығындагы жағдайды
қиындатады. Бұдан басқа Орталық Қазақстандық кәсіпорындарды
қайта ұймдастыру немесе жою туралы агенттілігінің өткізіп отырған
жұмысшыларды орналастыру жалпы қысқаруына алып келетін,
мұндағы жасырын жұмыссыздық негізгі жұмыссыздыққа айналады.
Бюджеттік ұйымдарды қаржыландыруды қысқарту.
Білім мекемелерінің тізбегінің оптимизация, денсаулық сақтау, мәдениет және әр
Статистикалық мәліметтерді зерттеу республиканың демографиялық потенциалының төмендей бастағанын көрсетеді.
2003 жылга Қазақстанның тұрғындарының жалпы санының 31,7%-ін балалар мен
Бірақ регион бойынша еңбекке жарамды халықтың жастық құрылымын зерттеу
да көрсетілген жастағы контингент барлық еңбекке жарамды
халыктың 46,9%-н кұрайды, Жамбыл облысында 44,3%, Қызылорда
2.3. Жұмыссыз адамның әлеуметтік суреті
Қазіргі кезде қоғамда әлеуметтік тұрақтылықты қамтамасыз
ету өркениетінің дамуына тән ерекшелік болып табылады. Әлемнің
көптеген елдерінде үкімет тек экононмикалық өсуге жетуге ғана
емес, жұмыссыздық деңгейін төмендету, әлеуметтік қорғау жүйесін
құруға күш салады. Адам ресурстарының даму саласындағы
мемлеекттік саясаттың әлсіздігі келешекте кымбатқа түсуі мүмкін.
Бұл бағыттағы сәйкес шеідімдердің жоктығы әлеуметтік
тұрақсыздыкка әкеледі, яғни, туудың азаюы, ауру, қылмыстың өсуі,
өлімнің көбеюі және бүтіндей халыктың өмір сүру деңгейінің
төмендеуі. Жұмыссыздық қоғам өмірінің әртүрлі жағынан әсер
етеді: оны жою үшін оның негізгі пайда болу себептерін
керек. Әлеуметтік теңсіздік, әлеуметтік жанжалдар, қылмыстық,
кемсітушілік осының барлығы халықтың жаппай жұмыссыздығынан туындайды.
Жалпы алғанда орта статистикалық қазақстандык жұмыссыз
1. 10 жыл ішіндегі түбегейлі өзгерістерге байланысты халықтың көп
2. Республиканың ірі қалаларына ауыл тұрғындарының жаппай көшуі және
Статистикалық есеп беру бойынша жұмыстардың 38 %-ін астамын әйелдер
Ресми статистиканың мәліметтері бойынша (бұнда мәліметтер бірнеше есе азайтып
1. Оптимизм фазасы, бұнда
субьекгивті бейімдеу фазасы ретінде түзетіледі.
2. Пессимизм фазасы бұл жүмыссыздық 4
уақытқа созылса басталады.
3. Фатализм фазасы
мұқият іздегеннен кейін басталады
көндігуімен сипатталады. Селқостық
күшейеді. Психологтардың мәліметі
жұмыссыз жүргеннен кейін,
болады. Әлеуметтік қатынастардың
ұзаққа созылмауына типтік болып келеді.
Еңбек ұжымымен кәсібі немесе жұмысының типі бойынша байланыс жойылады.
Жұмыссыздың әлеуметтік жағдайының субъективті көрсеткіштеріне жағдайының субъеюгивті көрсеткіштеріне: әлеуметтік
Әлеуметтік көңіл-күйі адамның өзінің өмірін, өзінің бар
болуын қалай бағалайды, өзін жеке әлеуметтік статусымен қалай
салыстырарады, соның субьективті көрсеткіші болып табылады. Ол
адамның материалдық, кәсіпкерлік және экзистенциональді
кажеттіліктерін қанағаттандыру дәрежесіне қарай аныкдалады,
сонымен қатар оның социумының ортаға бейімделу және
комфорттылык дәрежесімен де анықталады. Шын мәнінде,
әлеуметтік көңіл күй бұл қоғамда өтетін нақты процестердің
индикаторы. Әлеуметтік ұқсастық бұл адамның әлеуметтік
категорияға жатуымен және онымен ұқсастығынан (өмір жолы, дін, жұмысы)
60-шы жылдардың аяғында социологтардың үлкен тобы жұмыссыздық бойынша жәрдемақы
Өзін өзі қамтамасыз ететін адамдар өздерін жолы болмайтын деп
Осыдан зерттеу авторлары мынадай гипотеза жасады:
"Егер адам өзін неғұрлым жолы болмайтын, яғни сәтсіз деп
III тарау. Жұмыссыздыкды қысқарту жолдары
3.1. Жұмыссыздықты қысқартудағы мемлекет тарапынан
қолданылатын шаралар
Жұмыссыздықпен күресу әдістерін нақты бір ел ұсынатын концепциялар анықтайды.
жалпы өсімі, инвестициялар жасалған. Жалпы теорияның авторының пікірінше, нағыз
Монетаристер тұрғысынан, инфляция қарқыны неғүрлым жоғары болса, ұдайы өндірістің
Нарыктық экономика шарттарында, жұмысбасты халықты әлеуметті қорғаудың тиімді құралы
жұмыс түрін таңдау
тәртібінде жұмыс жасауда;
еңбекті қорғау, негізсіз еңбектең құылу немесе негізсіз жұмысқа
алмаудан құқықтық қорғау;
• жұмыспен камтамасыз ету
жұмысты таңдауда ақысыз кызмет көрсету;
Жұмыссыздық мәртебесіне ие болған азаматтарға мемлекет мынандай кепілдеме береді:
жұмыспен қамтамасыз ету
кәсіби бағыт, кәсіби даярлық, қайта даярлық және мамандық
дәрежесін көтеруге ақысыз көмек беру;
жұмыссыздык жәрдемі секілді әлеуметтік қолдау және басқалай
материалдық көмек және
қамтамасыз ету;
азаматгардың жас және
ұйымдастырылған жалақы төленетін қоғамдық жұмыстар үшін
жедел еңбек келісім шарттарына отыру мүмкіндігі.
