НЕСИЕЛІК ЖҮЙЕ
КІРІСПЕ………………………………………………………….
БӨЛІМ I. ҚАЗАҚСТАНДА НЕСИЕЛІК ЖҮЙЕНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ....
Қазақстанда ақша-несиелік саясатты мемлекеттік реттеу мен даму кезеңдері…….
1.2 Қазақстан Республикасының несиелік жүйесі: мәні, қызметтері және құрылымы……………….
1.3 Несиелер: формалары, түрлері және олардың классификациясы……
БӨЛІМ II. КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕ ЖЫЛЖЫМАЙТЫН МҮЛІКТІ БАҒАЛАУ ………………………….
2.1 Жылжымайтын мүліктің нарықтық құнын бағалау әдістері мен салыстырмалы
2.2 Алматы қаласындағы жылжымайтын мүлік нарығының маркетингісі……………………….
2.3 Жылжымайтын мүлік құнына әсер ететін факторлар және оларды
БӨЛІМ III. НЕСИЕЛІК ЖҮЙЕНІ ЖӘНЕ БАҒАЛАУ ҚЫЗМЕТІНІҢ НОРМАТИВТІ НЕГІЗДЕРІН
Қазақстан Республикасында несиелеу жүйесін дамыту бағыттары
Бағалау қызметінің нормативті негіздерін жетілдіру………
ҚОРТЫНДЫ………………………………………………………….
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.......................................
КІРІСПЕ
Қазақстан Республиксында соңғы 2-3 жылда тұрақты экономикалық өсу байқалады,
Соңғысына жетуге болады, заңды түрде, сондай-ақ нарықтың жеке қатысушыларының
Бұл көзқарастан басқа қозғалмайтын мүлікке басқа да көзқарас бар,
Осы дипломдық жұмыс қозғалмайтын мүлік объектілерін бағалау технологиясына
Бағалаудың кәісби нормалары – бұл кәсіби ұйымдар мен мемлекеттің
Мүлікті бағалау классикалық және қазіргі экономикаға жүгінеді. ХХ ғасырдың
60-70 жж. бірқатар ұлттық бағалаушылар ұйымы өз мүшелері үшін
Осылай, жоғарыда айтылғандардың барлығы дипломдық жоба тақырыбын таңдауды күнібіұрын
БӨЛІМ 1. ҚАЗАҚСТАНДА НЕСИЕЛІК ЖҮЙЕНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ
Қазақстанда ақша-несиелік саясатты мемлекеттік реттеу мен даму кезеңдері
Қазіргі мемлекеттің қаржылық және ақша-несиелік саясаттарын қалыптастыру ғылыми-теориялық базаларға
Осыған байланысты өтпелі кезеңдегі Қазақстанның қаржылық және ақша-несиелік қатынастарына
Бірінші кезең (1986-1989 жж.) өткен жылдардағы экономиканың дамуына сындық
Екінші кезең (1990-1991 жж.) республикада нарықтық қатынастарды енгізуге бет
1990 жылдан бастап республикада өндірілген ұлттық табыс он екі
Үшінші кезең (1992 жылдан бастап, одан кейінгі жылдар). 1992
Ссудалық қарыздардың көлемінің қысқаруы бағалардың жоғарлауы есебінен кәсіпорындардың (сондай-ақ
Соныменен бірге, толығыменен республика бойынша қысқымерзімді ссудалар бойынша қарыздардың
Несиелік ресурстардың негізгі бөлігі банктердің ссудалары бойынша уақыты өткен
Орталықтандырылған несиелік ресурстарды қолдануда да жағымсыз көріністер қалыптасыт. Орталықтандырылған
1992 жылдың 1-ші қаңтарында толығымен республика бойынша несиелік салымдардың
1991 жылы несиелік салымдардың құрылымында мәнді өзгерістер жүрді. Осылай,
1991 жылмен салыстырғанда 1992 жылы Қазақстанның үкіметіне берілген несиелік
Осыған байланысты Қазақстан экономикасының басты мәселелерінің бірі тек несиелік
Соңғы жылдары бағаларды ырықтандыру мен экономикадағы дағдарыстық құбылыстар жағдайында
Республикада экономикалық және қаржылық тұрақтылық қажіргі жағдайда тиімді қаржы-несие
Осы жағдайларда Ұлттық банк пен үкімет тұрақтандыру кезеңіне өзінің
Толығымен ақша-несие жүйесінде және ұлттық валютаны тұрақтандыру саясатын бірден
Экономикалық үрдістерді мемлекеттік реттеу қоғамдық жүйені басқарудың ажырамас элементі
Әлемдік тәжірибе реттегіштердің жүйесін жасап шығарды, оларға жататындар: әкімшілік-құқықтық,
Соңғы жылдары Қазақстанда экономикалық өсу байқалады. Бірақта ол экономикадағы
Үкіметтің іс-әрекеттер бағдарламасында табиғи ресурстарды тиімді қолдануды мәнді жоғарлатуды,
Қазіргі кезеңде экономиканың көтерілуіндегі, бәсекеқабілетті тауарлар мен қызметтерді өндіруді
2010 жылға жиынтық ішкі өнімдердің көлемін екі есеге өсіру;
экономиканың ұзақмерзімді жоспарында бәсекеқабілетті негіздерді құру.
Қойылған тапсырмаларды шешудің тағы бір жолы тұрақты экономикалық өсуді
Дамыту бюджетін жеңілдетілген сыртқы қарыздар, инвестициялық бағыттар үшін мемлекеттік
Дамыту бюджетінің шығысы жобаларды инвестициялау үшін оперативті, ойластырылған және
Кәсіпорындарды тікелей несиелендіру үшін дамытудың мемлекеттік несиелік ұйымдарын (ДМНҰ)
ДМНҰ негізгі тапсырмасы қаржыландыру мұқтаждығы бар экономиканың приоритетті салаларындағы
ДМНҰ Үкіметпен белгіленген шекте қосымша несиелік ресурстарды тартуға мүмкіндігі
ДМНҰ қарыз алушы кәсіпорындармен әрдайым тығыз өзара байланыс негізінде
Қазақстанның Даму Банкінің құрылғанын ерекше атап кету керек, ол
Ішкі ұлттық жинақты шоғырландыратын институционалды инвесторларды әрі қарай дамыту
Инвестициялаудың жоғарыда көрсетілген шарттарын құру көмегімен Қазақстан Республикасының
металлургия өнеркәсібінде және металлдарды өңдеуге жекелеген жоғары технологиялық жобалар
дамытудың мемлекеттік несиелендіру ұйымдарымен шағын кәсіпкерлік пен импортты ауыстыруды
машина жасауда аз тоннажды өндірісті құру үшін дамыту мемлекеттік
газ өндіру өнеркәсібіндегі жекелеген жобаларды дамыту мемлекеттік несиелендіру ұйымының
мемлекеттің қатысуымен ұйымның лизингтік қоры үшін ауылшаруашылығы техникасын
приоритетті жобаларды дамыту мемлекеттік несиеленлдіру ұйымының орта- және ұзақмерзімді
импортты ауыстырушы өндіріс үшін мемлекеттік несиелендіру ұйымдарының орта- және
импортты ауыстыру бағдарламасы шегінде тоқыма өндірісін мемлекеттік несиелендіру ұйымдарымен
ақпараттық технология, биология, химия, фармация мен медицина (микробиология, биохимия,
Маусымдық операцияларды мемлекеттік субсидиялаудың негізгі формаларының бірі ресурстарды арзандату
Өндірушілер үшін маусымдық несиелерге қол жеткізуді қамтамасыз етудің басқа
биржалық саданы дамыту және фьючерстік операцияларды кеңейту;
өндірістік контрактацияны дамыту,
агроиндустриалды сферада тік өндірістік интеграция шегіндегі несиелендіру;
селолық несиелендіру серіктестерімен несиелендіру, сондай-ақ селолық несиелік корпорацияларын құру
маусымдық ресурстарды жеткізуші фирмалардың тауарлы несиелері;
операциялық лизингті дамыту.
