Шетелдік инвестицияны қолдану ерекшеліктері
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Л.Н.ГУМИЛЕВ АТЫНДАҒЫ ЕУРАЗИЯ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Инвестицияны тартудың халықаралық тәжірибесі және оны Қазақстанда қолдану
Орындаған:
Тексерген:
Жоспар
Кіріспе
1.Инвестицияның теориялық - әдістемелік негізі
1.1.Инвестицияның экономикалық мәні және оның формалары
1.2.Шетел капиталының артықшылықтары мен кемшіліктері
2.ҚР ұлттық экономикасындағы шетелдік инвестициялар
2.1.Шетел капиталын тартудың ерекшеліктері
2.2.Қазақстанның инвестициялық хал-ахуалы
2.3.Инвестициялық іс-әрекетті мемлекеттік реттеу
3.Инвестицияны тартудың халықаралық тәжірибесін Қазақстан жағдайында қолдану
3.1.Инвестициялық іс-әрекетті реттеудің халықаралық тәжірибесі
3.2.Қазақстанға инвестиция тартудың мәселелері және оны шешуде халықаралық
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Менің курстық жұмысымның тақырыбы-«Инвестицияны тартудың халықаралық тәжірибесі және
Курстық жұмыстың өзектілігі мынада деп ойлаймын.Тәуелсіздік алған және
Қазіргі кезде еліміз ТМД елдері ішінде инвестицияны тарту
Менің осы курстық жұмысты жазғандағы мақсатым -
Курстық жұмыс үш бөлімнен тұрады.Алғашқы теориялық бөлімде мен
Талдау бөлімін толығымен еліміздегі инвестициялық процеске арнадым. Бұл
Соңғы бөлімінде, ең алдымен, инвестициялық саясаттың кореялық тәжірибесі,
1.Инвестицияның теориялық-әдістемелік негізі
1.1 Инвестиция және оның формалары
Шетелдік капиталды тартудың тенденцияларын анықтау үшін, олардың ұлттық
Экономикалық әдебиеттерде жеткілікті дәрежеде көптеген анықтамалар берілген, бірақ
Экономикалық әдебиеттердің анализі көрсеткендей, “капитал салымдары” термині –
Бұдан да кең анықтамаларды шетелдік экономистер береді. Соның
Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 қаңтардағы “Инвестициялар туралы”
Инвестицияларға жылжымалы және жылжымайтын мүлік пен мүліктік құқық,
Экономикалық әдебиеттердегі жоғарыда көрсетілген анықтамалардағы және Қазақстан Республикасының
“Инвестиция” ұғымына жасалған талдаудан инвестициялардың мүліктік және мүліксіз
Сонымен, инвестициялар деп - өнеркәсіпке, құрылысқа, ауыл шаруашылығына
Инвестиция дегеніміз- бүгінгі күні қолда бар ақшаны, мүлікті
Бұл жоғарыда айтылған процеспен екі фактор байланысты болып
Инвестициялар әр түрлі формада жүзеге асады.Талдауды жүйелеу мен
Тағайындалу түрлері бойынша инвестициялар нақтылық және қаржылық
Нақтылық инвестиция дегеніміз – шаруашылық субъектісіндегі белгілі бір
Қаржылық инвестиция дегеніміз – акционерлік қоғамдар немесе мемлекет
Қаржылық инвестициялар иелену мерзіміне қарай мынадай категорияларға жіктеледі:
а) қысқа мерзімдік иелену- иелену мерзімі бір жылға
ә) ұзақ мерзімдік – иелену мерзімі бір жылдан
Инвестиция классификациясының өзге негізі ретінде инвестициялау объектісін басқаруда
Сондықтан, инвестиция негіздемесін қоржынды инвестициялар деп аталатын
Тікелей инвестиция дегеніміз- капиталды экспорттаушының қабылдаушы ел территориясында
Тікелей шетелдік инвестициялар (foriegn direct investment) –
Қоржынды инвестициялар кәсіпорынды басқаруға тікелей қатысуды көздемейді, шетелдік
Қоржынды инвестициялар – бұл шетелдік кәсіпорын әрекетіне тікелей
Қоржынды инвестициялар – ірі корпорациялар, орталық (мемлекеттік) және
Инвестициялық қызмет формалары сондай-ақ мерзімі,меншік формасы, саласы,аймағы,т.б. белгілер
Салу мерзімі бойынша қысқа,ұзақ және орта мерзімді инвестиция
Қысқа мерзімді инвестиция дегеніміз 1 жылға дейінгі инвестиция
Инвестициялық ресурстарға меншік формасына байланысты жеке, мемлекеттік,шетелдік,аралас инвестиция
Жеке инвестициялар дегеніміз-жеке инвесторлардың салымдары.Мемлекеттік инвестициялар-биліктің мемлекеттік органдарың,
Шетелдік инвестицияларға шетелдік азаматтар,ұйымдар мен меилекеттердің салымдары жатады.
Аралас инвестицияға отандық және шетелдік экономикалық субъектілердің салымдары
Аймақтық белгісі бойынша мемлекет ішіндегі және шет мемлекеттегі
Салалық құрылымы бойынша экономиканың түрлі салаларына салынатын инвестицияларды
Тәуекел бойынша агрессивтік,консервативтік,біркелкі инвестицияны бөлуге болады.