Еңбек рыногінде және жұмыс орнын іздеуде қосымша қиыншылықтармен кездескен,
Мемлекеттің жұмыссыз азаматтарды әлеуметтік қолдаудың маңызды кұрамдас бөлігі болуға,
Жұмыссыз қалған кісілерді қолдаудың әлеуметтік перспективті жолы, жүйелі түрде
Ереже бойынша, әртүрлі мемлекеттердің ұлттық заңдылықтары жұмыссыздық жәрдем ақысын
Дамыған мемлекеттердің көбінде, жұмыссыздық сактандыру
корлары негізінен кәсіпорын салымдарынан (еңбек төлем корынан)
және жұмысшы жалақысанан кұралады. Соңғы уақытқа дейін
Германияда екі қайнардан 3,15%, Канадада 3,29% кәсіпорындардың айлық төлем
Ал Қазақстанда жұмыссыздарға әлеуметтік қолдау көмек көрсетілуде ? 2002
Сегіз жыл бұрын қабылданған халыкты жұмыспен қамтамасыз ету тұралы
Жаңа заң бойынша қалалык жұмыспен қамтамасыз ету орталықтары жабылып,
Ескі заң бойынша егер жұмысшы штаттан қысқарылған немес кәсіпорынның
Егер жұмысбастылық туралы ескі заңда жұмыссызға кәсіби даярлық кезеңде
Штаттың қысқаруымен қалған жұмыссыздар, еңбек құқығының басқа нормалары бойынша
Шымкент қаласында 67 өнеркәсіптік кәсіпорындар оптималды шығындармен айналысады. 2004
әрдайым жұмыссыздармен өз жеке ісін ұйымдастырғысы келетін тұлғалар мен
азаматтардың кәсіпкерлік пен
қабілеттілігін анықтау үшін тесттер жүргізу;
өз бетінше жалпы
орналасқан кәсіпкер мен
жариялау;
несие ұсыну арқылы
қосымша жаңа жұмыс орнын 2005 жылы 2004 орынға кенейту
жоспарлануда;
Батыста негізгі макроэкономикалық дамудың жалпы бағыты жұмыспен қамтамасыз етуді
банкротты кәсіпорындарда жұмыссыздарды босатуда сонымен қатар толық емес жұмыспен
- миграциондық процестердің жалғасуы
қаладан және республикадан тыс жерлерге көшіп кетуі.
Осы процестердің экономикалық белсенді тұрғындар санына әсері жанама түрде,
2004ж. еңбек
№ Болжамдық берілгендер Болжам Нақтылы Жоспар
2003 жыл 2003 жыл 2004 жыл
1 Жұмыссыздықгың орта ж-қ көрстеткіші 2,52 2,1 3,0
2 Жұмыспен қамту қызметіне тіркелген адамдар саны 6000 5377
3 Жұмыссыз адамдардың саны 5960 5326 5960
4 Экономикада жұмыспен камт-р саны 142,5 134,7 144
5 Жұмыспен қамсыздандыру (адамдар саны) оның ішінде квота бойынша
6 Кәсіби оку және кәсіби дайындық өткендер 90 220
7 қоғамдық жүмысқа кдъысқандар 1225 1519 1450
8 Жұмыссыздарға материалды көмек көрсету (адам саны) 1500 2587
9 Жүмыссыздарды жерлеуге кететін материалды көмек 17 17 17
2004 жылғы жұмыспен
қала халқының өмір сүру деңгейінің әлеуметтік қорғау жүйесін
жақсарту;
экономикалық жеке сектордағы тиімді жұмыспен қамту үшін
қажетті қолайлы жағдай жасау;
еңбекке қабілетсіз адамдардың және тұрғындардың нашар тобы
үшін өмір сүру деңгейінің ары қарай құлдырауын токтату;
мемлекеттік секторда экономикалық даму міндетімен оны қайта
құру кұрылыстарын ескере отырып, жұмыссыздарды
қамтамасыз ету;
Қазақстан Республикасы еңбек
тұрғындарды әлеуметтік аясында
байланысты бакылау жүргізу;
әлеуметтік сферада тиімді құкықтық катынастарды жоғарылату, адамдардың құқықтық қатынастарды
өмір сүру деңгейінің ең төменгі минимумы есебінің актуалдығы бойынша
- жергілікті өзін өзі
координациялау, ұйым басшылары мен кәсіпорындардың және
басқа да төменгі өмір сүру деңгейін қамтамасыз етудегі шарттар
және каланың әлеуметтік экономикалық даму процестерінің
әлеуміеттік ролін ұйымдастыру
тиімді шараларды дамыту
көрсету банкін құру;
жұмыссыздар азаматтық тиімді кәсіби білімді арттыру, жұмыстан босатқан жұмыссыздарды
жұмыссыздарды әлеуметтік әлеуметгік
ететін мемлекеттік кепілдеме
дамыту;
еңбек нарығындағы
серіктестігін жақсатру (мемлекет, жұмыс беруші азамат), еңбек
ақы төлеу туралы мәселе еңбек режимін және жағдайы туралы
мәселелерді шешу;
Қазақстан халқына "тәуелсіз тиімді және қауіпсіз коғамға" мемлекет басшысының
Кедейлік пен жұмыссыздыққа
- шағын және орта бизнесті дамыту;
еңбек сиымдысы көп салаларға белсенді шет елдік инвестиция мен
жұмыспен қамту кезінде келісім — шарт және контрактілер мәселелеріне
- қоғамдық жұмыссыздықтарды дамыту ең алдымен жол салу
- жеке кәсіпкерліктің даму
әкімшілік барьерлердің барлығын алып тастау;
қызмет көрсету сферасын белсенді дамыту, әсіресе, туризмді. Бағдарламада
жұмсарту болса, екінші жағынан оның жүзеге асырылуы үшін жалпы
түзетілуіне алғы шарттар болып табылады.
3.2. Жүмыссыздарды әлеуметтік қорғау мәселелері
Азаматтардың жұмысқа туруына көмек көрсету жұмыска орналастыруға көмек төмендегій
жалпы ақпарат құралдары арқылы әрдайым еңбек нарығындағы жеңіл немесе
- жұмыс берушілер жұмыссыздык арасымен жоғары маманданған
мамандардың сұранысын қамтамасыз ету;
еңбек нарығында сұранысқа ие болған мамандарды оқыту және қайта
алғаш рет жұмыс іздеуші мүгеден қоғамдық төленетін
кәсіби мобильдікті жоғалтқан азаматтарға жалақы төлеу;
жұмыс іздеу кезінде қиындыктарға кездескен азаматтарға кеңес
беру;
жұмыссыздар өз ісін ұйымдастыруға көмек көрсету.
2004 ж. жұмыс камту
үшін 1100 адам.)
2. Жұмыссыз азаматтарға
2005 жылы жұмыспен қамту қызметінің жұмыссыздарды оқыту және
еңбек нарығның қажеттілігіне байланысты нақты
байланысты оқыту сұранысын тепе — теңікте сактау;
жұмыссыздарды кәсіпке оқыту кезінде
білім мекемелері мен, жұмыс берушілер мен немесе
қызығушылық білдіретін ұйымдармен бірге жүзеге асыру;
кәсіби бейімделудің мамандық таңдауына
еңбек нарғының
азаматтардың қызығушылықтарын есекере
орнын кұру, осы мақсатта білім мекемелер туралы ақпараттық
банктер құру;
әлеуметтік қамтамасыз етуді қажетсінетін немесе қолайлы жұмыс
іздеуде киындыктарға
мамандануына әсіресе көңіл бөлу;
кәсіби мамандану жаңа
- қала экономикасынын кажеттілігін ескере отырып, жұмысшылар
даярлау профилімен мамандық координациялауды қамтамасыз
ету.