«»Қазақстан -2030» даму стратегиясында, Қазақстан Республикасының «Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік
Қазіргі кезеңде шағын кәсіпкерлік мемлекеттік және қоғамдық қолдауға, оны
2001-2005 жж. Қазақстан Республикасының әлеуметті-экономикалық дамуының индикативті жоспары жобасында
Шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау қоры экономиканың бұл секторындағы
Қазақстанда шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту бірқатар мәселелерді шешуді
Экономиканы мемлекеттік реттеудің басты тапсырмасы экономиканың тиімді қызмет етуі
Қазақстан Республикасының несиелік жүйесі: мәні, қызметтері және құрылымы
Несиелік және қаржылық операциялардың негізгі масасын бақылайтын несиелік жүйенің
Қазақстанның банктік жүйесі 1990 жылдың 07 желтоқсанында Қазақ ССР-да
Толығымен несиелік жүйенің жалпы құрылымы схемалық түрде келесідей түрде
Несиелік жүйемен өз қызметтерін орындау кезінде несиелік қатынастар пайда
Бірақта несиелік қатынастардың мазмұны ақшалай капиталды бөлумен және оны
Несиелік қатынастар екіжақты мінезге ие және шарыушылық субъектілері үшін
Сурет 1. Несиелік жүйенің құрылымы
Екіжақты қатынастар болуы мүмкін: шаруашылық ұйымдар мен несиелік жүйенің
Несиелік қатынастар несиенің экономикалық категориясы қызмет еткен кезде негізінен
Несие екі формада болады: тауарлы және ақшалай. Тауарлы несие
Несиелік жүйе банктік және басқа да несиелік мекемелер, несиелік
Аралас несиелік жүйе қиында, көпзвенолы құрылымға ие болады. Егер
Қызмет көрсетуге мамандануы, шаруашылық звеноларға көрсетілетін несиелі-қаржылық қызметтерінің көлемі
Орталық (Ұлттық) банк – бірінші деңгейлі басты мемлекеттік банк,
Тікелей және тура әсер етуші мен реттеу, бақылау және
Коммерциялық (екінші деңгейдегі банктер) банктер ссудалық капитал нарығының әртүрлі
Мамандандырылған несиелік мекемелер (оларды тағы да парабанктік ұйымдар деп
Парабанктік мекемелер не клиенттердің белгілі бір типіне қызмет көрсетуге,
Бұл мекемелер үшін екі жақты бағыныштылық мінезді: бір жағынан,
Несиелік жүйе, қаржылық институттар жүйесі ретінде, уақытша бос ақшалай
біріншіден, инвестициялық ресурстарды қолданушы компаниялар мен инвестициялық ресурстар иелері
Мысалы, ссудалар бойынша неғұрлым жоғары пайыз төлеуге немесе оларды
- екіншіден, екінші ретті өз міндеттемелерін шығару бойынша несиелік
Несиелік жүйенің микроэкономикалық қызметтеріне жататындар:
клиенттерінң сұранысын қанағаттандыру: біреулерін олардың бос ақшалай қаражаттарын тарту
тәуекелдерді қысқарту;
өндірістерді қаржыландыру көздерін кеңейту.
Несиелік институттардың несиелік және инвестициялық қызметтері жинақталған ақша ресурстарының
Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, капитал жинақтаудың ішкі көздері шешуші
Жинақтар, ссудалық капитал мен нақты экономика арасындағы ұйымды-экономикалық қатынастар
Нарықтық экономикада несиелік жүйе өндірістік кәсіпорындардың дамуы үшін
Қазақстанның шаруашылықтандырудың нарықтық формасына көшуіне байланысты және осы кезеңде
Несиелік жүйені өзіне банктерді, зейнеткерлік қорларды, сақтандыру қорларын және
1. несиелік-есеп айырысу қатынастарының, несиелендіру формалары мен әдістерінің жиынтығы;
2. несиелік ұйымдардың (қаржылық-несиелік институттардың) жиянтығы.
Осылай, несиелік жүйені екі жақты қарастыруға болады. Несиелік жүйе
Жүйе дегеніміз белгілі бір тұтастықты, бірлікті көрсететін біртұтастыққа ұйымды
Банктік жүйенің негізгі қызметі несиелендіру болып табылады. Халықаралық
Несиелендіру жүйесінің базалық элементтері бір-бірінен ажырамайды және тек солардың
Қазіргі жағдайларда ерекше мәнді объектіні, субъектіні және қамтамасыз ету
Несиелер: формалары, түрлері мен олардың классификациясы
Несие экономикалық категория ретінде өз формаларына ие болады. Форма
Несиенің түрі – бұл белгілі бір экономикалық қатынастар ретінде
Классификация – бұл несие түрлері мен формаларынан да өте
Банктік несие – бұл ақшалай ссуда түрінде қарыз алушыларға
Банктермен берілетін несиелер несие бойынша (негізгі қарызы мен сыйақысына
стандартты;
күмәнді, оның өзі субстандартты, қанағаттандырылмаған және жоғары тәуекелді күмәнді
үмітсіз.
Стандартты несие – бұл қайтару мерзімі жақындамаған және күмән
мерзімінде өтелмеген несиелерді жоқ деп мінезделетін меншіктік капиталмен қамтамасыз
несиені сенімді және өтемді қамтамасыз ету. Қарыз алушыға берілген
Бұл категориядағы несиелерде олардың қайтарылмай қалуы мүмкін деген белгісі
Субстандартты несие деп танылады, егер де келесідей негіздемелердің біреуі
негізгі қарызы мен сыйақысын қайтару бойынша төлемдерді 30 күнге
төлеу уақытын бір реттен артық создырмаған.
Бұл топтағы несиелерге қаржылық жағдайлары тұрақты, бірақ белгілі бір
Қарыз алушыға сәйкестендірілген несиелік ақпарат саны санының болуы міндетті.
Қанағаттандырылмаған несие деп келесідей негіздемелерінің біреуі бар кездегі несие
негізгі қарызы мен сыйақысы (қызығушылығы) бойынша төлемдерін 30-дан 60
бір реттен артық ненсиенің төлеу уақытын создыру;
қарыз алушыға сәйкестендірілген несиелік ақпарат жинағы жоқ.
Банкте қарыз алушы туралы ақпарат болмаған жағдайда клиенттерге берілетін
Жоғары тәуекелмен күмәнді несиелер деп келесідей негіздемелердің біреуі бар
негізгі қарызы мен сыйақысын (қызығушылығы) қайтару бойынша төлемдерін 60-тан
негізгі қарызы немесе сыйақысын (қызығушылықты) жабу үшін табыстарын алудың
1 жылдан артық емес мерзімге санацияларды жариялау;
қарыз алушыға материалдық залал келтіретін, бірақ оның қызметін тоқтатуды
басқа банктерден алынған несиелері мен кепілдіктері бойынша уақыты өтіп
Үмітсіз несие деп келесі негіздемелердің біреуі орындалған уақыттағы несие
негізгі қарызы мен сыйақысын қайтару бойынша төлемдерін 90 күннен
қарыз алушыны банкрот деп жариялау;
бір жылдан артық уақытқа санациялар жариялау;
қарыз алушыға материалдық залал келтірген, және/немесе өзінің қызметін жалғастыруға
Стандарттыққа жатқызылатын ұзақмерзімді несиелер (3 жылдан жоғары мерзімге) бойынша
Өзінің міндеттемелері бойынша сенімді төлемші репутациясына ие қаржылы-тұрақты қарыз
30 күннен артық күнге аударылған сыйақыларды кешіктірген жағдайда банк
Контокоррентті несие сондай-ақ банктік несиелерге жиі қажеттілік тудыратын
Контокоррентің түрлілігі овердрафт болып табылады, онда есептік шот дебеттік
- болжалынған кезеңде клиенттің меншіктік қаражаттары оның шығындарыннан жоғары
- осы банктің мерзімдік депозитіне оның ақшалай қаражаттарының қажетті
Контокоррент бойынша және овердрафт бойынша несиелендіру кезінде ссудалық борышы
Вексельді несие ұсынушы және вексель берушінікі болып бөлінеді. Ұсынушылық
Есептік несие – дисконтты алып тастаумен вексель бойынша төлем
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің ресми анықталған есептік ставка деңгейіне;
ақша нарығындағы және капиталдар нарығындағы пайыздық ставкалар деңгейіне;
вексельдің сапасына;
ұсынылатын вексельдер көлеміне;
банк үшін клиенттің маңыздылығы.
