Таным теориясы
Жоспар:
Кіріспе.
Фома Аквинскийдің өмірбаяны.
ІІІ. Фома Аквинскидің философиясының пайда болуының
Теология және ғылым.
ІV. Болмыстың метафизикалық теориясы.
Мән(маңыз) және тіршілік .
Материя және форма (түр).
V. Құдай болмысының « дәлелдері» .
VI. Таным теориясы
Сезімталдың танымы.
Интелеклуальды(ойшыл) таным.
Ақиқат теориясы.
Ақиқат критериі.
Этика.
Жауыздық қастық проблемасы. Теодиция.
Адамның еркі және құдай шапағаты
Хұқтық және саяси доктрина.
Мемлекет қызметі (функциясы) және шығу тегі.
Хұқ және оның түрлері .
IX. Қорытынды
Фома Аквинский (ежелгі филосов)
I. Кіріспе.
Орта ғасыр V ғасырдан қайта өрлеу дәуіріне
Біріншісі - ежелгі грек философиясы, ең алдымен
Теоциетризм – (грек fheos - құдай) әлем
Теоцентризм принципі - танымдылыққа таратылған,
Креационизм – (латын creation – жаратушы, құрушы) бұл
Провиденциализм – (латын providenfia – құдірет, құдіретті күші)
Орта ғасырлық философияда минимум ретінде екі кезеңдік қалыптасуды
Патристика – «мешіт әкесі» теолого –
Патристикада үш кезең ерекшеленеді: 1) апологетика, (ІІ –
2) классикалық патристика (IV – V ғасыр) христиандық
3) қорытынды кезең (VI – VIII ғасыр) догманы
Схоластика – философиямен шұғылдану түрі, онда адамның ақыл,
Схоластика өзінің дамуында орта ғасырда үш кезеңнен өтті:
3) кешеуілдеген схоластика (ХІІІ – ХІV ғасыр)
Орта ғасырлық философияда реалистер мен номиналистер арасындағы айтысқа
Номинализм материалистік бағыттың бастамасы ретінде қолданылады. Заттар мен
Реалистер кейбір табиғаттағы заттарға байланысты жалпы мәліметтердің бірінші
Орта ғасырлық табиғаттың нақтылығы жөніндегі талас логика мен
Ортағасырлық философия гносеологияның әрі қарай дамуы жаратылыс ғылымдары
ІІ. Фома Аквинскийдің өмірбаяны.
Ф. Аквинский батыс европадағы ортағасырлық ең көрнекті, ықпалды
Оның Отаны Италия. Ол Неаполитан корольдығындағы Аквиноға жақын
Оны 5 жасқа келгенде Монто Кассинодағы бенедиктикттар монастырына
1244 жылы Фома жанұясының түпкілікті қарсылығына қарамастан Монто
Бірақ оның иілмейтінін көргеннен кейін 1245 жылы жанұясы
Париж университетінде болған кездерінде (1245-1248) ол өз мұғалімі
1259 ж. папа Урбан ІV Римге шақырады, ол
1269 жылдың күзінде Рим куриясының нұсқауымен Фома Парижге
1272 жылы Фома Италияға қайтарылды. Неапольда теологиядан дәріс
Екі жыл өткеннен кейін Аквинский Лионда Х соборда
Өлгеннен кейін оған «ангел доктор» титулы
ІІІ. Фома Аквинскидің философиясының пайда болуының
ХІІІ ғасыр – бұл жүзжылдыққа тән – жәй,
Батыс Европа елдерінде тауарлы – ақша шаруашылығының дамуы
Бұл өмірдің оянуы және ғылыми
Әрине, бұндай түсініктегі философияның жаңа рухтағы ағымдарға шабыттандырушы
Бірақ Аристотельге қызығушылық азайған жоқ. Рим куриясы Аристотель
Папаның бастауымен интелектуалды (ойшыл) топтардың жаратылыс ғылымы проблемалары
Міне, осы аристотелизмнің христиандығына Фома Аквинский өз өмірінің
Теология және ғылым.