2004 жыл кәсіби мамандану мекемелеріне 2000жұмыссыз азамат жіберідді (басқарма
Қоғамдық жұмыссыздықты тежеуді ұйымдастыру. 2001 жылы қоғамдық жұмыссыздықты төлеуді
Халыкты жұмыспен қамтамасыз етуді реттеу мен ұйымдастыру жүйесінде қоғамдық
жұмысын әртүрлі себептерге байланысты жоғалтқан сонымен катар жалақысы жоқ
- алғаш рет жұмыс іздеуші, зейнетақы жасына дейінгі азаматтар
жасына дейінгі мүгедектер, кәсіби мобильділігін жоғалтқандары
үшін еңбек нарығы
қызметін төлеуді ұйымдастыру;
әр түрлі себептерге байланысты кәсіби қызметін айтарлықтай уақытқа созып
жылда коғамдык төленетін жұмыстың бағдарламасын және жобасын орындай отырып,
Жұмыс істеп тұрған өндірісте жұмыс орнын ұлғайту. Жұмыс істеп
Қала кәсіпорны төрт топқа бөлінген:
қабілетсіз кәсіпорын реестрін
өндірістің банкроттық процедурасы
тыс ликвидтілігі
Сонымен қатар,
Өндірісті қалыптастыру
қамтамасыздандыру саясаты жүргізілінеді.
үлкен дебиторлық немесе кредиторлық міндеттемесі бар
кәсіпорындар болып табылады.
клирингтік палата құрылады, яғни, оның негізгі шарасы
шаруашылық жүргізуші
мерзімдегі міндетері бойынша
арттыру болып табылады, және міндет көлемі
міндеттелетін аудандарда оларды
жүргізіледі. Осы кәсіпорындар үшін
жаңарту үшін реабилитациялық жобалар өңделеді.
қызмет етуші кәсіпорындар.
негізгі бағыты осы
қызмет ету жобаларын
қорғау болып табылады.
4. Ірі кәсіпорындар күрайды, олардың бірігуі арқасында жаңа өндірістер
Жұмыс орнын квоталау. Тұрғындарды жұмыспен қамтамасыз етуде көмек көрсету
2003 жылы қала әкімінің 2003 жылы 18 қаңтарының №171
жұмыс орнын өте қатты әлеуметтік қорғауга мәжбүр болатын
түлғаларға квота туралы шешім қабылданды. 2002 жылы квота
бойынша 1133 адам жұмысқа алынды (бағдарлама бойынша
1210) 2002 жыл бойынша 939 адам.
Материалдық көмек көрсету. Шымкент қаласының түрғындар саны—419371 адам экономикалық
Берілген әлеуметтік карта бойынша калада 115333 жанүя есептелінген, оның
Жастарды жұмыспен қамту. Жастарды жұмыспен қамту өткір мәселе болып
Жұмыссыз жастардың 3,1 шамасы жұмыспен қамту бөлімінен тіркелгендердің көбі
Жоспарды жұмыспен қамту мәселесін шешу мақсатында жұмыспен қамтудын өкілетті
білім мекемелерінің бітірушілеріне окудың мүмкіндіктері туралы, қосымша кәсіп алу
жастарды уакытша жұмыспен қамту;
аймақтық жастардың кәсіпкерлігін жүзеге асыру жобасын,
өзін - өзі
ұйымдастыруды жүзеге асыруға көмек көрсету;
білім мекемелерінің бітірушілеріне жұмыс орнын квоталау
механизмін түсіндіру, яғни
орғандарының көмегімен жүзеге асырылады;
жұмыспен қамтылмаған жастардың
оқыту жолымен кәсіби және территориалды мобильділікті
арттыру;
Жетім және оке- шешенің қарауынсыз калған балаларға әлеуметтік көмек
Қазақстан Республикасының Президентінің 2000 жылғы 24 тамыздағы 11-54/9740 міндетіне
2002 жылы шараларға байланысты келесідей көмектер көрсетілді:
жалпы білім беру мектептерін, ПТШ, колледж, балалар үйі
және интернаттарды бітіретін жетім балалар туралы ақпарат
жинау;
жетім балалардың
орналастыру және әлеуметтік көмек көрсету қажет, 2002
жылы 70 адамды, жұмыспен
ақылы жұмысқа жіберу,
мамандануға 20 адам жіберіледі деп жоспарлануда.
Жанұядағы ең болмағанда бір адамды жұмыспен қамтамасыз ету. Әсіресе
Жоғарыда көрсетілген категориядағы
- 400 адамды қоғамдық ақылы жұмыска бөлу;
- 300 адамды кәсіби окуға жіберу;
800 адамға материалдық көмек көрсету.
Әйелдерді жұмысқа тарту.
Әйелдерді жұмыспен
қарастырылады:
әйелдердің жұмыспен қамтылу мониторинг тенденциясы
әйелдердің еңбек нарығында
кәсіпкерлік қызметті игеру, бліктілік бойынша және еңбек
ақы төлеу бойынша қалып кетуді алдын алу, әйелдердің
қайта даярлауын ұйымдастыру және біліктілігін арттыруды
ұйымдастыру, бала тәрбиеленуіне байланысты
босатылу және
қабілеттілігін арттыру көзделеді;
әйелдердің кәсіби оқуын камтамасыз ету;
әйелдер үшін жаңа
көрсету.
Бағдарламаның шаралар мен 2003 жылға жұмыспен қамтамасыз етудің бағдарламасын
Енбекпен қамтамасыз ету
еңбекпен қамту туралы тұракты мәселелерді қарастыру; кадрлар қозғалысы мен
1 жыл ішінде
берушілер мен бірігіп өткізу;
таза жұмыс орындарын ашуға жан ~ жақты көмек көрсету;
жаппай ақпрат құралдары арқылы азаматтарда бос жұмыс
орны туралы хабарландыру;
жұмыс іздеу клубтарында жұмыссыз азаматтар үшін іс -
әрект жүргізу;
кәсіпорындардың мамандык кызметкерлерімен
ұйымдары мекемелері мен бірлесіп семинарлар өткізу.
