Аудиторлық тексеруді жоспарлаудың теориялық негіздері
Жоспар
Кіріспе 3
Аудиторлық тексеруді жоспарлаудың теориялық негіздері 5
1.1 Аудитті жоспарлаудың мақсаты мен қағидалары 5
1.2 Алдын ала жоспарлау ерекшеліктері 7
1.3 Клиент туралы жалпы ақпараттарды жинау 14
2.Аудиторлық тәуекел мен ішкі бақылау жүйесін бағалауға сипаттама 16
2.1 Маңыздылық пен аудиторлық тәуекелді бағалау әдістері 16
2.2 Ішкі бақылау жүйесін бағалау жолдары 21
3.Аудиттің жалпы жоспарды және бағдарламасын даярлау 24
жолдарын жетілдіру. 24
3.1 Аудиттің жалпы жоспарын даярлау және дамыту 24
3.2 Аудиторлық бағдарламасын құру мен оны жетілдіру 28
Қорытынды 32
Қолданылған әдебиет тізімі 33
Қосымшалар 34
Кіріспе
Жоспарлау аудитті өткізудің бастапқы кезіңі болып табылады.Ол өзіне аудиторлық
Бұл курстық жұмыс аудиторлық тексеру кезіндегі жоспарлауға, оның кезеңдеріне,
Жоспарлау – бұл аудитті тиімді орындауға және бір мезгілде
Аудиторлық жоспарлауды 300 «Жоспарлау» деп аталатын Халықаралық аудиттің стандарттары
Аудитор өзінің қызметін негізгі үш себептер бойынша жоспарлау керек:
клиент туралы жеткілікті мәліметтер жинау мүкіндігін береді;
аудитке кеткен шығындарды шектеулі түрде ұстап қалуға көмектеседі;
клиентпен белгілі-бір түсініспеушіліктен сақтап қалуға көмектеседі.
Аудитор тексеруді басталмас бұрын, алдын ала жоспарлауды өткізеді. Онда
Аудиторлық ұйымдар немесе жеке аудиторлар аудиторлық тексеруді жоспарлау процессін
Осы аталған мәселелердің барлығы таңдалған курстық жұмыс тақырыбының өзектігін
Курстық жұмыстың мақсаты – аудиторлық тексеруді жоспарлаудың теориялық негіздерін
Курстық жұмыстың міндеті:
аудиторлық тексеруді жоспарлаудың теориялық негіздерін ашып көрсету;
аудиторлық жоспарлаудың кезеңдерін ашып көрсету;
тәуекел мен ішкі бақылау жүйесін бағалау әдістерін қарастыру;
аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламаны құру мен даярлау тәртібін
аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламаның ерекшеліктерін және оны одан
Жұмыстың әдістемесі болып, қолданылған Халықаралық аудит стандарттары, Қазақстан Республикасының
Аудиторлық тексеруді жоспарлаудың теориялық негіздері
1.1 Аудитті жоспарлаудың мақсаты мен қағидалары
Аудитті жоспарлау – ол жалпы стратегиясын дайындау және аудиторлық
Аудиторлық ұйым мен жеке аудиторлар тексеруді тиімді өткізу үшін
Аудиторлық тексеру әрқашан белгіленген мерзіммен шектелген (орташа алғанда –
клиент қызметі туралы жинақталған ақпаратты қарастыру;
ішкі бақылау жүйесі мен тәуекелді алдын-ала бағалау;
тексерілетін топ операцияларының мәнін, ұзақтығын анықтау;
Аудиторлық тексеру стратегиясы тексеру мақсаттарына қол жеткізудің ең ұтымды
Стратегиялық тексеруді ұтымды орындау үшін оның процедурасының уақыты мен
Жоспарлау аудитті өткізудің бастапқы кезіңі болып табылады.Ол өзіне аудиторлық
300 «Жоспарлау» пеп аталатын ХАС- ында жоспарлаудың негізгі
Аудитор жұмысын дұрыс жоспарлау аудиттің маңызды саласына қажетті көңіл
Тексеруге қатысты бар дәлелдеулерді жеткілікті көлемде жинау аудитор өзіне
аудиторлық процедуралардың қажетті көлемін анықтау;
тексеруді жүргізу шығындарын бағалау;
аудитті жүргізу сапасын қамтамасыз ету.
Аудит жоспарын құру аудитті жүргізудің жалпы қағидалары, сонымен бірге
Жоспарлаудың кешенділігі;
Жоспарлаудың үздіксіздігі;
Жоспарлаудың оптималдылығы.
Аудитті жоспарлаудың кешенділігінің қағидасы, жоспарлаудың алдын-ала аудиттің жалпы жоспары
Аудитті жоспарлаудың үздіксіздігі қағидасы аудиторлар тобы өзара байланысты
Аудитті жоспарлау оптималдығы қағидасы аудиторлық ұйымның өзі анықтаған критерийлер
Аудитті тексеруді жоспарлау процесін келесі кезеңдерге бөлуге болады:
Алдын ала жоспарлау
Клиент туралы жалпы ақпаратты жинау
Маңыздылық пен аудиторлық тәуекелді бағалау
Ішкі бақылау жүйесі
Аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламасын даярлау.
1.2 Алдын ала жоспарлау ерекшеліктері
Алдын ала жоспарлау аудиторлық жұмыстың бастапқы фазасында және көбінесе
Алдын ала жоспарлау кезеңі аудитор жұмысының төмендегі кезеңдерін
қамтиды:
Клиентті таңдау және аудитті орындау туралы шешім қабылдау;
Клиент қызметі туралы ақпаратты жинау;
Аудитті орындау үшін персонал таңдау;
Жұмыс жағдайларын келісу;
Аудитті жүргізу жөнінде клиентпен шартқа отыру.
Клиентті таңдау және аудитті орындау туралы шешім қабылдау.
Аудиторлық ұйымдар жағымсыз клиенттермен ынтымақтастық жасауға және қарым- қатынас
Көзделген клиент беделін, оның қаржылық жағдайының нақтылығын және оның
Аудиторлық ұйымның мүмкін болатын клиентке қатынасының тәуелсіздігін бағалау.
