Лексиканы оқытудың принциптері

ЖОСПАРЫ
КІРІСПЕ………………………………………………………………………3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Лексиканы оқытудың міндеттері………………………6
Лексиканы оқытудың принциптері………………………….13
Лексика бойынша жүргізілетін жаттығу жұмыстары мен
талдау әдістері…………………………………………………………………..16
ҚОРЫТЫНДЫ………………………………………………………………..20
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ………………………….23
КІРІСПЕ
Қазақ тілінің қоғамдық рөлінің артуымен жарыса өрби дамыған
Практикада тілдің неғұрлым жиі қолданылуы тілдің стильдік тармақтарының
Республикамыздың көптеген мектептерінде жүргізілген эксперимент, бақылау жұмыстарының нәтижесінде
Осы саланы зерттеуде профессор Қ.Жұбановтың, академик І.Кеңесбаевтің, Ғ.Мұсабаевтың,
1962 жылы жасалған жаңа бағдарламадағы өзгешеліктер, негізінен, мынадай
Осындай жұмыстардың нәтижесінде лексика тарауын оқытудың міндеттері мен
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Лексиканы оқытудың міндеттері
Лексика – тілімізде сөз байлығын тексеретін ғылым
Сөздер тілімізде түрлі ұғымдармен қатар, грамматикалық мағынаны да,
Олай болса, тіліміздегі сөздердің қызметі әр түрлі болады
Мектепте лексика тарауын оқытудың лингвистикалық негізі де осылайша
Мұғалім лексикалық мағынасы бар сөздердің де грамматикалық мағынасын
Сабақ, негізінде, оқулықтарды басшылыққа алып түсіндіріледі. Дегенмен, мұғалімнің
Сондай-ақ лексикалық мағынасы бар сөздердің өзін бір ғана
Тура және ауыспалы мағыналы сөздерді, оның ішінде ауыспалы
1. Күш, қуат, шама. Балқияның тоқтамасқа әлі жоқ,
Сондай-ақ сөз кейде екі не одан көп сөздердің
Тұрақты сөз тіркестерін оқушыға түсіндірудің біршама қиындығы бар.
Лексикалық мағынаны түсіндіруге үнемі салынбай, мұғалім әр уақытта
Сөз сырын, оның лингвистикалық негізін түсіндірумен орай сөздердің
Ал антонимдес (ұзын – қысқа, ақ – қара)
Сондай-ақ сөздің бір-бірімен байланысты тақырыптық топтарға қарай (спорт
Тіліміздегі бір сөздің мағыналық өрісін анықтау үшін, оның
Жомарт сөзінің мағыналық байланысы
Лексика-семантикалық қатынасы азамат, ер көңіл адам
жомарттық түбірлестік
жомарт сараң
жомарттау қатынасы
Синонимдік қатынасы
сахи
мәрт
береген
Әрине, сөздің мағыналқ өрісін байқау үшін әр уақытта
Демек, тіліміздегі сөздің жүйесіне қарап, бұлайша арақатынасын анықтау
Лексика бөлімінен саналы әрі тиянақты білім беру үшін
1) Сөздің мағыналық топтары. Бұған сөз және оның
2) Әр түрлі қолданылу аясы жалпылама қолданылатын сөздер,
3) Шығу төркініне қарай: қазақтың байырғы сөздері мен
Бұлар лексика бөлімінен оқушыларға тиянақты білім берумен бірге,
Сөздің мағыналық топтары оқушыға төртінші сыныптан бастап таныс.
Ал екінші, үшінші топқа жататын ұғымдар бесінші сыныпта
Лексиканы оқытудың принциптері
Мектепте лексиканы оқыту, негізінен, 4 принципке сүйенеді. Олар
Сөз мағынасын шындықпен салыстыру принципі. Қазақ тілінің сөз
Көп мағыналы сөздер бір-біріне ұқсас белгілері бар заттар
Лексикалық мағына мен грамматикалық мағынаны салыстыру принципі
Сөздердің лексикалық және грамматикалық белгілерін салыстырып түсіндіргенде әрқашан
Семантикалық-мағыналық принцип сөздердің әр түрлі сөздермен мағыналық байланысына
икалық парадигма дегеніміз айналадағы заттар мен құбылыстардың бір-біріне
Диахрониялық принцип – тіліміздегі сөз байлығының пайда болу,
3. Лексика бойынша жүргізілетін жаттығу жұмыстары мен талдау
Лексикалық ұғымдарды меңгертіп, оқушының білім дағдысын қалыптастыруда жаттығу
“Қазақ тілі” оқулықтарында лексикалық жаттығулар тек қана лексикалық