Агрессивті инвестициялар тәуекелдің жоғары дәрежесімен сипатталады. Олар жоғары
Біркелкі инвестициялар тәуекелдің орта деңгейімен сипатталады. Консервативтік инвестициялар
1-кесте
Жіктеу белгілері Инвестиция түрлері
Салу объектісі бойынша: Нақты
Қаржылық
Салу мерзімі бойынша: Қысқа мерзімді
Орта мерзімді
Ұзақ мерзімді
Инвестициялау мақсаты бойынша: Тура
Қоржындық
Салу сферасы бойынша: Өндірістік
Өндірістік емес
Инвестициялық ресурстарға меншік формасы бойынша: Жеке
Мемлекеттік
Шетелдік
Аралас
Аймақ бойынша: Ел ішіндегі
Шет мемлекеттегі
Тәуекел бойынша: Агрессивті
Бірыңғай
Консервативті
1.2.Шетелдік капиталдың артықшылықтары мен кемшіліктері
Тура инвестициялардың кәсіпкерліктің өзге формаларымен салыстырғанда айырмашылығы оның
ТШИ түсетін тура пайдалар:
*әлемдік шаруашылықтағы ұлттық экономиканың интеграциясын жылдамдатуға бағытталған жоғары
*қолайлы инвестициялық климат жағдайында пайданы реинвестициялау;
*инвестициялық құралдарды максималды тиімді қолдануға деген шетелдік инвесторлардың
*барлық кезеңдерде күшті біріктіру.Ол өндірістің жоғары технологиясында көрінеді.
*елдің экспорттық әлеуетінің артуы,төлем балансының азаюы және т.б.
ТШИ жанама пайдасы,ең алдымен,динамикалық экономика негізінде әлеуметтік өмірде
*қосымша инвестициялық капитал ірі инвестициялық жобалардың жүзеге
*құрал-жабдықтардың және технологиялардың жаңаруы кәсіпорында инвестиция тартудың негізінде
*өндірістік цикл мен еңбек ұжымын басқарудың озық әдістерін
*шетел валютасын әкелу негізінде батыс нарықтарына шығуға мүмкіншіліктің
*экономиканың әр түрлі салаларында қайта құру үдерісінің
ТШИ екі ұйымдық құрылымда жүзеге асады:фирмалардың филмалдары және
Филиалдар мен біріккен кәсіпорындар ішкі және сыртқы нарықта
Дамушы елдерде тура шетелдік инвестицияларды экономикаға тарту ,ең
Капитал иесі инвестициялау туралы шешімді тәуекел бағасына,тусетін пайдаға
Компаниялар,бір жағынан,ірі капиталмен тәуекел жасамайды,екінші жағынан,импорттаушы мемлекеттің жарғыларымен,ерекшеліктерімен
Көп факторларға аса көңіл бөлінеді.Мысалы,заңдық базаның жетілдірілуі. Өкінішке
Бағалар мен валюта бағамының тұрақсыздығы іскерлік жоспарлауды тежейді,инвестициялау
Шетелдік инвесторларды екі топқа бөлуге болады.Бірінші топқа белсенді
Қазақстан үшін үлкен салымдары бар,оларды іске асыруға мүмкіндік
Жаңа технологиямен алмасу әр түрлі жолдармен жүзеге асады.Кейбір
Кәсіпорынның басқару және ұйымдық құрылымы-кәсәпкерлік іс-әрекеттің үнемі өзгеруші
Шетел инвесторлары өтпелі экономикасы бар елдерге капитал салу
ТШИ колемінің жартысы Польша, Венгрия, Ресейге бағытталады.Жеке мемлекеттер
Отандық экономиканы жандандыруда шетелдік инвестиция қандай рөл алады
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Батыс Еуропа экономикасы қиын
Банктік несие шектеулілігі мен мемлекеттің ішкі гарант ретінде
Инвестициялардың жағымды жақтарымен қатар,жағымсыз жақтары да бар.Мұны әр
АҚШ-тың қоғамдық пікірі шетелдіктердің пайдасына негізделмеген.78% пайыз американдықтар
Әлемнің көптеген елдерінде шетелдік инвесторларды өз территориясына енгізуге
Тура инвестициялар қатысуымен әрекет ететін өнімді шетелдік жеткізушілер
Шетелдік инвестициялар-қабылдаушы мемлекеттің тауар және қызмет көрсету нарығын
Инвестицияның жағымсыз жақтарына келетін болсақ, отандық фирмалармен бәсекелесетін
Импорт капиталының тағы да бір мәселесі елдердің инфляциялық
Біздің заңдарға сәйкес,шетел валютасы айналым сферасында қолданылмау керек,бірақ
Жоғарыда көрсетілген жағымсыз құбылыстардың болуы шетелдік нвестиция саясатын
2.Қазақстан Республикасының ұлттық экономикасындағы шетелдік инвестициялар
2.1.Шетелдік инвестицияны қолдану ерекшеліктері
Қазақстан Республикасы тәуелсіз мемлекет болғанынан бастап ел экономикасына
Бұл жылдары өнеркәсіптің дамуында шикізаттық сәйкессіздіктер бекітіле бастады.
Мемлекеттік емес секторлар үлесі керісінше жылдан жылға көбейді.