Жұмыс істеп отырған клиенттермен қатынастарды жалғастыру туралы мәселелер кезең
Көптеген аудиторлық фирмалар клиенттің салалық ерекшелігіне бейімделген тексеру жоспарының
Аудиторлық ұйымның ұйымішілік стандарттары негізінде клиентпен алдын ала жоспарлау
Экономикалық субъект пен оның басшылығы туралы жалпы ақпарат.
310 «Бизнес туралы білім» ХАС-ына сай: «Қаржылық есеп беру
Қызмет көрсетуге қажетті аудитор білімі деңгейіне экономика шеңберінде өз
2.Жоспарлау жұмысының негізгі бөлігі болып, аудиттелетін субъектінің қызметі туралы
Аудитор субъектінің қаржы- шаруашылық қызметпен танысып, клиенттің шаруашылық
Сонымен қатар аудитор келесілермен танысу керек:
субъектінің ұйымдастыру- басқарушылық құрлымымен;
өндірістік қызметінің түрлері мен шығарылатын өнімнің номенклатурасымен;
капитал құрлымымен;
өнім өндірісінің технологиялық ерекшеліктерімен;
рентабелділік деңгейімен;
субъектінің негізгі сатып алушылар мен медігерлермен;
ұйымда қалатын табысты бөлу тәртібімен;
еншілес және тәуелді ұйымдарың бар болуымен;
субъектімен ұйымдастырылған ішкі бақылау жүйесімен;
қызметкерлерге еңбек ақы төлеу принциптерді қалыптастырумен;
Аудитор сала мен субъект туралы мәліметтерді келесі көздерден алады:
Осы субъект және ол жататын саладағы істелетін тәжірибиесінен;
Субъект қызметкерлерімен әңгімелесуден;
Заңдар мен нормативтік актілерден;
Салаға қатысты басылымдардан ( мерзімді басылымдағы статистикалық материалдар, мақалалардан
Субъектілердің өндірістік және әкімшілік бөлмелеріне барудан;
Субъект дайындаған құжаттардан ( мәжіліс хаттамасы, жарнамалық материалдар, алдыңғы
Клиент бизнесін білу аудитордың кәсіби тұжырымдамасына негіз болады. Клиент
тәуекелділікті бағалау және мәселені анықтауға;
аудитті тиімді жоспарлау және орындауға;
аудиторлық дәлелдеулерді бағалауға;
клиентке жақсы қызмет көрсетуді қамтамасыз етуге.
Клиенттің өндірістік және әкімшілік бөлмелерін қарау, оның бизнесі мен
Тәуекелдікке негізделетін аудит кезінде клиент бизнесін зерттеу мен жоспарлауға
Субъект басшылығы туралы ақпаратты жинау негізінде келесідей аспектілер зерттеледі:
басшылық құрамындағы жекелеген адамдардың іскерлік бедел мен кәсіби тәжірибесі;
жиналыстарды өткізу кезеңділігі;
лауазымды нұсқаулықтар мен міндеттердің болуы;
ішкі аудит қызметінің болуы;
кадрлармен толықтыру, кадрлардың тұрақтамауы;
персонал туралы ереже немесе ұжымдық шарттың және басқалардың болуы.
Қаржы- шаруашылық қызметтің негізгі көрсеткіштері.Клиенттің ағымдық және перспективті жағдайын
Алдын ала жоспарлау бланкісінде ескерілуі қажет мына мәселелерді қамтиды:
басқа негізгі экономикалық көрсеткіштермен өзара байланыстағы табыстары мен өсу
қолма қол ақша қолзғалысының тенденциясы қандай ?
қолма қол ақша мен табыс арасындағы алшақтықтың себептері қандай
қолма қол ақша қозғалысының сенімді болжамы дайын ба ?
өтімділік жағдайы қандай болады ?
ұзақмерзімді жал бойынша міндеттеме бар ма ?
Өндірістік- шарушылық қызмет.
негізгі өндірістік желілер қандай және олар нақты тапсырыс берушілермен
басшылық өнімнің әр түрінің рентабельділігін талдай ма ?
қандай негізде өндірісті жоспарлау жүргізіледі ?
клиент өндірістік қуатпен ( толық, толық емес) жұмыс істейді
қандай шикізат, материалдар мен қызмет көрсетулер сатып алынады, сонымен
жеткізудің балама көздері бар ма ?
еңбек даулары орын алған ба (олар өндірістік- шаруашылық қызметке
өнім сапасына байланысты мәселелер пайда бола ма ?
дайын өнімге баға қойылады ?
жеткізудің қатал талаптары немесе сапаға қойылатын жоғары талаптарға байланысты
Әр тексерудің орындау кезінде алдын ала жоспарлау бланкісінде көрсетілген
Клиентпен алдын ала танысу процессінде аудиторға клиенттің қаржылық тұрақтылығын
Жаңа аудиторға есеп принциптерін қолдану туралы даулы сұрақтарын ,
Сонымен қатар, аудитор құқықтанушылар , басқа аудиторлық ұйымдар, кәсіпкерлер
Қаржылық есеп беруді тексеруге шақыру себептерін бағалау кезінде аудиторларға
Ұйым туралы жалпы ақпарат болашақта қаржылық есеп берудің нақтылығы
Сыртқы есеп беру - бұл газеттер мен іскерлік басылымдар,
Ішкі есеп беру – бұл қаржылық есептері, айлық қаржылық
Алынған ақпараттың негізінде аудитор арнайы сұрақтар бойынша кеңестік
Аудитор клиенттің қызметіне әсер ететін ішкі және сыртқы факторларды
Сыртқы факторларға келесі макроэкономикалық және салалық факторлар жатады.