Халыктың әлеуметтік қорғау мақсатында:
1500 азаматтарға (материал) жергілікті бюджеттен 6278000
теңге көлемінде материалды көмек көрсету;
17 жұмыссыз адамдар
көрстеу;
Жергілікті бюджеттен 200 мың теңге бөлінуі тиіс;
120 мың адамды оқыту үшін облыстың бюджетінен 2840000 теңге
- қоғамдық ақылы жүмысқа
облыстық бюджеттен 9 млн 583 мың теңге бөлінуі тиіс.
Жалпы, жұмыспен қамту бағдарламасын қаржыландыруға 19 млн 001 мың
Қорытынды
Осы орындалған бітіру жұмысының негізінде такырыптың
Институционалды жұмыссыздық еңбек рыногының ұйымдастырылуы мейлінше аз тиімді болған
Циклдік жұмыссыздыты, өндіріс дағдарысы, яғни, жалпы немесе жиынтықталған шығыстардың
Ерікті жұмыссыздық әр қоғамда, өзінің психикалық формациясына байланысты немесе
Жұмыссыздықпен күрес туралы екі экономикалық мектептің монетарлық және кейнсиандық
Кейнсиандықтардың пікірінше, өзін-өзі реттейтін экономика еш уақытта жұмыссыздықты жеңе
Егер де, үкімет жұмысбастылықты, оның табиғи деңгейінен жоғары ұстағысы
Нарықтық экономика шарттарында, жұмысбасты халықты әлеуметті қорғаудың тиімді құралы
жұмыс түрін таңдау
тәртібінде жұмыс жасауда;
еңбекті қорғау, негізсіз еңбектең құылу немесе негізсіз жұмысқа
алмаудан құқықтық қорғау;
жұмыспен қамтамасыз ету
жұмысты таңдауда ақысыз қызмет көрсету;
Жұмыссыздық мәртебесіне ие болған азаматтарга мемлекет мынандай кепілдеме береді:
жұмыспен қамтамасыз ету
кәсіби бағыт, кәсіби даярлык, қайта даярлық және мамандык
дәрежесін көтеруге ақысыз көмек беру;
жұмыссыздық жәрдемі секілді әлеуметтік қолдау және басқалай
материалдық көмек және
қамтамасыз ету;
азаматтардың жас және
ұйымдастырылған жалақы төленетін қоғамдық жұмыстар үшін
жедел еңбек келісім шарттарына отыру мүмкіндігі.
Халықты жұмыспен камтамасыз етуді реттеу мен ұйымдастыру жүйесінде қоғамдық
жұмысын әртүрлі себептерге байланысты жоғалтқан сонымен қатар жалақысы жоқ
алғаш рет жұмыс іздеуші, зейнетақы жасына дейінгі азаматтар жасына
Әр түрлі себептерге байланысты кәсіби қызметін айтарлықтай уақытқа созып
Жұмыссыздықгың табиғи деңгейін төмендетуге бағытталған кез келген экономикалық саясат,
Пайдаланылған әдебиеттер
Ашимбаев Т.А.
эффективность его использования -- А.: 1990, 360 с,
Косаева А.Г. Трудовой потенциал и занятость в условиях
интенсификации. -- М.: Науна 1990 - 137 с.
Котлер А. Теоретические проблемы занятости остаются
актуальными. - М.: 1995// Человек и Труд - №
Закон "О занятости населения Казахской ССР.
нормативных актов к Закону Каз ССР. А.: 1992 -
Стратегия становления
суверенного государства. А.: РГЖИ "Дәуір". 1992 -- 10 с.
Концепция гос. политики занятости населения. А. - • 1996.
Кейнс Дж.М. "Общая теория занятости, процента и денег"
пер. С англ. О.Г.Милейковского - М.: 1978.
Нарибаев К.Н.,
человеческий капитал. А.: Қазақ Университеті. 1998 - 150с.
Бейсенов С.Д. Рыночные отношения — путь к эффективной
занятости. //Соц. Труд. -- А: 1990, №12. С 61-65.
Казахстан на пути к рынку - А.: ИЭАНРК 1991
Региональный статистический ежегодник по г.Чимкенту
2000, с. 70-75.
Статистическое обозрение Казахстана. -- № 5, 2000, с.5.
Скрыпник Н. Занятость в мире: переломы не в лучшую
сторону -- М. 1996-С.45.
Самуэльсон Н.Д. Макроэкономика. 1996 -- С. 145.
Отчет Шымкентского городского Центра занятости за
2000г. Шымкент. -2000.
Программа акима
экономическому развитию области.// Шымкент
Чимкент.
Социально экономическое положение
Шымкент -- 2000г.
Данные городского центра занятости за 2000г.
Менкью гр. "Макроэкономика1' М.: 1996,
220 с.
Шишкин Б. Экономическая теория. М.:1997, 243 с.
Аубакиров Я.А. Экономическая теория. М.-1998, 158 с.
Аубакиров ЯА. Экономикалық
А.:1998.
Нарибаев К.Н., Жумамбаев С.К. Менеджмент. А.: - 1999,
с.201.
Нусупова А, Нусупова А. За чертой бедности. // Деловая
неделя- 2000, №23, С. 5.
Жатканбаев Е.Б., Мухтарова
фактор снижения уровня
КазГУ,А. 1999, №1, С. 27-95.
Макконелл К.Р., Брю С.Л., Стэнли Л. Экономикс. М.:
Республика 1992. С. 400.
Нысанбаев С.Н. проблемы безработицы в РК. А.; 2001
Кожамкулова Ж.Т. Занятость — проблема комплексная.
// Финансы Казахстана - 1996 - №5- с. 85.
Тимофеев В. Государство и рынок
экономики - 1999, №8.
Нысанбаев с.Н. Состояние рынка труда в РК. // Вестник
КазГУ, №6, А.: 1997.С.97.
Около половины населения Казахстана проживает
чертой бедности. //Панорама, 1998. №3.
