Өнімді шығару мен өткізу шығындарын басқару және жоспарлау

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ.................................................................................................................7
1. КӘСІПОРЫННЫҢ ӨНДІРІСТІК ӨНІМДІ ШЫҒАРУ ЖӘНЕ ӨТКІЗУ ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
1.1 Өнімді шығару мен өткізу шығындарының мәні және жіктелуі.................8
1.2 Өнімнің өзіндік құнының құрамы мен құрылымы......................................14
1.3 Кәсіпорынның рентабельділігі және оның көрсеткіштерін анықтау.........27
2. ЖК «ДИЗАЙН МЕБЕЛЬДІҢ» ҚАРЖЫЛЫҚ НӘТИЖЕЛЕРІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ БОЙЫНША ШЫҒЫНДАРЫНА
2.1 ЖК «Дизайн мебельдің» техникалық-экономикалық жағдайына
талдау....................................................................................................................38
2.2 Өнімді шығаруға және өткізуге кеткен шығындарды талдау......................46
2.3 Шығындар негізі бойынша табыстың оптималды көлемін анықтау.........55
3. КӘСІПОРЫННЫҢ ӨНДІРІСТІК ӨНІМДІ ШЫҒАРУДА ОРЫН АЛҒАН МӘСЕЛЕЛЕР МЕН
3.1 Өнімді шығаруда болатын кедергілер мен мәселелер.................................61
3.2 Өнімді өткізуден көп табыс алу жолдары.....................................................66
ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................72
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ...........................................................74
ҚОСЫМШАЛАР...................................................................................................76
КІРІСПЕ
Нарықтық экономикаға көшу кезінде кәсіпорындардың экономикалық және құқықтық жауапкершіліктері
Соңғы жылдары шикізат, материал, отын, энергияның қымбаттауына, несие проценттерінің
Нарықтық жағдай өнімді шығару және өткізу шығындарын басқаруды жетілдіру,
Өнімнің өзіндік құны - өндіріс процесі кезінде қолданылатын табиғи
Берілген дипломдық жұмыстың мақсаты теориялық және тәжиребелік материалдар негізінде,
1. КӘСІПОРЫННЫҢ ӨНДІРІСТІК ӨНІМДІ ШЫҒАРУ ЖӘНЕ ӨТКІЗУ ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
Өнімді шығару мен өткізу шығындарының мәні және жіктелуі
Кәсіпорын өндіріс процесінде экономикалық мазмұны мен мәні, мақсатына байланысты
Шығындар дегеніміз - өнімді шығару, өткізу шығындарының,
Жоспарлау, есеп жүргізу және калькуляциялау мақсатында шығындар келесідей түрде
- өндіріс түрі бойынша – негізгі және қосалқы;
- өнім түрі бойынша – бөлек бұйымдар, біртекті бұйымдардың
- шығындардың пайда болу орнына байланысты – бөлімдегі, өндірістегі,
- құрамы мен экономикалық мазмұны бойынша – шығындар баптары
- өнімнің өзіндік құнына шығындарды жатқызу әдістері бойынша –
- өндіріске қатысу дәрежесіне байланысты – негізгі және үстеме;
- өндіріс көлемінің өзгеруіне қатысты тәуелділігіне байланысты – пропорционалды
- өнімнің өзіндік құнына қарастыру уақытысына байланысты – ағымдағы
- шығындардың біртектілік дәрежесіне байланысты – элементтік және кешендік.
Тәжірибе жүзінде шығындарды мақсатты басқару оларды элементтер мен баптарға
Шығындарды экономикалық элементтер арқылы топтастыру барлық шығарылған өнім түрлеріне
Өнеркәсіптің барлық салаларында өнімді шығару, өткізу шығындары келесідей экономикалық
- материалдық шығындар;
- еңбекақы шығындары;
- сақтандыру шығындар;
- негізгі қорлардың тозу құнын есептеу шығындары;
- басқа шығындар;
Өндірілген өнімнің бір данасына кеткен шығындарды есептеу барысында экономикалық
Өнімді шығару, өткізу шығындарының баптары, олардың құрамы ме құрылымы,
Материалдар.
Еңбекақы.
Сақтандыру төлемдері.
Үстеме шығындары.
“Материалдар” шығындар бабында мыналар көрсетіледі:
- шығарылған өнімнің құрамына кіретін негізгі материалдар. Олар өнімді
- өнімді шығаруге қажетті саиып алынатын материалдар. Бұл материалдар
- табиғи шикізат (шаруашылық су жүйесін қолдануға байланысты
- жартылай дайын өнім, өнімді шығаруге байланысты қосымша жұмыстар
- орталық қоймаға дейін қорларды жеткізуге байланысты басқа
- технологиялық мақсатта жұмсалатын отын. Ол кәсіпорынның ішінде өндірілуі
Өнімнің өзіндік құнына кіретін материалдық шығындарының қатарынан қайтарылмалы қалдықтардың
2. “Еңбекақы” шығындар бабында негізгі өндірісте жұмыс істейтін жұмысшыларға
Еңбекақы шығындарына мыналар кіреді:
- нақты жұмсалған жұмыстар үшін еңбекақы төлемдері. Ол субъектінің
- ынталандыру сипатындағы төлемдер: өндірістік нәтижелер бойынша сыйлықтар, жыл
- жұмыс тәртібіне және еңбек жағдайларына байланысты орын толтыру
- заңдарда қарастырылған жұмыс істемейтін күндерге берілетін төлемдер;
- демалыс күндеріне және демалысты қолданбаған күндерге жұмысшыларға берілетін
- заңдарға сәйкес, бір ұйымда көп жыл істеген жұмысшыларға
- еңбек қабілеттігін уақытша жоғалтқан жұмысшыларға төленетін
3. “Сақтандыру” төлемдері бабына заңдарға сәйкес зейнетақы қорына және
4. “Үстеме” шығындары - өндірісті басқаруға және өндіріске қызмет
- олар кешендік сипатта болады, яғни бұл бап шығындардың
- екі немесе одан да көп өнімді шығару барсында
Жоғарыда аталған шығындар баптарының жиынтығы өнімді шығару, өткізу шығындарының
Жеке өндірілген өнім түрлерінің өзіндік құнға жатқызу тәсіліне байланысты
Тікелей шығындар дегеніміз – жеке өнімдер түрін өндірген кезде
Жанама шығындар – жеке бір өнімнің шығындарына жатқызылағашды, өйткені
Өндіріс процесіне қатысу дәрежесіне байланысты шығындар негізгі және
Өндіріс көлемінің өзгеруіне қатысты тәуелділігіне байланысты шығындар пропорционалды және
Пропорционалды шығындар қатарына өндіріс көлемінің ұлғаюына байланысты өсетін шығындарды
Пропорционалды емес шығындар өндіріс көлемі азайған немесе көбейген кезде
Шығынға жатқызылу уақытысына байланысты ағымдағы, болашақ кезеңнің шығындары және
Ағымдағы шығындар дегеніміз – есептік кезенде пайда болатын және
Шығындардың біртектілік дәрежесіне байланысты элементтік және кешендік болып бөлінеді.
