Менеджменттің стратегиялық бағыты
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
I-бөлім. Менеджмент туралы жалпы түсінік
1.1. Менеджменттің мәні
1.2. Менеджменттің қызметінің түрлері
1.3. Менеджмент қызметі мен тәсілдері
1.4. Менеджмент құрылымы мен принциптері
II-бөлім. Менеджмент басқару жүйесінің қызмет түрі ретінде
2.1. Менеджменттің мәні
2.2. Менеджменттің әр түрлілігі
2.3. Менеджерлік қызмет пен оның тиімділігін жіктеу
2.4. Аттестациялық көрсеткіштер және орташа менеджерді бағалау
2.5. Менеджменттің стратегиясы мен тактикасы
2.6. Менеджменттің стратегиялық бағыты
III-бөлім. Менеджменттің негізгі бағыттары мен Қазақстандағы менеджмент
3.1. Менеджмент іс - әрекетінің бағыты
3.2. Қазақстандағы менеджменттің методологиялық негіздері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Күнделікті тұрмыста менеджмент сөзі белгілі бір ұйымдағы барлық адамдардың
Сонымен, менеджменттің бастапқы ұғымы - бұл басшылық.
«Менеджмент» ұғымының анықтамасына сүйенетін болсақ, онда менеджмент дегеніміз қазіргі
Сонымен, менеджменттің тиімділігін және менеджерлердің іс-әрекетін экономикалық табыстар, экономикалық
Кәсіпорын ең сапалы, әрі бағасы бір шама арзан тауарларды
Менеджменттің міндетіне, басшылық етуіне жаңа рыноктарды игеруіне жұртшылықтың мұқтажын
Менеджментті жеке адамдар арасындағы психологиялық қарым-қатынасқа тәуелді етеді де,
Менеджментке алуан түрде түсінік бергенімен, классиктердің бұл жөніндегі тұжырымдары
Тіпті маман болмағанның өзінде де, біздің кез келгеніміздің басқару
Менеджмент - нарықтық экономика жағдайында өндірісті тиімді басқарудың теориясы
Менеджмент – нақты мақсатты жүзеге асыру үшін кәсіпорын жұмысын
Менеджмент - бұл өнім, технология, өндірісті ұйымдастыру, басқару еңбегі,
Қазіргі кездегі менеджмент жоспарлау функциясы мазмұнының өзгеруімен, фактілерді жан-жақты
Менеджменттің бірнеше ұғымы бар: «Менеджмент-бұл жұмыс істеп тұрған коммерсиялық
Басқару ұғымының туындауы еңбек бөлінісінің пайда болуымен туындауымен байланысты.
Мұның өзі жалпы процестің қарым – қатынасы басқарушы функциямен
Сондықтан, әлеуметтік жүйелердегі басқару кең ұғымда қызмет түрі мен
Менеджер - ең көп тараған кәсіптің бірі. Бұл -
Барлық менеджерлер үшін, олардың қызмет орнына қарамастан, ортақ қызмет
Менеджер адамдарды жұмысқа ынталандырады, бағыттайды, ұйымдастырады. Оның бірден-бір құралы-жазбаша
Менеджердің жұмысы техникаға, есептеу операцияларына немесе өнім сатуға қатысты
Менеджерлік шеберліктің маңызды жақтарының бірі-келіссөз жүргізе білуі-әріптесінің мүддесін өз
I-бөлім. Менеджмент туралы жалпы түсінік
1.1.Менеджменттің мәні
Менеджмент ұғымы 19 - шы ғасырдың аяғында пайда болды.
Ағылшын тіліндегі Оксфордт сөздігінде бұл ұғымға мынадай түсінік беріледі:
1. адамдармен қарым-қатынас жасау әдісі, үлгісі;
2. билік және басқару өнері;
3. шеберліктің ерекше түрі және әкімшілік дағды;
4. басқару органы, әкімшілік бөлігі
Күнделікті тұрмыста менеджмент сөзі белгілі бір ұйымдағы барлық адамдардың
Тіпті білікті басқару саласының өзінде де менеджмент ұғымы түрліше
Сонымен, менеджменттің бастапқы ұғымы - бұл басшылық.
Іскер кәсіпорындар тек өз органдары, яғни басшылар, немесе менеджмент
Жеке кәсіпорын, өзінің праволық формаларына қарамастан, басшылығы болуы тиіс.
«Менеджмент» ұғымының анықтамасына сүйенетін болсақ, онда менеджмент дегеніміз қазіргі
Менеджменттегі басты нәрсе - өзіне кәсіпорын мүддесіне жауап беретін
Менеджменттің тағы бір анықтамасына сәйкес оның жұмыс істеу міндетіне
Кәсіпорын ең сапалы, әрі бағасы бір шама арзан тауарларды
Кәсіпорын - ең алдымен адамдар. Осыдан келіп бұл терминнің
Кәсіпорындағы адамдар өндірістік процестің маңызды элементі болып саналады. Жаңа
Менеджменттің міндетіне, басшылық етуіне жаңа рыноктарды игеруіне жұртшылықтың мұқтажын
Сонымен, Менеджменттің 2 ұғымы бар.
Бірінші ұғым. Менеджмент - бұл басқару, басшылық ету органы.
Екінші ұғым. Менеджмент - бұл адамдарды басқару (әрекет).