Макроэкономикалық факторлар – бұл негізгі қызмет (кему, өсу); халықаралық
Салалық факторлар – бұл реттеу ортасы ( жаңа немесе
Ішкі факторлар:
Жалпы факторлар: клиенттің тарихы; бизнестің құрлымы; өндірістік қызмет түрлері
Жеке меншік: клиенттің жеке меншік ерекшеліктері; клиенттің акциялар бағамы;
Негізгі қызмет стратегиясы: жоспарланатын сатулар; өндірісте күтілетін өзгерістер; капиталдық
Директорлар кеңесі және жоғарғы басқарушылық персонал: орындайтын басқару қызметінен
Операциялар: өнімнің немесе клиент қызметінің мәні мен негізгі пайдаланушылары;
Қаржы: ақша қаражаттарының ағымы; саясат және инвестициялау процедуралары; табыс
Маркетинг: негізгі сатып алушылар мен нарықтар; сатып алушылардың қаржылық
Персонал: мамандану; негізгі персоналдың білім деңгейі және кешенділігі; қызметкерлерді
Қаржылық есеп беруге тексеру жүргізу кезінде аудиторлық фирма қызметкерлер
3.Аудитты жүргізу үшін персоналды таңдау. Аудит тиімділігін қамтамасыз ету
4.Жұмыс жағдайларын келісу. Клиент пен аудитор арасындағы қатынас Қазақстан
Бұл үшін клиент аудиторлық фирма атына аудит және соған
5.Аудитті жүргізу туралы клиентпен шарт құру.Клиент пен аудиторлық
Жазбаша міндеттемедегі ақпрат аудитті жоспарлауда аса маңызды. Себебі
ол тестерді жүргізу мерзімі мен басқа қызметтерді көрсету аудитін
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 384- бабына сай аудиторлық қызмет
Шарт оны құру кезеңінен бастап күшіне еніп,екі жақ үшін
Шарттың орындалуының аяқталуы мынандай жағдайда мүмкін:
Шартта негізделген міндеттемелерді орындау мүмкіндігінің жоқтығы (ҚР Азаматтық кодексінің
Басқа жақта орнатылған тәртіп бойынша бакрот тану;
Шартты құрушы мемлекеттік органды өзгерту немесе алып тастау (
Аудиторлық тексеруді жүргізу жөніндегі шарт «клиент - аудитор» ара-қатынасын
Бірақ аудит шарты кәсіпкерліктепайдаланылатын басқа шарттардан елеулі ерекшеленгеді. Бірінші
Көптеген аудиторлық ұйымдар шартты құрудың стандартты нысанын пайдаланады, бірақ
Аудиторлық тексеру шартында тексеруді жүргізуге қажетті құжаттарды клиенттің ұсыну
Шартта тапсырыс берушінің аудиторлық ұйымға алдын ала ақша төлеуін
Шартта тапсырыс берушіні тексеру барысында аудиторға көмек көрсетуге міндеттейтін
Шарттың негізгі бөлімдері:
шарт пәні;
көрсетілетін қызметкөлемі;
құқық;
міндеттер;
жақтар жауапкершілігі,
ақы көлемі мен оның шарты;
басқа жағдайлар (жақтар келісуі бойынша).
1.3 Клиент туралы жалпы ақпараттарды жинау
Аудиторлық тексеруді бастамас бұрын аудитор, тексеру жүргізілгейі отырған субьектінің
Аудиторлық тексеруді бастаған сәтте, аудитор клиенттің құрылтай құжаттарынан бастайды:
Аудитор субьектінің басқа субьектілермен жасасқан келісімшарттардың заңға сәйкес келуін,
Бухгалтерлік есеп пен есептіліктердің құжаттары экономикалық субьектінің шаруашылық қызметі
Тексеру обьектісінің жағдайы мен оның қолданылуы жөніндегі есептілік.
Нормативтік-анықтамалық құжаттама.
Заңдар, нұсқаулар және нормативтік актілер.
Үшінші тұлғалар туралы ақпарат. Аудитор жиналған ақпараттарды растау үшін
Аудиторлық тексеру кезінде мыналарды қолдану ұсынылады:
арнайы дайындалған тесттер;
персоналды басқарушы мен бухгалтерия жұмысшыларының көзқарастарын анықтау үшін сұрақтар
арнайы бланкілер мен тексеру парақтары;
блок-схемалар мен графиктер;
ескертулер, хаттамалар және актілер жиынтығы.
Аудитор экономикалық субьектінің бухгалтерлік есебі жүйесін түсіну үшін мыналармен
есеп саясаты мен бухгалтерлік есепті жүргізудің негізгі принциптерімен;
бухгалтерлік есепті жүргізуге жауапты бөлімшенің ұйымдастырушылық құрылымы;
жұмысшылар арасында міндеттер мен өкілдіктерді бөлу;
шаруашылық операцияларды сипаттайтын құжаттарды дайындау, сақтау мен олардың айналымын
бухгалтерлік есептілікті дайындау тәртібі;
есептеу технологияларының мәні.
Егер аудиторлық фирма ішкі аудит қорытындыларын қолднуды жөн көрсе,
ішкі аудит жұмысының көлемі ішкі аудит мақсатына жауап береді;
ішкі аудиторлардың жұмысы жоспармен жүргізіліп, құжат түрінде рәсімделеді;
тәуекелділіктің жоғары жағдайы жоспарлау кезінде ескеріледі және ішкі аудитормен
басшылық пен меншік иелеріне ішкі аудиторлардың жасаған ескертулері, ұсыныстары
Аудитор міндетті түрде мыналармен танысуға тиісті:
ұйымның ұйымдастырушылық-басқарушылық құрылымы;
ұйымның мамандану саласы, оның өндірістік қызметі, өндірістің технологиялық ерекшеліктері
капитал құрылымы;
жалпы ұйым бойынша және өндірілетін өнім мен көрсетілетін қызметтердің
дебиторлық және кредиторлық қарыздар;
негізгі сатып алушылар мен жеткізушілер;
пайданың қалыптасу тәртібі;
ұйымның қарамағында қалатын пайданы бөлу тәртібі;
еншілес және басқа да тәуелді ұйымдардың болуы;
персоналға еңбекақы төлеу жүйесін ұйымдастыру принциптері.
2.Аудиторлық тәуекел мен ішкі бақылау жүйесін бағалауға сипаттама
2.1 Маңыздылық пен аудиторлық тәуекелді бағалау әдістері
Каржылық есеп беруді тексеруді жоспарлау кезіңде аудитор алда жүргізілетін
Анықталғандай баптың қатесі немесе ондағы қате қаржылық есеп беру
Маңыздылық аудиторлық процедураларды жоспарлау және бұрмалаушылық салдарын бағалау кезінде
Тексеруді жоспарлау кезінде аудиторға есеп беру құжаттамасындағы кез келген
Маңыздылықты бағалау аудиторлық тексерудің барлық кезеңдерінде жүреді: аудитті жоспарлау,
Маңыздылықты бағалауды аудитор белгілі бірізділікпен орындайды:
маңыздылықты бағалау;
маңыздылық туралы алдын ала пікір білдіру;
есеп беру элементтері бойынша маңыздылық туралы пікір білдіру;
есеп берудегі жиынтық қатені бағалау;
маңыздылық туралы алдын ала пікір білдірумен жиынтық бағалауды салыстыру.