Кешендік шығындар дегеніміз – көп элементті баптардан тұратын шығындарды
1.2 Өнімнің өзіндік құнының құрамы мен құрылымы
Өнімнің өзіндік құнына кіретін өнімді (жұмысты, қызметті) шығару, өткізу
Өнімнің өзіндік құнына мыналар кіреді:
- өндірісті меңгеруге және дайындауға байланысты шығындар;
- өнімді шығаруге байланысты тікелей шығындар;
- еңбекақыны төлеуге байланысты шығындар;
- табиғи шикізатты пайдалануға байланысты шығындар;
- өнім сапасын арттырумен, технологияны жетілдірумен және өндірісті ұйымдастырумен
- өндіріс процесіне қызмет көрсетуге (ағымдағы, орта және қаржылық
- техника қауіпсіздігін және қалыпты еңбек жағдайын қамтамасыз етуге
- еңбек күшін жинауға және ұйымдастыруға кеткен шығындар;
- табиғи қорын пайдалануға және қалпында ұстауға байланысты шығындар;
- мамандарды даярлау мен қайта даярлау шығындары;
- жұмысшыларды тұрғылықты жерінен жұмыс орнына дейін алып баруға
- еңбек туралы заңдарға сәйкес төлемдер;
- сақтандыруға арналған төлемдер;
- кәсіпорынның мүліктерін, жұмысшылардың өмірін сақтандыруға байланысты төлемдер;
- қысқа мерзімді банк несиелері бойынша өсімді төлеу;
- кепілдемелік қызмет көрсету шығындары;
- өнімді өткізу (қаптау, сақтау, тасымалдау) шығындары;
- материалдық және материалдық емес активтер бойынша тозу құны;
- ақаулар бойынша шығындар.
Бұл шығындардың көлемі өнімді шығаруге қажетті ресурстардың бағасына, оларды
Пайда болу орнына байланысты кәсіпорын шығындары цехтық, өндірістік және
Цехтық өзіндік құн – цехтық өнімді шығаруге байланысты
Өндірістік өзіндік құн - өндірістік және басқару шығындарының (кәсіпорынды
Толық өзіндік құн өнімді шығару мен өткізу шығындарынан тұрады
Мақсатына байланысты (жоспарлау, талдау, басқару т.с.с.) өзіндік құнның келесі
Жоспарлық өзіндік құн шығындардың максималды рұқсат етілетін көлемін
Есептік өзіндік құн өндіріске ғылыми-техникалық жаңалықты енгізу барысындағы техникалық
Нақты өзіндік құн өнімді шығару мен өткізу шығындарының нақты
Жоғары айтылғандарды есепке ала отырып шығындарды өзіндік құнға жатқызудың
Экономиканың барлық салаларындағы өзіндік құнды есептеу және өзіндік құнның
Шығындардың өндірістік мақсатта бағытталуы. Бұл қағиданың барлық маңыздылығын біле
Шығындардың өндіріс іс-әрекетіне тиістілігі. Бұл қағида бойынша, өндірістің барлық
Салық салу мақсатында шығындарға түзетулер енгізу.
Шығындар ағымдағы және ұзақ мерзімді деп бөлінеді. Мұндай бөлу
Шығындарды өзіндік құнға жатқызудың төлем факторінен тәуелсіздігі. Бұл қағидаға
Басқаша айтқанда, өнімнің өзіндік құнын есептеген кезде төлем факторына
Шығындарды құжаттау қағидасы. Өнімнің өзіндік құнына шығындарды жатқызу құжатсыз
Өнімнің өзіндік құнына тек ережеде көрсетілген шығындар ғана жатқызылады.
Өнімді шығару мен өткізу шығындарын басқару және жоспарлау. Кәсіпорын
Өнімнің өзіндік құнын басқару дегеніміз – барлық өндіріс пен
Өнімнің өзіндік құнын басқарудың негізгі элементтері мыналар:
· болжау, жоспарлау, шығындарды мөлшерлеу, калькуляциялау, есеп беру,
Өнімнің өзіндік құнын басқару элементтері және олардың өзара байланысы
өнімнің жеке түрлері бойынша өзіндік құн калькуляциялау арқылы анықталады.
Жоспарлы калькуляциялау – бір дана өнімді шығару үшін кететін
Жобалық-сметалық калькуляциялау өнімнің қайтадан игерілетін түрлеріне немесе жоспарда қарастырылған
Есептік калькуляциялау кәсіпорынның бухгалтерлік қызметтері арқылы құрастырылады. Ол шығындардың
Шығындар баптарының құрамы мен құрылымы өндірістің салалық ерекшеліктеріне және
Калькуляциялау кезінде өнімнің шығындары өнімнің стандартты немесе техникалық жағдайына
Өндірілетін өнімнің сипатына, өндіріс технологиясына және ұйымдастырылу ерекшеліктеріне байланысты
- ұлттық шаруашылықтың кез келген саласында қолданылу мүмкіндігі бар;
- қолданудың жеңілдігі;
- материалдық, қаржылық және еңбек ресурстарын тиімді пайдалануға мүмкіндік
Өндіріс шығындарын басқарудағы маңызды элементтердің бірі жоспарлау болып табылады.
өзіндік құнды жоспарлаудың екі әдісі бар: ағымдағы және перспективалық
Өнімнің өзіндік құнын жоспарлау техникалық прогресті ұйымдастырған кезде шығындарды
Өнімнің өзіндік құнын жоспарлау кезінде өндірістегі шығындардың оптималды деңгейін
өзіндік құнды жоспарлауы жүзеге асырудың тәсілдері мыналар:
техникалық және экономикалық фактордың әсерінен өндірістегі шығындардың төмендеуін жоспарлау;
өндіріске қызмет көрсету және басқару шығындарының сомасын анықтау;
негізгі өндірістегі жеке өнім түрлерінің өзіндік құндарына калькуляциялық жоспарлау
тауардың және өткізілетін өнімнің өзіндік құнын анықтау;
өндіріс шығындарының сметасын құрастыру.
Өзіндік құнды жоспарлау прогресивтік техникалық-экономикалық мөлшерге және материал, ақшалай,
Жоспарлау жүйесі шығындарды бақылауға және табыстылықты ұйымдастыруға, кәсіпорындағы барлық
Осылайша, өндірістегі жоспарлауды ұйымдастыру тұрақты нормативтік базасыз жүзеге асуы
Мөлшерлеу - өнімнің өткізілуін және өндірістің үздіксіздігін қамтамасыз ету
Кәсіпорынның нормативті базасы мына аталғандарға негіз бола алады: жоспарлау,
Мөлшерлер мен нормативтер мына мақсаттарға байланысты белгіленеді:
- ресурстардың артық шығындалуына жол бермеу;
- кәсіпорынның белгіленген жұмыс тәрітібін қамтамасыз ету;
- шығырылатын өнімнің сапалық қасиеттерінің ауытқуына жол бермеу;
- қалыпты еңбек жағдайын және сыртқы ортаны қорғауды
- кәсіпорынның іс-әрекетін жоспарлауда мәлімет базасын құрастыру.
Нормативтік базаны жетілдіру арқылы мөлшер мен нормативтердің нақты әдістерін,
Мөлшерлер негізінде шығындарды басқару арқылы қажеті жоқ шығындарды жоюға,
Шығындарды басқарудың келесі бір маңызды элементі шығындар есебі және
Өнімнің өзіндік құнының есебі және калькуляциялаудың негізгі міндеттері:
- жедел басқаруға қажетті кәсіпорын іс-әрекеттірінің нәтижесі мен процесі
- өнімді шығаруге кеткен шығындардың есебі мен материал, шикізат,
Экономикалық талдау шығындарды басқару элементтерінің бірі болып табылады .