32. Елемесов Р.Е. Экономическая реальность и
1.3 Кедейшілік – әлеуметтік-экономикалық құбылыс
1999 жылдың адам дамуы туралы ПРООН дүниежүзілік баяндамасында кедейшілікті
Кедейшілік дегеніміз - әлеуметтік – экономикалық құбылыс, ол нақты
Әрі қарай бағдарламада, кедейшілік мәселесіне экономикалық және әлеуметтік аспектілер,
Кедейшілікті табыс және халықтың мемлекеттік кепілдіктер берілген әлеуметтік қызметтерге
Қазақстанда табыс бойынша негізгі критерий - ол өмір
Өмір сүру минимумы 1999 жылдың аяғында қабылданған 2000 жылдың
Заңға сәйкес өмір сүру мимнимумы келесілерге арналған:
өмір деңгейін бағалау және кедейшілік шегін анықтау;
әлеуметтік саясат бағыттарын анықтау және халықты әлеуметтік қолдау бойынша
тағайындалатын ең төменгі еңбекақы, зейнетақы, пособие және басқа да
Өмір сүру минимумындағы тамақ және тамақтық емес тауарларға тұтыну
Заңға сәйкес кедейшілік шегі әлеуметтік көмек көрсету үшін критерий
2000-2001 жылдары кедейшілік шегі өмір сүру минимумының 38% деңгейінде
Табыс бойынша кедейшілік индикаторы ретінде Фостер, Гриэр, Торбек ұсынған
жанбасылық есеп коэффициенті немесе қабылданған шектен төмен табысы бар
кедейшілік тереңдігін өлшеуге мүмкіндік беретін кедейшілікті айыру индексі, яғни
ең кедейлер арасында табыс деңгейіндегі теңсіздікті бағалауға мүмкіндік беретін
Бағдарламамен табыспен емес кедейшілікті бағалаудың негізгі критерийі анықталған –
денсаулық сақтау сферасында – жан басына, медициналық ұйымдары жоқ
білім беруде – бұл балаларды білім берумен қамту, мектептері
әлеуметтік көмек жүйесінде – халықтың әлеуметтік жанды топтарға көрсетілген
Кедейлер үшін әлеуметтік инфрақұрылымға қол жеткізу индикаторы денсаулық, білім
Бағдарламада индикатор кедейшіліктің аспектілерін толық көрсетпейтіндігі аталып көрсетілген. Осылайша
Бағдарламаның мақсаьы мен міндеттеріне қолжеткізу Қазақстан Республикасы Үкіметінің оны
Кедейшілікті азайту бойынша қабылданатын шаралар тиімділігін бағалау нәтижесі бойынша,
Статистиканың адам өмірінің сәйкес сфераларын қамтитын төрт ірі бөлімге
экономикалық;
әлеуметтік;
демографиялық;
экологиялық;
Бұл көрсеткіштердің әр тобындакөрсеткіштердің жекелеген бөлімшелері бөліп көрсетіледі. Осылайша,
экономикалық өсу, жан басына шаққандағы табыс;
табыстағы теңсіздік, табыс бойынша кедейшілік;
экономикалық белсенділік, жүмыссыздық пен жұмыспен қамтылу;
Кедейшіліктің әлеуметтік көрсеткіштер тобы, келесі сфералардағы жағдайды суреттейтін көрсеткіштер
әлеуметтік көмек және халықты әлеуметтік қолдау;
білім беру соның ішінде негізгі;
денсаулық сақтау, алғашқы көмекті кірістіргенде;
тұрғын үй және коммуналдық қызмет:
транспорт және коммуникация;
мәдениет;
қылмыскерлік.
Кедейшіліктің демографиялық көрсеткіштері ішінен келесі бөлімшелерді бөлуге болады:
халықтың табиғи және механикалық қозғалысы;
күт________мірдің ұзақтығы мен өлу себебі, жынысы, жасы бойынша;
негізгі себептермен өлімнің азаюы.
Кедейшіліктің экологиялық көрсеткіштері келесі бөлімшелермен көрсетіледі:
қоршаған ортаға ықпал ету және табиғи ресурстарды қолдану;
су ресурстары;
атмосфера;
жер ресурстары.
орман ресурстары, ұлттық парктер мен қорықтар;
қоршаған ортаны қорғау мен қайта құру шығындары.
Жоғары аталған көрсеткіштер құрамында кедейшіліктің гендерлік аспектісін сипаттаушы көрсеткіштер
халық;
денсаулық;
білім беру;
жұмыспен қамтылу және жұмыссыздық;
қылмыскерлік;
мемлекеттік басқару;
Нәтижесінде кедейшілік мониторингінің индикаторлар жүйесімен жұмыс барысында 65 мақсаттық
Қосымша индикаторлар жағдайы республиканың адам дамуын және кедейшілікті азайтуды
Ұсынылған көрсеткіштердің бірқатары статистикалық тәжірибе әрі енгізілмегендігін айта кету
2-кесте
Индикаторлар жүйесінің бөлімдері бойынша Қазақстан Республикасында кедейшілік мониторингінің мақсаты
Индикаторлар жүйесі бөлімі Индикаторлар саны
мақсатты қосымша
Макроэкономикалық және интегралдық көрсеткіштер 4 7
Табыс және оны бөлудегі теңсіздік 2 29
Жұмыспен қамтылу және жұмыссыздық 2 14
Халықты әлеуметтік қорғау 1 3
Демографиялық даму 8 8
Денсаулық және тамақтану 16 23
Білім беру 5 7
Әлеуметтік инфрақұрылым 7 0
Экология және тұрғын үй 8 8
Қылмыскерлік 0 4
Гендерлік теңдік 12 0
Барлық көрсеткіштер 65 103
Индикаторлар жүйесінің жекелеген бөлімдері бойынша жаңа көрсеткіштер тең бөлінбеген.
Жүйенің әр бөлімі бойынша кедейшілік мониторингінің мақсатты және қосымша
3-кесте
Индикаторлар жүйесінің бөлімдері бойынша Қазақстан Республикасындағы кедейшілік мониторингінің мақсатты
Индикаторлар жүйесі бөлімі Индикаторлар саны
мақсатты қосымша
Макроэкономикалық және интегралдық көрсеткіштер 11 2
Табыс және оны бөлудегі теңсіздік 31 4
Жұмыспен қамтылу және жұмыссыздық 16 2
Халықты әлеуметтік қорғау 4 4
Демографиялық даму 16 0
Денсаулық және тамақтану 49 8
Білім беру 12 6
Әлеуметтік инфрақұрылым 7 2
Экология және тұрғын үй 16 1
Қылмыскерлік 7 1
Гендерлік теңдік 12 3
Барлық көрсеткіштер 168 33
2.3 Макроэкономикалық және интегралдық
көрсеткіштер
Макроэкономикалық және интегралдықкөрсеткіштер құрамында мақсатты көрсеткіш ретінде экономикалық өсу
нақты ЖҰО өсу қарқыны;
экономикалық іскерліктің негізгі түрлері бойынша жалпы қосылған құн көлемінің
Ұлттық банк рессми курсы бойыынша жан басына шаққандағы АҚШ
ППС бойынша АҚШ доллары мен жан басына шаққандағы ЖҰӨ.
2002-2005 жылдардағы Қазақстан Республикасындағы кедейшілікті азайту бағдарламасы бойынша мақсатты
Алайда ұлттық валютаның АҚШ долларына қатысты курс өзгеруін ескерсек
Қосымша индикатор ретінде келесі статистикалық көрсеткіштер анықталады:
ЖҰӨ -дегі әлеуметтік қызметке мемлекеттік шығын үлесі;
ЖҰӨ -дегі білім беруге мемлекеттік шығын үлесі;
ЖҰӨ -дегі денсаулық сақтауға мемлекеттік шығын үлесі;
алдыңғы жылғы пайыздағы тұтыну бағасының индексі;
адам факторының даму индексі;
халық кедейшілігінің индексі;
Гендер факторын ескергендегі адам факторының даму индексі.