Өндірісті басқарудың ғылыми негіздерін қалыптастыру өткен ғасырдың соңғы жүз
ХIХ ғасырдың соңғы он жылдығында өнеркәсіптік электротехникада энергетикалық база
ХIХ ғасырдың аяғында физика саласында ғылыми революция болып, бүкіл
Химия саласында 1869 жылы Д. М. Менделеев ашқан элементтердің
Физика ғылымының жетістігі химияның физикамен тығыз байланысты екендігін анықтап,
Биология ғылымы саласында ағылшын ғалымы Дарвиннің «Түрлердің шығуы» (1856ж.)
Сонымен ХIХ ғасырдың аяғындағы ғылым, осының алдындағы дәуірде жинақталған
Әрине, капиталистік өндірісті дамытуға қажетті ғылыми ілімді теорияландыруға талпыныс,
Басқару мәселесіне алғашқы көңіл бөлу 1911 жылы байқалды. Сол
Бұған себепші болған жайт, жиырмасыншы жылдың басында адамдардың шыққан
ХIХ ғасырдың соңында құрылысы аяқталған трансконтиненталдық темір жол линиясы
Менеджмент – дәстүрлерді, тарихты, концепцияларды, институттарды, теория мен практиканы
Басқару практикасы, ұйымдастыру секілді өте көне. Басқару ісіне жетілдіруге
Үлкен Клод пен кіші Джордтың «Басқару ақыл-ойының тарихы» кітабында
Көне египеттер (мысырлықтар) бізге жазбаша ескерткіштер қалдырады. Онда әңгіме
Еңбекті басқару проблемасына көне гректер де көңіл бөлді. Платон
Жұмыскерлер арасындағы бірлесіп әрекет етуге қол жеткізу, сөйлеу мәдениеті
Көне римдіктерде мемлекеттік басқару жүйесіндегі қызмет сатысында төмен шелділердің
Көне Үнді ғалымдары «Артхамастра» трактатында (VI-III ғасыр) шаруашылық және
Үлкен Клод пен кіші Джордтың «Басқару ақыл-ойының тарихы» кітабында
Көне египеттер (мысырлықтар) бізге жазбаша ескерткіштер қалдырады. Онда әңгіме
Еңбекті басқару проблемасына көне гректер де көңіл бөлді. Платон
Жұмыскерлер арасындағы бірлесіп әрекет етуге қол жеткізу, сөйлеу мәдениеті
Көне римдіктерде мемлекеттік басқару жүйесіндегі қызмет сатысында төмен шелділердің
Көне Үнді ғалымдары «Артхамастра» трактатында (VI-III ғасыр) шаруашылық және
Дегенмен, шығыс ойшылдары бағыныштыларды көтермелеуге де зор көңіл бөледі
Ресейде елді және өндірісті басқарудың бірқатар маңызды идеяы Б
«Басшы нақты істен гөрі бұйрықтың алынғандығы және орындалғандығы, жауабы
1.2. Менеджменттің қызметінің түрлері
Менеджмент – дәстүрлерді, тарихты, концепцияларды, институттарды, теория мен практиканы
Басқарудың осындай жалпы қағидасы, деп атап көрсетеді авторлар, адамдар
1.Үкімет. Менеджмент ұғымы үкімет қызметіне қолданылмағанымен, Петерсон мен Плоуменнің
2.Мемлекеттік менеджмент. Көп мемлекеттік мекемелерді ұйымдастыру және сондағы қызметкерлерге
3.Әскери менеджмент. Мемлекеттік менеджменттің ерекше түрі. Қарулы күштерді ұйымдастыру
4.Құрама одақтық (ассоцияциялық) немесе клубтық менеджмент. Мемлекеттік мекемелердегі секілді,
5.Бизнес-менеджмент. Үкіметтіктен және мемлекеттіктен өзгеше келетін менеджменттің ерекше түрі.
6.Мемлекеттік меншіктегі менеджмент. Бизнес-менеджменттің арнайы түрі. Жеке меншік іскерлік
Петерсон мен Плоумен былай деп атап көрсетеді: менеджменттегі мұндай
Менеджментке алуан түрде түсінік бергенімен, классиктердің бұл жөніндегі тұжырымдары
Тіпті маман болмағанның өзінде де, біздің кез келгеніміздің басқару
Менеджмент-нарықтық экономика жағдайында өндірісті тиімді басқарудың теориясы мен практикасы.
Менеджмент –нақты мақсатты жүзеге асыру үшін кәсіпорын жұмысын басқаруға
Көрнекті американ экономисі В.В.Леонтьевтің анықтамасы бойынша: «Менеджмент-бұл өнім, технология,
Қазіргі кездегі менеджмент жоспарлау функциясы мазмұнының өзгеруімен, фактілерді жан-жақты
Кәсіпорын қызметі мақсатының бағыт-бағдарын білу, міндетті түрде қажет болып
Бірінші тип – мақсатты басқару. Барлық өндірістік және басқадай
Басқару процесінің өтуінің екінші типі – бағдарламалық басқару. Мұнда
Кәдімгі жоспардан бағдарламаның өзгешелігі – тапсырманы орындауды басқаруды «кідіртпестен»
Басқару процесінің үшінші типі – жағдайға қарай басқару. Бұл
Атап көрсететін жайт, практикада басқарудың жоғарыда аталған типтері сол
Мұндай үйлесімділікке, соңғы жылдары кең етек алған бағдарламалық мақсатты
Коммуникация дегеніміз – қарым –қатынас, екі және одан да
Басшы өзінің көпшілік уақытын мәліметтер алу және шешім қабылдау
Менеджерлер өз жұмысын ойдағыдай орындау үшін тиімді қарым –
Шет ел зерттеушілерінің пікірінше тиімсіз қарым –қатынас проблемалардың туындауының
Олар тұтынушылар мен жарнама арқылы және басқадай жодармен байланысады.