Өнімді шығару мен өткізу шығындарын
- өзіндік құнның негізгі көрсеткіштері
- жоспардың орындалуына және динамика көрсеткіштеріне
- өнімнің өзіндік құнын төмендету
Ағымдағы жылдың шығындар деңгейінің
Өнімнің өзіндік құнын тиімді басқаруды
Өзіндік құнды жоспарлаудың негізгі мақсаты – материалдық, еңбек, табиғат,
Шығындарды жоспарлау прогрессивті мөлшер мен нормативтердің негізінде стратегиялық және
Өнімнің өзіндік құн жоспарының көрсеткіші: өндіріс шығындарының жиынтығы, жалпы
Кәсіпорын өз қызметін атқару барысында құрамы мен арналымы бойынша
Әдістемелік нұсқалауларда өнімнің (жұмыстың, қызметтің) өзіндік құнын есептеуге байланысты
Шығындарды калькуляциялауды және жоспарлауды ұйымдастыру ерекшеліктері әр түрлі тауарлардың,
Шығындар орнын толтыру көздеріне байланысты келесідей түрлерге бөлінеді:
- өнімнің (тауардың, қызметтің) өзіндік құнына кіргізілетін;
- пайда (байланыстық пайда) есебінен өтелетін;
- таза пайда (салықтар мен алымдарды төленгеннен кейін паййда)
- мақсаттық қаражаттар (қорлар, резевтер есебінен өтелетін шығындар)
Өнімнің өзіндік құнының төмендеуін жоспарлау. Өндірістік кәсіпорындардағы өнімнің өзіндік
- салыстырмалы тауарлы өнімнің өзіндік құнын төмендету;
- тауарлы өнімнің бір теңгесіне шаққандағы шығындарды төмендету;
- техникалық және экономикалық факторлар бойынша өнімнің өзіндік құнын
Салыстырмалы тауарлы өнімге бір кәсіпорындағы есептік жылда шығарылған өнімнің
Егер өндірілген өнім ассортименті өте көп болса, шығындарды төмендету
Тауарлы өнімнің бір теңгесіне шаққандағы шығындарды төмендету проценті (Штө)
Штө= (Ше-Шж)х100%
Шж
Мұндағы Ше-есептік жылдағы тауарлы өнімнің бір теңгесіне шаққандағы шығындар
Шж-жоспарлы жылдағы тауарлы өнімнің бір теңгесіне шаққандағы шығындар сомасы.
Жоспарлы жылдағы өндірілген өнімнің өзіндік құнының төмендеуінен пайда болған
- өндірістің техника деңгейінің жоғарылауы;
- еңбек пен өндіріс процестерін ұйымдастыру деңгейін көтеру;
- өндірістің құрылымы мен көлемін өзгерту;
- табиғат ресурстарын тиімді пайдалану;
- өндірісті дамыту;
жеке факторлар бойынша материалдық шығындардың төмендеуі есебінен болатын үгем
Үм=(Өкмш хБмр-Өбмш хӨс)
мұндағы: Өбмш – белгіленген іс-шараларды қолданбағанға дейінгі өнімнің бір
Өкмш – белгіленген іс-шараларды қолданғаннан кейінгі өнімнің бір данасына
Бмр – материалдық ресурстардың бір данасының бағасы;
Өс – белгіленген іс-шараларды жасағаннан кейінгі уақыттан жоспарлы жылдың
Өнім бірлігіне еңбек сыйымдылығын төмендету есебінен еңбекақы шығындарын (Еш)
Еш=(Ебс хЖбос-Екс хЖкос)х(1+Еоп/100)х(1+Сот/100)хӨс,
мұндаңы: Ебс – белгіленген іс-әрекеттерді жасағаннан кейінгі өнім бірлігінің
Жбос – белгіленген іс-әрекеттерді жасағанға дейінгі жұмысшының орташа мөлшерлік
Жкос – белгіленген іс-әрекеттерді жасағаннан кейінгі жұмысшының орташа мөлшерлік
Еоп – қосымша еңбекақының орташа проценті,
Сот – сақтандыруға арналған төлемдердің орташа мөлшері;
Өс – белгіленген іс-әрекеттерді жасағаннан кейінгі жоспарлы жылдың соңына
Кәсіпорынның рентабельділігі және оның көрсеткіштерін анықтау
Рентабельділік өндіріс тиімділігін және кәсіпорынның табыстылығын анықтайтын көрсеткіштердің бірі
Оның бір анықтамасы мынандай: рентабельдік (rentabl неміс тілінен
Рентабельдіктің тағы бір түсінігін келтіруге болады: рентабельдік пайданың өндіріс
Пайданың абсалютті шамасы кәсіпорынның тиімділігін көрсете алағашды. Кәсіпорын табысты
Кәсіпорын рентабельділігінің және табыстылығының деңгейіне ішкі және сыртқы факторлар
Кәсіпорынның жалпы рентабельділігі баланстық табыстың негізгі өндірістік қорлардың және
Р= (Т х100% )\ Қнақ
Мұндағ, Р – рентабельдік %;
Т – табыс
Қнақ – негізгі өндірістік және нормаланған айналым құралдарының орташа
Рентабельдік деңгейі кәсіпорынның тек табыстылығына ғана емес, сонымен қатар
Есепті рентабельдік өндірістік қорларға төмендерді, тұрақты төлемдерді, банктік несие
Кәсіпорынның қызметіне баға беру процесінде өнім рентабельдігі өте маңызды
Р= ((Бк-Қө) 100% )\ Қө
мұндағы, Р – рентабельдік %;
Бк – кәсіпорын өнімінің көтерме бағасы;
Қө - өнімнің өзіндік құны;
Өнім бойынша есептелген рентабельдік көрсеткіші өнімді шығаруге кеткен еңбек
Рентабельдік көрсеткіштері кәсіпорын қызметінің тиімділігін және қаржылық нәтижесін
Рентабельдік көрсеткіштері кәсіпорын табысын құрудың факторлық ортасын сипаттайды. Сондықтан
Рентабельдіктің негізгі көрсеткіштерін келесі топтарға бөліп қарауға болады:
капитал рентабельдігінің көрсеткіштері;
өнім рентабельдігінің көрсеткіштері;
қолма-қол ақша қаражаттарының ағамдары негізінде есептелген рентабельдік көрсеткіштері.
Рентабельдік көрсеткіштерінің бірінші тобы табыстың әр түрлі аванстарын құралдар
Осы көрсеткіштер бойынша рентабельдік деңгейінің сәйкес келмеуі кәсіпорынның табысын
Бұл көрсеткіштерінің бір ерекшелігі - олар кәсіпорын бизнесіне
Көріп отырғанымыздай, меншікті капиталдың рентабельділігі өнім рентабельдігінің деңгейінің өзгеруіне,
Келтірілген байланыс басқа жағдайлар өзгеріссіз қалған кезде, тартылған капитал
Рентабельдік көрсеткіштерінің екінші тобы кәсіпорынның қаржылық есептерінде көрсетілген табыс
Мысалы:
өнімді өткізуден
= пайда
пайда
Бұл көрсеткіштер өнімнің базистік (Рө) және есепті (Р) кезеңдегі
Рө = Пб \Өб
Рө = (Өб-Қөб)\ Өб
мұндағы, Пе, Пб – есепті және базистік кезеңдегі өнімді
Өб, Өе – есепті және базистік кезеңдегі өнімді өткізу;
Қөб, Қөс – есепті және базистік кезеңдегі өнімнің өзіндік
∆Р – базистік кезеңмен салыстырғанда есепті кезеңдегі рентабельдіктің өзгеруі;
Рентабельдік көрсеткіштерінің үшінші тобы бірінші және екінші көрсеткіштер топтарының
АҚТА
Сауда көлемі Жалпы капитал
Бұл көрсеткіштер кәсіпорынның несие берушілерімен, мердігерлерімен акционерлермен есеп айырысу
Кәсіпорынның өндірістік қызметінің рентабельдігі кәсіпорын өндіріс процесінде қолданылған капиталдың
Рө = П \ ИК
мұндағы, Рө - өндірістік қызметтің рентабельділігі;
П – салымшылар мен несие берушілердің алған пайда сомасы;
ИК – олармен инвестицияланған капитал.