Батыс Европа елдерінде ХІІ ғасырдың соңында, XIII ғасырда
Осыған байланысты теология жоғарғы даналық болып табылды ,
Осы талаптарға сәйкес Аквинский теология мен ғылымға байланысты
1) Философия мен жеке ғылымдар теологияға қатысты қызмет
2) Теология ақиқаттарының дерегі ашу болып табылады, ғылым
3)Теология мен ғылым үшін жалпыланған кейбір объект салалары
4) Ғылым салалары сенім догматына қарсы тұра алмайды.
Осыған байланысты Аквинский былай деп жазады: ” Жан
Егер ұтымды білімдер бұл мақсатты шешпесе, онда олардың
Сонымен Фома ғылымды теологиядан бөлмеді, керсінше еш қалдықсыз
Аквинат шіркеу мен феодальдық таптардың мүддесін қорғай отырып,
Қайта құру кезеңінде және онан да кештеу кезеңде
ІV. Болмыстың метафизикалық теориясы.
Ф.Аквинский философиясы оның шәкірттерінікі сияқты реализм емес объективті
Бірінші не деген сұраққа, томизм, бірінші рух –
Томизм объективті шындықты жоққа шығармай субъектіге мойынсынбайтын материалды
Аквинкий философиясының идеологиялық характері тым анық не болмаса
1.Мән(маңыз) және тіршілік .
Фоманың пайдалануынша мән мен тіршіліктен тұратын жекеленген заттар
2.Материя және форма (түр).
Материя мен форманың категориясын Фома аристотель метафизикасынан алады.
Ф.Аквинский талдауында материя мен формадан тұратын жекеленген заттар
Аристотель жекеленген заттардың тіршілігін мойындады, өз системасы негізінде
Аквинский платон дәстүрі негізінде қаланған, не ашу ақиқатымен,
Шындығында Аквинат ойынша жалпы, немесе форма жекеленген заттарда
1) Оның мәні сапасын беретін, заттардағы жан-жақтылық (универсалия).
2) Адам ақылында болатын жан-жақтылық, бұл түрде ол
3) Универсалия- құдайшыл ақылдағы затқа бағынбау.
Жаратушының ақылындағы жан- жақтылық- бұл
Градациялық форманы енгізе отырып, Фома
Аквинский де материя мәңгілік емес, жоқтан құдаймен
Дамып келе жатқан буржуазия жердің құндылығын бағалаған кезеңде
Аристотелдің метафизикалық барлық категорияларына Фома олардың жаратылыс
V. Құдай болмысының « дәлелдері» .
Ф. Аквинский ашылу ақиқатын екі түрге бөледі: ақылға
Аквинскийдің болжамы бойынша, жаратушының тіршілігін екі әдіспен дәлелдеуге
Бұл схоластикалық терминологияны қазіргі заманғы тілге аудара отырып,
1. Қазіргі заманда кинетикалық дәлел атанған қозғалыс дәлелі,
2. Шығару себебі дәлелдері айтады: діннің бастамасын
Егер шығару тобында абсолютті
Сондықтан, деп жазады Аквинский: “теологиялық жинақта”
3. Қажеттілік пен кездейсоқтық дәлелдемесі, табиғатта және
4. Жетілдіру дәрежесі дәлелдемесі, алдыңғы жағдайлардан
5. Әлемді құдай билейді дәлелі, дүниеде ақылдылармен
Жоғарыда аталғандардан Фома мақсатқа
Ескеру қажет, томистикада құдайы болжаушылық “дәлелі” бірдей
Бұнда соншалық құдай туралы ғана
VI. Таным теориясы
Ф. Аквинский өзінің таным теориясына арнаған
1. Сезімталдың танымы.
Фома таным процесі анализін иерархия
Адамды ортамен байланыстыратын сыртқы сезімдер жекеленген заттардың
Фома сезімдердің дұрыс қызметі үшін материалды емес өзгеріс
Сонымен қатар танымда ортақ сезім бар, олар қиялмен,
Жалпы сезімде іске асқан және қиялда сақталған жекеленген
Сезім танымының соңғы аккорды болып, ойлау органының қызметі
2.Интелеклуальды(ойшыл) таным.