Экономика құрылымының өзгеруі, оның құрылымдық қайта қалыптасу қажеттілігі,
Ішкі инвестициялық ресурстарды бірден қысқарту кәсіпорындарға толық инвестициялық
Инвестициялық әрекет ісінің жоғарылауының белгілері 1998 жылдың аяғында
Қазақстандағы шетелдік компаниялардың инвестициялық іс-әрекетін бірнеше этаппен анықтауға
Республикамызда шетелдіктердің қатысуымен шетелдіктердің басқаруына берілген кәсіпорындар қызмет
1993-2003 жж.барлық шетелдік инвестициялардың 51.6% тура инвестициялар құраған.25.8
Алғашқыда шетелдіктер басқарылуына берілген біріккен кәсіпорындарда көптеген ілгерілеулер
2003 жылы 4595.7 млн.АҚШ долл.тура инвестицияның көп
Кәсіпорындардың негізгі бөлігі мына мемлекеттер қатысуымен жүрді: Түркия-228,Германия-116,АҚШ-115,Қытай-79,Ұлыбритания-53,Иран-45,
Сала бойынша шетелдік инвестициялар құрылымын талдауды Қазақстанның әлемдік
Жалпы минералды-шикізат кешеніне жұмсалған инвестиция көлемінің
2003 жылы инвестицияның негізгі көзі болып шаруашылық субъектілерінің
Қазақстанның бай жер қойнауы ,ең алдымен,өзінің бәсекелестерінен озғысы
1994-2003 жж. Қазақстан Республикасына шетелдік инвестициялардың түсуі(елдер бойынша)
Мемлекет 1994-1998 1999 2000 2001 2002 2003
Бельгия
Британия Виргиния аралдары
Ұлыбритания
Германия
Нидерланды
Индонезия
Италия
Канада
Қытай
АҚШ
Түркия
Франция
Швейцария
Оңтүстік Корея
Өзге елдер
Таяу Шығыс елдері
Барлығы
2
2.2
14.5
1.6
0.1
1.9
0.6
3.1
4.9
28.4
5.3
1.6
1.2
21.4
10.9
0,3
100 1.2
0.4
7
5.6
2.2
4.5
0.1
2.5
7
32.4
7,2
0
3.8
2.6
22.9
0.6
100 0.6
1.8
9
0.8
12.1
0
7.0
0.5
2.8
50.2
1.9
0.4
1.3
1.6
6.9
3.1
100 0
0.9
13.2
1.1
4.6
1.0
10.7
10.8
4.7
32.1
1.3
1.4
7.9
1.5
3.7
5.1
100 0
3.6
15.2
0.9
9.8
-
11.4
4
1.6
24.6
1.7
3.0
12.7
1.1
5.0
5.4
100 0
1.9
2.9
1.4
13.4
-
8.1
0.2
5.4
23.6
2.3
3.5
13.7
1.8
7.2
4,6
100
ТШИ негізгі инвесторлары АҚШ,Нидерланды,Ұлыбритания болды. Қазақстандағы инвестиция ағынында
Инвестиция құрылымы көрсеткеніндей үлкен тәуекелге қарамастан, жоғары табыс
Ағымдағы және перспективалық инвестициялаудағы экономикалық қызмет түрлерінің тартымдылығын
Сала атауы Ағымдағы жоба бойынша салалардың пайыздық үлесі
Геологиялық барлау қызметі
Пайдалы қазбаларды өндіру
Мұнай және газ өнеркәсібі
Мұнай өңдейтін өнеркәсіп
Химия және мұнай химиясы өнеркәсібі
Металлургия өнеркәсібі
Тұтыну тауарларын өндіру
Ауыл шаруашылығы
АӨК өңдеуші саласы
Өндірістік инфрақұрылым
Әлеуметтік инфрақұрылым
Банктік қызмет
Құрылыс
Сауда 7.8
9.8
23.5
7.8
2
3.9
25.5
21.6
23.5
5.9
3.9
13.7
11.8
23.5 5.9
11.8
17.6
3.9
2
2
15.7
9.8
11.8
5.9
-
11.8
5.9
13.7
Перспективада отандық және шетелдік инвесторлар 63 бағытты қаржыландыруға
*Қазақстанға салымды оның ішкі нарығы мен ресурстарына кірудің
*орта және ұсақ капитал;
Шетелдік инвестицияларды тартудың экономикалық қызмет үшін
Мемлекеттік құралдар мен жеке капиталды тартатын кіші бизнесті
2.2.Қазақстандағы инвестициялық хал-ахуал
Қазақстандағы инвестициялық хал-ахуалға талдау жасамас бұрын инвестициялық хал-ахуал
Инвестициялық климаттың жасалуына,бір жағынан,мемлекет өзінің позитивті саясаты арқылы
Мемлекеттік саясатқа мыналар жатады:
*заң базасының жасалуы және үнемі жаңарып отыруы, әсіресе
*барлық акциз түрлерінің салық ставкасын анықтайтын салық жүйесінің
*ішкі тікелей және қосымша шығындардың деңгейі, яғни жұмыс
*мемлекеттік басқару аппаратының мамандандырылу деңгейі;
*экономикалық бағдарламалар,сонымен анықталатын дамудың басым бағыттарындағы үкіметтің қызметі;
*дамыған инфрақұрылымның болуы - әлеуметтік, транспорттық, телекоммуникациялық және
*қажет болған жағдайда қаржылық көмек көрсету,инвестицияны сақтандыру, тәуекелді
*жергілікті инвесторлардың қаржылық және өзге де қолдау көрсету
*капитал табыстылығымен анықталатын ұлттық валютаның тұрақтылығы;
*өндірістік палата,кәсіпкерлер конгресі,кіші және орта бизнес орталықтары,т.б. инвестицияға
*ғылыми-өнеркәсіптік потенциал, жоғары технология,технопарк, т.б. зоналардың болуы;
*елдегі өмір сүрудің деңгейі;
*мемлекеттің саясаты және оның либералдық, демократиялық құндылықтарға қатынасымен
*мемлекеттің халықаралық мәртебесі көптеген көрсеткіштерден тұрады, соның ішінде
Үкіметпен реттелмейтін аспектілер:
*географиялық орналасуы
*табиғат ресурстары мен оған шығу көздері;
*жеке жинақтардың деңгейі;
*мамандандырылған ұйымдардың құрылуы;