Кәсіпорынның өндірістік қызметінің тиімділігін бағалау прцесінде инвестицияланған капитал ретінде
Кейбір экономистердің ұсынысы бойынша, активтердің жалпы сомасынан өндіріске қатыспайтын,
Рентабельдікті есептеу кезінде пайда алу мерзімі ішінде кәсіпорынмен инвестицияланатын
Рентабельдік коэффициенттерін есептеу кезінде кәсіпорын кірісінің әр түрлі көрсеткіштері
Ра=( Пт+Пн х (1-Сп) )\ А
мұндағы, Ра - активтер рентабельділігі ;
Пт – таза пайда;
Пн – несиелерді пайдалану үшін төленген пайыз;
Сп – барлық активтердің орташа жылдық сомасы;
Бірақ, бұл формула бойынша рентабельдік деңгейін есептеудің бір қиындығы
Сонымен қатар, кәсіпорының өндірістік қызметінің тиімділігін бағалау үшін өндірістің
Кәсіпорынның сауда рентабельдігін талдау оның тиімділігін көрсететін көрсеткіштердің бірі.
Кәсіпорынның сауда рентальділігі өнімді, жұмысты немесе қызметті өткізуден алған
Сауда рентабельділігі = (Өнімді сатудан алған пайда) \
Бұл көрсеткіш нарықтық экономика жағдайында кеңінен қолданыла бастады. Сауда
Сауда рентальдігінің орташа деңгейі кәсіпорынның қызмет ететін саласына байланысты,,
Сауда рентабельдігінің басқа көрсеткіштерімен байланысын мынадан көруге болады.
Құралдар оның құралу = Сауда
көздерінің рентабельділігі
Меншікті капитал рентабельдігі – кәсіпорынның меншігіндегі мүлкінің тиімді пайдалануын
Меншікті капитал рентабельділігі = Таза табыс \
Демек, салымдардың тиімділігін арттыру үшін екі негізгі бағытта қызмет
- таза табысты арттыру - өткізу көлемін және сауда
- меншікті капиталды кеміту – ағымдағы активтер мен
Меншікті капитал рентабельділігінің қорытынды көрсеткіші қалай және ненің есебінен
Таза активтер рентабельдігі – кәсіпорынның операциялық қызметінің тиімділік көреткіші.
операциялық табыс / таза активтер = (операциялқ табыс /
Таза активтер рентабельдігі қаржылық тұтқа тиімділігін бағалағанда қолданылады.
Қаржылық тұтқа – таза активтердің құрамындағы меншікті және тартылған
Қаржылық тұтқа мәні таза активтер рентабельдігінің өсуі (кемуі) жағдайында
Таза активтер
Қаржылық тұтқа = Меншікті капитал
Жоғарыда келтірілген көрсеткіштерді пайдалана отырып, келесі формуланы қолдануға болады:
Сауда рентебельдігі х таза активтер айналымдылығы х
Меншікті капиталдың рентабельдігіне әсер ететін негізгі факторларға мыналар жатады:
- сауда рентабельдігі;
- таза активтердің айналымдылығы.
Қаржылық қызмет факторлары:
- қаржылық тұтқа;
- пайыздар және салықтар;
Рентабельдік көрсеткіштерінің деңгейіне және өзгеруіне барлық өндірістік-шаруашылық факторлардың жиынтығы
Рентабельдік көрсеткіштерін факторлық талдау методологиясы бойынша көрсеткішті есептейтін негізгі
Модельді оңайлату үшін өнімді шығару және өткізу шығындарын, еңбекақы
Өнім табыстылығы жоғары болған сайын, айналымнан тыс активтердің қайтарымдылығы
2. ЖК «ДИЗАЙН МЕБЕЛЬДІҢ» ҚАРЖЫЛЫҚ НӘТИЖЕЛЕРІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ БОЙЫНША ШЫҒЫНДАРЫНА
2.1 ЖК «Дизайн мебельдің» техникалық-экономикалық жағдайына
талдау
ЖК «Дизайн мебель» Семей қаласында ірі үй және
Қазіргі таңда кәсіпорында жұмыс істейтін жұмысшылар саны 80 адам,
Кәсіпорын құрамыны келесідей цехтар кіреді:
Асүй жиһазы
Зал жиһазы
Офис жиһазы
Жөндеу
Ағаш заттарын өндіру цехы
ЖК «Дизайн мебель» өндірістік цехы шет елден және отандық
Кәсіпорын стратегиясы:
- тұтынушыларға өнімдерді жеткізу, толық қызмет көрсету, ассортиментті кеңейту;
- тұтынушы нарығын зерттеу, өнім бәсекелестігін жоғарылату, жеке тапсырыстарды
- сауда жүйесінің жұмысын бақылау.
Фирма саясаты тауар айналымын және өндіріс шығындарын азайту,
Осы стратегияны жүзеге асыратын, барлық бөлімшелердің қызметін байланыстыратын маркетинг
Кәсіпорын жоспары өнімді өткізу жоспарымен тығыз байланысты.
Шикізат пен құралдарды жеткізушілер ЖШС «Гелиос», ЖШС «Ардагер», ЖШС
ЖК «Дизайн мебель»құрылыс заттарын қаламыздағы сауда нүктелеріне жеткізуді жеңілдету
Бүгінгі таңда ЖК «Дизайн мебель» нарыққа елуге жуық әртүрлі
Дайын өнім сапасын бақылауды стандартқа және республикалық техникалық жағдайларға
Жоғары сапалы өнімнің қажетті мөлшерін және ассортиментін қамтамасыз
Өнімнің әрбір түрі үшін бекітілген технологиялық нұсқаулар негізінде
ЖК «Дизайн мебель» тұтынушылары болып қаланың 112 кәсіпкерлері, дүкендері,
Кез - келген өндірістік кәсіпорында өндірістік шаруашылық қызметті ұйымдастыру
Ендігі кезекте ЖК «Дизайн мебель» ұйымдастырушылық құрылымы: ол жоғары
Негізінен кәсіпорынды президент басқарады. Одан кейін орындаушы директор. Орындаушы
өндіріске жауапты;
техникалық сұрақтарға жауап беруші;
коммерциялық сұрақтарға жауапты;
экономикалық және қаржылық сұрақтарға жауаптылар.
Бірінші президент орынбасарының қарамағында зауыттар, элеватор, өндірістік техникалық лаборатория,
Экономика және қаржы сұрақтарына жауап беруші президент орынбасарына қарасты
Орындаушы директорға келесілер қарасты: бухгалтерия, заң бөлімі, қамтамасыз ету
Ал мамандар бөлімі тікелей президентке жауап береді.
Осындай ұйымдастырушылық нәтижесінде кәсіпорын нарықтық экономика жағдайында өз потенциалын
Кәсіпорынның дамуының бірден – бір себебі, осы кәсіпорындағы қызметкерлердің
Кесте 1- ЖК «Дизайн мебель» негізгі бөлімінің құрамы
Басқару аппараты 12 адам 2,5%
Технико- өндірістік қызметі 23 адам 4,8%
Есеп және қаржылық қызмет 14 адам
Коммерциялық қызмет
Заң қызметі 3 адам 10,2%
Негізгі өндіріс 271 адам 0,6%
Көмекші өндіріс 110 адам 56,2%
Барлығы 482 адам 22,8%
Әрбір бөлімнің, цехтың қызметкерлері және жұмысшылары өзара тығыз байланысты.