Сыртқы орта арқылы пайда болатын алуан түрлі проблеммаларға байланысты
Ұйымда мәліметтер бірінен – біріне беріліп, алмасып
Әр түрлі бөлімшелер аралығындағы коммуникация көлбеу коммуникацияға жатады. Кез
Басшы мен бағыныштылар коммуникация компоненттері болып саналады. Олар бөлімшелердегі
Басшы мен жұмысшы топтарының арасындағы коммуникация, басшы мен бағыныштылар
Коммуникациялық процесс - бұл екі немесе оданда көп адамдар
Мәлімет алмасу процесінің элименттері мыналар болып саналады:
- мәліметті жіберуші идеяны қорытушы немесе мәліметті жинаушы және
- символдар көмегімен кодталған мәліметтің өзін хабарлау;
-канал, мәліметті беру құралы;
алушы, бұл мәліметті қажет ететін адам.
Мәліметті алмасу барысында жөнелтуші мен алушы белсенді рөл атқарады,
- идеяның пайда болуы; кодтау және канал таңдау; беру;
Мәлімет алмасу процесінің кезеңдерін қарастырайық. Мәлімет алмасу идеяны тұжырымдаудан
Мәліметті жөнелтеуші кодтауға пайдаланатын, символ типіне үйлесетін каналды таңдай
Үшінші кезеңде жөнелтуші идеяны екінші бір адамға жеткізу үшін
Жөнелтуші хабарды жібергеннен кейін алушы оны декодтайды. Декодтау-бұл жөнелтушінің
Басшы мынаны ескеруі қажет: олардың басқа орындардан алған мәліметі
Басшы өз уақытының көншілік бөлігін әңгіме, кеңес өткізуге тікелей
Бірінші, қабылдауға-түсініп, ұғынуға қатысты кедергілер. Адамдардың қабылдап, ұғынуына алуан
Семантика-сөзді және айтылған сөз мәнін пайдалану әдісін зерттейді. Екіншіден,
Үшіншіден, вербалсыз (латынша вербалис-ауызша, сөздей деген мағынаны білдіреді) кедергілер.
Төртіншіден, нашар кері байланыс. Кері байланыс өте маңызды, өйткені
Бесіншіден тыңдай білмеу. Қарым-қатынас тиімділігін арттырудың маңызды жағдайларының бірі-адам
Жеке адамдар арасындағы қарым-қатынас тиімділігін арттыру үшін мынадай жайттар
- мұқият тыңдай білуге дағдылану.
- өз идеяңды айтпас бұрын айқындап алу;
- потенциалдық семантикалық проблемаларды қабылдай білу;
- өзінің дене тұрысыңа, қимылыңа, дауыс ырғағыңа зер салу;
- эмпатияға және ашық-жарқын әңгімеге көңіл бөлу. Эмпатия –бұл
- кері байланыс орнатуға тырысу.
1.3. Менеджмент қызметі мен тәсілдері
Менеджменттің бірнеше ұғымы бар. Вольфганг Хайер өзінің «Европада бизнес
Американ менеджмент мектебі жақсы басшының 12 ережесін ұсынады:
Басшы қуғындаушы болмауы тиіс. Өйткені, қуғындаушы қарамағындағы адамның ізіне
Басшы өз ісіне сенімді болуы, батыл мақсат қойғыш, табанды
Басшы ұйымдастыру және басқару туралы ғылымды жетік білуі тиіс.
Ол қол астындағылардың уақытын бағалай білуі тиіс.
Басшы қатал әрі талап қойғыш болуы тиіс. Алайда қаталдық
Сынды қабылдай білуі, әрі өзі де әділ сынай білуі
Басшы жылы шырайлы, әрі әдепті болуы тиіс.
Әзіл - оспақты түсіне білуі тиіс.
Әдетте әзілдеу жақсы көңіл - күйге байланысты, ал көңілдік
Айта да, тыңдай да білуі керек.
Үнемдеуге тырысу керек. Біреуі Энштейннен былай деп сұрапты: «Сіз
Басшы қарамағындағыларды жақсы білуі тиіс.
Өндірісті басқаруды дамытуға XVIII ғасырдағы ірі кәсіпорынға ауысқан өнеркәсіптік
Көне ұйымдастыру Қазіргі ұйымдастыру
Басшылардың біршама шағын болуы, орта буынды басшылардың мүлде болмауы
Басқарылмайтын қызметке қарағанда басқарылатын жұмыстар көбінесе бөлін беген және
Ұйымда басшылық қызметті иемдену, іскерлік қабілетіне қарай беріледі немесе
Ұйым үшін маңызды шешімдерді қабылдай алатын шағын адамдардың болуы
Бұйрыққа және сезімге үйрену.
Басшылардың көп болуы, орта буынды басшылардың көп болуы.
Басқару топтары айқын белгіленген, басқарылмайтын қызметке қарағанда, басқарылатын жұмыстар
Ұйымда басшылық қызмет көбісіне басшылық көбінесе туған күнінен бастап
Ұйым үшін маңызды шешімдерді қабылдай алатын көптеген адамдардың болуы.