Алғашқы екі пункт жоспарлау кезеңіне жатса, онда кейінгі екеуі
Жоспарлау кезеңінде маңыздылық бұрмалаушылық анықталмай қалуы мүмкін тәуекелділікті қысқарту
Аудиторлық ұйым дайындаған маңыздылықтың жоспарлы деңгейін анықтау жөніндегі арнаулы
Тәуекелділік мынандай нысанда болуы мүмкін: клиент тұрақсыз нарық жағдайында
Аудиторлық тәуекелділік аудит жүргізіліп отырған қаржылық есеп берудің нақтылығы
400 «Тәуекелдікті бағалау және ішкі бағалау» ХАС-ның 10 пункінде:
субъект басшылығының тәжірибесі, білімі мен адалдығы, сонымен бірге кезең
субъектінің басшылығына ерекше қысым жасау. Мысалы, субъект басшылығын алдын
субъект бизнесінің сипаты. Мысалы, оның өнім өндіру мен көрсететін
субъект қызметін іске асыратын салаға әсер ететін факторлар. Мысалы,
бұрмалаушылыққа ұшырауы мүмкін қаржылық есеп беру шоттары. Мысалы, алдағы
операциялар мен сараптаушыны тартуды қажет етуі мүмкін басқа оқиғалар
шоттар сальдосын анықтауға тартылған пікір дәрежесі;
активтердің зияндарға және ақша қаражаттары сияқты ең қажетті және
ерекше және кешенді операциялардың, әсіресе, кезең аяғында немесе кезең
өндеудің кәдімгі операцияларына ұшырамайтын операциялар.
«Аудиторлық тәуекелдіктердің» 6- бабында атап өтілгендей тәуекелділікті анықтаудағы қиындық,
№
Сұрақтар Дайындаушы:
Орындаушы:
Тексеру:
Күні:
Төмен
тәуекел Жоғары
тәуекел
1 Есеп беру кезеңінде кәсіпорынды басқаруда құрылымдық өзгерістер орын
2 Негізгі және айналым қаражаттары тиімді пайдаланыла ма? Иә
3 Қаржылық жағдайды басқару жеткілікті түрде тиімді бақылай ма
а) қандай жиілікпен?
ә) көмегімен:
- бөлінбес қаржылық есеп беру;
- қызмет туралы жазбаша есеп беру;
- алдыңғы кезеңмен салыстыру;
- бюджетпен салыстыру;
- елеулі ауытқуларды зерттеу;
- сәйкес статистикалық ақпарат;
- ішкі аудиттің формалды қызметімен. Иә жоқ
4 Осы бақылаудың бірізіділікті нұсқаулар, сұрақтар жиынтығы, түсіндірулер мен
5 Соңғы нәтижелерді салыстырып талдау қандай тұжырымдарға әкеледі:
қанағаттанарлықсыз жоспарлау;
әрекеттердің келіспеушілігі;
қанағаттанарлықсыз бақылау.
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Иә
Иә
Иә
6 Мыналар үшін болжамдар (жоспарлар) дайындалды ма?
ақша қаражаттары;
іске асыру;
шығындар;
өндіріс;
басқа активтер мен міндеттемелер.
Иә
Иә
Иә
Иә
Иә
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
7 Қаржы – шаруашылық қызметтер ұзақ мерзімді жоспарлана ма?
8 Кадрлар тұрақсыздығының жоғары коэффициенті Жоқ
Иә
9 Ұжымдағы моральдық ахуал штаттағы қызметкерлертарапынан болатын алаяқтықтың мүмкіндігіне
жеткілікті түрде білімді;
өз біліктілігіне сай жалақы алады;
еңбегі бойынша лауазымы өседі.
Иә
Иә
Иә
Жоқ
Жоқ
Жоқ
10 Басшылық құрам жұмысқа тек мынадай жағдайдан кейін жалданылады:
барлық кепілдеме тексерілгеннен кейін;
лауазымдық міндеттеріне сәйкес;
жалақы бағалануымен.
Иә
Иә
Иә
Жоқ
Жоқ
Жоқ
11 Ұйымдық құрылым қамтамасыз ете ме?
жауапкершілікті анық түсінуді;
міндеттерді нақты бөлуді;
қызметтің жалпы үйлестіруін
Иә
Иә
Иә
Жоқ
Жоқ
Жоқ
12 Төмендегіні ескере отырып, шешім қабылдау кезінде менеджмент тәуекелдіктің
күрделі жобалар;
ағымдық немесе ұзақ мерзімді қаржыландыру;
заңдық міндеттемелер және келісім- шарт бойынша міндеттемелер
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Иә
Иә
Иә
13 Басқару бухгалтерлік ақпаратты ашу жөніндегі талаптарға қарсы тұра
Иә
14 Аудит масштабына шектеу қойыла ма? Жоқ Иә
15 Аудитті жүргізу бағалары мен есеп беруді тапсыру мерзімдеріне
Иә
16 Маңызды міндеттемелерге байланысты үшінші адамдар біздің тәуелділігімізге
Иә
17 Өткен кезеңіндегі біздің аудиторлық есебіміз білікті болды ма?
18 Аудитор ретінде бізді басқа ұйым алмастыра алады деген
Иә
19 Клиент табысының тұрақты түрде төмендеу ықтималдығы
20 Ерекше назар салынатын аймақта:
іске асыру;
өндіріс мәселелері
Жоқ
Жоқ
Иә
Иә
21 Салық салынға дейін активтер мен табыстар елеулі тәуекелге
Иә
22 Клиент пен орын серіктестері арасында қатал, нашарлай түскен
Иә
2.2 Ішкі бақылау жүйесін бағалау жолдары
Барлық тексерулер кезінде аудитор ішкі бақылаудың әр элементінен аудитті
Ішкі бақылау жүйесінің элементтері келесідей байланыста қарастырылуы керек:
Шаруашылықты жүргізуші субъект көлемі;
Субъект бизнесінің мәні ;
Қызмет құрылымының қиыншылығы;
Субъектінің ақпаратты беру, үндеу, сақтау және бағалау үшін пайдаланылатын
Субъектінің қаржы – шаруашылық қызметін реттеуші заңдық және нормативтік
Үлкен ұйымға тиімді болатын аудиторлық жол шағын бинес клиентіне
бақылауды бір немесе бірнеше адамға шоғырландыру;
бақылау жүйесіндегі міндеттерді шекті бөлу.