Үш соңғы индекс адам факторы дамуының концепциясына сәйкес есептеліп,
Осы индикаторлар негізінде республика және оның аймақтарындағы экономика және
Ауыспалы экономикалы барлық елдердегі сияқты Қазақстан Республикасында өндіріс құлдырауы
АҚШ –та өндіріс құлдырауы 1933 жылы 1929 жылмен салыстырғанда
Қазақстанда экономикалық құлдырау 1990ж. деңгеймен салыстырғанда 1991-1995 жылдары 36,6%
1990-1997 жылдардағы Қазақстандағы ЖҰӨ өндіріс динамикасына екінші тәртіптегі регрессия
1999-2004 жылдардағы Қазақстанның жеке салалары бойынша жалпы қосылған құн
Диаграмма-1
Қазақстандағы 1990-2002 жылдардағы ЖҰӨ өндіріс динамикасы
және 2006 жылға дейінгі болжам
(1990-1997 жылдардағы мәліметтерге негізделген)
4-кесте
1999-2004 жылдардағы Қазақстан экономикасының жекелеген салаларындағы ЖҰӨ нақты көлемінің
Сала
ЖҰӨ
Ауыл шарушылығы
Өнеркәсіп
Құрылыс
Сауда
Транспорт
62,8
52,1
49,5
17,2
76,3
42,4
61,6
42,3
48,3
19,8
73,9
41,6
63,2
51,5
49,6
21,4
75,4
41,1
69,4
49,8
57,3
24,4
79,5
48,5
788
58,3
65,1
31,0
89,9
52,7
86,3
59,9
71,5
37,0
97,6
57,2
Осылайша 2004 жылғы ауыл шаруашылығындағы жалпы қосылған құндағы өндіріс
Өнеркәсіпте құлдырау 28% құрады, 1995ж. екі есе асып кетті.
1993-2002 жылдар аралығында елдегі халық саны азайып 2002 ж.
Осылайша, Қазақстандағы ЖҰӨ динамикасыкөрсеткендей 1991-1995 жылдардағы экономикалық құлдырау 1996-200
1998-2002 ж. ЖҰӨ өндіріс динамикасы мен салыстырғанда екі жыл
Қазақстан Республикасындағы ХХ ғасырдың кейінгі он жылдығындағы адам факторының
1996-2001 жылы адам факторының өсу индексі 47 пунктқа өсті,
Жан басына шаққандағы ЖҰӨ өндірісінің екі есе өсуі жан
Жиынтығында ол Қазақстанның адам факторы даму индексін 111 пунктке
5-кесте
2000-2004 жылдарда Қазақстанда адам факторы дамуының деңгейін анықтаушы және
№ Көрсеткіштер 2000 2001 2002 2003 2004
1 Туылудағы күтілетін өмір ұзақтығы, жыл 64,0
2 Жасы үлкен халықтың білім деңгейі, % 99,1 99,3
3 6-24 жас арасындағы оқитындардың жиынтық үлесі,% 76,0 77,0
4 Жан басына шаққандағы ЖҰӨ ППС бойынша,
АҚШ долл. 4921 4969 5224 5867 6939
5 Туылудағы өмір ұзақтығының күтілуінің индексі 0,650 0,658 0,673
6 Білім алуға қол жеткізу индексі 0,914 0,919
7 Жан басына шаққандағы табыс индексі 0,650 0,652 0,660
8 Адам факторының даму индексі 0,738 0,713 0,753
Адам факторыныңжоғары даму деңгейі 1999-2000 жылдардағындай тек Атырау (0,852)
Республикалық мәннен жоғары адам факторының даму индексі
6-кесте
1997-2003 жылдардағы Қазақстан аймақтарындағы адам факторының
даму индексінің динамикасы.
№ Қазақстан аймақтары 1998 1999 2000 2001 2002
1 Ақмола облысы 0,710 0,720 0,752 0,753 0,773
2 Ақтөбе облысы 0,744 0,751 0,760 0,763 0,774
3 Алматы облысы 0,719 0,714 0,714 0,718 0,727 0,747
4 Атырау облысы 0,787 0,781 0,798 0,838 0,852 0,872
5 Шығыс Қазақстан облысы 0,726 0,735 0,746 0,748
6 Жамбыл облысы 0,691 0,689 0,696 0,694 0,703 0,780
7 Батыс Қазақстан облысы ,0731 0,732 0,748 0,777 0,784
8 Қарағанды облысы 0,735 0,734 0,754 0,765 0,766 0,780
9 Қызылорда облысы 0,716 0,703 0,707 0,732 0,746 0,757
10 Қостанай облысы 0,752 0,741 0,745 0,738 0,745 0,767
11 Манғыстау облысы 0,775 0,776 0,800 0,829 0,842
12 Павлодар облысы 0,743 0,784 0,758 0,767 0,777 0,797
13 Солтүстік Қазақстан облысы 0,740 0,713 0,725 0,725 0,738
14 Оңтүстік Қазақстан облысы 0,709 0,705 0,718 0,719 0,737
14 Астана қаласы 0,650 0,773 0,809 0,812 0,827
15 Алматы қаласы 0,824 0,828 0,836 0,837 0,843 0,833
16 Қазақстан 0,738 0,743 0,753 0,762 0,773 0,786 0,794
Адам факторының даму индексі бойынша таблицаның соңында Оңтүстік Қазақстан,
1993-2001 жылдарда АФДИ көпшілік аймақтарда өсті Атырау, Маңғыстау облыстары
1996-2001 жылдарда Қазақстанның барлық аймақтарында Сошлтүстік Қазақстаннан басқа АФДИ
Адам дамуы индексінің біртіндеп өсуіне қарамастан бұл көрсеткіш бойынша
Білім алуға қол жеткізу деңгейінің дифференциациясының мәні төмен,
Аймақтар ерекшелігінде маңызды орын алатын күтілетін өмірлік ұзақтықтың көрсеткіші,
2004 жылы адам дамуының жекелеген көрсеткіштерінің максималдық мәндерін жеке
Ең жоғары туылу кезіндегі өмір ұзақтығы Астана қаласында 67,7
Ең жоғары білім деңгейі 1999 жылы Оңтүстік Қазақстан облысында
6-24 жастағы халыққа қатысты оқитындардың жиынтық үлесі Астана және
Атырауда 90%, Маңғыстауда 98,6% құрап отыр. Жан басына
Мұндай нәтижеге Қазақстанның көпшілік аймақтарында 10-20 жыл ішінде жетуге
7-кесте
2004 жылдағы Қазақстан аймақтары үшін адам дамуынң
компоненттері, олардың индексі.