Ұжымдық жұмысқа және тиімділікке сүйену
1.4. Менеджмент құрылымы мен принциптері
Саяси сана басты көзінің бірі – А. Смит пен
Капиталистік фабрикада адамдар еңбегін басқаруға социалистутопистер, мәселен, Роберт Оуэн
Оуэн еңбек өнімділігін арттыру үшін моральдық ықпалды да пайдаланған;
Осы келтірілген деректерден аңғаратынымыз – басқару барлық қоғамдық формацияда
Ғылыми менеджменттің пайда болуы Фредрик Уинслоу Тейлордың (1856-1915) есімімен
Тейлор концепциясының негізгі қағидалары:
1. Практикада қалыптасқан ескі, дәстүрлі жұмыс тәсілдерінің орнына ғылыми
2. Жұмысшыларды ғылыми критерий бойынша таңдау, ол арды жаттықтыру
3. Еңбекті ұйымдастырудың ғылыми ойластырылған жүйесін практикаға енгізу ісінде
4. Еңбекті біркелкі бөлісу және әкімшілік пен жұмысшылар арасындағы
Еңбек өнімділігін барынша арттыруды басты мақсат етіпқоя отырып, тейлор
Тейлор жеке жұмыскерлердің еңбек операцияларын талдай отырып, әрбір операцияны
Жұмыс уақытын дәл есептеу құралдарын, жұмыс операциялары мен қозғалыстарын
Тейлор жұмысындағы басты жүйе – жекелеген жұмысшылардың еңбегін ұтымды
20-жылдары Тейлор ілімінің көрнекті зерттеушілері мен белсенді насихатшылары Генри
Эммерсон ойлап шығарған «өнімділіктің 12 принципі» жұртқа кеңінен мәлім
дәл тұжырымдалған мақсат, басқарудың барлық деңгейінде бұған жетуге әрбір
болашақ мақсатты ескере отырып, әрбір жаңа процесті талдауға шынайы
білікті кеңес беру - өндіріске және басқаруға байланысты арнайы
тәртіп – барлық ұжым (коллектив) мүшелерінің белгіленген тәртіп пен
қызметкерлерге әділ төрелік;
басшыны қажетті мәліметтермен қамтамасыз ететін жедел, сенімді, толық, дәл
ұжым қызметін мұқият, жедел, басқаруды қамтамасыз ететін диспетчерлік жұмыс;
ұйымдастырудағы бүкіл кемшілікті дәл белгілеуге және одан келетін шығындарды
ең тәуір нәтижеге жетуге мүмкіндік беретін уақыт, күш-қуат және
уақытты белгілеуді және операцияның кезегімен орындалуын ұсынатын операциялар нормасы;
атқарылатын жұмыстардың барлық ережесін нақты бекітуді қамтамасыз ететін жазбаша
әрбір жұмысшылар еңбегін көтермелеу мақсатында еңбек өнімділігі үшін сыйлыққа
Г. Эммерсон өндірісті және басқарманы ұйымдастырудың күрделі міндеттерін жан-жақты
Менеджменттің негізгі принциптері – деп басқарудың практикалық міндеттерін қоярдағы
Менеджменттің негізгі принциптері мынадай:
Орталықтан және жергілікті жерден басқаруын ыңғайлы байланыстыру;
Құқықтарды, міндеттемелерді және жауапкершілікті байланыстыру;
Басқаруды демократизациялау;
Форд басқаруды ұйымдастырудың мынадай принциптерін қолданды:
- барлық өндіріс процесін, ондағы сатыларды байланыстарды дәл есептеу
- жұмыс жағдайын есептеу және жоспарлау;
- шикізаттарды, материалдарды, механизмдерді, жұмысшы күштерін әзірлеу;
- өндірісті стандартты технология бойынша жүзеге асыру;
- өндірісті жетілдіру жолдарын үнемі іздестіру.
Өндірісті ғылыми басқару концепциясы елеулі өзгерісті кезең болды, соның
II-бөлім. Менеджмент басқару жүйесінің қызмет түрі ретінде
2.1. Менеджменттің мәні
Менеджмент мкәсіпорынды ұйымдастырудың принциптері (заң жағынан) туралы, оны дамытудың
Менеджментте басты нәрсе кез келген адамдық қарым-қатнастарға жарайтын баршаға
Менеджмент тура мағынасында «адамдарды басқару» ұғымын білдіреді. Менеджменттің отаны
Басқаша айтқанда, менеджмент – бұл нарық жағдайында фирманы және
Менеджмент – нарықтық экономиканың қажеттіліктері мен жағдайына толығырақ жауап
Менеджмент еркін кәсіпкерлік, бәсекелестік, экономикалық уәждеме (мотивация) жағдайларында туған
Басқару типі ретінде менеджменттің негізгі белгілеріне мыналарды жатқызуға болады:
1.Адам, онвң қажеттіліктері, мүдделері, уәждері (мотивы), құндылықтары, нұсқамалары басқаруды
2.Басқарудың тәсілдемесінде, птинциптерінде және әдістерінде экономикалық құралдар мен басқару
3.Менеджермен қызметкерге қойылатын басты талап ретінде көрінетін кәсіби тұрғыдан
4.Ұйымдастыру ісінде менеджментке жағдайдың өзгеруіне қарай және инновациялық типті
5.Менеджмент менеджменттің жеке басына қойылатын талаптардың кешенін танытуы керек.