Сондықтан жұмыс көлемінің көп бөлігінде аудит стратегиясы тұтас тексеру
Ішкі бақылау жүйесін құжаттандыру.
400 «Тәуекелділікті бағалау мен ішкі бақылау» ХАС-нда бухгалтерлік есеп
Әдетте, аудитті жүргізу үшін елеулі болып табылатын бухгалтерлік есеп
(а) клиенттің процедуралары бойынша нұсқаулар, функционалды міндеттер иен блок
(ә) бухгалтерлік есеп ішкі бақылау жүйелері шеңберінде жасалатын құжаттар
(б) субъект қызметті мен қызмет етуін бақылау, субъектінің басшылық
Ішкі бақылау жүйесінің қызмет етуімен толық танысу үшін аудиторлар
Аудиторлар тексеру масштабында қателер пайда болатын нүктелерді анықтау мүмкіндігін
Ішкі бақылау жүйесі мен оның көрінісінің болуын анықтаудың түрлі
Кесте 2. Ішкі бақылау болуы туралы ақпаратты алу
Ішкі бақылау болуын анықтау әдістері Ақпарат көздері
Алдынғы аудит материалдарын зерттеу Аудитордың жұмыс дәптері
Клиент дайындаған жүйенің құжатты көрінісі Есепке алу саясаты, шоттардың
Клиент персоналына сұрақ – сауал қою Ішкі бақылауды бағалау
Операцияларды бақылау (өтпелі тексерулер) Блок – сызбалары
Алдынғы аудит материалдарын зерттеу.
Аудиторлық құжаттар аудиттің соңғы күніндегі жүйе жұмысын сипаттауды сақтауы
Клиент дайындаған жүйенің құжатты көрінісі.
Көптеген, әсіресе ірі клиенттерге есепке алу саясаты, лауазымдық нұсқаулар,
Лауазымдық нұсқауларды орындау міндеті анық және дәл анықтауды және
Есепке алу саясаты ішкі және сыртқы бухгалтерлік есеп талаптарына
Ұйымдық сызба – бұл жеке адамның командада қалай жұмыс
Клиент персоналына сұрақ қою.Ішкі бақылау жүйесі тексерудің сан алуан
Операцияларды бақылау (өтпелі тексерулер).Бір операциялардың бірізділігін түсіну үшін бірнеше
Блок-сызба – бұл шаруашылық операцияның, бухгалтерлік есептің барлық
жүйе ішіндегі құжаттар қозғалысын көрнекті түрде көрсетеді және осы
кәсіпорынды бақылау жүйесіндегі, әлсіз орындарды бөліп көрсетуге көмектеседі;
аудиторлық тестердің бухгалтерлік есеп жүйесіндегі кемшіліктерге нақты бағытталуға көмектеседі.
Блок – сызбада шаруашылық операцияның алғашқы құжаттарды тіркелуінен Бас
Жүйенің блок – сызбасын дайындауды қызметкерлер жасауы қажет (қолмен)
Ол жүйені диаграмма түрінде көрсететіндіктен, басқа сипаттаушы нысандармен салыстырғанда
Блок – сызбаны кұру кезінде құжаттар, операциялар мен жүргізілген
Ішкі бақылаудың бағалау қағазы клиентте ішкі бақылаудың қажетті жүйесі
3.Аудиттің жалпы жоспарды және бағдарламасын даярлау
жолдарын жетілдіру.
3.1 Аудиттің жалпы жоспарын даярлау және дамыту
Алдын ала жоспарлау процессінде алынған мәліметтер негізінде аудитор жалпы
300 «Жоспарлау» деп аталатын ХАС-на сай аудиттің жалпы жоспарын
а) Бизнесті білу, оның ішінде:
Аудиттелетін субъектінің бизнесіне әсер ететін жалпы экономикалық
Бұрын өткізілген аудит күнінен бастап болған өзгертулерді қоса,
Субъект басшылығының жалпы құзыреттілік деңгейі;
ә) Бухгалтерлік есеп және ішкі бақылау жүйесін түсіну,
Аудиттелетін тұлға қабылдаған есеп саясаты және оның өзгеруі;
Жаңа бухгалтерлік есеп және аудит стандарттарының әсері;
Аудитордың бухгалтерлік есеп пен ішкі бақылау жүйесі туралы қалыптасқан
б) Маңыздылық пен тәуекел, соның ішінде:
Ажырамас және бақылау тәуекелді бағалау, сонымен қатар аудиттің маңызды
Аудит мақсаты үшін маңыздылық деңгейін орнату;
Өткен кезеңдер тәжірибесін қоса алғанда, елеулі бұрмаланушылықтың мүмкін болуы
Бухгалтерлік бағалармен байланысты аспектілерді қосқанда, бухгалтерлік есептің күрделі аспектілерін
в) Процедуралардың сипаты, мерзімі мен көлемі, соның ішінде:
Аудиттің нақты учаскелеріне мүмкін көңіл бөлуін ығыстыру;
Аудитке ақпараттық технологиялардың ықпалы;
Ішкі аудит қызмет жұмысының және сыртқы аудит процедураларына
г) Жұмыстың үйлесімділігі, бағыты, басшылығы және оған шолу жасау,соның
Субъектінің құрамдас бөліктерінің аудитіне басқа аудиторларды тарту, мысалы еншілес
Эксперттерді тарту;
Жұмыс объектілерінің саны;
Персоналдағы қажеттілік;
д) Басқа да аспектілер, соның ішінде:
Субъект қызметінің үздіксіздігі туралы жіберілуіне сұрақ қойылу мүмкіндігі;
Ерекше көңіл аударуды қажет ететін жағдайлар, мысалы байланысты тараптардың
Шартты келісімдер және заңдылықпен бекітілген басқа да міндеттемелер;
Есеп берулерді құрастыру сипаты мен мерзімі немесе басқа да
Аудиттің жалпы жоспары аудит бағдарламасын жүзеге асыру кезінде басшылық
Жалпы жоспарда жоғарыда айтылып кеткендей, аудиторлық ұйым аудитті өткізу
нақты еңбек шығындарын;