Банк есептік несие бойынша қарыз алушымен келісім – шарт
төлемші туралы алынған мағлүматтар теріс болса;
вексель бойынша төлемші акцептері, яғни трассатпен вексельде белгіленген мерзім
төлемшінің қаржылық жағдайы нашарласа.
Соныменен қатар, банк сондай-ақ векселді беру негіздемесін тексереді.
Вексел беруші несиесімен жай ақшалай несиені банктен алу қамбаттылығынан
* қысқамерзімді вексельдермен несиелендіру;
* мерзімсіз вексельдермен несиелендіру. Вексельді ұстаушының сыйақысы вексель номиналына
Жалгерлік несие (лизинг) және капиталдық салымдарды қаржыландыру белгілі бір
* оперативті, ол бойынша жабдықтар жалға алу мерзімінде толығыменен
* қаржылық лизинг- толық сатып алынатын лизинг, өйткені мерзімі
* қызмет көрсетумен лизинг, яғни жалға берілген жабдықты ұстаумен
* ливередж лизинг – жалға берілетін жабдық құнының үлкен
* қоржындағы лизинг – жабдықтарды жалға беру кезінде, ғимараттар
* тікелей лизинг - жалға алушы мүдесіне шығарушы-кәсіпорыннан жалға
* қайтарымды лизинг – біруақытта шығарушы-кәсіпорынның өзінің мүлкінің бір
* қайта жаңартылатын лизинг –лизингтің бірінші мерзімі өткеннен кейін
* жанама лизинг, мүліктерді беру делдалдар арқылы жүргізіледі;
* қозғалмайтын мүлік лизингісі;
* қозғалатын мүлік лизингісі;
* бұрыңғы қолданылған мүлік лизингісі;
* таза лизинг, егер де берілетін мүлікке көретілетін қызметтің
* қызметтердің жартылай жинағымен лизинг – лизинг беруші лизинг
* ішкі лизинг – мәмілеге қатысушылардың барлығы бір елдің
* транзитті лизинг – лизингтік операцияларды жасаушылар әртүрлі
* экспорттық лизинг – лизинг алушы шет елдері болып
* импорттық лизинг – лизинг беруші шет елдері болып
* фиктивті лизинг-мәсіле алып-сатарлық мінезге ие болады;
* нақты лизинг – жалға беруші салықтық жеңілдіктерге ие
* ақшалай төлемді лизинг;
* компенсациялық төлеммен лизинг – төлемдер лизингке берілген жабдықтардан
* аралас төлеммен лизинг;
* құралдарды тартумен лизинг – бұл жалға берілген
* лизинг "стандарт" – жеткізуші жабдықтарды кредиторға (банкке)
* "жеткізуге" лизинг – басқа желгерлерді табу шартымен кредиторға
Осыменен лизингтік операциялардың классификациясы бітпейді. Лизинг салыстырмалы жаңа банктік
* заем. Банк лизингке берушіні немесе лизинг алушыны несиелендіреді.
* міндеттемелерді сатып алу. Банк лизанг берушіден регресске құқықсыз
Нарықтық қатынастарға көшу кезінде банктер қызметінің бірігуі жүреді.
Біріктіруді құрудың мақсаты ірі шараларды қаржыландыруды жүргізумен байланысты. Мұндай
Банкаралық несие – банктердің өзара уақытша бос ақша қаражаттарын
Ломбардты несиелендіру – Ұлттық банкпен мемлекеттік бағалы қағаздарды кепілдікке
Ломбардтық несиенің маңызды түрлеріне жатады:
* талап етілген уақытта алу шартында бағалы қағаздарды кепілдікке
Тауарлар кепілдігіне ломбардтық несие.
Бағалы металлдар кепілдігіне берілетін ломбардтық несие.
Талаптар кепілдігіне берілетін ломбардтық несие. Мысалы: еңбек ақыны төлеуге
Қарыз алушы үшін ломбардтық несиенің құны пайыздардан және комиссиялық
Ипотекалық несиелеу – қозғалмайтын мүлікті кепіддікке қоя отырып берілетін
Типтік (стандартты) ссуда, бұл кезде қарыз алушы бірқатар соманы
Өспелі төлемдермен ссудалар. Негізгі қарыздың деңгейі пайызымен біршама уақыт
Салымдар сомасының кезеңді өсуімен ипотека. Бұл жағдайда әрбір кезең
Кепілдік шотпен ипотека және төмендетілген ставкамен алынатын қарыз. Қарыз
Төлемлерінің өзгермелі сомасымен ипотека қарыз алушы негізгі қарызын немесе
Пайыздық ставкасын кезеңділікпен қарастыру ссудасы. Мұндай түрде қарызды ұзақмерзімді
Өзгермелі пайыздық ставкамен ипотека. Ставка деңгейі келісім-шартта нақты деңгей
Мүліктің өсімін бөлумен ссуда. Несие беруші ссуданы төмендетілген пайыздық
Кері аннуитетпен закладтық. Үйді кепілдікке салудан оның иесінің алатын
Ипотекалық ссудалар құрылыстық цикл үрдісінде аралық қаржыландыру формасы ретінде
Банктік ссуда қарыз алушылардың типтері бойынша келесідей түрде классификацияланады:
Банктік емес қаржылық емес мекемелерге (сақтандыру компаниялары мен қаржылық
Сауда-өнеркәсіптік кәсіпорындарына (жеңіл, тамақ өнеркәсбінің кәсіпорындары, саудалық-жабдықтаушы, дайындау салаларының
Ауылшаруашылығы кәсіпорындарына ссудалар өсімдік және мал шаруашылықтарына маусымдық шығындарды
Бірақта ауылшаруышылығы ссудаларын беру банк үшін білгілі бір тәуекелдерді
Жеке тұлғаларға ссудалар.
Әлемдік банктік тәжірибе жеке тұлғаларды несиелендірудің бірқатар қағидаларын шығарды,
қарыз алушының несиеқабілеттілігі мен төлемқабілеттілігін тексеру;
несиелік келісім-шартты құру;
несиені қамтамасыз ету туралы қортынды жасау.
Халыққа несиелік қызметтерді көрсету тұтынушылық және персоналды ссуда түрінде
Олардың ішіндегі неғұрлым кең тарағандары келесілер:
1. Мерзімі бойынша несиелер:
а) мерзімсіз несиелер белгіленбеген мерзімге банктермен берілетін несиелер (талап
б) мерзімдік несиелер:
-өте қысқа - 3 айға дейінгі;
-қысқамерзімді - 1 жылға дейінгі;
-ортамерзімді - 3-5 жылға дейінгі;
-ұзақмерзімді - 5 жылдан жоғары.
2. Қамтамасыз етілу түрлеріне қарай:
-клиенттің мүлкін кепілдікке қою;
-заңды тұлғалардың кепілдемесі мен кепілдендіру;
-бағалы қағаздар. Несиені қамтамасыз ету ретінде банк қарыз алушыдан
3. Ссудаларды беру әдістері бойынша. Жекелеген қарыз алушыларды банктермен
Бірінші әдісіне сәйкес банкпен несие беру туралы шешім клиенттің
4. Өтелу тәртібі бойынша:
- біртіндеп өтелетін ссудалар (айсайынғы, тоқсан сайынғы, жыл сайынңы
- қандай да бір ірі мәмілелерді жүзеге асыруға берілетін
- ссуданы өтеудің жеке графигі белгіленген, несиелік келісімде анықталған
5. Пайыздарын төлеу тәсілдері бойынша:
- қарапайым ссудалар;
-несиені беру кезінде ссудалық пайызды (дисконтты) ұстау қарастырылған дисконтты
6. Несие валютасын таңдау бойынша:
- ұлттық валютадағы ссудалар;
- неғұрлым тұрақты валютаға баламасында ұлттық валютадағы ссудалар;
- шетелдік валютадағы ссудалар;
- бірнеше валютада берілетін ссудалар.
Тұтынушылық несиелердің кейбір түрлерін неғұрлым толық ұйымдастырылуын қарастырайық.