Аталған кәсіпорында сызықтық және функционалды басқару құрылымы қолданылады. Бірінші
Жоспарлы экономикалық қызмет бөлімінің сипаттамасы
Кәсіпорынның экономикалық жоспарлау жұмысын іске асырады. Ұйымның өндірістік, қаржылық
Ұйым қызметінің барлық түрлерін экономикалық талдау жүргізіп, материалдық, қаржылық
Негізгі техникалық- экономикалық көрсеткіштерін сипаттау үшін кәсіпорынның ақырғы үш
ЖК «Дизайн мебель» шаруашылық қызмет нәтижелері өндіріс көлемінің өсуімен,
Жоспар бойынша 304 810 мың теңге болса, нақты таратылған
312 655 мың теңге. Аталған кезеңге
Дайын өнімді тарату көлемі 2002 жылғы ЖШС “Айдар” ұжымымен
2002 жылы жоспар бойынша дайын өнімді тарату 102,6% орындалды.
Соның ішінде:
Төсектер – 90,2 %
Зал жиһазы – 98 %
Ағаш өнімдері - 105 %
Диван – 105 %
Талдау нәтижелері көрсеткендей ұйықтайтын төсектер
1 теңгеге таратылған өнімнің шығынның төмендеу есебінен
тарату көлемінің ұлғаюымен.
Айналымға түспеген: дайын өнім қалдығынан 1192,7 мың теңге ,
Тарату көлемінің ұлаюы есебінен 120027,2 мың теңге. 2004 жылғы
Өткен жылмен салыстырғанда өндірістік қызметтің рентабельділік деңгейі 9,4
Персонал және жалақы. Кәсіпорында істейтін жұмысшылар санының өндірістік, жалпы
Жағымсыз жақтары жалақының өсу қарқыны еңбек өнімділігінің жоғары қарқынынан
Еңбекақы шығындарының есебі бойынша бір жұмысшыға тұрақты сипатта
- өнім көлемінің өсуінен алынған өнімнен;
- алынған және таратылмаған пайда есебінен;
- өнім бірлігінің шығынының төмендеуінен;
- дайын өнімнің сомасының көптігінен.
Негізгі техникалық – экономикалық көрсеткіштердің байқалғандай тауарлы өнім 164425
Дайын өнімнің өсу қарқынының айырмашылығы дайын таратылмаған өнімнің қалдықтарының
Сонымен қатар негізгі қорлардың орташа жыл қоры 2004 жылы
Қарастырылған кезеңде өндірілетін өнімнің ассортименті бойынша жоспар 192,1% орындалды.
2.2 Өнімді шығаруға және өткізуге кеткен шығындарды талдау
Өнімді өткізуден табыс көбінесе өнімді өндіруге және өткізуге кеткен
Жұмыс, қызмет көрсету, өнімнің өзіндік құнын талдау өте маңызды
ЖК «Дизайн мебель» кәсіпорында -өзіндік құнды жоспарлау және
Шығындар элементтері: материалды шығындар (шикізат, шикізат, материал, бұйымдар мен
Элементтер бойынша шығындарды топтастыру шығындар құрылымына техникалық прогресс әсерін
Кесте 2 - 2005 жылға офис жиһазы цехі бойынша
Шығын элементтері Барлығы Нәтиже
Жоспар Нақты
1 . Шикізат 8412 7469,5 -942,5
2. Өндірістік сипаттың қызмет көрсетуі 856
3. Отын және қуат 987 753
4. Негізгі еңбекақы 485 459 -26
5. Әлеуметтік салық 56,3 52,7 -3,6
6. Құралдарды
бойынша
шығындар
7. Цехтарды құрау бойынша
қосымша шығындар 412,8 289,5 -123,3
Негізгі өндіріс бойынша
жиынтығы 11474,1 9685,7 -1788,4
8. Жалпы
шығындар 546,6 546,6 -
9. Пайыздар бойынша
шығындар 375,9 375,9 -
10. Өткізу
шығындар 133 133 -
11. Өзіндік құн жиынтығы 12529,6 10741,2
ЖК «Дизайн мебель»-де осы офис жиһазы цехте бір тәулік
Кесте 4 -2005 жыл тауарлы өнімнің 1 метрына шығындар
Шығын элементтері Барлығы Нәтиже
Жоспар Нақты
1 . Шикізат 9,34 8,78 -0,56
2. Өндірістік сипаттың қызмет көрсетуі
3. Отын және қуат 1,09 0,88
4. Негізгі еңбекақы 0,53 0,57 0,04
5. Әлеуметтік салық 0,062 0,062 -
6.Құралдарды құрау
бойынша
шығындар
7. Цехтарды құрау бойынша
қосымша шығындар 0,45 0,34 -0,11
Негізгі өндіріс бойынша
жиынтығы 12,712 12,636 -0,076
8. Жалпы
шығындар 0,64 0,64 -
9. Пайыздар
шығындар 0,44 0,44 -
10. Өткізу
шығындар 0,15 0,15 -
1 1 . Өзіндік құн жиынтығы 13,942
ЖК «Дизайн мебель»» кәсіпорынның 2005 жылда
Шығындардың сомасы өнім бірлігіне өзгермелі шығын деңгейі, оның құрылымы,
- өнім өндіріске әсер етуші факторларды анықтау;
- шығындарды төмендету резервтерін анықтау;
- қажетті асортиментте жоғары сапалы өнім өндірісін кеңейту.
2005 жылға ЖК «Дизайн мебель» кәсіпорын бойынша өнімді өндіру
Материалды шығындар: 7469,5 / 10741,2 * 100 % =
Әлеуметтік сақтандыруға шығарымдармен жұмысшылардың еңбек ақысы: 52,7 /10741,2 *
Негізгі өндірістік қор амортизациясы: 238 / 10741,2 * 100
Басқа да шығындар:
2959/ 10741,2 * 100 % - 27,8 %
Өнімді өндіру және өткізуге әсер ететін шығындардың басым бөлігі
Кәсіпорында үй жиһазы цехының шығындар элементі бойынша өзіндік құн
ЖК «Дизайн мебель» кәсіпорында жоспарлы типтік өзіндік құнының талдауы
1) цехтық өзіндік құн, соның ішінде:
- қайтарымды қалдықты алмағандағы шикізат;
- ҚҚС - ғынсыз өндіру бағасы бойынша
2) ҚҚС -- ғынсыз технологиялық қажеттілікке отын және энергия
3) өндірістік жұмысшылардың негізгі еңбек ақысы (міндетті оклад, тарифті
4) әлеуметтік салыққа аударымдар - 105,4 мың теңге;
5) жинақтау қорына аударымдар - 47,3 мың теңге;
6) жабдыққа кеткен шығындар, жабдықты күту бойынша материалдар шығыны,
7) басқа цехтың шығындар
Негізгі өндірістік құнның цехты үстау бойынша қосымша шығындар толық
1) брактан жоғалтулар, яғни өнімнің пайызбен нақтылы шығарылымы;
2) ішкі өндірістік себептер бойынша түрып қалғандықтан жоғалтулар; Өнімнің
өндірістік жоспарлау барысында табысты анықтау үшін, таратылатын өнім көлемінің
Жоспарлы жылда шығарылмақшы өнімнің толық өзіндік құны табыс сомасын
РП= О1+ТП-О2
мұнда О1 - жоспарлы кезең басындағы таратылмаған өнім қалдығы;
ТП - алдағы жылда шығару жоспарланатын тауарлык, өнім;
О2 - жоспарлы кезең аяғында таратылмаған өнім қалдығы; Таратылмаған
Срп=Соі +Стп-Со2
мұнда, Срп - - алдағы кезеңце (жыл, тоқсан) толық
Соі - жоспарлы кезеңде (жыл, тоқсан) басында таралмаған
Стп - өнімді өндіру және өткізуге шығындар сметасын анықтайтын
Со2 - жоспарлы кезең (жыл, тоқсан) аяғында өткізілмейтін дайын
ЖК «Дизайн мебель» кәсіпорынның өткізілетін өзіндік құнын білу үшін
С жоспар = £ барлық
мұнда С жо.спар - жоспарлы өзіндік құны;
V өнім жоспары - өнім көлемі өзіндік құн;
£ барлық өнім шығыны - сәйкес түрдегі барлық өнімді
Жалпы өнімнің 1 теңгесіне шығын = С барлық өнім
мұнда, С барлық өнім - барлық өнімнің өзіндік құны;
Е өнім - құндылық түрде өнім көлемі.