1. Берілген сөздің лексикалық және грамматикалық мағыналарын таптыру:
2. Түбірлес сөздердің қай сөз табына жататынын анықтату:
3. Грамматикамен байланысты жүргізілетін жаттығудың тағы бір түрі
Ал стилистика саласымен байланысты лексикалық жаттығулар сөзді
1) берілген сөздер мен сөз тіркестері қандай лексика-семантикалық
2) стилистика туралы ұғымды оқушыларға кеңінен түсіндіріп, ғылыми,
Ал орфографиямен байланысты жүргізілген жаттығулардың да өзіндік орны,
1) мына сөздердің түбірлес варианттарын жазып, түсіріліп жазылатын
2) мына сөздерді сыңарларымен салыстырып, мағыналас немесе өзге
3) берілген сөздерге түбірлес сөз тауып, дауыссыз дыбыстардың
4) берілген түбірлес сөздердің айтылуы мен жазылуындағы ерекшелікті
5) омонимдес сөздердің түбірін тауып, әрқайсысының мағыналарын ажырату:
Әр сөзді қатыстырып, жеке-жеке сөйлемдер құрастырып, сайып келгенде
Жаттығу үшін алынатын дидактикалық материалдарды іріктеуде, жоғарыда айтылғандай,
Лексикалық талдау арқылы оқушыны жеке сөздердің мағыналарын жете,
Аузы кере қарыс дала доңызы ештеңеден сескенбейтін. Мейманасы
Мәтіндегі “аузы кере қарыс”, “мейманасы тасыған”, “көздерін шел
Әрине, мәтінде лексикалық талдау жасау кезінде оқушыларға мағынасы
ҚОРЫТЫНДЫ
Жұмысымызда қарастырылған әрбір тілдік материалдар методикалық жүйе бойынша
Қазақ тілі лексикасынан алдымен сөз және оның мағынасы
Оқушы сөздікпен жұмыс істеу дағдысын меңгере келе, сөздің
Бұл дағдылардың нәтижесі оқушылардың жазба жұмыстарынан анық байқалады.
1. Сөздің мағынасын анық түсінбегендіктен, орынсыз қолданудан туатын
2. Сөздің мағыналық байланысын аңғармаудан пайда болатын қателер.
3. Лексикалық қордың тапшылығынан түбірлес сөздерді қатар қолданудан
4. Сөздерді орынсыз қайталаудан болатын қателер.
5. Ауызекі тілде немесе жергілікті жерде пайдаланатын сөздерді
6. Қажетсіз, басы артық сөздерді қолдану.
7. Фразеологиялық тіркестердің мағынасын түсінбей қолданудан туатын қателер.
8. Фразеологиялық тіркестердің құрамындағы сөздерді өзгертіп қолданудан туатын
9. Фразеологиялық тіркестердің құрамындағы сөздердің орнын ауыстырып қолданудан
Сондықтан қазақ тілін саналы оқытуда лексиканы дұрыс, жан-жақты
Оқушы сөз жүйесін түсіну арқылы оның айтылу (орфоэпиялық),
Лексиканы оқытудағы қойылатын мұндай талаптар жастарды дұрыс сөйлеуге,
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Балақаев М., Уәйісова Г. Қазақ тілі оқулығына
Болғанбайұлы Ә., Қалиұлы Ғ. Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы
Достанов М. Қазақ тіліндегі сөздердің фонетика-лексикалық және грамматикалық
Жолымбетов К. Қазақ тілін оқыту методикасы. А., 1991.
Исабаев С. Қазақ тілін оқытудың дидактикалық негіздері.
А., 1993.
Кәтенбаева Б. 5-6-кластарда қазақ тілін оқыту // Қазақ
Қазақ тілін оқыту методикасы. А., 1988.
Қазақ тілі. Энциклопедия. А., 1998.
Қалиұлы Ғ., Исаев С., Қосымова Г., Дәулетбекова Ж.
Ұйықбаев И., Алимжанов Д., Кәтенбаева Б., Ошқаров А.
2
3

Ұқсас жұмыстар

АҒЫЛШЫН ТІЛІНДЕ ЛЕКСИКАНЫ ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ

Лексикалық дағдыларды қалыптастыру

Шет тілін оқыту әдістемесі

Ағылшын тілінде лексиканы оқытудың міндеттері мен принциптерін сипаттау

Оқытудың ғылыми принциптері

Лексиканы оқытудың міндеттері

Шетел тілі сабағында инновациялық педагогикалық технологияларды пайдаланудың теориялық негіздері

«Бастауыш мектепте шет тілін оқытудың теориясы мен техникасы»

ҚАЗАҚ ТІЛІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ ЖАЙЫНДА