Пайдакүнем қылмыскер тұлғасының криминологиялық сипаттамасы

Мазмұны
Кіріспе 6
1. Қылмыскер тұлғасын криминологиялық саралау
1.1 Қылмыскер тұлғасы түсінігі, мазмұны және қалыптасу ерекшеліктері 10
1.2 Қылмыскерді криминологиялық зерделеудің объектісі және заты ретінде қарастыру
1.3 Қылмыскер тұлғасының классификациясы мен типологиясы 22
2 Қылмыскер тұлғасын психологиялық саралау
2.1 Қылмыскер тұлғасының криминогендік ерекшеліктері 28
2.2 Қылмыстық психологияда қылмыскер тұлғасын зерттеу бағдарламасы 32
3 Қылмыстың жеке түрлерінде қылмыскер тұлғасының криминологиялық сипаттамалары
3.1 Кәмелет жасына толмаған қылмыскер тұлғасының криминологиялық сипаттамасы 42
3.2 Пайдакүнем қылмыскер тұлғасының криминологиялық сипаттамасы 45
3.3 Рецидивті және кәсіби қылмыскерлікте қылмыскер тұлғасының криминологиялық сипаттамасы
3.4 Ұйымдасқан қылмыскерлікте қылмыскер тұлғасының криминологиялық сипаттамасы 50
3.5 Әйелдер қылмыскерлігінде қылмыскер тұлғасының криминологиялық сипаттамасы 54
Қорытынды 57
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 61
Қосымшалар 64
Кіріспе
Адамдардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етуде мемлекеттің басты
Қылмыскер тұлғасы криминология, қылмыстық саладағы заң ғылымыдары мен заң
жаза тағайындауда ескеру үшін айыпталушының қылмыскердің тұлғасын зерттеу;
қылмыскер тұлғасын одан әрі жүрісін болжау үшін қылмыскер тұлғасын
профилактикалық жұмыс шараларын айқындау үшін жазадан босатылған қылмыскер тұлғасын
Аталған міндеттермен қоса қылмыстық жүрістің жекелеген алғышарттары туралы психологиялық
Адамның қоғамдағы өмірі көптеген заңдарға бағынады. Осы заңдарды, құқықтық
Кылмыскерлікпен күрес әр адамның жеке дара кайталанбас сипатына карай
Қылмыскер тұлғасының ерекшелігі мен мәнін ашуға және қылмыстық мінез-құлықты
Криминалдық зерттеу барысында жеке тұлғаның әлеуметтік ортамен өзара қарым-қатынасын
Қылмыскер өзара қарым-қатынастың белсенді қатысушысы болғандықтан криминология үшін аса
Қылмыскер мен заңға бағынушы адамдардың болмысын зерттейтін салыстырмалы психология
Қылмыскер тұлғасының мәселесі көптеген заң ғалымдарын, психолог, психиатр мамандардың
Қылмыскер тұлғасы туралы жинақталған психологиялық білімдер жүйелеуді және психология,
Қылмыскерлердің жалпы заңға катынасы жайында айтсақ, қылмыскерлердің айкын, нақты
Қылмыскер өзара қарым-қатынастың белсенді қатысушысы болғандықтан криминология үшін аса
Қылмыскер мен заңға бағынушы адамдардың болмысын зерттейтін салыстырмалы психология
Диплом жұмысындағы зерттеудің пәні – қылмыскер тұлғасы қасиеттерінің тұтас
Диплом жұмысының зерттеу мақсаты – қылмыстық тұлғаның криминогендік мәнінің
Диплом жұмысын орындау мақсатына жеті үшін келесі міндеттер қойылды:
қылмыскер тұлғасы түсінігі мен құрылымын саралау;
қылмыстық тәртіптің криминогендік алғышарты ретінде қылмыскер тұлғасының бағыттылығының бұрмалануын
криминологиялық білім көзқарасы бойынша қылмыскер тұлғасының типологиясын типологиясын қарастыру;
қылмыстық тәртіптің алғышарты ретінде оның пісіп-жетілу деңгейі мен қылмыстық
Зерттеу әдістемесі қылмыскер тұлғасын психологиялық зерттеуді ескереді. Сонымен қатар
Диплом жұмысы кіріспеден, логикалық түрде бір-бірімен байланысқан үш тараудан,
Қылмыскер тұлғасын криминологиялық саралау
1.1 Қылмыскер тұлғасы түсінігі, мазмұны және қалыптасу ерекшеліктері
Қай ғылыми мектепке жатқанымен бірде-бір криминолог кылмыс жасаған адаммен
«Адам» ұғымына оның бойындағы екі жақтың: әлеуметтік және биологиялық
Адамның табиғаты мен мәні мүлдем ұқсас ұғымдар емес. Біріншісі
Қылмыскер тұлғасында биологиялық және әлеуметтік жақтаранының арақатынасы туралы пікір-талас
Қылмыскер тұлғасын зерделеудің түпкілікті мәселесі ол әлеуметтік пен биологиялық
Биологиялық факторларды айрықшалайтын авторлар қылмыскер тұлғасын зерделеуде психиатрдың, психологтың,
Ал әлеуметтік факторды жақтаушылар тәртіпті түзетудің әлеуметтік бағдарламалары туралы
Қазіргі таңда тек қана биологиялық факторды жақтайтындар жоқ, бірақ
Бірақ та барлық кездерде қылмыстық тәртіптің биологизациясын жоққа шығаратын