*ақпараттық қамсыздандырылу;
*ұлттық менталитет;
Осы позициялар инвестициялық климаттың негізгі құраушылары болып келеді.Шетелдік
Инвестициялық қызметтің кепілдігі елдің заң базасы арқылы анықталады.Ол
Инвестициялық климаттың әрбәр аспектісі не факторы инвестор шешіміне
Елдің инвестициялық тартымдылығының негізгі көрсеткіші болып инвестициялық рейтинг
Лондондық The Economist Intelligence Unit LTD да
DEG-неміс қаржылық және консалтингтік агенттігі өзінің бағалау әдістерін
DEG рейтингісінің ерекшелігі коэффициенттерді мына критерийлер бойынша қарастыру
Егер олардың біреуі тәуекел индексінің 40% аспаса, ол
Шетелдік аналитиктер Қазақстанда кейбір кедергілерге, оның ішінде
Мемлекеттің инвестициялық климаты макро және микроэкономикалық деңгейде сипатталады.Макроэкономикалық
Микроэкономикалық деңгейде инвестициялық климат екі жақты қарым- қатынастар
Үш негізгі позициялар-саяси,қаржы-экономикалық,әлеуметтік –кез- келген елдің және Қазақстанның
Қолайлы жағдайларға мыналар жатады:
табиғи ресурстардың көп болуы;
тиімді геостратегиялық орналасуы;
қоғам мен экономиканы реформалаудағы ТМД елдері ішіндегі лидерлік
ішкі нарықтағы үлкен потенциалдың болуы, оның ішінде еңбек
ішкі саясаттың тұрақтылығы;
қоғамның тұрақтылығы мен халықтың сауаттылығы;
пайданың көп болу коэффициентінің мүмкіндігі;
Көптеген терең институционалдық өзгерістер: өндірісті демонополизациялау,меншікті жекешелендіру,салық және
*елдегі бюрократизм;
*кейбір шенеуніктердің білімінің жеткіліксіздігі;
*сыбайлас жемқорлық;
Сарапшылардың бағалауы бойынша, Қазақстан соңғы жылдары Орталық Азия
Кесте 3- Шетел инвестицияларыныңТМД елдеріндегі
жан басына шаққандағы нетто - түсімі
1 қаңтар2006г.,млн. долл.
Қыргыз-
стан Украина Беларусь Молдова Ресей Арме-ния Әзірбайжан Қазақстан
89,1 101,4 160,8 164,8 169,5 228,5 661 5000
Шетелдік инвесторларға қызығушылық тудыратын салаларға траспорт пен байланыс,электроэнергиясын
2005 жылы ТШИ жалпы көлемі 6.4млрд.долл. асты.Пайдалы қазбаларды
Инвесторлардың сала бойынша негізгі бағыттары өндіруші өнеркәсіп пен
Батыс елдері бұрыннан Қазақстанның болашағы көмірсутек қорын қалай
ТШИ жалпы ағынының негізгі құрылымында мұнай-газ саласына салымдар
Қазіргі кезде инвестицияның жалпы көлеміндегі шетелдік инвестиция көлемі
Халықаралық қаржылық ұйымдар ТШИ тарту бойынша Қазақстанды дамушы
1994-2005 жж инвестиция үлесі барлық сала бойынша өсу
Осы кезеңдерде өнеркәсіптің үлесі 54.7%-дан 34.6%-ға төмендесе,ауыл
Инвестиция құрылымындағы өзге салалар үлесі 1994 жылғы 15.9%-дан
Қарастырылып отырған кезеңде ауыл шаруашылығы,орман шаруашылығы мен балық
Қазіргі кезде қарқынды экономикалық өсім инфрақұрылым сапасын жақсартпайынша
Экономикалық дамудағы қол жеткен жетістіктер көбінесе елдегі осы
2005 ж. байланыс пен транспортты дамытуға 195531млн.теңге бөлінді,
Электроэнегетика ел үшін аса маңызды салалардың бірі.Бұл сектор
Қазіргі кезеңде инфрақұрылымның негізгі құраушысы ретінде құрылыстың рөлі
Инвестициялық саясатты мақсатты түрде жүргізу ірі шетелдік капиталдың
Бес жыл көлемінде минералды шикізаттың негізгі түрлерінің жаңа
Неғұрлым ірі инвестициялар,негізгі капиталға салымды қосқанда, көмірсутекті өндіруге
Бірақ осы жағдайдың өзінде кенді пайдаланушылардың қызметі елдің
Бірақ кері әсерлерін айтпай кетуге болмайды.Қалдық қорлары 25-35
Инвестицияның үлкен көлемі көмір мен мыс өндіруге бағытталып
Негізгі капиталға инвестиция 2005ж. 1994 жылмен салыстырғанда
Осылайша капитал салымын экономика салалары бойынша талдау қарастырылып
Салалық құрылымды талдау капитал ауқымды сала болып өнеркәсіп,
Болашақта негізгі назарды электр энергетикасын дамытуға бағыттау керек.Осы
Ресстық потенциалды анықтағанда аймақтар бойынша инвестициялық іс-әрекетті ескеру
ҚР тура инвестициялар негізінен мұнай-газ өнеркәсібі дамыған аудандарда
Келесі топты қара және түсті металлургия мен мұнай
Инвестицияның көп бөлігі Алматы қаласы және Алматы облыстарына,
Сонымен бірге үлкен өсім металл емес минералды өнімдер
Қазақстан территориясындағы біріккен және шетелдік кәсіпорындарды талдау қазіргі
Қазақстан экономикасына инвестициялардың түсімінің аймақтар бойынша таралымын 4-кестеден
№ Аймақтар Негізгі капиталға
2005 2006
жоспар факт жоспар факт
1 Ақмола облысы 5,14 5,7 18,91 8.27