алдыңғы кезең уақытында уақыт шығындарын (қайта аудит жасау жағдайында)
маңыздылық деңгейі;
аудиторлық тәуекелділік;
Аудиттің жалпы жоспарында аудиторлық ұйым алдын ала нәтижелер негізінде
Жалпы жоспарда келесіні қарастыру керек:
Аудиторлық топтағы аудиторлардың саны мен білімі;
Аудиторларды олардың кәсіби қасиеттер мен алатын қызмет деңгейлеріне сәйкес
Топтың барлық мүшелерін олардың міндеттемелері туралы инструктировать экономикалық субъектінің
Басшының жоспардың орындалуын, аудитордың ассистентерінің жұмыс сапасын, олардың жұмыс
Басшының аудиторлық топқа аудиторлық процедураларды өткізу тәжірибесімен байланысты әдістемелік
Аудиторлық топтың басшысы және топ мүшесінің арасында белгілі бір
Аудиторлық ұйым жалпы жоспарда ішкі аудиттің рөлін, сонымен қатар
Тәжірибеден алатын болсақ, аудиторлық тексеруді жоспарлау сатысында, келесі құжаттар
Тексерілетін ұйым бизнесін бейнелеу;
Бухгалтерлік есеп жүйесін бейнелеу;
Ішкі бақылау жүйесін бейнелеу;
Тексерілетін ұйым есептілігінің экспресс – талдау материалдары;
Талдау тек қана тексерудің ең басында қателіктерді анықтау мүмкіндігі
Тексерілетін ұйымның бизнесін бейнелеу кезінде аудитор ішкі шаруашылық қызмет
Ұйым өзінің шаруашылық қызметін жүзеге асыратын саланың жағдайын және
Аудиторға ұйымның пайда болу мақсаттарын, болашақ даму перспективаларын көрсету
Ішкі шаруашылық қызмет факторларын тану кезінде, ұйымның салық
Бухгалтерлік есеп жүйесін бейнелеу.
Бухгалтерлік есеп жүйесін бейнелеу өзіне құжатайналымын, бухгалтерия құрамы және
Ішкі бақылау жүйесін бейнелеу.
Ішкі бақылау жүйесін бейнелеу кезінде бақылайтын органдардың бар болуын
Ұйымда аудиторлық тәуекелділік, тексеру көлемі (түрі, көлемі, аудиторлық процедураларды
Есептіліктің экспресс – талдауы.
Тексерілетін ұйым есептілігінің экспресс – талдауы өзіне келесілерді қосады:
Динамикасындағы қаржылық есептілік баптарын оқып тану;
Негізгі қаржылық көрсеткіштердің есебі (рентабельділігі, өтімділігі, өзгеру динамикасы және
Болашақта кәсіпорынның жұмысты жалғастыру мүмкіншілігі туралы қорытынды және тағы
Аудиторлық ұйым талдамалық процедуралар көмегімен аудитке өте маңызды
Сонымен қатар аудиторлық ұйым аудиттің жалпы жоспарын дайындау кезінде
Аудиторлық ұйым аудиттің жалпы жоспарын дайындау кезінде өткізілген процедуралардың
3.2 Аудиторлық бағдарламасын құру мен оны жетілдіру
300 «Жоспарлау» ХАС- на сай аудитор аудиттің жалпы жоспарын
Аудит бағдарламасы былай әрекет етеді:
аудитордың ассистент топтары үшін нұсқаулар тізімі;
аудиторлық топ жұмысының сапасын бақылау құралы;
аудит мақсаттарын, өткізу уақытын, таңдау көлемін және сферадағы таңдау
Жұмыста ыңғайлы болу үшін бағдарламада әр бір аудиторлық процедураның
Бағдарлама аудиторлық тексеру құжаттамасының маңызды бөлігі болып табылады және
Бақылау құралдары тестілерінің бағдарламасы бұл - ішкі бақылау мен
Негіз бойынша аудиторлық процедуралар бұл - бухгалтерлік есепте айналымдар
Аудиторлық жоспарлар аудитті жүргізу кезінде қажеттілігіне қарай қайта қарастырылып
Аудит бағдарламасы.
Клиент
Жүргізу
Уақыты «__»________200__ж.
Күні «__»___________200__ж.
Еңбек ақы аудиті.
Бақылаудың мақсаты
Анақтау керек:
жалақыны есептеу штаттық кесте мен жұмыс уақытын есепке алу
жалақы орындалған жұмыс жазбаларына сай есептеледі;
төлем ведомосі есеп саясатына сай дайындалады;
төлемдер нақты жұмыс істейтін қызметкерлерге төленеді;
төлем ведомосінен ұсталанатын барлық шегерімдер ескерілген және сәйкес үшінші
жалақыға байланысты барлық операциялар есепке алу құжаттамасына дәл енгізіледі.
Бақылау тестілері:
жұмыс уақытын есепке алу табелдері, сағаттарды есепке алу карточкалары
уақыттан тыс жұмыс істеуге рұқсат берілуіне көңіл аудару;
уақытша қызметкерлерге ақы, әсіресе қолма қол ақшамен төлеуге берілетін
барлық роцедуралар орындалатынына көз жеткізу үшін жалақы берілуін бақылау:
кадрлар бөліміндегі жазбаларға сай жалақы өзгеруін тексеру;
төлем ведомосінде өзгерісті бақылауды тексеру;
төлем ведомосінің өкілетті лауазымды адаммен бекітілгенінің дәлелін зерттеу;
төлем ведомосінің тәуелсіз тексерілуін (мысалы: ішкі аудит) дәлелн зерттеу;
төлем ведомосі бойынша тексеру жургізу;
төлем ведомосіндегі ауытқулар бойынша түсініктемелерді зерттеу;
жалақыдан ұсталуды тексеру;
депозиттелген жалақыны бақылаудың ұйымдастырылуын тексеру.
Объектіге қатысты тексеру процедуралары.
Жұмыс уақытын есепке алу жазбаларын іріктеу, қорытындылармен есептеулерді тексеру.