Білім алуға ссудалар – бұл төмен деңгейлі банктік пайызбен
Жекелеген шарттармен ссудалар – күрделі сатып алуларға (үй, автомобиль,
жай төлемдер, ай сайынғы ссудаларды өтеу мен банктік пайыздарды
тек пайыздарын аудару, ал несиенің негізгі сомасы қарыз алушы
Төлемін созумен несие – бұл ұзақ қолданылатын тауарларды сатып
- қаржылық мекеме саудалық фирманың делдалдық көмегінсіз несиені береді.
- банк клиентіне қаржылық қызмет көрсетуді саудалық фирмамен бірге
- вексель қолданылады. Сатып алушы тауарлардың 25-тен 40 пайызына
Персоналды несиелер не қамтамасыз етілмеген формадағы несие түрінде,
Персоналдық несиелерді берумен қатар банктер ерікті коммерциялық құрылымдардың бастықтарына
Көрсетілген банктік несиелердің классификациясы өзін толығыменен бітірген жоқ. Банктік
1997 жылдың аяғында Еуропалық Қайта құру мен Даму банкінің
1. Микронесиелер, олардың мөлшері $500-ден $30 мың арасында ауытқиды,
2. Аз көлемдегі займдар, олардың мөлшері $30 мыңнан $75
Несиелендірудің екі түрі бойынша пайыздық ставкалар жергілікті банктермен нарықтық
Сондай-ақ, банк-агенттер және гарант рөлінде шығатын жергілікті банктер арқылы
Несиелендіру шарттары:
Несие сомасы 25 мың АҚШ долларынан 300 мың АҚШ
Барлық несиелер АҚШ долларында беріледі және өтеледі;
Өтеу мерзімі 3 жылға дейін, оның ішінде 6 айға
Жылдық пайыздық ставкасы - 18%;
Несиелерді өтеу ай сайын жүргізіледі.
Бұл несиелік жолмен берілетін қаражаттар тек өндірумен және қызметтер
Шағын және орта бизнесті несиелендіру сферасында қазақстандық банктердің белсенділігінің
БӨЛІМ 2 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕ ЖЫЛЖЫМАЙТЫН МҮЛКТІ БАҒАЛАУ
2.1 Жылжымайтын мүліктің нарықтық құнын бағалау әдістері және салыстырмалы
Бағалаудың нарықтық әдістері жылжымайтын мүлікпен максималды тиімді билік етуге
Жекешелендірудің бірінші кезеңінде, біріккен кәсіпорындарды құру кезінде осындай бағалауды
Нақты материалдық қаражаттарымен нығатылған дәрежеге өз жарғылық капиталын өсіруге
Қозғалмайтын мүлік құнын жоғарлату және оның коммерциялық қолдану перспективаларын
Нарықтық құн неғұрлым ықтималды бағаны білдіреді, ол шыншыл мәмілені
Сатып алушы мен сатушы типтік, стандартты уәждемелер негізінде әрекет
Өз мүдделерін неғұрлым толық қанағаттандыруға ұмтыла отырып әрекет етеді
Объект ашық нарықта жеткілікті уақыт тұрды және мәмілені құру
Төлем ақшалай формада жүргізіледі немесе нақты ақшамен төлем жасаумен
Мәміле бағасы жай шарттарды бейнелейді және мәмілемен байланысты жақтардың
Объект жай сұранысқа ие және нарықты танымалды пайдалылықпен
Объект жеткілікті тапшылықта, басқаша айтқанда, бәсекелестік нарықты құратын шектелген
Объект шеттету қасиетіне ие және қолдан-қолға берілу мүмкіндігі бар.
Қозғалмайтын мүлік құнына әртүрлі факторлар әсерлерін тигізеді, олар әрдайым
Қозғалмайтын мүліктің нарықтық құны болашақ экономикалық жағдайлардың көрінісі ретінде
Қозғалмайтын мүліктің нарықтық құнын бағалаудың үш негізгі әдәсән бөліп
салыстыру әдісі
шығындық әдіс
табыстарды капиталдандыру әдісі.
Сатудың салыстырмалы талдау әдісі.
Бағалаудың негізгі әдісі – бұл сатудың салыстырмалы талдау әдісі.
Сатударды салыстыру әдісі ұқсас бағаланатын объектілерді сату-сатып алу мәмілелері
Сәйкес нарықта салыстырылатын объектілерді жақын арада сатылуы бөлініп қаралады.
Мәмілелер туралы ақпараттарды тексеру: негізгі қатысушылардың (сатып алушымен немесе
Салыстырмалы объектілердің құндарын түзету.
Түзету үш негізгі формада жүргізілуі мүмкін: ақшалай, пайызбен, жалпы
Салыстырмалы әдісті қолдану кезіндегі маңызды сәт бағаланатын қозғалмайтын мүлік
Салыстыру бірлігі ретінде жергілікті нарықта дәстүрлі қалыптасқан өлшеуіштер қолданылады.
Салыстыру бірлігі ретінде салыстырмалы талдауды жүргізу кезінде қолданылады:
- аудан бірлігіне бағасы;
- магистраль бойындағы жер учаскілеріне бірлік бағасы;
- участік бағасы;
- жалға берілетін үй-жай ауданының бірлігіне баға;
- үй-жайдың жалпы ауданының бірлігіне баға,
- ғимарат көлемінің бірлігіне баға;
- бөлмесіне бағасы;
- квартирасына бағасы;
- әкелінетін табыс бірлігіне бағасы.
Салыстыру элементіне қозғалмайтын мүлік бағасына өзгерістерді туғызатын қозғалмайтын мүлік
меншіктің берілетін құқықтары құрамы;
сату-сатып алу мәмілесін қаржыландыру шарты;
сату шарты;
сату уақыты;
орналастыру орны;
физикалық мінездемелері;
экономикалық мінездемелері;
қолдану мінезі,
қозғалмайтын мүлікпен байланыссыз құнның компоненттері.
Салыстырылатын объектілерді сату бағаларына түзетулер келесідей тәртіпте жүргізіледі:
бірінші кезекте мәміле шарты мен нарық жағдайына жататын түзетулер
екінші кезекте қозғалмайтын мүлік объектісіне тікелей жататын түзетулер жүргізіледі,
Нарықтық ақпараттардың дұрыстығы мен санына байланысты түзетулер деңгейін анықтау
Шығындар бойынша бағалау әдісі.
Бұл әдісті жерді бағалау кезінде қолданылмайды. Тек кейбір жағдайларда
Шығындық әдіс инвестордың қозғалмайтын мүлікті сатып алған кезіндегі мүмкіндіктерін
Бағалаудың бұл әдісі объективті нәтижелерге әкеледі, егер де қозғалмайтын
Қозғалмайтын мүлікті бағалаудың шығындық әдісі келесідей реттілікте жүзеге асырылады:
жер учаскісінің құнын анықтау;
қалпына келтіретін немесе орнын ауыстыратын құнын қолдану арқылы жаңа
үйлер мен ғимараттардың жинақталған тозу деңгейлдерін анықтау;
жер учаскісінің құны мен үйлер мен ғимараттардың қалпына келтіру
Шығындық әдісті қолдану жаңа құрылысты талдау кезінде; ғимараттарды қайта
Табыстарды капиталға айналдыру әдісі.
Капиталдандыру әдісі қозғалмайтын мүлікті неғұрлым тиімді қолдануды талдаудан негізделген,
Қозғалмайтын мүліктің нарықтық құнын бағалау кезінде табыстарды капиталдандыру әдісі
болашақ табыстарды болжау;
болашақ табыстарды капиталдандыру.
Қозғалмайтын мүлік басты объектілетінен алынатын болашақ табыстар екі типке
Операциялық қызметтерден табыстар табыстар туралы есепті құру жолымен болжанады.
реверсияның абсолютті деңгейін тікелей белгілеумен;
иелік ету кезеңінде қозғалмайтын мүлік құнының салыстырмалы өзгеруін белгілеумен,
капиталдандырудың терминалды коэффициентін қолданумен.