2 Ақтөбе облысы 20 20 16,7 7,55
3 Алматы облысы 93.33 116,86 237,61 203,79
4 Атырау облысы 32,63 28.06 34.33 19.64
5 Алматы қаласы 132,72 314,95 276.11 157,8
6 Астана қаласы 76,84 110.43 179,05 104.43
7 Батыс Қазақстан облысы 3.86 3.5 27.49 18.35
8 Қарағанды облысы 27.39 321,03 22.8 113.17
9 Қостанай облысы 61.33 19,63 25,78 11,35
10 Қызылорда облысы 1,84 1.84 1,61 1,57
11 Жамбыл облысы 3,85 3.88 1,85 2,21
12 Маңғыстау облысы 39,45 38.46 179,02 120,78
13 Павлодар облысы 146.33 117,54 245,89 140,41
14 Солтүстік Қазақстан облысы 91,87 115,91 17,48 32,37
15 Оңтүстік Қазақстан облысы 63.36 57.44 36.04 18.83
16 Шығыс Қазақстан облысы 192,24 155,11 211,23 55,54
Жалпы 992.18 1430.34 1531.9 1016,06
Осы кестені қарастыра отырып,2005ж ең көп инвестиция көлемі
2010 ж дейінгі Қазақстан Республикасының Стратегиялық даму жоспары
*Қазақстанның инвестициялық рейтингісін жоғарылату;
*негізгі капиталға салым көлемін арттыру;
*мәміле бойынша инвестициялардың жалпы көлемін арттыру;
*жаңа жұмыс орындарын ашу;
*жаңа технологияны қолдану арқылы жаңа өнім түрлерін өндіру;
2.3.Инвестициялық іс-әрекетті мемлекеттік реттеу
Инвестор ретіндегі мемлекеттің қызметі мына факторлармен анықталады:жеке бизнес
Инвестициялық шешім ішкі және сыртқы сипаттағы кең ақпаратты
Жергілікті және аймақтық өзін-өзі басқарудың дамуы әр түрлі
5- cурет
А
Ақша-несие бағдарламасын Ұлттық банк жүргізеді және өзіндік сипатқа
6-сурет
Салалық министрліктер мен ведомстволар деңгейі алдыңғы қарастырылғандарды толықтырады
7-сурет
Аймақтық деңгейде (8-сурет)- инвесторды тартудың басты факторы-аймақтық
8-сурет
Қазіргі кезде Үкімет пен «Қазына»АҚ әлемдік нарыққа шығу
Инвестицияны мемлекеттік қолдау бағытында 1997 жылдан 11 қазан
Қазіргі кезде оның 255-сі іске асырылса, 130 ы
Осылайша,әрекет етіп жатқан мәмілелер саны 371-ді құрайды. Инвестиция
2006 ж Алматы,Астана қалалары мен ОҚО,ШҚО,БҚО орналасқан 60
Инвестицияны мемлекеттік қолдау шараларына инвестициялық преференциялар жатады.Инвестициялық преференцияларды
Аталған заң инвестицияны ынталандырудың құқықтық және экономикалық негізін
«Инвестиция туралы »Заң бойынша инвестициялық преференцияның үш түрі
1.инвестициялық салық преференциялары;
2.кеден бажынан босату;
3.мемлекеттік гранттар;
Инвестициялық салық преференциялары корпоративтік табыс салығы, мүлік салығы
Елдегі инвестициялық үрдісті жандандыру үшін мемлекет ең негізгі
Елдегі негізгі заң құжаты болып «Инвестициялар туралы»Заң табылады.
Мемлекеттің инвестициялық саясатының негізгі бөлігі болып аймақтық бағдарламалар
* облыс не қала үшін аса маңызды саланы
*өндірістік және табиғи-ресурстық потенциалды максималды түрде қолдану;
* ортақ экономикалық кеңістік құру
Мемлекеттік инвестициялық саясаттың ең бірінші мақсаты –химия
Шетелдік инвестицияларды капитал салымының ,технология ,басқару және маркетинг
Экономика және бюджеттік жоспарлау Министрлігінің бағалауы бойынша,елдің инвестицияға
Ең алдымен, мемлекет ішкі салымдардың көбеюіне және нақты
Мемлекеттік инвестициялық саясатты жүргізу мемлекеттік инвестицияларды ынталандыру шараларының
Үкімет тура инвестицияларды көптеп тарту мақсатымен ТМД және
3.Инвестицияны тартудың халықаралық тәжірибесін Қазақстан жағдайында қолдану
3.1.Инвестициялық іс-әрекетті жүргізудін халықаралық тәжірибесі
Ұлттық инвестициялық саясат шетел инвестицияларын реттеудің құралдары мен
Капитал ағымын реттеудің мемлекеттік және мемлекетаралық тәжірибеде инвестициялық
Неғұрлым қолайлы жағдайлар режимі;
Ұлттық режим;
Дискриминациялық емес режим;
Әділ және тең құқық режим;
Анықтылық режимі.
Инвесторлардың құқықтарын қорғау көздері елдегі қолданылатын құқық
Құқықтық режимдегі либерализацияның Корей Респубикасының тікелей
Инвестициялардың келуіне рұқсат беруді мемлеккеттік реттеудің саясаты 1962
80 жылдар басында Үкімет инвестициялық саясатқа әсер етудің
1996 жылы Корей Республикасының ОЭСР-ға енуі инвестициялық саясаттың
Корей Республикасының жаңа инвестициялық саясаты шетелдік инвестиция мен
Ұлттық инвестициялық саясаттың негізгі мақсаты-экономикалық құлдырауды жою мақсатында
Жаңа заң қабылданғанға дейін шетелдік капитал салымын тартудың
Анықтылықтың болмауы;
Валюта операцияларына шектеулер;
Капитал қозғалысына шектеулер;
Жабық ішкі нарық;
Қатаң реттелетін шетел нарығы.