Кадрлар бөліміндегі жазбаларды іріктеу:
жалақы мөлшерлемесін;
жалақы мөлшерлемесін өзгерту үшін рұқсат;
қызметкерлердің келу және кетуі жөніндегі ақпарат.
Төлем ведомостерін таңдап алып, тексеру:
қызметкерлерге жасалған жұмысқа ғана төленгеніне көз жеткізу үшін атқарылған
қызметкер шынында бар және оған сәйкес мөлшерлемелер бойынша көз
алымдар салық органына төленгенін және тіркелмеген айыптар пайда болу
Аудиттің бағдарламасын құрастыру кезінде ұйымның қаржы – шаруашылық қызметін
Әр бір тексерілетін учаскесі бойынша тексеру сипатын анықтау керек.Ол
Үздіксіз тексеру кассалық, банктік құжаттарға, аванс есебіне, құрылтайшылармен есеп
Аудиторлық тексеру бағдарламасы тексеру объектілерінің және кезеңдерінің мазмұнымен келісуге
Аудиторлық тексеру кезінде аудиторларға стандартты аудиторлық бағдарламаларды қолдануға болады.
Стандартты аудиторлық бағдарлама – бұл кез келген аудит кезінде
Олардың басылымдағы жұмысты қажетті арнаға бағыттауға көмектесуінде және ол
Жұмыс құжаттарында құжатты ресімделген аудиторлық бағдарламаның әр бір бөлімі
Қорытынды
Негізінен аудиторлық жоспарлаудың мәні өте жоғары.Өйткені, кез келген аудиторлық
Аудиторлар өз жұмысын тексерілетін ұйыммен танысудан бастауы керек.Бұл үшін
алдын ала жоспарлау;
клиент туралы жалпы ақпаратты жинау;
маңыздылық пен аудиторлық тәуекелділікті бағалау;
ішкі бақылау жүйесін бағалау;
аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламасын даярлау.
Аудиторлық ұйымдар немесе жеке аудиторлар аудиторлық тексеруді жоспарлау процессін
Нарықтық экономика жағдайында шаруашылық субъектінің жұмысын жетілдіру және бақылау
Қолданылған әдебиет тізімі
Абленов Д.О. Аудит негіздері.- Алматы, 2006
Ажибаева З.Н. Аудит. – Алматы: Экономика, 2004
Азаматтық кодекс (жалпы бөлім). – Алматы: «БИКО», 2004.-183-203
Әбдіманапов. «Бухгалтерлік есеп теориясы». Алматы ,1995 ж.
Әжібаева З.Н., Байболтаева Н.Ә.,Жұмағалиева Ж.Ғ. Аудит.Оқулық -Алматы, 2006.197-232
Балапанова А.Ж. Аудиттің теориялық негіздері: Оқу құралы. – Алматы:
Бухгалтерлік есеп стандарттары мен ұсыныстары,Алматы,1988 ж
Данилевский Ю.А. Аудит: организация и методика проведения. —М.: Финансы
Ержанов М.С. Аудит-1: (базовый учебник). – Алматы: 2005
Кеулімжаев Қ.К. «Қаржылық есеп» Алматы 2001ж.
«Қаржы жүйесін тұрақтандыруда кәсіби бухгалтерлер мен аудиторлардың рөлі» тақырыбына
ҚР «Аудиторлық қызмет туралы» Заңы (өзгертулер мен толықтырулар
ҚР Аудиторлық этикалар Кодексі «Қаржы каражат» 1995
Международные стандарты аудита в Казахстане. Т.1. МСА 300 «Планирование»,
Оформление договорных отношений с клиентом.Планирование аудита // Заочная школа
Подольский В.И., Поляк Г.Б., Савин А.А., Сотникова Л.В. /Под.
Ситнов А.А. МСА.учебное-практич. Пособие - 2-е изд.,перераб. и
«Стандарттар мен кодекстерді сақтау туралы есептеме», Қазақстан Республикасы,
Укашева Б.Е «Бухгалтерлік есеп теориясы», «Экономика» баспасы,Алматы,1999 ж
Филип Л.Дефлиз, Генри Р.Дженик, Винсент М.О – Рейлли, Маррей
Шеремет А.Д., Суйц В.П. Аудит учебник/МГУ им.М.В. Ломоносова 5-е
Шешукова Т.Г.,Городилов М.А., Аудит теория и практика применения международных
Қосымшалар
Қосымша 1
Аудиторлық қызмет көрсету туралы келісм – шарт
Астана қаласы
Ары қарай «тапсырыс беруші» деп аталатын______________ атынан Жарғы негізінде
1.ШАРТ ПӘНІ
Тапсырыс беруші тапсырады, ал орындаушы келесідей жұмысты жүргізу міндеттемесін
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
2. Жұмыс келесідей шарттарда жүргізіледі:
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
3. Тапсырыс беруші Орындаушыны қаржы – шаруашылық қызметті барлық
2.ЕСЕПТЕУЛЕР
Жұмыстың жалпы құны _________________________теңге болады.
Есептеу тапсырыс берушінің орындаушының төлем – талап тапсырмасына ақы
ЖАҚТАРДЫҢ ЖАУАПКЕРШІЛІГІ
Жақтардың талап және наразылық бойынша жауапкершілігі әрекет етуші заңына
4. БАСҚА ДА ШАРТТАР
Жақтар осы шарт бойынша таласты келіссөз арқылы, ал таласты
Жақтардың ешқайсысы осы шарт бойынша өз құқықтары мен міндеттерін
Шарт қол қойылған кезден күшіне енеді.
5. ЖАҚТАРДЫҢ ЗАҢДЫ МЕКЕН – ЖАЙЫ ЖӘНЕ РЕКВИЗИТТЕРІ
Тапсырыс беруші
____________________
____________________
____________________
М. О.
Қосымша 2
Жалпы жоспардың нысаны.