Тікелей капиталдандыру әдісінің бастапқы алғышарттары капиталдандырылатын табыстың тұрақтылығы және
Меншіктің толық құқығының құнын есептеу үшін капиталдандырудың жалпы коэффициентін
салыстырмалы сатылымдар талдауы;
қарыздарын жабу коэффициентін қолданумен есеп.
Қаржыландыру жағдайларын есепке алмай қазіргі құнын есептеу кезінде берілім
Соңғы уақытта бағалаушылардың қызметіне сұраныс және олардың кәсіби дайындығы
Әрине, банктер жағынан осындай операцияларды жүргізуге үлкен қызығушылықтар пайда
Бағалау сондай-ақ аймақтық салықтық саясат шегінде де қажет. Әлемдегі
Кәсіби бағалау бойынша қызметтердің құны бағаланатын объектілердің типіне байланысты,
«Эксперт PRO» ЖШС-де өндірістік тәжірибе өту кезінде, қызметкерлермен бірге,
Объектіні суреттеу объектінің орналасқан жерінен, соныменен қатар объектінің өзін
Қозғалмайтын мүлік объектісін суреттеу.
Ерікті тұратын квартира, жалпы жағдайы жақсы, бес қабатты үйдің
Жалпы ауданы – 51,1 кв.м., қосымша – 22 кв.м.,
Кесте 1. Тұрғын үй мүлкін суреттеу
Үй - жай Ауданы, кв.м.
Тұрғын 17,4
Ванна 3,3
Коридор 6,9
Дәретхана 1
Ас үй 10,8
Тұрғын 11,7
Кесте 2. Құрылыстық элементтері
Ірге тасы Бетон
Қабырғалары Панельді
Шатыры Шиферлі
Кесте 3. Әрлеу элементтері
Қабырғаларының сыртқы кеңістігі Зауыттық әрлеу
Қабырғалардың ішкі отделка Түс қағаздар
Төбесі Левкас
Едені Линолеум
Санузел Кафель
Терезелері Ағаш зауыттық
Кіре беріс есік Темір
Комната аралық есіктер Ағаш зауыттық
лоджия балкон Шыныланған
Кесте 4. Инженерлі қамтамасыз етілуі
Суық сумен жабдықтау Орталықтандырылған
Электр энергиясымен жабдықтау Орталықтандырылған
Ыстық сумен жабдықтау Орталықтандырылған
телефондандыру Бар
Желдендіру Типтік
Газбен қамтамасыз ету Орталықтандырылған
канализация Орталықтандырылған
Алматы қаласындағы қозғалмайтын мүлік нарқына зерттеу жүргізілді, салыстырмалы объектілер,
Объектілердің жалпы ауданының 1 шаршы метрінің өткізу құндары есептелінді.
Қозғалмайтын мүлік объектілерінің мінездемелері анықталды және соған орай бағаларға
сату шартына (нақты мәміле құрылған кезде жеңілдік ұсынылады);
орналасқан жеріне;
сәулеттік шешім мен қабаттылығына;
әрлеу элементтеріне;
инженерлік қамтамасыз етілуіне.
Жалпы ауданының 1 шаршы метрінің орташа бағалары анықталды, соңғы
Кесте 5. Жылжымайтын мүліктің ұқсас объектілерінің бағасы
мінездемелері Жылжымайтын мүлік объектілері
бағаланатын объект салыстырмалы объектілер
1 объект 2 объект 3 объект
Құрылыстың орналасқан жері Аксай ықшам ауданы 3б Аксай
Қабат (қабаттылығы) 1(5) 3(5) 3(5) 5(5)
Жалпы ауданы, кв.м. 51,1 49 50 50
Тұратын ауданы кв.м. 29,1 30 30 30
Жуынатын бөлме, санузел 10,8 12 11 10
Бөлмелер Бөлек аралас аралас аралас
Қабырғаларының
материалдары изоляцияланған изоляцияланған изоляцияланған изоляцияланған
Ішкі әрлеу түсқағаз, кафель, линолеум түсқағаз, кафель, линолеум түсқағаз,
Инженерлік қамтамасыз етілуі Жылу, қалалық сумен қамтамыз ету-орталықтан, суық
Құны USD
41500 43000 44000
бағасы USD/кв.м
847% 860 880
Сатып алу шартына түзетулер % -10% -10% -10%
Түзетілген бағасы USD/кв.м 762,24 774 792
Орналасу жеріне түзетулер енгізу, % 0% 0% 0%
Түзетілген бағасы USD/кв.м 762,24 774 792
Құрылымдық элементтері мен техникалық жағдайына түзетулер енгізу, %
Түзетілген бағасы USD/кв.м 762,24 774 792
әрлеу элементтеріне түзетулер, % 5% 5% 0%
Түзетілген бағасы USD/кв.м 800,36 812,7 792
Инженерлік қамтамасыз етуіне түзетулер % 0% 0% 0%
Түзетілген бағасы USD/кв.м 800,36 812,7 792
Қабатына (қабаттылығына) түзетулер 0% 0% 5%
Түзетілген бағасы USD/кв.м 800,36 812,7 831,6
Орташа бағасы USD/кв.м 814,89
Квартираның жалпы ауданы кв.м 51,1
Нарықтық құны, USD 41640,66
Нарықтық құны KZT 5630233,64
өтемділік коэффициенті 0,7
Кепілдемелік құны USD 29148,46
Кепілдемелік құны KZT 3941163,55
USD бағамы
135,21
Осылай, нарықтық әдіспен анықталған, қозғалмайтын мүлік объектісінің нарықтық құны
2.2 Алматы қаласының жылжымайтын мүлік нарығының маркетингісі
Жылжымайтын мүлік нырығының жалпы мінездемесі және оның негізгі сегменттері.
Нарық – бұл тауарлар немесе қызметтерді сатушылар немесе жеткізушілер
Нарықтардың келесідей түрлерін бөліп көрсетуге болады, олар еңбек, қаржылық
Қозғалмайтын мүлік нарығы кез-келген ұлттық экономиканың мәнді құрамдастарының бірі
Жылжымайтын мүлік нарқының дамуы көптеген факторлар санына байланысты, олардың
Сұраныстың өзгеруі келесідей факторларға байланысты:
тұтынушылық талғам мен сатып алушылардың талғаулығы;
сатып алушылар саны;
сатып алушылардың ақшалай табыстарының деңгейі;
бірін-бірі ауыстыратын тауарларға бағалар;
салыстырмалы болашақ бағалар мен табыстарды тұтынушылық күту.
Ұсыныс заңы ұсынылатын тауар саны мен бағасы арасындағы тура
Қозғалмайтын мүлік тауарлық секторларға бөлінеді. Ондай секторлар бар-жоғы үшеу:
Тұтынушылық сегменттері басқаларынан мәнді ерекшеліктерімен бөлініп тұратын сатып алушылар
Нарықтық кеңісті бөлу кезінде көп бөліктер пайда болады, олардың
Объектілерді функционалды бағыттауы бойынша қозғалмайтын мүлік нарқы төрт негізгі
Бұл сегменттердің әрайсысы өз еркімен дамиды, өйткені өз заңдары
Қосымша аяқталмаған құрылыс объектілері нарығын бөліп көрсетуге болады, онда
Нарықтың жекелеген сегменттерінде қозғалмайтын мүлік өзін маусымдық ауытқуларға ұшырайтын
Қозғалмайтын мүлік сеншіктің ерекше түрін көрсетеді. Оны иелену, пайдалану
Нарықтың әрбір сегментінде екі құрамдас саны туралы айтуға болады:
- бірінші кезекті, жылжымайтын мүлікті нарықтағы тауар ретінде шығуын
- екінші кезекті, онда сатушылар мен сатып алушылардың (жеке
Жылжымайтын мүліктің айрықша ерекшелігі, ол микродеңгейде – тұрғын үй
Жылжымайтын мүлік сферасында нарықтық қатынастарды әрі қарай кеңейту жолында
Экономикалық мінездегі тосқауылдарға кіретіндер мемлекеттің инвестициялық, несиелік және салық
Жылжымайтын мүлік нарқының даму қарқындары мен масштабына нарықтық инфрақұрылымның
Жер ресурстарының шектеулігіжәне қоршаған ортаны қорғаумен байланысты мәселелер тосқауылдардың
Қазақстандық жылжымайтын мүлік нарығы көшпелі экономиканың барлық мәселелерін бейнелейді
Жылжымайтын мүліктің барлық жіктеп көрсеткен ерекшеліктері жылжымайтын мүлік нарығының
Жер нарығының қалыптаса бастауы қала сырттында жеке құрылысқа шектеуді
Табиғатты қорғау зоналары, тарихи ескерткіштер, ауылшаруашылығы егістіктері, ормандар және
Жер учаскілерін сатушылар мен саытп алушыларға әрбір территорияда, әрбір
Жер нарықтарын құрудың бастапқы кезеңінде үлкен жер массивтеріне ие
Жер реформасын әрі қарай жалғастыру үшін жер кадастрын құру
Әрекет етіп отырған заңдарға сәйкес жер учаскісінің иесі жерді
Осы кезде азаматтық-құқықтық мінездегі бірқатар шектеулер сақталады, әсіресе: жер
Жер учаскілерін және қала сыртындағы үйлерді сатып алушылар үшін
Жер учаскілеріне сұраныстың маусымдық шегі көптеген факторларға байланысты, және
Жарақтандырылған және жарақтандырылмаған жер учаскілері бағаларында мәнді айырмашылықтар бар.