Қазақстан аймақтары Өмір ұзақтығы, жыл
Білім деңгейі,%
Білім алу мен қамтылу,%
Жан басына шаққандағы ,ЖҰӨ ППС % Өмір ұзақтығының индексі
Бідлім алу индексі
Табыс индексі
Ақмола
Ақтөбе
Алматы
Атырау
Шығыс Қазақстан
Жамбыл
Батыс Қазақстан
Қарағанды
Қызылорда
Қостанай
Маңғыстау
Павлодар
Солтүстік Қазақстан
Оңтүстік Қазақстан
Астана
Алматы
Қазақстан
65,4
64,2
63,8
67,0
64,4
64,5
65,3
65,2
63,6
65,1
64,8
64,8
64,8
64,5
67,4
67,7
67,4
65,7 99,5
99,4
99,7
99,4
99,7
99,2
99,7
99,4
99,5
99,4
99,6
99,5
99,4
99,2
99,9
99,7
99,8
99,5 81,3
72,6
88,5
71,4
90,0
77,0
75,0
83,0
81,8
77,9
73,5
98,6
82,6
74,1
81,6
100,0
100,0
82,0 6952
4956
7304
3227
27051
5561
2309
8558
7410
4821
5365
18273
7922
4837
2990
10095
13827
6838 0,673
0,653
0,647
0,700
0,657
0,658
0,672
0,670
0,643
0,668
0,663
0,663
0,663
0,658
0,707
0,712
0,707
0,678 0,934
0,905
0,960
0,901
0,965
0,918
0,915
0,939
0,936
0,924
0,908
0,992
0,938
0,908
0,938
0,998
0,999
0,937 0,708
0,651
0,716
0,5800,9350,6710,5240,7430,7190,6470,6650,8690,7300,6470,5670,7700,8230,705
Елде өндірілген жан басына шаққандағы елдің табысы облыстардағы адам
Егер адам дамуы индексінің есебінде жан басына шаққанда ВРП
2001 жылы орташареспубликалық деңгеймен (0,773) салыстырғанда жоғары АДИ
Орташа республикалық деңгейге (0,763-00,769) жақын АДИ Шығыс Қазақстан, Батыс
Ақмола, Алматы, Жамбыл, Қостанай, Оңтүстік Қазақстан облыстарында индекс өте
Жалпы Қазақстан аймақтары 2001 жылы жан басына шаққандағы өндіріс
Адам дамуының жоғары деңгейі 32-33 орын алатын (Бруней Даруссалам,
Батыс Қазақстан облысындағы АДИ 62-64 орын алатын елдермен (Болгария,
8-кесте
2000-2004 жылдардағы Қазақстанның облыстары бойынша адам потенциялыныңдаму индексінің динамикасы
Қазақстан аймақтары 2000 2001 2002 2003 2004
Ақмола облысы 0,738 0,746 0,743 0,761 0,790
Ақтөбе облысы 0,727 0,731 0,747 0,762 0,776
Алматы облысы 0,716 0,716 0,724 0,732 0,751
Атырау облысы 0,736 0,746 0,756 0,769 0,776
Шығыс Қазақстан облысы 0,734 0,744 0,755 0,762 0,766
Жамбыл облысы 0,713 0,723 0,737 0,742 0,734
Батыс Қазақстан облысы 0,727 0,732 0,744 0,761 0,764
Қарағанды облысы 0,747 0,743 0,759 0,769 0,769
Қызылорда облысы 0,750 0,747 0,751 0,758 0,763
Қостанай облысы 0,749 0,742 0,745 0,752 0,739
Манғыстау облысы 0,751 0,770 0,771 0,775 0,797
Павлодар облысы 0,742 0,744 0,756 0,767 0,776
Солтүстік Қазақстан облысы 0,734 0,717 0,729 0,744 0,765
Оңтүстік Қазақстан облысы 0,721 0,722 0,736 0,747 0,757
Астана қаласы
0,786 0,803 0,824 0,848
Алматы қаласы 0,815 0,820 0,821 0,830 0,836
Қазақстан 0,738 0,743 0,753 0,762 0,773
Қарағанды облысының АДИ республика деңгейінен сәл жоғары болып, Венесуэла
Орташа республикалық деңгейден төмен АДИ Батыс Қазақстан облысында (0,749)
Алматы облысы олардан біршама артта қалып отыр, сөйтіп Молдава
Егер жан басына шаққандағы ақшалай табыстан есептелген АДИ қарастырсақ
Тек Астана және Алматы қалаларында ғана адам дамуының жоғары
Адам дамуының жоғары деңгейлі елдеріне Маңғыстау облысы (0,798) жақындап
Мемлекеттің әлеуметтік саясатының басты міндеті өмір сапасымен деңгейін жүйелі
Соған қарамастан кедейшілік мәселелері қалып отыр. Сол себепті кедейшілік
Кез келген экономикалық жүйеде кедейшілік бар. Алайда кедейшілікті анықтау
Қазақстандағы халықтың өмірлік деңгейін сипаттау үшін халықтың жеке топтары
Халықтың өмірлік деңгейінің негізгі индикаторы халықтың табысы және шығыны,
Осылайша талдауда қолданылатын дәстүрлі көрсеткіштерге кедейшілік мониторингін және өмір
Табыстар.Халықтың өмірлік сапасын анықтаушы халықтың экономикалық жағдайының көрсеткіштері көрсеткіштеудің
Экономикалық өсу халықтың өмірлік деңгейімен табыс көрсеткішіне жағымды әсер
Алдыңғы жылмен салыстырғанда 2002 жылы халықтың жан басына шаққандағы
Халықтың өмірлік деңгейін талдау үшін ақпараттың негізгі және басты
Статистика бойынша Агенттік, «тұтынуға қолданылған табыс» сияқты көрсеткішті есептейді.