ЖК «Дизайн мебель» кәсіпорында тауарлық өнімін жүзеге асырудың жоспарлы
1) С жоспар = 19800 мың теңге
46 22000 мың теңге / 776802 мың теңге =
2) үй жиһазы өндірісі бойынша тауарлық өнімнің жоспарлы өзіндік
1 теңгеге шығын жалпы өнімнен құрайды:
411,75 мың теңге /1139 мың теңге = 0,36 теңге.
3) ағаш өңдеу цехы бойынша жоспарлы өзіндік құн:
С жоспар= 3730,68 мың теңге / 550 метр =
1 теңгеге шығын жалпы өнімнен құрайды:
6,78 мың теңге / 17258 мың теңге = 0,003
Табиғи түрде өткізілетін өнім көлемінің АҚ СФ «ЖК
Өткізілетін ағаш көлемі 800 метр + 900 метр -
Оған шығындар құрайды:
Өткізілетін ағашдың толық өзіндік құны = 18700 (нақты өзіндік
Үй жиһазы цехының өнімі табиғи және ақшалай түрдегі өткізу
аналогиялық есептеленеді:
Үй жиһазы өнімнің толық өзіндік құны = 32596,6 +
Ағаш жасау өнімнің толық өзіндік құны = 9067,3 +
Қазіргі жағдайда кәсіпорын қызметі түсім есебінің екі әдісінің біреуін
Біздің кәсіпорында түсім кәсіпорынның есепті шотына түсуі бойынша жоспарланады,
- қоймадағы дайын өнім;
- төлеу мерзімі жетпеген тиелген тауарлар;
- сатып алушы мерзімінде толығымен тиелген тауарлар;
- сатып алушылар жауапкершілігінде сақтаулы тауар.
Өткізілетін өнімнің толық өзіндік құнын анықтауда бұл қалдықтар есепті
Жоспарлы кезеңнің аяғында өткізілмеген өнімнІң өндірістік өзіндік құны мына
Со = 4тоқ Стп / 90 күн * N
мұнда, Стп - 4 тоқсанның тауарлық енімнің өндірістік өзіндік
N - күн бойынша запас нормасы.
Күн бойынша запас нормасы кәсіпорында тым болмаса мөлшерлі есептелінеді.
Өткізілетін өнімге шығындар өнімді өткізуден түсетін түсім есебінен толтырылады.
ЖК «Дизайн мебель» кәсіпорынның өнімнің құны мен бағасын анықтау
2.3 Шығындар негізі бойынша табыстың оптималды көлемін анықтау
Кәсіпорындар мен ұйымдардың сатқан өнімдерінен, тауарларының басқа да активтерінің,
1. Нақты келісім шарт, заң шығарушылық талап, нормативті акт
2. Шығындар сомасы анықталуы мүмкін;
3. Нақты операция нәтижесінде ұйымның экономикалық тиімділігінің төмендеуіне сенімді
Ұйымның шығынын жүзеге асыру кезінде жоғарыда аталған жағдайлардың ішіндегі
«Басқа да шығындар мен табыстар» шотында басқа да
1) ұйым активін уақытша қолданған үшін төлеммен, жасап шығаруға
қалыптасқан патенттік құны, өндірістік үлесілер және басқа да интелектуалды
2) амортизациялық аударымдар бойынша активтердің қалдық құны. Және ұйым
3) Қазақстандық валюта,
4) ыдыс операциясы бойынша шығындар - шығындар есебін есепке
5) ұйымның ақшалай құралдарды (немесе, зайым) қолдануға берілгенін үшін
6) несиелік ұйымдарға көрсетілетін
7) басқа да операциялық шығындар.
- өткізуден тыс шығындар:
1) келісім шартты бүзған үшін айыппүл , төленген немесе
2) консервациядағы өндірістік қуат және объектілерді үстау үшін
- шығындар есебінің шотысүт корреспонденциясы;
3) ұйымға жасалған шығындарды өтеу
4) есепті жылда анықталған өткен жылдардың шығыны - шығын,
5) күмәнді қарыздар бойынша
төмендетумен байланысты бағалы
6) шығымдану мерзімі өтіп кеткен басқа да қарыздар, орнын
7) бағамдық айырмашылық ақшалай құралдар, қаржылық салымдар және т.б.
8) сотта қарастырылатын жұмыспен байланысты шығындар есептеу есебінің шотымен
8) басқа да шығындар.
Келесідей активтердің шығарылуы
1) айналымнан тыс активтерді тұтынумен (қалыптастырумен) байланысты (негізгі құралдар,
2) басқа да ұйымдардың жарғылық
3) қайырымдылық қызметпен байланысты құралдарды аудару (салымдар, төлемдер және
4) комиссия агенттік және басқа да аналогиялық келісім шарт
5) материалды-өндірістік қор және басқа да бағалықтар, жұмыстар,
6) материалды - өндірістік қор және басқа да
7) ұйыммен алынған несие, займдарды өтеу.
Мұндай шығындар төлем деп аталады. табыстың ең қолайлы мөлшерін
Тұрақты шығындар - өндіріс көлемінің өсімі немесе қысқаруысүт тәуелсіз
Аралас шығындар өзгеретін және тұрақты шығындарды қосады. Мысалы, пошта
Өзгеретін және тұрақты шығындардың табыс көлеміне әсерін қарастырып көрсетейік.
Табыс мен тұрақты және өзгермелі шығындар арасындағы өзара байланысты
Көптеген отандық экономистер осы талдауды жүргізу кезінде батыстық кәсіпкерліктің
Шығынсыздық нүктесі арқылы өнім табыслылығы анықталады, сату көлемі шығынсыздықтың
Б = Пз:(1-Зп/Р)
мұндағы Пз - тұрақты шығйндар;
Зп - өзгермелі шығындар;
Р - сату көлемі.