1998 жылдан бастап корпоративтік және қаржы секторын өнеркәсіптік
Корей Республикасының инвестициялық саясатының негізгі бағыттары:
Нарықтық механизмдерді енгізу;
Бұрын жабық болған салалардың ашықтығы;
Фирмалардың халықаралық бірігуі мен толық либерализациялануы;
Капитал нарығын либерализациялау.
Инвестициялық саясаттың негізгі принциптері:
Инвесто лар тұрғысынан қолайлы ТШИ қолдау жүйелерінің шектерін
ТШИ жүйесін құруда биліктің жергілікті органының орталық
1998 жылы ТШИ-ға 21 сала толығымен және 31
Жартылай жабылған 15 сала болды: газет шығару
Жалпы алғанда,қабылданған заңдар жергілікті компаниялар капиталына шетелдіктер қатысуының
Қазір шетелдіктер қолдағы облигацияларды қандайда бір шектеусіз инвестициялай
Осы және өзге шаралар ұлттық экономиканың ашықтығының дәрежесін
Осылайша,90 жылдары жасалған жүйе неғұрлым қарапайымдалған.
Осымен бірге негізгі рол мұнай химиясы, туризм, қаржыға
Шығыс Еуропа мемлекеттерінде инвестицияларды ынталандыру мен мемлекет иелігінен
Шығыс Еуропаның үш мемлекеті-Венгрия, Чехия,Словенияның көптеген ортақ белгілері
*ашық экономика;
*дамыған инфрақұрылым;
*жұмыс күші квалификациясының жоғары деңгейі;
*ЕО мемлекеттерімен ортақ шекараның болуы;
*ЕО қатысты адекватты сауда саясаты;
Бірақ аталған мемлекеттер өз экономикасының трансформациясының түрі мен
Бұл үш мемлекет мемлекет иелігінен алудың әр түрлі
Венгрияда приватизация мына бағыттар бойынша жүргізілді:
*шетелдік инвесторлар үшін қолайлы құқықтық режимді қолдану;
* «саse-by-case»принципі бойынша ірі мемлекеттік кәсіпорындарды сату;
*қызмет көрсету саласындағы мемлекеттік кәсіпорындарды мемлекет иелігінен алу;
Чехияда мемлекет иелігінен алу екі процеске негізделді:
*360 ірі мемлекеттік кәсіпорындарды жеке меншікке сату;
*қалған ірі және орта мемлекеттік кәсіпорындарды ваучерлік бағдарлама
80 ж. аяғында Венгрия мен Чехия қатаң орталықтанған
Үш мемлекеттегі мемлекет иелігінен алудың түрлі жолдары ТШИ
Экономикалық трансформацияның алғашқы жылдарында (1990-1993) бұрынғы КСРО
1991-1997 жж ЖҰӨ-гі ТШИ үлесі Венгрияда 3.95%-дан 4.56%-ға
Словения мен Чехиядан өзгешелігі –Венгрияда шетелдік инвесторларды тарту
Венгрия экономикасына ТШИ тартуды ынталандырған фактор болып стратегиялық
Коммуналдық қызметті, энергетиканы және банк ісін шетелдік капиталды
ТШИ тартудың табысты жүргізілуі ұлттық саясаттың мына ерекшеліктерін
*Сыртқы сауда және инвестициялық режимді либерализациялау;Осы үш мемлекетте
*ТШИ тартудың белсенді жүргізілуі экспорт көлемінің артуына әкеледі.
*Ішкі приватизациямен салыстырғанда ірі мемлекеттік кәсіпорындарды шетелдік инвесторлар
*Стратегиялық салаларды шетелдік инвесторлар арқылы мемлекет иелігінен алу
АҚШ-та шетелдік инвестицияны ынталандыру
АҚШ-та шетелдік инвестицияны ынталандырудың федералдық бағдарламасы жоқ.Қолданылып жатқан
Көптеген штаттарда ТШИ экономикалық дамуға әсер ететін құрал
Кейде штат басшылықтары шетелдік инвесторларды ынталандыратын шаралардың жеке
*қаржылық жеңілдіктер-штат әкімшілігі тарпынан несиелеу,займдар бойынша кепілдік беру,өнеркәсіпті
*фискалдық жеңілдіктер-корпоративті ,сату,жеке меншік салығына және қоршаған ортаның
*кәсіпкерлік зоналарды құруға арнайы жеңілдіктер жасау компания дамуына
*экспорт өсуі,шағын және орта кәсіпкерлікті, жоғары технологияны дамытуға
*басқару бойынша семинарлар,маркетингтік зерттеулер өткізу мен лицензиялық орталықтар
Инвестициялық жеңілдіктердің осындай пакеттері компания үшін өз бизнесін
Әрбір штат шетелдік инвестицияны ынталандырудың әр түрлі бағдарламасын
Ең негізгісі болып қаржылық жеңілдіктер саналады. Шетелдік инвестицияны
АҚШ-та аймақтық деңгейде қолданылатын ынталандырулардың негізгі түрлері мыналар:салық
Салық жеңілдіктері салық ставкасын төмендету не салық несиесі
Кадрларды дайындауды жартылай субсидиялау арқылы штат басшылары халықты
Кейбір американдық штаттардың экономикалық тиімді емес және лас
Осындай бағдарламалардың бірі Висконсин штатында қызмет етеді.Лас жерді
Көптеген елдерде де инвестицияны ынталандырудың өзге шаралары қолданылады.Оны
Орталық Америка және Кариб бассейні мемлекеттеріндегі өндірістік-экспорттық зоналарда
Мемлекеттер Салық жеңілдіктері Сыртқы сауда жеңілдіктері Өзге шаралар
Гаити 8ж.барлық салықтардан босату Капитал ауқымды тауарлар мен
Гватемала Табыс салығынан 12 ж босату Экспорт,импортқа кеден
Гондурас Үш деңгейде табыс салығы мен корпоративтік салықтан
Доминикан Республикасы 15ж барлық салықтан босату Капитал ауқымды
Коста-Рика Табыс салығынан 6 ж босату,одан кейін 4ж
Панама Табыс салығынан 15ж босату,сауда мен жеке меншікке
Пуэрто -Рика Федералды деңгейде корпоративті салық пен жеке
Сальвадор 10ж корпоративті және жеке табыс салығынан босату
Ямайка Табыс салығы, жергілікті сату мен жеке меншік
3.2.Қазақстанға инвестиция тартудың мәселелері және оны шешуде халықаралық
Қазіргі кезде Қазақстанның ұлттық шаруашылығын ары қарай дамыту
Капитал салымының әлсіз деңгейі жасырын әлеуметтік қиындықтар, дамымаған
Бұл факторлар Қазақстанның инвестициялық тартымды факторларынан басып озады.