Менеджменттің мыналарды қамтамасыз ететін ең маңызды деп саналатын сәттерін
еңбек өнімділігін арттыру;
бәсекеге жарамдылық;
тұтынушыға бағдарлану (маркетинг);
іс-әрекетте еркін болу әрі ереже бойынша жұмыс істеу.
Басқару процесі кез келген ахуалға ғылыми тәсілдемені қолдану өнері
Менеджментте бастысы – ең алдымен кәсіпорынның мүддесін көздейтін нақты
Ескі стилді ұсынатын кәсіпорын басшыларынан менеджерлердің басты, яғыни принциптік
Жеке кәсіпорынмен тұтас экономиканың экономикалық жағдайы түпкі есебінде үш
техника мен технологияның деңгейі;
жұмысшы күшінің сапасы және еңбек уәждемелерін кеңінен пайдаланылуы;
өндірісті ұйымдастыру және басқару )менеджмент).
Менеджменттің жағдайы техникамен технологияның деңгейіне, жұмысшы күшінің сапасына әсер
Техника мен жаңа технологияның дамуы өндіріс ауқымының өсуі басқаруды
Бұл анықтамадан бөлек басалардың көптеген анықтамалары бар. Оның біреуі
Менеджмент анықтамасы менеджер қызметінің мазмұны тікелей байланысты. Танымал америкалық
Менеджмент мәселелерімен бүгінгі таңда әр түрлі білім саласының мамандары
2.2. Менеджменттің әр түрлілігі
Басқару қызметінің әр түрлі салаларында пайдаланылатын менеджменттің сан алуан
Ішкі менеджмент – ішкі мәселелердің басымдығын сыртқыдан айрықшалап көрсететін
Фирма жұмысының ішк және сыртқы мәселелеріне менеджердің жиі көңіл
Ішкі менеджменті басқару қызметін бөлу процесінде пайда болатн басқарудың
Ұйымдастыру менеджменті:1) тар мағынасында – басқарудың жалпы міндетті істерінің
Бұл менеджмент мыналарды қамтиды: ұйымдық мқұрылымды жобалау әрі жасау
Ұйымды (кәсіпорын, фирма) біртұтас организм ретінде қарастырған әрі жұмысты
Ұйымдық менеджмент ұйымдық-өкімдік әдістерімен, яғни тікелей басқарудың ұйымдық қатынасқа
Тәжірибе менеджмент – менеджмент тұжырымдамасы. Ол осы тұжырымдаманың негізгі
Тәжірибе смпатында болатын менеджмент бар. Ол басқарудың іс
Тәжірибе менеджменттінің тұжырымдамасын жасайтын екі тәсілдеме бар. Біреуі –
Бұл менеджмент әр түрлі қызымет салаларында - өндірістік, әлеуметтік,
Өндірістік менеджмент – менеджмент типі. Оның негізгі сипаты әлеуметтік
Өндіріс-бұл қандайда бір өнімді немесе қызмен көрсетуді әрқашан дайындап
Өндірістік менеджменттің ерекшеліктері басқару жүйесінің құрылымы мен міндетті істерін,
Стратегиялық менеджмент-менеджменттің әр түрлілігі. Оның басты ерекшелігі–болжағыштық (дальновидность), мақсаткерлік
Бұл менеджменттің маңызды сәттеріне мыналар жатады:
фирманы сипаттауға арналған мәртебе (статус), оның әлеуметтік-экономикалық ортада алатын
фирманвң басқару мақсаты болып табылатын фирманың мақсаты. Мақсат –
басқару шешімдерінде ұйғарылатын стратегиялық бағдарламаның жүзеге асырылуы алға қойылған
басқарудың тиімділігін, сапасын, әлеуетін бағалау және реттеу.
Инновациялық, қаржылық, экологиялық менеджмент, сондай-ақ адам ресурстарының менеджменті мен
2.3. Менеджерлік қызмет пен оның тиімділігін жіктеу
Менеджментте басты тұлға, әлбетте, менеджерлер (басқарушы)болады. Менеджерлік қызметтің мәні
Осы заманғы менеджерді қоғамдық өндіріс жүйесінде былацша көрсетуге болады:
Басқарушы- менеджер. Бұл әуел бастан менеджерге тән боп келген
Оның зияткерлік көкжиегі (интеллектуальное горизонты) кең болғаны дұрыс (күрделі
Дипломат менеджер. Көптеген менеджерлік ептіліктер келіс сөз процедуралармен байланысты
Әр қилы делдалдық әрекеттерге менеджерлерді қатынастырудың қажеттілігі артып келеді.
Лидер менеджер. Лидердің міндетті ісі мен менеджердің міндетті ісі
Лидерлік функция екі қосылмалы кәсіби- технократиялықтан және эмоциональды- тұлғадан
Тәрбиеші менеджер. Өндірістік процестер күрделене түсуіне байланысты қызыметкерлерге қойылатын
Қызметкердің тәрбиелік денгейі, асқан өнегелілігі экономикалық прогрестің (жетістіктің) шешуші
Жаңашыл менеджер. Бұл арада менеджердің инновациялық түрі айтылып тұр.