Шығынсыздық нүктесін анықтап болған соң, табысты жоспарлау «қаржылық» операциялық
Операциялық рычагтың әсер ету күші = Ең шоғары табыс
Ф= (Р-Б):Р* 100
Фирма қаржылық тұрақтылықтың үлкен қорын ала отырып, жаңа нарықты
3. КӘСІПОРЫННЫҢ ӨНДІРІСТІК ӨНІМДІ ШЫҒАРУДА ОРЫН АЛҒАН МӘСЕЛЕЛЕР МЕН
3.1 Өнімді шығаруда болатын кедергілер мен мәселелер
Қаржылық дағдарыс жиһаз өндірушілердің онсыз да қиын экономикалық жағдайын
1) негізгі өндірістік қорлардың баланстық құнының төмендеуі, соған сәйкес
2) табыс деңгейі мен дебиторлық үлкен қарыздардан ағымдағы активтердің
3) зайымдық қайнар көз бен мүлікті қалыптастырудың үлкен үлес
4) көсіпорынның зайымдық капиталын қысқа мерзімді қайнар көздердің тәуекелдігі
5) айналым капиталын қысқа мерзімді қайнар көздердің есебінен негізгі
6) нақты табыс алғанға дейін салық бойынша бюджетке аванстық
Әрине, қаржылық жағдайға сыртқы факторлар әсер етеді. Бұл:
1) өнім тұтынушыларының төлем қабілеттігі;
2) салықтық жөне несиелік саясат;
3) инфляция, бағаны мемлекеттік реттеу;
4) халықтың әлеуметтік жағдайының нашарлауы;
5) материалды-техникалық қамту деңгейінің төмендеуі;
6) осы саладағы кәсіпорындарға
7) жиһаз тауар
8) материалды-техниқалық ресурстар мен
Аймақтық басшылар мен жиһаз өндірістің мамандардың жалпылау мен талдау
1) бірінші қажетті жиһаз
2) жиһаз тауар өндірушілердің жеткізушілерге несиелік қарасын қайта қүрылымдау;
3) тауарөндірушілер үшін жеңіл несиелендіру және лизингтік операциялы арнайы
4) қазіргі уақытта
5) жиһаз өнімді сатып алу бойынша тимді шаралар енгізу;
6) бала бақша, оқу орны, аурухана, қарттар үйдерімен отандық
7) жиһаз өнімдерді сатып алып
Егер кәсіпорын төлем мүмкіндігі жоқ болса, яғни несие бергендерге
1) қайта құрумен байланысты сыртқы басқарушы сауықтандыру санкциясын қолдану
2) алажақтардың бақылаумен, немесе арбитраж
3) бейбіт келісім - несие беруші мен бережақтың арасында
- арбитражға және конкурспен басқарған орган еңбегіне төлем;
- азаматтарға денсаулығына зиян келтіргені үшін бережақ;
- жұмысшыларға еңбек ақы;
- бюджетке немесе бюджет сыртындағы төлемдер;
- кәсіиорын мүлкіне үлесі бар кәсіпорын мүшелеріне;
- басқа меншіктілерге;
- басқа қалған талаптарға төлем төлеу.
ЖК «Дизайн мебель» кәсіпорын үшін өткізу қиындығы оның бәсеке
Қазіргі жағдайда өткізу мәселелері бір шешім емес кешендік шешімдерді,
ЖК «Дизайн мебель» кәсіпорынға жоспарланған табысты айналым құралдарының жетіспеуінен,
- мемлекеттік демей, көсіпорынның бөлігі бағыттау, техниканы жөндеуге инвестиция,
- капитал қайта қалпына
- тауар өндірушілерге ұзақ мерзімді мақсатты немесе және техника
- лизингтік қорларды қалыптастыру, қымбат түратын техника, қымбат тракторға
- машиннотехнологиялық станцияға олардың
-жиһаз техникаға бағаны төмендету, елімізде шығарылатын машиналарға салық мөлшерін
Жиһаз өндірісті ынталандыру бойынша мемлекет мынадай шаралар жүргізу керек:
1) жиһаз өнімді өткізуде заңды түлғалар арқылы гарант ретінде
2) жиһаз өнімді экспортты премия негізінде марапаттау.
Бір тәсіл ретінде тауарөндірушілерге минималды баға қалыптастыру, ал нарықтың
- жиһаз несиеге маманданған банкті ұйымдастыру;
- біріншіден, қысқартылған пайыз түрінде жөне ұзақ мерзімді несиелеуді
- несие бойынша пайыз мөлшерін азайтатын мемлекеттік субсидияны көрсететін
Қазіргі жағдайда экономиканы сауақтандыруға шағын. кәсіпорындардың қосқан үлестері жоқтың
Біздің Қазақстан жағдайында мемлекеттік қолдау тек қана табысқа салынатын
Шағын бизнестің басты проблемасы - ол несие беру саясаты.
Шағын кәсіпорындар кадр даярлау, банктік кредит алу жөне информациялық
Осыған орай ең ірі нарық -- ғылыми-техникалық жаңалықтар, мәлеметтер
ЖК «Дизайн мебель» өзінің іс-әрекетінде көптеген қиындықтармен кездеседі:
1) кәсіпорының негізгі проблемасы - ресурстық базасының жетіспеушілігі: материал-техникалық
2) шағын кәсіпкерліктің заңға сүйенерлік базасы жоқ деуге
3) шағын кәсіпкерліктің іс-әрекеттерін терен талдау жасайтын жүйе жоқ.
4) басты проблеманың бірі - ол кадр мәселесі. Кәсіпкерлік
5) кәсіпкерлік істі әлеуметтік қорғау керек. Ол үшін әлеуметтік
Дағдарыс жағдайында агроөнеркәсіптік кешенде шаралар ұйымдастыру қажет, оларды жүзеге
3.2 Өнімді өткізуден көп табыс алу жолдары
Қазіргі таңда жиһаз жасаушы кәсіпорындардың өміршендігін қамтамасыздыру үшін, басқарушылық
Осы жағдайларда, қаржылық жағдайды болжамдауы табыстылықты бар параметірлердің көрсеткіштеріне
- өндірістің көлемі, шаруашылық субъектін әр түрлі
Өнімнің өзіндік құның кеміту жолдары:
Бұл күнделікті ізденіс ойлау жұмыстары, барлығын ескеру мүмкін емес,
Егер материалдық ресурстардың бағасына, еңбек ресурсына шығындар өзгермейтін боса,
Техникалық-экономикалық көрсеткіштерге
- өндірістің техникалық деңгейін көтеру;
- өндіріс пен еңбек ұйымдастыруды жақсарту;
- ндірілетін өнімнің көлемін және номенклатура құрылымын өзгерту;
- опперативті жабдықтаудың ара салмағын арттыру т.б. Бұл факторлардың
Өндірістің техникалық деңгейін арттыру үшін:
- еңбек құралдарын жетілдіру керек (прогрессивтік техниканы енгізу, жетілдірілген
- еңбек заттарын жетілдіру (шикізаттың прогрессивтік түрін қолдану,
- шикізаттар мен материалдарды, полуфабрикаттарды тиімді Пайдалану;
-өндіріс процесстерін кешенді механикаландыру және автоматтандыру. Мысалы, өндірістік жабдықтарды
Материалдық ресурстарды үнемдеу. Өнеркәсіп кәсіпорны өндірісінің тиімділігін арттыру материалдық,
Неғұрлым жаңа технология және техника пайдаланылса, оны қолданатың материал
Өнімнің материал сиымдылығы өндірістік қорға ықпалын тигізеді. Неғүрлым материал
Егер материалдық шығындар нормативті техникалық-экономикалық жан-жақты негізделген болса ол
Резервтерді анықтау үшін нақтылы көрсеткіштерді нормативті (жоспарлы) көрсеткіштермен салыстыру
Бюджет бұл агроөнеркәсіпорындардың ұзақ мерзімді мақсаттарына негізделген сонымен қатар
1) бюджет жыл бойы жоспарлауына мүмкіндік береді;
2) бюджет ұйымның барлық жұмысшылардың
3) бюджет коммуникация процессін ынталандырады. Дүрыс
4) бюджет ынталандыру қайнар көзі болып табылады. Дүрыс қүрылған
Бюджет құру негізгі қадамдары:
1 кезең - негізгі мақсаттарды құру, яғни компанияның ұзақ
2 кезең шектеу
3 кезең - өткізу бюджеттерді дайындау, олардың ішінде
- клиентердің осы жылдың ішінде орындалмаған және келесі жылға
- өткізу бойынша менеджерлердің берілгендерін алу қажет;
- әр бөлек салалардың ұлттық болжамдауы есепке алынады;
- маркетингтік зерттеу жүргізу керек;
- бәсекелестердің қызметін бағалау керек.