Шетелдік инвестицияны тартуға әсер ететін факторлар көп.Соның ішіндегі
Қазақстанда шетелдік инвесторларды тартуды қамтамасыз ететін нақты заң
Қазақстанда шетелдік инвесторларлың жұмыс істегісі келмейтіндіктерін тудыратын факторларды
1.Cаяси және экономикалық өзгерістердің болжанбайтындығы.Себебі ставка елде тек
2.Заңдардағы үнемі толықтырулар мен өзгерістер болашаққа деген белгісіздік
3.Табиғи монополияларды мемлекеттік реттеу, яғни жеке фирмалар өсімін
4.Елдегі әлеуметтік қиындықтар және оларды шешуді шетелдік инвесторларға
5.Ішкі нарықтың кіші көлемі.Халықтың өңдеуші өнеркәсіп тауарларына сұраныстың
6.Ұйымдастырылған қылмыстардың жоғары деңгейі.
7.Елде нарық заңдылықтары толығымен жұмыс істемейді- бәсекелестік, еркін
8.Шетелдік валютаны еркін қолданудың болмауы.
9.Елде сауда биржасы,қор биржасы, корпоративті бағалы қағаздар нарығының
10.Экономиканы басқару мен кәсіпкерлікті дамытудың болмауы.
Одан басқа мәселелерге шетелдік капиталдың негізгі бөлігінің тен
Тағы да бір мәселе ел территориясында қызмет етіп
Қазақстандық қоғам мен шетелдік инвесторлар қызығушылықтары сәйкес келмейтіні
Ел экономикасы өсу траекториясына шыққан кезде инвестицияның жаңа
Егер бұрынғы кезеңдерде мұнай-газ, тау-кен өндіруге инвестициялар керек
Үкімет стратегиясы бойынша елдің интеллектуалдық потенциалын инвестициялау керек
Соған байланысты Әлемдік банк ғылыми зерттеу мен НИОКР-
Әлемдік тәжірибе көрсеткеніндей, жоғары либералдық режим потенциалды инвесторлардың
*шетелдік инвестор мақсаттарын:
-капитал салудың қосымша көздерін;
-мемлекет иелігінен алуға қатысу мен жеке фирмалар үлесін
-экономикадағы құрылымдық алға басулар,
-кәсіпорындарды техникалық және модернизациялық жабдықтандыру;
*ТШИ тарту мен қолдану механизмдері:
-бірігіп қызмет ету режимі;
-инвесторладың белгілі бір тобына преференциалдық жеңілдіктер беру;
-ұлттық режим;
Инвестицияны экономиканың басым бағыттарына тарту үшін өндірістік қорларды
Бірнші,жеке салымдар есебінен қызмет етіп жатқан технологиялыр мен
Екіншіден,ескірген технологиялық құралдары жұмыстан алып тастау және ұзақ
Инвестициялық климатты одан ары жақсарту үшін мемлекет мына
*шетелдік фирмалармен бірлескен жобаларды жасау мен іске ачыруға
*қаржылық ұйымдармен байланыс жасай отырып,экономиканың аса маңызды бағыттарына
*негізгі катиталға инвестицияланатын пайда көлемін салықтпн босату;
*шаруашылық және инвестициялық қызметтін құқықтық базасының тұрақтылығын қамтамасыз
Жоспарлы экономикасы бар кезде Қазақстанда инвестицияны тарту жөнінде
DEQ жұмысы экономикадағы инвестиция қажеттіліктеріне байланысты жеке кәсіпкерлікті
*Инвестицияны ынталандырудың Американдық тәжірибесі:қаржылық және фискалдық жеңілдіктер,инвестициялық женілдіктер
*Қарқынды емес және лас жерлерге инвестиция тартудың американдық
*Арнаулы экономикалық аймақтарды ынталандырудың Латын Америкасы және Кариб
*Венгрия мемлекетіндегі құқықтық базаның мөлдірлілігі мен стратегиялық салаларға
*Ұлттық экономиканы либерализациялаудың Кореялық тәжірибесін қолдану;
Алыс және жақын шет ел тәжірибесін талдай отырып,
*шетелдік капиталдың келуін коммерциялық қаржыландыру негізінде кеңейту;
*шетелдік қаржы институттары салымын аса қажет жобалар мен
*отандық және шетел инвесторларын қолдануды конкурстық негізде жүргізу;
*сыртқы капитал шығынына бақылауды күшейту;
*жеңілдіктер мен преференциялардың икемді жүйесін қолдану;
*шетелдік инвесторлардың елде іс жүргізуіне байланысты шараларды әкімшілік
ҚР экономикасына шетелдік инвестицияларды тартудың принциптері
Принциптер Мазмұндамасы
Тәуелсіздіктің экологиялық және экономикалық қауіпсіздігі ҚР ұлттық қызығушылығын
Экономикалық мақсаттылық ҚР -ға займдар мен несие алу
Әлеуметтік-экономикалық қарқындылық ҚР -ға займдар мен несие алу
Экономикалық саясат мақсатындағы корреляция Елдегі құрылымдық және инвестициялық