Адам қасиеті мол менеджер. Ол әлеуметтік сапаларға ие тұлғаны
Менеджмент бойынша капиталдық еңбек менеджер тұлғасына табылатын сапа мен
Бағыныштыларды, яғни қол астындағыларды басқарағанда «адами тәсілдемеге» ие болуы
Өз кәсіпорны үшін жаңа нарықты таба алатын әрі нарықтағы
Менеджердің жұмыс тиімділігі қол жеткен нәтижелермен кәсіпорын шығындарының арақатынасымен
Тиімді басшылық пен басқаруды мұны қалай істеуді білетін адам
Басшылық ісінде жетістікке жету үшін менеджердің үш ептілігі (амалы)
Танымал менеджер Ли Якокка менеджердің роліне қатысты маңызды қорытынды
Әлбетте, менеджер- ол команданы өзінше жақтықтырушысы, оның міндеті- команданы
Ф. Энгельс былай жазды: «... «тарих» емес, нақты, тірі
Жетістік формуласы: дайын болу * ниеттену * істей білу=
2.4. Аттестациялық көрсеткіштер және орташа менеджерді бағалау
Басқарушы қызметкердің міндеті игіліктермен қызметтерді тікелей өндірушілердің жұмыс істеуіне
АҚШ Еңбек министрлігінң қызметкердің сапасына қоятын кәсіби талаптарына:
оқытудың (үйретудің) қажеттлігі (жалпы білім);
оқытудың (үйретудің) қажеттлігі (арнайы):
қабілеткердің денгейі және бағыты (бағыттылғы);
мүдделер;
жеке мінездемесі.
Физикалық мүмкіндіктері
Еңбек жағдайы.
Аттестациялық көрсеткіштер
2.5.Менеджменттің стратегиясы мен тактикасы
Стратегия – мақсатқа жетудің құралы, пайданы ең көп шамада
Бизнес мәселелері бойынша тәжірибелі маман фирманы жетістікке жеткізетін өзгеше
Стратегияны таңдау барысында орталарға, әрекеттердің тактикалық мағынасына, бәсең және
Стратегия ұйымның өз қызыметінде басшылыққа алынатын шешімді қабылдаудың таңдау
осы шақтада және болашақта да фирма қызыметінің нәтижелерін бағалауда
қандай өнім түрін және технологиялық әзірлеуді, бұйымдарды қайда өткізуге
ұйым ішіндегі қатынас пен процедураны белгілейтін ереже.Оны ұйымдық бәсеке
негізгі оперативтік тәсілдер деп аталатын фирманың өз қызыметінде күнделікті
Стратегияны жасау процесі қандай да бір жылдам әрекетпен біте
Қалыптастырылған стратегия іздестіру әдістерінің стратегиялық жобаларын (нақты учаскелер мен
Мақсатардың жиынына қол жеткізудің ықтимал әр түрлі жолдары бар:
Менеджментте мақсаттарға қол жеткізу үшін баламаны пайдалану қажет. Мысалы,
шығарылған өнімдердің есебінен нарықтық үлесін мкөбейту;
шығарылатын өнімдердің атауын көбейту есебінен нарықты кеңейту;
жаңа нарыққа, мүмкін болса, халықаралық нарыққа шығу;
өндіріс шығындарын кеміту;
түпкілікті өнімнің сатылу көлемін өзгертпей сатылас интеграция есебінен өндірістің
ағымдағы кәсіпорындарды сатып алу немесе қосу есебінен өсіру және
Басқа да стратегиялары болуы ықтимал.
Ұйымның алдында төрт негізгі стратегиялық баламалар тұр:шектеулі өсу, өсу,
Шектеулі өсу.Көптеген ұйымдар шектеулі өсу болып табылатын стратегиялық баламаларды
Өсу.Өсу стратегиясы жыл сайынғы қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді
Ішкі және сыртқы өсу болады. Іштей өсу тауарлардың ассортиментін
Өсудің әлдеқайда мойындалған әдеттегі формасы корпорациялардың қосылысы болып табылады.
Кеміту.Басшылар сирек таңдайтын әрі соңғы құралдың стратегиясы деп жиі
Кеміту баламаларының аясында бірнеше нұсқалар болуы мүмкін:
1.Тарату.Кемітудің ең ұйымды нұсқасы ұйымның материалдық қорлары мен активтерін
2. Артықтарды алып тастау (отсечение лишнего). Фирмалар өзінің бірқатар
3.Кеміту және қайта бағдарлау. Тоқыраған экономикадағы көптеген фирмалар пайданы
Кеміту стратегиясына көбінесе компания қызыметтерінің көрсеткіштері нашарлауын тоқтатпағанда, экономика
Ұйымдастыру стратегиясы.Ол барлық баламаларды (аталғандарды) ұштастыруды ұйғарады. Оны ең
Стратегиялық баламаларды қарастырғаннан кейінменеджмент олардыңбіреуіне нақты тоқталады. Стратегиялық баламаларды
Басшылар жүзеге асыратын стратегиялық таңдауға әр түрлі факторлар әсер
Мынаны есте ұстау қажет: стратегиялық менеджмент орындау қызметін ұйғарады,
2.6. Менеджменттің стратегиялық бағыты
Менеджмент тұтас нарықтық экономиканы және ішнара кәсіпорындарды басқарудың тұрақты
Менеджменті дайындау мыналарды қамтиды: басқарушылық және экономикалық білімдердің философиясын;
Менеджменттің басты бағыты ретінде болатын өз компоненттері бар меншік
Басқару ісін қайта құру мына бағыттарды қамтиды: басқару орталықсыздандыруды;
III-бөлім. Менеджменттің негізгі бағыттары мен Қазақстандағы менеджмент
3.1. Менеджмент іс - әрекетінің бағыты
Менеджмент мынадай бағыттарда жүзеге асырылады:
экономикалық
әлеуметтік – психологиялық
құқықтық
ұйымдық – техникалық
Экономикалық бағыттың мәні - өндірісті процесті басқару. Мұндай
Әлеуметтік – психологиялық бағыт – басқарудың барлық деңгейіндегі менеджерлерді
Басқарудың төменгі және орта деңгейіндегі менеджерлердің қызметі және жұмысшылар
Менеджментің құқықтың бағыты – фирманы құру бойынша заңдар, кедендік
Менеджментің 3 кезеңі белгілі:
стратегиялық басқару,
оперативтік басқару,
бақылау.