Интелект(ойда) ештеңе жоқ, бұған дейін сезімде болмаған алдыңғы
Кез – келген сезімнің таным органдарына тән интелект
Адам жаны ақылмен бөлектену себебі, оның өзінен өте
Сезім бейнелерінен абстракцияланған интелектуалды таным формалары жанның келесі
Фоманың пікірінше, сондай таным мүшесінің болу қажеттігі, интелект
Интелект интелектуальды таным процесі кезінде үш негізгі операцияны
3. Ақиқат теориясы.
Фоманың ақиқат теориясы оның
Томистикалық ақиқат – бұл ақыл
Логикалық шындық біздің пікірлерімізше
4. Ақиқат критериі.
Ақиқаттың томистикалық концепциясымен “
Бұл принциптер ақылда табиғи білім сияқты, бірақ біз
Сонымен, томистикалық ақиқат критериі теологиялық мақсаттарға бағынышты және
Фоманың ойынша, адам тән мен жанның бірлігі. Тән
Жер болмысы иерархиясы түрлерінде ол жетілген форма болып
Этика.
Жауыздық қастық проблемасы. Теодиция.
Христиан философиясының дәстүрлі тақырыбы-
Орта ғасырда феодолизм мен шіркеуге
Катарлар, материалды дүние өрінің табиғатымен
Христиан философиясының алдына маңызды дилема
Бұл сұраққа жауап беру қажеттілігінен дүниедегі жауыздың алдында
Фома теодициясының шығу пункті алғы шартында, жауыздың позитивті
Томистикалық теодицияның екінші тезисін бекітуде мейірімділік жауыздың субьектісі
Фома, барлығының сол сияқты жауыздықтың да өз себебі
Бұл ойды өрбіте отырып Фома, адамгершілік субьектінің жетілмеуі
Табиғи заттармен іс басқаша. Бұнда жауыздық негізі оның
2. Адамның еркі және құдай шапағаты
Фома адамды жануарлар әлемі мен таза рухтар әлемі
Фоманың ойынша, бұл дүниедегі адамның жануардан өзгешелігі оның
Аквинекий пікірінше, адамның бостандық еркі және онымен байланысты
Жеке тұлғада бар бостандық еркі адамға рақымшылдықпен іс
Аквинаттың және бүкіл католиктік этикаға сәйкес адам адамгершілікке
VIII. Хұқтық және саяси доктрина.
1. Мемлекет қызметі (функциясы) және шығу тегі.
Фома, онан кейінгі католиктік философтар Стагиреттен алдымен
Аквинский мемлекеттік өкіметке қарсы тұру құқтары туралы да
2. Хұқ және оның түрлері .
а) Мәңгілік хұқ. Хұқ- ережелермен нормалардың жиынтығы
Мәңгілік хұқ–жоғарғы хұқ, онымен әлемді билеудегі құдайы принциптердің
Б) Табиғи құқ. Құдайдың қатысы арқасында пайда болған
В ) Адамдық немесе позитивтік хұқ.
Табиғи құқ принциптерінің қоғамдық өмірге пайдалануы, ол тікелей
Қорытынды
Құдайға тән заттардағы форма айырмасынан, Фома материалды әлем
Заттар формасы олардың жетілу дәрежесіне тәуелсіз тұру жаратушыға
Сонымен, Фоманың іліміне сәйкес, адамдармен орындалатын қызметтегі айырмашылық
Әлеуметтік және таптың теңсіздік6 иерархияның заттар формасындағы бейнесі.
Осы уақыттан бастап бірнеше ғасыр бойына Ф.Аквинский философиясы
Пайдаланылған әдебиеттер
Әлемдік философия антологиясы. Т1
Боргош Ю. “Фома Аквинский.
Соколов В.В. Ертедегі және ортағасырдағы шетел философиясының тарихы.
28
Таным теориясы
Таным — адам қызметінің ерекше түрі
Диалектика-таным теориясы
Танымның объектісі - қоршаған орта
Таным процесінің диалектикасы
Таным мәселелері
Таным теориясы мәселелері
Таным. Ғылыми таным
Дәлелдеме ұғымы туралы
Таным және ғылым философиясы