Донор мемлекеттерді таңдау Репутациясы мен ҚР экономикасына зиян
Минималды коммерциялық тәуекел Коммерциялық тәуекелдерді минимизациялау
Қорытынды
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет болып дамуының қазіргі кезеңінде, шетел
Шетелдік инвестицияларды пайдалану, қай ел үшін болса
Дүниежүзілік экономиканың объективті заңдары, капиталдар ауысуының халықаралық тәжірибесі
Шетелдік инвестицияларды Қазақстанға тарту мынадай мәселелерді шешуге көмектеседі
экономикалық және техникалық өрлеуді жеделдету;
өндірістік аппаратты жаңарту мен қайта жарақтандыру ;
өндірісті ұйымдастырудың үздік әдістерін үйрету ;
нарықтың экономикалық талаптарына сай кадрларды дайындау ;
Біздің стратегиялық міндетіміз - бәсекеге қабілетті елдердің қатарынан
Жүргізілген зерттеу экономиканың шынайы секторына шетелдік инвестицияларды тарту
Сонымен қатар, инвестиция ағымын ынталандыру бойынша шаралар жүйесі
Қазақстан облыстарының әкімшілігі дайындаған барынша маңызды және әлеуметтік
инвестициялық жобалар әзірлемесінің деңгейін халықаралық талаптарға жеткізу, бағдарламалардың
бағдарламалармен және олардың жергілікті іскери орталарда, сонымен бірге
шетелдік және отандық инвестицияларды ынталандыру мақсатындағы жыл сайынғы
сыртқы нарыққа, ұйымдарға инвестициялық жобаларды жылжытуда әкімшілік облыстар
өкіметтің жергілікті атқарушы органдарының өнеркәсіптің қалыптасушы салаларына
инвестициялық несиелер ұсынуға, шетелдік банктердің несиелік ресурстарын
облыстық әкімшіліктердің ұсынған тікелей кепілдіктері формасында инвестицияны сақтандыру
өндірістік сияқты өндірістік емес мақсаттағы жаңа объектілер құрылысындағы
инвестициялық көмек көрсетілетін аймақтық орталықтардың құрылуы барысындағы аймақтық
Елімізде қалыптасқан инвестициялық мәселелерді шешуде өзге елдер тәжірибесін
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1.Б.Хусаинов «Международная миграция капитала и развитие международных экономик.
2.У.Баймуратов «Инвестиции и инновации: нелинейный синтез» Том 3
БИС,Алматы,2005
3.Н.Н.Ливенцев,Г.М.Костюнина «Международное движение капитала (Инвестиционная политика зарубежных стран)»
4.Л.Л.Игонина «Инвестиции» Москва «Юристъ» 2002
5. «Банки Казахстана»2007 №11
6. «Эксперт Казахстан» 2007 №12
7. «Мир финансов» 2006 №8
8. «Казахстан –спектр» 2005 №2
9. «США. Канада: экономика, политика, культура»2006 №2
10. «Экономика и право Казахстана» 2007 №3
11. «Аналитик» 2007 №4
12. «Аль –Пари» 2007 №2
13. «Малый и средний бизнес Казахстана» 2007 №10
14. «Финансы Казахстана»2007 №6
15.Г.М.Мухтанов,В.П.Куликов,В.П.Куликова «Информационная поддержка принятия инвестиционного решения в
Астана,2005г
2
1-деңгей
Мемлекеттік деңгей
Халықаралық деңгей
ҚР Президенті
ҚР Парламенті
Жарлықтар
ҚР Үкіметі
Қаулылар,шешімдер және өзге де заң актілері
Заң шығару
ХВҚ,ВҚ,РДЕБ,РДХБ және өзге халықаралық несие ұйымдары
Қаржылық ресурстар мен рекомендациялар
2-деңгей
ҚР Қаржы министрлігі
ҚР Экономика министрлігі
3-деңгей
ҚР ІІМ
Инвестициялар бойынша комитет
Инвестицияны жүзеге асыру.Жобаларды талдау мен тіркеу.Мониторинг.
Мемлекеттік бағдарламалар
ҚР Ұлттық банкі
Ақша-несие саясаты
Салалық министрліктер мен ведомстволар
4-деңгей
Облыс әкімі
Облыстық мәслихат
Қаржыландыру мен жүзеге асырудың механизмдері мен құралдары
Заңдық негіз
Аймақтық бағдарламалар
Инвестицияны тартудың халықаралық тәжірибесі және оны Қазақстанда қолдану
Инвестиция экономикалық даму құралы
Дүниежүзілік шаруашылықтың жаһандануы және инвестициялық процесс
Инвестициялық банктердің ұсынатын қызметтері
Шетелдік инвестицияларды тартудың маңызды көзі - потрфель инвестициялары
Кәсіпорынның инвестициялық саясатын талдау
Шетел инвестицияларын тартудың жетілдіру жолдары
Инвестициялық салық преференциялары
Кәсіпорын қызметіндегі инвестициялардың ролі
Инвестицияның теориялық негізі және инвестицияларды тартудағы әлемдік тәжірибе