Стратегиялық басқару – менеджменттің мақсаттарын тағайындау, жобалау мен перспективті
Оперативтік басқару – қызметтің екі түрін қамтиды: ұйым және
Бақылау – пайдаланбаған өндірістік резервтерді, қойылған мақсаттарға жетудегі нәтижелерді
Тиімді әрекет етуші мекеме менеджменттің барлық бағыттары емен
Пайданы қамтамасыз ету – менеджменттің басты міндетті.
Фирманың пайдалық деңгейі нарықпен анықталады, бірақ өнірістік ресурстарды рационалды
Менеджментің қазіргі және болашақтағы тәуекелдік деңгейін төмендетуге негізделген.
Менеджер еңбегінің заты ақпар және ұжымдағы қарым-қатынас.
Өнірістік басқаруда менеджер аз білімді болсада, басқару іскерлігінің қыр
3.2. Қазақстандағы менджменттің методологиялық негіздері
Экономика дамыған қазіргі таңда менеджер қызметі ең кең таралған,
Менеджмент – нарықтық экономика кезінде жеке субъектіге қажетті ерекше
мекеме не фирманың нарықтық сұранысына тұтынушы қажеттілігіне назар аудару,
өндіріс заттарының құндылығын көтеру, аз жұмсап – көп пайда
жекеменшіктік пен еркіндік.
Менеджменттің өзінің жеке экономикалық механизмі бар, олар:
фирма ішіндегі жеке басқару жүйесі
өнжірісті басқару
қызметкерлерді басқару
Мемлекеттік басқарудың көкейтесті мәселелерін терең түсіну үшін, менеджменттің теориясын
Кез – келген елдің экономикалық жағдайын ақтау үшін үш
техника және технология деңгейі;
жұмысшы күшінің сапасы мен еңбекке көзқарасы;
менеджмент (өндірісті басқару және ұйымдастыру).
Менеджменттік жағдайы техника және технология деңгейі; жұмысшы күші мен
Қазіргі кезде басқару факторларының маңызының артыуына байланысты адамның әлеуметтік
Басқару саласындағы бұл төңкерістің белгілерін мынадан көруге болады:
1. Басқару жүйесінің негізгі методтарын жақсы меңгерген маман даярлау;
2. Мақсатты мекеме басшыларын басқару жұмысына даярлау;
3. Сапалы өндіріс қажеттіліктерін басқаруды бірінші орынға қою;
4. Иерархиялық сапанвң барлық деңгейінде жұмыс істей алатын менеджерлер
5. Экономикалық әлеуметтік – психологиялық басқару әдісін қолдану;
6. Адамның еңбекке қабілеті мен қызметі әдістерін басқару;
7. Адамның еңбекке қызығушылығы мен еңбектегі іс-әрекет себептерін оқыту;
8. Табысқа жеткізетін ғылым жетістіктерін кеңінен қолдану;
9. Ақпараттың үрдістер мен компьютердің ролін көтеру.
Халық шаруашылығын тиімді басқару басқарудың кеңес беру сияқты түрін
Рационалдың менеджмент бойынша, фирма жабық жүйе ретінде қаралып, оның
Қазіргі кездегі басқару рационалды модельді итеріп тастаған жоқ, ұйымдастыру
Жалпылама өндірістік стандартты өнімдерді шығаруда қатал басқару керек. Ал
Жаңа басқару парадигмасы стратегиялық басқаруды негізге алады.
Ситуациялық подход-ұйымда барлық жағдайда қолданылатын бір ереже емес, әр
Басқарудың жаңа парадигмасының негізгі ережесі біздің мемлекетте төмендегіше:-нарықтық әдістің
Нарықтық шаруашылық субъектісі ашық, әлеуметтік –бағдар жүйесінде қалыптасып, қызмет
Барлық дәрежеде өзін-өзі басқару және шаруашылықта полицентрлік жүйемен басқаруға
Нарықтық үйлесім және әкімшілік басқару әдісі мемлекеттік мекемелердің экономикалық
Соңғы жылдары елімізде реформа негізінен үш бағытта жүргізілуде: қаржыландырудың
Реформаның негізгі радикальды шын мағынасында болуы керек. Көлемді және
Жаңа реформаның сатысы басталды бұл шын мәнінде радикальды –либеральды
Біз мынаған нақты жауап беруіміз керек, қандайда болмасын радикальды
Қазақстандағы реформа орталығы жекеменшікке қатнастың және жеделдетілген мемлекеттік меншікті
Жекешелендіруге осындай қарым-қатынастың өзі әлеуметтік маңызы бар денсаулық сақтау
Осындай операциялар финанс секторында шетел компанияларының қатысымен өткізілуіне жол
Қорытынды
Қоғамдағы экономикалық байланыстың дамуы мен өндірістік масштабтың өсуі басқару
Басқару объектілері ретінде қоғамдық өндірістің әр түрлі ұйымдық формалары
Дамыған экономика қоғамдық еңбекті нақты пропорцияларда тарату қажеттілігін тудырады.