4 кезең - басқа да бюджеттерді дайындау қамтиды:
- өндірістік бюджет (компанияның өндірістік
- тікелей материалдардың бюджеті (өндіріске қажет тұтыну бюджеттерді құру,
- тікелей еңбектің бюджеті.
- өндірістік қосымша шығындар бюджеті. Оны құру кезінде оны
маркетингтік бюджет.
- әкімшілік шығындар бюджеті.
- өзіндік құн бюджеті;
- қүрделі шығындар бюджеті.
5 кезең - баланстың және ақша қаражаттар бюджеттерін дайындау.
ҚОРЫТЫНДЫ
Нарықтың жасақталуы көпқырлы процесс. Мұнда ірі монополистік кәсіпорындармен қатар
Қазақстан Республикасында экономикалық реформа барысында алдын-ала түбегейлі ойластырылған бағдарламаның
Шаруашылықтың жаңа шарттары, өндірістің әр түрлі меншіктену формалар болуына
Нарықтық жағдайда, өнімді шығару мен өткізу шығындарының мәні және
Қаржылық менеджердің фактілік және болжамдылы макроэкономикалық факторларды
ЖК «Дизайн мебель» кәсіпорында өнімді шығару және өткізуге
- еңбек өнімділігін өсіру;
- айналу капиталының ауыспалы айналым жылдамдығы;
- техника мен жаңа технологияны өндіріске енгізу;
- өндірістік шығындарды азайту;
- қосымша өнімнің өсуі;
-нарық бағасының қолайлы ауытқуы.
Осы дипломдық жұмыста кәсіпорында өндірістік шығындардың мәні, жоспарлау әдістемелігі
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
Назарбаев.Н.А. Казахстан-2030. Процветание, безопастность и улучшение благосостояния всех казахстанцев.
Шеремет .А. Д.,Сайфуллин-.Р.С. Методика финансового анализа. -М.:ИНФРАМ: 1995.
Русак .Н.А. Анализ финансового положения предприятия В учебнике«Анализ хозяйственной
Радионова В. М., Федотова М.А. Фисүтсовая устоичивость предпрятия в
Креинина М. Н. Анализ финансового состояния и инвестиционной привлекательности
Ковалев А. И. Привалов В.П. Анализ финансового состояния предприятия.
Балабанов И.Т. Анализ и планирование финансов хозяиствующего субъекта: Учебн.
Бухгалтерско-аудиторский портфель . (Книга предпринимателя . Книга бухгалтера .
Артеменко В.Г., Белладир М. В. Финансовый анализ : Учебное
Маркаян Э.А., Герасименко Г.П. Финансовый анализ -М.:»ПРИОР»,1996.
О бухгалтерском учете. Указ Президента Республики Казахстан , имеющий
Стандарты бухгалтерского учета. Национальная комиссия Республики Казахстан.- Алматы, 1996.
Бухгалтерский анализ:Пер. с англ.-К.: Торгово-издательское бюро, 1993.
Введение в бухгалтерское дело : Пер. с англ.: -К.:
Руководство по финансовому учету, отчетности и аудиту . Первая
Методические рекомендации по составлению финансовой отчетности. Утверждены
Анализ хозяйственной деятельности в промышленности: Учебник./И.А.Богдановская , -Минск :Высшая
Ефимова О.В. Как анализировать финансовое положение предприятия. -Интел-Синтез ,1994.
Лоханина И.М.,Золкина З.К. Основы анализа финансового состояния предприятия. Учебное
Андреев В.А. Практический аудит .-М.Экономика, 1994
Масалимова С. Ж. Зиядин С. Т. «Қаржылық менеджмент» Семей,
Тасмағанбетов Т. «Басқарушы есеп, стратегиялық жоспарлау және талдау» Алматы,
Ермекбаева Б. Ж., Арзаева М. Ж. «Шет мемлекеттердің салықтары»
Кеулімжаев Қ. К., Әжібаева З. Н. «Қаржылық есеп» А:
Ілиясов Қ. Қ., Құлпыбаев С. «Қаржы» Алматы, 2005ж.
ҚОСЫМША А
Өнімді шығару және өткізу бойынша шығындар классификациясы
№ Түрлері Жіктелуі
1 -өндіріс түрі бойынша
- негізгі және қосалқы
2 - өнім түрі бойынша - бөлек бұйымдар, біртекті
3 -шығындардың пайда болу орнына байланысты
- бөлімдегі, өндірістегі, цехтағы, шаруашылық есеп беру бөлімшесі
4 - құрамы мен экономикалық мазмұны бойынша - шығындар
5 - өнімнің өзіндік құнына шығындарды жатқызу әдістері бойынша
- тікелей және жанама
6 - өндіріске қатысу дәрежесіне байланысты
- негізгі және үстеме
7 - өндіріс көлемінің өзгеруіне қатысты тәуелділігіне байланысты -
8 -өнімнің өзіндік құнына қарастыру уақытысына байланысты - ағымдағы
9 - шығындардың біртектілік дәрежесіне байланысты - элементтік және
ҚОСЫМША Б
2005 жылғы жиһаз өнімнің 1 метрына шығындар (мың теңге).
Шығын элементтері Барлығы Нәтиже
Жоспар Нақты
1 . Шикізат 9,34 8,78 -0,56
2. Өндірістік сипаттың қызмет көрсетуі
3. Отын және қуат 1,09 0,88
4. Негізгі еңбекақы 0,53 0,57 0,04
5. Әлеуметтік салық 0,062 0,062 -
6.Құралдарды құрау
бойынша
шығындар
7. Цехтарды құрау бойынша
қосымша шығындар 0,45 0,34 -0,11
Негізгі өндіріс бойынша
жиынтығы 12,712 12,636 -0,076
8. Жалпы
шығындар 0,64 0,64 -
9. Пайыздар
шығындар 0,44 0,44 -
10. Өткізу
шығындар 0,15 0,15 -
1 1 . Өзіндік құн жиынтығы 13,942
ҚОСЫМША В
2004-2006 жыл аралығында өнімді шығару мен өткізуден түскен табыстың
ҚОСЫМША Г
Кәсіпорынның өндірістік өнімді шығаруда орын алған мәселелер мен оларды
№ Мәселелер Оларды шешу жолдары
1 Шикізаттың өнімді шығаруда қымбатқа түсуі
Неғұрлым өзіміздің отандық шикізат көздерін қолдану
2 Жиһаз сапасының стандартқа сай емес, нашар жасалуы
3 Жиһазды басқа қалаларға шығарып сату механизмінің жоқтығы Әр
4 Жиһаздың дизайндарының нашар болуы Жоғары білікті дизайнерлерді жұмысқа
79

Ұқсас жұмыстар

Нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорынның ағымдағы шығындарының құрамы мен құрылымын анықтау және соны тиімді басқаруды, оның өзіндік құнын төмендету жолдарын теориялық жағынан қарастыру және оны талдау

Кәсіпорынның өндіріске, жұмысқа, өнімді өткізуге, сатуға кеткен шығындары

Кәсіпорын шығындарын басқару және талдау

Көмекші өндіріс есебі

Шығындар түсінігі, есебі және талдауы.

Астана полиграфия АҚ қаржылық-шаруашылық қызметі

Шығындар

«Бобровка + » ЖШС-ның қызметі барысында қалыптасатын жағдайды және шығындарын талдау

Басқару есебі туралы