Алдын ала жоспарлау
__________________________________
/тексерілетін ұйымның аты/
__________________________________
/Аудит өткізілетін кезең/
1.Жауапты тұлғалар және ұйымның реквизиттері
1.1 Толық атауы
1.2 Қысқартылған атауы
1.3 Басшысы
1.4 Қаржылық және бухгалтерлік жұмыс үшін жауапты басшының орынбасары
1.5 Бас бухгалтер
1.6 Бас бухгалтердің орынбасары
1.7 Кәсіпорын есепте тұр (күні, тіркеу нөмері):
- Салық комитетінде (Салық инспекторының аты жөні, телефон нөмірі)
- Зейнет ақы қорында
- Тағы басқа
1.8 Заңды мекен жайы
1.9 Нақты мекен жайы
1.10 Байланыс телефондары / факс, электрондық пошта
2.Ұйым туралы жалпы ақпарат,клиент бизнесі туралы мәліметтер
2.1 Мемлекеттік тіркеу күні және тіркеу куәлігінің реквизиттері
2.2 Ұйымдастырушы- заңдық нысаны
2.3 Құрылтайшы құжаттар және ондағы өзгерістер (тіркеу күні)
2.4 Ұйымның есеп саясаты
2.5 Ұйымның даму жоспарлары (бизнес – жоспар)
2.6 Басқару немесе басшылық ету туралы келісім шарттар
2.7 Жарғылық капиталындағы шетел капиталының бар болуы
2.8 Филиалдар және құрлымдық бөлімшелер
2.9 Еншілес немесе тәуелді серіктестіктер
2.10 Шоттардың бар болуы (барлық есеп, ағымдық, ссудалық шоттарды
2.11 Валюта шоттарының бар болуы (барлық валюталық шоттарды реквизиттермен
2.12 Қызметкерлердің саны:
- барлығы
- байқау кеңесі
- әкімшілік
- бухгалтерия
2.13 Қаржы – шаруашылық операциялардың негізгі типтері мен саны
2.14 Күрделі, стандартты емес қаржы – шаруашылық операциялардың бар
2.15 Қаржы – шаруашылық операцияларын жүзеге асыру кезінде жүзеге
2.16 Еңбек ақы төлеу жүйесі және сияқылар:
- басшылық еңбек ақысына әсер ететін факторлар
- қызметкерлерге еңбек ақы төлеу нысандары
- қолданылатын премровани жүйесі
2.17 Капиталдың құрлымы:
- ірі құрылтайшылары / меншік иелері (аты жөнін/ атауын
- акциялар (бар болуы, номиналды және нарықтық құны)
2.18 Өндірістің және өнім өтімділігінің көрсеткіштері:
- таза табыс
- ұйым активтерінің табыстылығы
- өткізу көлемінің табыстылығы
- өткізілген өнімнің табыстылығы
- басқа да көрсеткіштер
2.19 Ұйымда қалатын табыстың қолдану бағыттары
2.20 Қызмет түрлері
2.21 Лицензияланатын қызмет түрлерінің жүзеге асырылуы ( бар болуы,
2.22 Өнім өндірісінің технологиялық ерекшеліктері
2.23 Өткізу нарығының жағдайы
2.24 Негізгі сатып алушылар
2.25 Негізгі жабдықтаушылар
2.26 Келісім жұмысының ресімделуі (құқықтану бөлімінің бар болуы)
2.27 Келісім қатынастарының ресімделуі (келісім шарттарының, келісімдер саны және
2.28 Бухгалтерлік есептің нысаны:
- жорнал – ордерлі
- жеңілдетілген
- қосарланған (бейнелеу)
- машинно – ориентированная (атауын және өнім бағдарламасының сипатын
2.29 Бухгалтерлік қызметінің ұйымдастырылуы (сызба)
2.30 Бухгалтерия басшысының білімі (базалық білімі, жұмыс өтілі )
2.31 Салық және басқа да есептіліктердің уақытында тапсырылуы (соңғы
2.32 Есеп құжаттарының көлемі
2.33 Есеп құжаттарының жағдайы
2.34 Ішкі бақылау жүйесінің сенімділігі туралы жалпы әсері (жоғары,
2.35 Қызметке әсер ететін сыртқы факторлар
2.36 Алдыңғы аудиторлық тексеру нәтижелері бойынша қортындысы:
- нақты осы кезеңге дейін тексерулер өткізілген жоқ
- сөзсіз оң
- шартты – оң
- теріс
- пікір білдіруден бас тарту
2.37 Алдыңғы аудитордың ауыстырылу себебі (кәсіпорын жұмыскерлерінің сөздерінен)
2.38 Тексерудің мақсаты, клиенттің тілектері:
- қаржылық есептіліктің формальды бекіту
- қаржылық есептіліктің формальды емес бекіту
- есептіліктің қосымша қызмет ретінде формальды емес бекіту:
Бухгалтерлік есеп облысында кеңес беру
Салық салу облысында кеңес беру
Бухгалтерлік есеп жүйесін жетілдіру
Салық салудың оптимизациясы
- Салық тексеру нәтижелерін оправержение, салық тексеру кезінде жұмыс
- Аудит ХАС –на сай
- Есептіліктің өзгеруі
- Басқа да мақсаттар (қандай екенін көрсету)
3. Алдын ала жоспарлау нәтижелері бойынша ұсыныстар
3.1 Жалпы әсері (аудитті өткізу мүмкіншілігі және кәсіпорынмен мақсатты
3.2 Клиентпен көрсетілген қызмет құнын төлеу мүмкіндігі (жоғары, орта,
3.3 Жұмыс көлемін бағалау
Тексеру қатысушыларының сипаты (басқа мамандарды тарту қажеттілігін көрсету қажет)
3.4 Тексеру құнын жоғарлататын шығындар (іс сапар шығындары,
3.5 Тексерудің құны (еңбек шығыедары, адам-сағ. Х мөлшерлеме,
3.6 Клиентпен келісілген тексеру құны
3.7 Клиенттің көзқарасы бойынша жұмыс атқарылуының мерзімі 200__ жылдың
« »бастап, « » дейін __
3.8 Клиенттің офисінде бір уақытта жұмыс істей алатын қызметкерлердің
3.9 Атқарушылардың құрамы
3
АУДИТОРЛЫҚ ТЕКСЕРУДІ ЖОСПАРЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Аудит жайлы
Аудиторлық тексеру
Аудиторлық тексеруді жоспарлау кезеңдері
Аудит негіздері
Ақша қаражаттарының есебінің аудиті туралы
Аудитті жоспарлаудың кезеңдері
ХАС сәйкес аудитті жоспарлау
Аудиттің постулаттары, стандарттары және нормалары. ХАС сәйкес аудитті жоспарлау
Аудитті жоспарлаудың мақсаты мен қағидалары, сатылары