Қоғамдық процестерді басқару адамның қарым-қатынастары арқылы жүзеге асырылады. Басқарушылық
Өндірісті басқару қатынастары адамдар тұрғысында көрсетілсе, онда жеке сипатқа
Менеджменттің тағы бір анықтамасына сәйкес оның жұмыс істеу міндетіне
Қазақстанда менеджменттің қолданылуы оның методы мен қолданылу сферасынан көрінеді.
Егеменді мемлекет өзінің стратегиялық мақсатын менеджмент жүйесіне тарихи, экономикалық,
Осылардың ішінде ілгерілеген маңызды үрдіс бұйрықты экономикаға айналу, нарықтық
Пайдаланылған әдебиеттер
Макаров С.Ф. Менеджер за работой.-М., моладая гвардия, 1989.
Руководитель коллектива. Наше общество сегодня и завтра. –Л., 1924-23
Бобрыщев Д.Н. Основные категориитеории управления. М.: 1988-189 ст.(30 –
Гвишиани Д.М. Организация и управление. М. Наука, 1972-535 ст.
Оксфордский учебный словарь английского языка (А.С. Хориби – Оксфорд:
Шағын кәсіпкерлікті басқару. О. Сәбден. А. Тоқтанова. «Білім». Алматы,
ҚР-сы Президентінің 1997 жылы 6 наурыздағы «Шағын кәсіпкерліктің дамуына
Экономика предприятия. В. П. Грузинов. В. Д. Грибов. Финансы
Қазақстан экономикасы. К. Р. Нұрғалиев. «Қазақ университеті». Алматы, 1999ж.
Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік. «Экономика». Алматы, 2003г. .(28 – 35
Кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру. М. Қ. Баймұхашева. Оқу құралы. Атырау,
Кәсіпорын экономикасы. Г. Ө. Жолдасбаева. «Экономика». Оқу құралы. Алматы,
Кәсіпорын экономикасы. А. Қ. Мейірбеков. Қ. Ә. Әлімбетов.
З.Е. Старобинский «Как управлять персоналом». – 1997 г. .(50
В.В. Глухов «Основы менеджмента» - М., 2000г. .(26 –
К.Г. Ахметов «Өндіріс менеджменті» - Орал .2001г. .(40 –
В.Е. Герчикова «Менеджмент» -М:1998г. .(15 – 25 бет )
Акофф Р. Планирование будущего корпорации.— М’, 1985. Браков А.Е.
Виханский О. С., Наумов АЯ. Менеджмент: человек, стратегия, организация,
Виханский О.С., Наумов А.И. Практикум по курсу «Менеджмент»/Под ред.
Шекшяя С.В. Управление персоналом современной организации.— М., 1997. .(80
1
2
Басқару машықтарына ие болу:
Жоспарлау;
Үйлестіру;
Стандартты емес шешімдер;
Әкімшіліктігі;
Ресурстарды пайдалану;
Қызметкерлерді (персоналды) басқару машықтары:
Бағыныштыларды үйрету;
Олардың қызметін бақылау;
Қол астындағылардың уәждемесі;
Күш жігерді үйлестіру
өкілеттіліктерді табыстау (делигиролвание полномочий).
Жеке бағдарлық денгейі:
Табандылық;
Мақсатты естен шығармау;
Жаңаға ұмытылу;
Біліктілігн артыру.
Жұмыс сапасы:
Бақылаудың қажеттілгі;
Тәртіп;
Нәтижелерінің тиімділігі.
4.Сұқбаттасу қабілеті.
4.1.Анық сөйлеу.
4.2.Психологиялық табандылық.
4.3.Ақылдылығы.
5.Жұмыс тәжірибесі.
5.1.Стаж.
5.2.Қызыметі өсу.
5.3.Қызыметіне сай болу.
6.Тілек.
6.1.Жеке қалауы.
6.2.Фирма жұмысындағы тілегі.
6.3.Болашаққа талпыну.
1.Білім.
1.1.Жалпы дайындық деңгейі.
1.2.Арнайы дайындық деңгейі.
1.3.Шекткс мәселелерді білу.
2.Жеке басының сапасы
2.1.Адалдық.
2.2.Дені сау болу.
2.3.Сымбаттылығы.
3.Қабылеті.
3.1.Ұйымдастырушылық.
3.2.Шығармашылық
3.3.Басқарушылық
Менеджмент басқару жүйесінің қызмет түрі ретінде. Менеджмент туралы жалпы түсінік
Банк менеджменті
МЕНЕДЖМЕНТТІҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ МЕН ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ МЕНЕДЖМЕНТ ТУРАЛЫ
Менеджмент – қызмет түрі ретінде. SWOT талдауы
Менеджмент басқару жүйесінің қызмет түрі ретінде
Менеджмент ғылымын қалыптастыру және дамыту туралы
Стратегиялық менеджмент пәнінің мақсаттары мен міндеттері
Менеджменттің негізгі бағыттары мен Қазақстандағы менеджмент
Менеджменттің методологиялық негіздері
Мейірбике iсi факультетiнiң студенттерiне менеджмент негiздерiн оқыту