Бұл жерде шаруашылықтарының алатын натуралдық формадағы трансферттері ескеріледі. Бұрында
Халықтың табысы тұрақты өсуде .2002 жылы орташа айлық
Халықтың табысының және өсу динамикасының бөліп
Диаграмма-2
Орташа республикалық деңгейге тұтынуға
Қолданылған табыс қатынасы
Үй шаруашылығы табысы келесі компоненттерден құралған: еңбек ақы,
Егер халықтың әр түрлі өнім сатудан түскен табысын
Номиналдық еңбек ақының өсуінің тұтыну бағасы индексі
8-кесте
1996-2004 жылдағы еңбек ақы және тұтыну
бағасы индексі
1996 1997 1998 1999 2002 2003 2004
Номиналды еңбекақы
Нақты еңбекақы
Тұтыну бағасының индексі 142,9
102,6
139,3 124,9
106,4
117,4 113,4
105,9
107,1 122,5
113,1
108,33 121,2
107,1
113,2 119,7
110,4
108,4 116,6
110,1
105,9
Шығындар: Халықтың ақшалай шығындары да өсті.2000 жылғы 3945 теңгеден
Диаграмма-3
Республикалық деңгеймен аймақтар бойынша тағайындалған зейнетақы қатынасы
Өмір сүру минимумын есептеу үшін республикада нормативтік
9-кесте
Аймақтар бойынша жан басына шаққандағы(тенге)
2000жыл 2002жыл 2004жыл
Қазақстан Рсепубликасы
Ақмола
Ақтөбе
Алматы
Атырау
Батыс-Қазақстан
Жамбыл
Шығыс Қазақстан
Қарағанды
Қостанай
Қызылорда
Маңғыстау
Павлодар
Солтүстік Қазақстан
Оңтүстік Қазақстан
Астана
Алматы 4007
3983
3896
3895
4490
4013
3335
3581
4369
3514
3605
5244
4094
3861
3248
4055
4552 4596
4723
4580
4446
5365
4568
3755
4236
4875
4296
3977
6047
4583
4616
3685
4635
4974 4761
4872
4979
4622
6045
4638
3956
4876
4937
4515
4198
4790
4732
3819
4777
5212
5125
10-кесте
Орташа өмір сүру минимумының мөлшері(%)
2000 2002 2004
Ақтөбе
Алматы
Атырау
Батыс-Қазақстан
Жамбыл
Шығыс Қазақстан
Қарағанды
Қостанай
Қызылорда
Маңғыстау
Павлодар
Солтүстік Қазақстан
Оңтүстік Қазақстан
Астана
Алматы 115,8
115,2
113,9
115,4
115,1
120,4
110,8
114,6
114,7
116,0
116,8
114,4
118,6
110,8
110,8 117,6
114,1
119,5
113,8
112,6
118,3
111,6
122,3
110,3
115,3
113,2
119,6
113,5
114,3
109,3 108,7
104,0
112,7
101,5
105,4
115,1
101,3
105,1
105,6
106,7
104,5
102,5
103,6
103,1
104,8
2002 жылы өмір сүру минимумы алдыңғы жылмен салыстырғанда аз
Диаграмма-4
Өмір сүру минимумының мөлшерінің өзгеруі
табыс қатынасы
Өмір сүру минимумының мөлшерінің құндық құрылымы бір жыл бойына
Нан және нан өнімдері.Ет және балық,сүт және жұмыртқа.жануар және
Кедейшілік . нарықтық қатынастарға көшуде Қазақстанда кедейшілік мәселесі
Диаграмма-5
2000-2002жж желтоқсанындағы өмір сүру минимумының мөлшерінің құрылымы(орташа жан басына
Бұрында жағдайы жақсы әлеуметтік топтар: дәрігерлер, мұғалімдер, квалификациялық
Кедейшілікті өлшеу үшін республикада Фостер-Гриел-Гиорбеке көрсеткіштер жүйесіне жататын
2000-2002 жылдардағы ЭСТ индексінің мәнінің төмендеуі үш аспектіде кедейшіліктің
Кедейшілік тереңдігінің көрсеткішінің төмендеуі ең кедейлер ішінде кедейшілік
Экономикалық жандануы нәтижесінде елдегі табысы өмір сүру минимумынан төмен
2002 жылы барлық аймақтарда табысы өмір сүру минимумынан төмен
Диаграмма-5
Облыстар бойынша 2001-2002 ж. төмен табысты
халық үлесінің өзгеруі.
Экономиканың трансформациясы түбегейлі өндірістік қатынастарды өзгертті. Еңбек қатынастары сферасымен
Өтпелі кезеңде жұмыспен қамтылған жұмыс күшінің саны күрт төмендеді.
Экономикалық іскерліктің жандануы, жаңа өндіріс құрылуы, шағын кәсіпкерлікті қолдау
Жұмыссыздық-кедейшіліктің басты себептерінің бірі болып табылады. Егер 1999 ж.
Аймақтар бойынша жұмыссыздық деңгейі
(орташа шамамен бір кезеңге)
2001
жыл
2002
жыл
соның ішінде
соның ішінде
Бар-
лығы қала жерде ауыл жерде Бар-
лығы қала жерде ауыл
жерде
ҚР 10,4 12,6 7,8 9,3 10,9 7,4
Ақмола 10,8 16,8 6,2 9,2 12,4 7
Ақтөбе 11,4 15,2 6,7 10,2 11,6 8,1
Алматы 10,2 11,7 9,6 9,2 11,6 9,4
Атырау 13,5 13,6 13,4 10,7 8,8 13,5
Батыс-Қазақстан 7,3 10,9 2,9 7,3 8,7 3,2
Жамбыл 12,7 20,2 713,7 12,3 10,2 10
Шығыс -Қазақстан 12,5 10,9 8,8 10 15 10,3
Қарағанды 9,2 9,3 7,1 8,3 9,6 6,3
Қостанай 10,3 13,4 9,7 9,3 8,7 5,3
Қызылорда 13,9 16,1 14,6 12,5 12,5 6,8
Маңғыстау 10,5 9,7 6,6 9,8 16,1 12,8
Павлодар 9,2 11 4,7 8,7 9,2 7
Солтүстік Қазақстан 8,9 16,6 9,1 8 9,7 5
Оңтүстік Қазақстан 11,5 16,2 8,5 9,4 13,9 6,5
Астана 9,3 9,3 - 8,7 14,1 -
Алматы 10,8 10,8 - 9,6 9*,6 -
Обылыс Алматы және Астана қалаларының еңбек, жұмыспен қамтылу және
Өткен жылмен салыстырғанда бұл көрсеткіш 30,1 мың адамға немесе
Жұмыспен қамту органдарының көмегімен 148,6 мың адам немесе 2002
2002 ж. Ақы төленетін қоғамдық жұмыстарға 134 мың жұмыссыздар
Кедейшілік – әлеуметтік-экономикалық құбылыс
Макроэкономикалық көрсеткіштер туралы ақпарат
Жалпы ұлттық өнімді шығындар, табыстар бойынша есептеу
Макраэкономика пәні
Адамның даму индексі
Қазақстандағы жалпы ұлттық өнім және оны есептеу әдістері
Ұлттық есеп жүйесiндегi негiзгi ұғымдар мен категориялар туралы
Ұлттық есеп жүйесiндегi негiзгi ұғымдар мен категориялар
Біріккен Ұлттар Ұйымының шоттар жүйесіне көшуде проблемаларды шешуе атқарылып жатқан қызметтер
Макроэкономикалық көрсеткіштердің жалпы сипаттамасы