Осы жарақтандырылған учаскілер қымбат тұрады, бірақ та жеке-дара құрылысшыларға
Жер нарығында жұмыс істейтін жылжымайтын мүлік агенттілігі сұраныс пен
Тұрғын үй тұрғызу үшін учаскілерге бағалар барлық жерде бау-бақшалық
Шаруа (фермерлік) шаруашылыққа арналған учаскілер учаскілердің басқа түрлеріне қарағанда
Бір жерде орналасқан, бірақ құру дәрежесінің, коммуникация жүргізу, келу
Қазіргі кездегі жаңа инфрақұрылымды құру перспективасы (канализация, телефон, күзет,
Қаладан алыстылығы жер учаскісінің бағасына күшті әсерін тигізеді. Алматы
Жердің ерекшеліктері мен бағытталуының престиждігі учаскі бағасын шамамен 4
Риэлтерлердің бағалауы бойынша ұсыныс бағасы сұраныс бағасын орташа 20-40
Ерекше атап кету керек, жер учаскілеріне қаражаттарды салу жылжымайтын
Қазақстандағы жер нарығы тұрғындар мен заңды тұлғалардың үлкен қанағаттандырылмаған
Тұрғын үйлік сферасындағы жылжымайтын мүлік нарығының перспективалары ең соңында
Тұрған жері бойынша үй жағдайларын жақсарту кезегіндегілер үшін келесілердің
әлеуметтік қолдануға муниципалды ақысыз үйлерді беру;
құрылыс құнының 70 пайызына дейінгі мөлшерде субсидия берумен үйлерді
құрылыс құнының қымбаттауын жартылай компенсациялаумен үйлерден тұратын жер беру;
болашақта төлеумен өзіндік құны бойынша тұратын жерлерді сату,
жеңілдетілген баға бойынша тұратын жерлерді сату.
Әлеуметтік қолданудағы тұрғын үй қоры бірінші кезекте мүгедектер мен
Басқа азаматтардың барлығы нарықтық баға бойынша муниципалды немесе жеке
Тұрғын үй мәселесін қиындататын қосымша себеп-салдар көптеген қазақстандық кәсіпорындардың
Ауылдық жердегі тұрғын үй қорларының үлкен бөлігі қайта құруды
Осы кездегі экономикада нарықтық қатынастарға көшу мемлекеттік бюджет есебінен
Осылай, тұрғын үй тапшылығының қиындатылуы кезінде, тұрғын үйлерді енгізу
Үйлерді ақысыз жекешелендіру Қазақстанда қысқа мерзімнің ішінде муниципалды және
Елдегі жалпы экономикалық жағдайдың қиындауына қарамастан, Қазақстанда үй нарығы
Сурет 2. Үйді сатып алу тәсілдері
Сурет 3. Үйді сатып алу кезіндегі факторлар құрылымы
Тұруға бағытталмаған үй-жайлар нарығы бірнеше сегменттерге бөлінеді, олар объектілердің
Тұруға бағытталмаған үй-жайлар нарығынының екі құрамын белгілеуге болады: бірінші
Құзырлы муниципалды билік органдары жүргізген конкурста риэлтерлік фирмалар, жеңіп
Тұрмайтын үй-жайларды жалға алушылар құқығынан басқа өз есебінен ағымдағы
Жалгерлік төлемдердің құрылымындағы мәнді орынды эксплуатациялық шығындар алады, олардың
Екінші ретті нарыққа қарағанда муниципалды коммерциялық конкурстардағы тұрмайтын үй-жайларға
Көптеген кәсіпкерлік құрылымдар жеке кіру жері мен оларды жабдықтандыру
Үй-жайлардың негізгі қалалық магистралға жақын болуы мен оған автокөліктің
Жалға алушы тұрмайтын үй-жайларды тек кеңсе ретінде ғана емес,
Адам тұрмайтын үй-жайлар үй-жай меншігінің иесінен, жалға алушыдан (субаренда)
Кеңселік және қоймалық жерлерге мұқтаждық тудыратын фирмалардың саны әрдайым
Жалгерлік төлем ставкалары, сондай-ақ тарихи ескерткіштер ретінде мемлекеттің қорғауындағы
Келісуші жақтардың келісімділігі бойынша жалгерлік төлем ставкасына коммуналдық қызмет
Адам тұрмайтын үй-жайлар нарығында төлем жасаудық әртүрлі формалары қарастырылады,
Инфляциямен байланысты бағалық жағдай әрдайым өзгеріп отырады, бірақта нақты
Ғимараттар мен адам тұрмайтын үй-жайларды меншікке сатып алу құрылыс
Адам тұрмайтын үй-жайлар нарығында біртіндеп ығысу жүріп жатыр. Бұрын
Бұл нарықтың потенциалды мүмкіндіктері кең. Үйлердің 90 пайызына жуығы
Осыменен бірге квартираларды және басқа да үй түрлерін сату-сатып
Соныменен бірге осының барлығы несиеге үйлерді алудың жаңа ашылған
Банк немесе оның туынды фирмасы құжаттарды жинауды жүзеге асырыды,
«Сол» долларлар – бұл квартираның нарықтық бағасы мен БТИ
Әрдайым жоғарылап отырған коэффициенттер БТИ бағасын нарықтық бағаларға күн
Бұрын азаматпен сатып алынған квартирадан (немесе болашақта сатылуы мүмкін
Квартираларды нарықтық қайта бөлу тұрғын үй қорын қолдануды жақсартуға
Сурет 4. Үйге деген құнның өсу себептері
2.3 Жылжымайтын мүлік құнына әсер ететін факторлар және оларды
Жағымды және жағымсыз қоршаған орта факторлары, бағалауды орындау
радон мен метан түріндегі табиғи факторлар, ауаның ластануы немесе
көршілес учаскілерден түсен немесе осы жерде бұрын және қазіргі
электрмагнитті және басқа да толқындар түріндегі ластану факторлары;
екінші ретті шикізаттарды қолдану кезіндегі ластану факторлары.
Жылжымайтын мүліктің барлық класы қоршаған орта факторларының құнына әсер
Жылжымайтын мүлікті бағалау бойынша жұмыстардың құрамына жылжымайтын мүлікке экологиялық
Бағалаушы оның зерттеулерді жүргізу кезінде алған ақпараттарын қоршаған орта
ластану немесе қауіп көзін сәтті және үнемді ығыстыруға болады
кез-келген тәсілмен ластанудың немесе қауіптің әсерін төмендету мүмкіндігі бар
ластануға бақылау жасайтын және оны реттеудің неғұрлым тиімді құралы
Ластану әсерін ығыстыру немесе көзін жою мүмкін болған жағдайларда,
Жылжымайтын нарық басқа, нарықтар сияқты елдегі өзгерістерге тез икемделеді.
Жылжымайтын нарықта жүріп жатқан жағымсыз процестер бірінші кезекте саяси
Қозғалмайтын мүлік нарығына жағымсыз әсер ететін негізгі факторлар болып
1. Саяси тұрақсыздық.
2. Қаржылық сектордың тұрақсыздығы.
3. Бірінші нарықтағы билік жүргізушілер саясаты.
4. Нарықтағы криминалдық жағдай.
5. Лицензияландыру жүйесінің жетілдірілмеуі.
6. Заңның жетілдірілмегендігі.
Федералды, сондай-ақ жергілікті билік органдарымен жүргізілген экономикалық саясат, тиімді
Барлық бар мәселелерге қарамастан, жылжымайтын мүлікпен операциялар қазіргі кездің
Ең соңында, жылжымайтын мүлік туралы заң өте қажет, онда
БӨЛІМ 3 НЕСИЕЛІК ЖҮЙЕНІ ЖӘНЕ БАҒАЛАУ ҚЫЗМЕТІНІҢ НОРМАТИВТІ НЕГІЗДЕРІН
Қазақстан Республикасында несиелеу жүйесін дамыту бағыттары
Банкир өзінің кәсіби қызметінің түрі бойынша цифрлар әлімімен және
Потенциалды шетелдік инвесторлар, сондай-ақ халық жағынан банктік жүйеге сенімнің
Егер де менің тақырыбым шегінде бейнелі салыстыруды қолдансақ, онда
Бірақта осы жағдай тек қазақстандықтардың өздерін ғана емес, соныменен
Егер де осы жағдайлар жасалмаса, онда біз Қазақстанда жақсы
Көбінесе Қазақстанда өз бизнесін жүргізуге келген шетелдік инвесторлармен жағдайда
Біздің қатаң ойымыз бойынша қоғамды нарықтық қайта құруда сәттілікке
Қазақстанның банктік жүйесінің дамуының өзекті мәселелері.
Соңғы уақыттардағы байқалған бірқатар тенденцияларға қарамастан, Қазақстандық экономиканың қазіргі
«Көлеңкелі» экономикасының жоғарғы үлесін, жетілдірілмеген салық жүйесін және елде
Экономика үшін күшті соққы қазақтандықтардың өз ұлттық валютасынан қашуы
Елді «долларландыру» өз алдына Қазақстанмен неғұрлым бай елдерді несиелендіруді
Бірақта Қазақстан жағдайында банк сенімділігінің басты факторының бірі билікпен
Банктік қызмет сферасындағы сияқты, экономиканың басқа секторларының бірінде Қазақстанның
Экономикалық орта үкіметтік жарлықтар мен нұсқаулар негізінде қалыптаспайды, ресурстар
Сондықтан да мемлекет отандық тауар өндірушілерге көмек көрсету шараларының
Біздің көзқарасымыз бойынша, үкіметке экономикаға мемлекеттің әсерінің әрі қарай
Егер де экономиканың нақты секторына инвестиция салудың белгілі бір
Бірінші кезекті шаралар ретінде халық шаруашылығы үшін ерекше маңызды
Осы, сондай-ақ бірқатар басқа шаралар, менің көзқарасым бойынша, отандық
Әрине, жоғарыда аталып көрсеткендей, республиканың банктік сферасындағы қалыптасқан жағдай
Қазақстанның банктік жүйесі дамуының қазіргі кезеңі үшін мінезді негізгі
Меншіктік ресурстар базасының нашарлығы;
Банктерде қалыптастырылған жүйелік экономикалық талдаудың болмауы;
Банктерде маркетингтік қызметтің нашарлығы, не мүлдем жоқтығы;
Коммерциялық банктердің қызметтерін реттейтін және мониторингті жүзеге асыруға мүмкіндік
Банктерді бағдарламалық қамтамасыз ету мен компьютерлендірудің төменгі деңгейі;
Банктер арасында дамыған көлденең ақпараттық байланыстардың болмауы.
Банкирлердің еңбегінің басты өнімі, құралы ақшалар болып табылады, бірақта
Соныменен қатар, отандық банктер кедей. Әлемдік банктердің бірінші жүздігінің
Нақты уақытта қазақстандық банктерде ұзақмерзімді қаржыландыру үшін жағдайлары жоқ.
Қазіргі банктердің қызметі маркетингтің барлық құралдарын қолданғаннан кейін ойлауға
Банктік маркетингтің толық кешені өзіне келесідей негізгі бағыттардағы жұмыстарды
Банктік қызметтер мен өнімдер нарығын оқып-үйрену, сәйкестендірілген нарықтардағы банктің
Жаңа банктік өнімдер мен қызметтер құруға, жаңа клиенттерді тарту
Банктік қызметтер мен өнімдерге тарифтер мен ставкалар ауданында банк
Банктік өнімдер мен қызметтерді өткізу арналары мен сұранысты және
Бірақта көптеген қазақстандық банктердің маркетингтік қызмет көрсету қызметі орталықтандырылмаған
Өзінің шешімін талап ететін маңызды мәселе коммерциялық банктер арасындағы
Банктік сферадағы бастаманың біртұтас бірігуі күрделі мәселе болып табылады.
Республикада Ұлттық банктің құрамында ерікті шаруашылқ есептегі ақпараттық және
Экономикалық тоқырау сабақтары нәтижесінде көптеген банктер банкроттыққа ұшырады, және
Жұмысшылардың жалақысын реттеу және олардың мүдделері мен құқықтарын қорғау;
Кәсіби оқыту үшін сәйкестендірілген мемлекеттік мекемелермен бірге типтік жоспарынды
Банктік жұмысшылардың квалификациясын жоғарлату бойынша ұйым құрамына қатысу және
Жаңа жағдайларға нарық субъектілерінің біртіндеп үйренуіне қарамастан, көптеген несиелік
Біздің республикамыздағы неғұрлым күшті коммерциялық банктердің көбісі өзінің тактикасы
Нақты уақытта Қазақстанда юанктік нарықтың қайта құрылу процесі байқалады.
Нарық жағдайында тек әмбебап коммерциялық банктер ғана өмір
Әрбір коммерциялық банк нарықтағы өз позициясын нығайтуға тырысады, оның
Осылай, банктік қызметтер нарығында өз ресурстарымен үздік басқара алатын,
Осының барлығы, ең соңында коммерциялық банктің қазіргі имиджімен бағаланады.
Имидж қоғаммен фирманы немесе тауарды, жеке тұлғаны байланыстыратын бейнені
Экономиканың басты секторы ретінде имидж туралы айтқанда, біз жиі
Банк нарықтық экономика жағдайында тек коммерциялық ұйымды көрсетіп қана
Банк имиджін оңды қалыптастырудағы маңызды мәнге қаржылық жағдайының сенімділігі
Коммерциялық банктердің толықты имиджі қоғамның ойында әртүрлі аспектілерді қабылдау
Клиент банктен өзіне тиесілі сервисін күтеді. Клиенттердің өз банктеріне
Қазір банктің әрбір жұмысшысы біледі, кім ағымдағы шотты жүргізсе,
Кеңес беру, ставкалар, тарифтер және пайыздар ауданындағы барлық салыстырылымдар
Соныменен қатар, клиенттер сыйақы ствакаларына ғана емес, сондай-ақ дивидендтер
Егер де қазақстандық банктер уақыт өзгерісіне икемделе алмаса, өзінің
Көптеген коммерциялық банктердің ресурстық базасында өзгерістер болып жатыр. Осыған
Қазақстандық банктік капиталдардың көлемдері, олардың жинақталу дәрежесі мен активтерінің
2005 жылғы инфляцияға салыстырмалы жағымды болжамдар Ұлттық банктің несиелері
Халықтың депозиті 5,3 пайызға өсті, шамамен 60 млрд. теңгені
2005 жылдың сәірінде банктердің жиынтық активтері 345 млн. теңгені
Былтырғы жылдың соңында Қазақстанда 57 банк қызмет етті (2004
3.2 Бағалау қызметінің нормативті негіздерін жетілдіру
Бұл бөлімде бағалау қызметінің нормативті негіздері талқыланады, бағалауға негізгі
Қазіргі күні Қазақстан Республикасында бағалау қызметін жүзеге асыру үшін
бағалаушылармен қолдануға міндетті бағалау стандарттары жоқ;
министрліктер мен ведомствалар жүргізетін бағалаушылардың конкурсы (аккредитациясы) үшін
Бағалаушылар міндетті сақтандыру полисіне ие болуы керек, бағалау объектісін
Бағалаушылар өз қызметтерін кәсіби қайта дайындау дипломы негізінде,
Қазір бағалау қызметі ауданында кәсіби қосымша білім беруді жүзеге
Бағалауға қолданылатын міндетті стандарттардың болмауы Бағалаушылармен Бағалаушылардың әртүрлі отандық
мүлікті бағалау мен стандарттар бойынша халықаралық комитеттің стандарттары;
еуропалық (ТЕССЛ/А);
бағалаушылар қоғамының стандарттары.
Бағалаушы бүгін қандай жүйеде қызмет ететінін өзі таңдайды –
Стандарттар жүйесіндегі маңызды орынды бағалаушылар этикасының кодекстері алады. Бағалаушының
Бағалау ауданындағы қызметте тұтынушылармен өз қатынасында, қоғаммен бағалаушы келесідей
1. Басқа бағалаушының кәсіби репутациясына залал келтірмеу немесе күмән
2. Бағалаушылар қоғамының кез-келген мүшесімен оған әйгілі болған стандартты
3. Тұтынушылар қызметін түсінбеушілікке әкелуі мүмкін кәсіби квалификациясы мен
4. Бағалаушы иелік ететін кәсіби тәжірибесі мен квалификациясын сәтті
5. Егер де бағалаушының квалификациясының, оның тәжірибесі, не қажетті
6. Объектіге болашақта бағалаушының жеке қызығушылығының тууын күткенде немесе
7. Бір істе бір ғана тапсырыс берушіге қызмет көрсету,
8. Клиентіне адекватты емес түсініктер кетуі мүмкін формадағы деректерді
9. Бағалау бойынша жұмыс авторын өтірік айту, жұмысқа қатыспаған
10. Жұмысты бірнеше бағалаушы, не бағалау фирмасы жүргізген кезде,
11. Қандай да бір меншікті тәуелсіз бағалауды жүргізу үшін
12. Өзінің жеке талғамдарына, мүдделеріне тәуелсіз түсінбеушілік тудырып отырған
13. Егер де келесі шарттардың біреуі сақталмаған кезде, гипотезалық
а) құн анық гипотезалық деп белгіленген;
б) барлық гипотезалық жіберілімдер суреттелген және олардың әрқайсысын қолданылуы
в) гипотезалық жіберілімдердің барлығы әрекет етіп отырған заңдарға қайшылық
г) гипотезалық бағалауды орындау мақсатталығы мен пайдалылығы уәжделінген;
д) жіберілген гипотезалық бағалаулардың біреуі де анық өзгеріссіз
е) гипотезалық бағалауды орындау заңды және нақты мақсаттарды қарастырады.
14. Бағалау нәтижесінен алынған құнның деңгейінен үлес түрінде бағалау
15. Кез-келген жабық немесе анық емес формада, яғни орындалған
Заңның толық болмауы және нашарлығы менеджменттің жалпы құқықтық сауатсыздығы
ҚОРТЫНДЫ
Көптеген экономистер несиелік саясатты кез-келген экономикалық саясаттың ажырамас бөлігі
Жылдамдылық және икемділік, яғни салық саясатымен салыстырғанда ақша-несие саясаты
Саяси қысымнан нашар тәуелділік. Мысалы, Мемлекеттік Думаға жаңа Орталық
Монетаризм, оның өкілдері ақша жағдайы мен айналымдағы ақша көлемінің
Бірақта, несие-ақша саясаты белгілі бір шектілікпен қиналады және нақты
1. Циклдік ассиметрия, яғни егер де қымбат ақша саясатын
Осы циклдік ассиметрия тек терең дағдарыс кезінде ақша-несие саясатының
2. Ақша айналым жылдамдығының өзгеруі. Осылай, ақшалай айналым көзқарасы
3. Инвестицияның әсері, яғни ақша-несие саясатының іс-әрекеті қиындайды және
Осылай, экономиканы мемлекеттік реттеу құралы ретінде орталық банкпен жүргізіліп
Қазіргі экономикада несиелік қатынастар кеңінен қолданылады. Сондықтанда несиенің теориялық
Несиелік жүйе ақшалай жинақтардың масштабын кеңейтеді, ақшалай қаражаттардың бір
Несиелік жүйенің рөлі мен мағынасы бірқатар көрсеткіштермен мінезделеді: несиелік
Осылай, несиелендіру жүйесі нарықтық экономикада маңызды рөлді атқарады. Ол
Онда банктер алғы орынды алады, сондықтан да банктік несиеге
Банктердің несиелік операцияларды дұрыс жүргізуі негізгі табыстарды алуға әкеледі,
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Указ Президента Республики Казахстан, имеющий силу Закона «О банках
Указ Президента Республики Казахстан, имеющий силу Закона «Национальном Банке
Бабичев М. Ю., «Банковское дело», Москва, 1996г.
Банки Казахстана, Алматы, №1, 3, 8, 10 2000г.
Банки Казахстана, Алматы, № 3, 2000г., стр. 30 –
Деловая неделя, Алматы, № 9, 19 2000г.
Жуков Е. Ф., «Общая теория денег и кредита», Москва,
Жуков Е. Ф., «Банки и банковские операции», Москва, 1997г.
Калиева Г. Т., «Кредитное дело», Алматы, 1997г.
Колесников В.И., «Банковское дело», Москва, 1998г.
Красавин Л. Н., «Международные валютно - кредитные и финансовые
Котелкин С. В., «Основы международных валютно – финансовых и
Лаврушин О. И., «Банковские операции», Москва, 1997г.
Лаврушин О. И., «Деньги, кредит, банки», Москва, 1997г.
Носкова И. Я., «Международные валютно – кредитные отношения», Москва,
Панорама, Алматы, № 6, 8, 10, 11, 15 2000г.
Девид Полфреман, «Основы банковского дела», Москва, 2005 г.
Усоскин В. М., «Основы банковского дела», Москва, 2004 г.
Челноков В. А., «Банки и банковские операции», Москва, 1998г.
Черкасов В. Е., «Банковские операции», Москва, 2003 г.
Ильясов К.К. . Финансово-кредитные проблемы развития экономики Казахстана \\
Кучукова Н.К. Макроэкономические аспекты реформирования финансово-кредитной системы Республики Казахстан
Райзберг Б.А.. Курс экономики: Учебник \\ Под ред.– ИНФРА-М,
Сейткасимов Г.С.. Деньги, кредит, банки: Учебник \\ Под ред.
Оценочная деятельность в экономике. Учеб. пособие/ Под общ. ред.
41
Мамандандырылған банктер: инвестициялық, инновациялық, есептік, ипотекалық, тұтынушылық несиелер,
Пошталық бөлімшелер
пошталы-жинақтық мекемелер
Пошталы-жинақтық жүйе
Мамандандырылған несиелі-қаржылық
институттар
Ұлтытқ эмиссиялық банк
Аймақтық эмиссиялық банктер
Эмиссиялық банктер
Эмиссиялық емес банктер
БАНКТІК ЕМЕС ЖҮЙЕ
БАНКТІК ЖҮЙЕ
НЕСИЕЛІК ЖҮЙЕ
Лизингтік фирмалар Факторингтік фирмалар Ломбардтар Несиелік серіктестіктер Өзара несие
Несиелік жүйе
Коммерциялық банктердің несиелік портфелін басқару
Банктік тәуекелдікті бағалау әдістерінің ақпараттық жүйесін тұрғызу
Ақшаның қажеттілігі, мәні және қызметтері
Валютлық қаржыларды реттеу
Несиелік операцияларды басқарудың ақпараттық жүйесін тұрғызу
Қр-ғы несие жүйесінің қалыптасуы мен дамуы
Несие операцияларын басқарудың ақпараттық жүйесін тұрғызу ( казкоммерцбанк материалдары негізінде )
Коммерциялық банктерде жылжымайтын мүлікті бағалау
Қазақстан Республикасындағы несие жүйесі және несиелеуді жүзеге асыратын мекемелер