Адамның биологиялық және әлеуметтік жақтарының да қылмыстың детерминациясына қатысы
Қатар қылмыскерлердiң әртүрлi мiнездемелерiнiң есепке алуымен қылмыскерлердi межелеуi керек,
Криминологке олардың ықпалымен мiнез-құлықтың туа бiткен бағдарламаларының бар болуы
Криминолог қылмыстық мiнез-құлық, мiнез-құлықтың криминалды басқа варианттарынан тысқары жiберген
Отандық криминологтер шықты және қылмыстылық, сонымен қатар нақты қылмыстар,
Растауға кейбiр ғалымдар биологиялық факторлар мiнез-құлыққа такомаға бейiмделу биологиялық
Жауапшылыққа қабiлет психикалық қалыпсыздықтар шеңберiнде болатын адамдардың дара салмақтары
Сонымен бiрге, психология, психофизиология, психиатрияның жағдайлары, кейбiр криминологиялық мәлiметтер
Дегенмен бұл психикалықтың қалыпсыздығы қылмыстардың iске асырулары себеппен болып
Бiрiншiден, субъекттер мұндай қалыпсыздықтармен қылмыскерлердi барлық массалардың арасында көпшiлiктердi
Екiншiден, тiптi психикалық қалыпсыздықтардың бар болуы жеке тұлғада олар
Үшiншiден, қалай көп эмпирикалық зерттеулер, психикалықтың өздiң қалыпсыздығы дәлелдеген
Мысалы, есуастықтың дәрежесi, орталық жүйке жүйесiнiң органикалық ұтылуында есалаңдықтың
Талпыныстың криминологтерiмен зерттеу қылмыскер тұлғасындағы биологиялық факторларының мәнi жолымен
Ұқсас психофизиологиялық ерекшелiктермен де, адамның құрастыруын ұқсас ортамен де
Адам туралы сөз болатындығы, айту мүмкiн тек қана жеке,
Қылмыскерліктің әлеуметтік детерминациясының үш катар тетігі бар: біріншіден, жеке
Қылмыскердің тұлғасында тек оған ғана тән кейіп бар ма,
С.Я. Булатов зерттеушілердің психологиялық ұғымдарды әлеуметтендіруге ұмтыла отырып, аталған
Ал, қылмыстық іс-қимылды биологияландыруға үзілді-кесілді қарсы тұрған пікірлер әрқашан
Адамның биологиялық та, әлеуметтік те ерекшеліктері, сөзсіз, кылмыскерлік детерминациясына
Қылмыскерлердің әр түрлі сипаттамаларын ескерумен қатар, қылмыскерлерді, яғни белгілі
Криминологке басқа мамандардың іс-кимылдың туа біткен бағдарламасының бар екендігі
Топ болып жасалған пайдақорлық-зорлық кылмыстарды жасаушы тұлғалардың «топ болып
Әйел баскарған топтың кылмысы, әдетте, алдын ала мұқият дайындалады.
«Іс-қимылдың неге криминалдық вариантын тандады» деген сұрак жалпы детерминацияны
1.2 Қылмыскерді криминологиялық зерделеудің объектісі және заты ретінде қарастыру
Криминологиялық зерделеудің объектілері мыналар: 1) қылмыс жасаушы жекелеген адамдар
Бакылау тобы әдісін қоддану және кылмыскерлер сипаттамасының онымен бірдей
Психологиялық белгілерді айкындау маман-психологтердің міндеті, олардан арнайы білім талап
Қылмыскерлердің тұлғасын криминологтер екі аспектіде бір уақытта зерделейді: бір
Криминологиялық зерттеулер әлеуметтік позициялар мен жеке бастың рөлдерінің ерекшеліктерін,
Криминологияда рөлдің нормативтік ұғымына сүйенген жөн. Әлеуметтік позиция дегеніміз
1) мемлекет жасаған және ресми міндеттеулер (зандар, заңға тәуелді
2) қоғам жасаған және көпшілік қабылдаған және қоғамдық пікір
3) биресми құрылымдар (отбасы, бірге демалатын топтар, әріп-тестертобы) жасаған
Әр адам үшін әлеуметгік позицияның маңыздылығы, өзінен тосылатын нормалар
Рөлді орындау, егер ол ұзакка созылатын болса, адамда қандай
Криминолог мыналарды ажырата білуі тиіс:
1) осы позицияға сәйкес келетін нормативтік міндеттеулердің жиынтығы ретіндегі
2) адамның өзінен не талап ететіндігін түсінуі ретіндегі редді
3) орын мен уакыттың накты жағдайларында рөлдін іс жүзінде
Мына әлеуметтік-рөлдік ситуациялар кылмыстық іс-қимыл-мен занды байланыста болады:
мемлекеттің, «үлкен қоғамның» нормаларымен танысуға, өзін құкық және мораль
адам қарама-қайшы талаптармен, іс-қимыл нормаларымен байланысты позицияларды бірдей ұстанады,
адам құқыққа карсы, қылмыстық іс-қимыл жасауға тікелей итермелейтін позиция
рөлдер мен позициялардың сабақтастығы жоқ, нәтижесінде тиісті әлеуметтік позицияның
адам бір әлеуметтік позицияны ұстанады, ал екіншісіне бағ-дар алады.
орындалып жаткан және алдыда тосылатын рөлдер қақты-ғысы. Адамның қылмыстық
Әлеуметтік-рөлдік тәсіл адамның белсенділігін жоққа шығар-майды, бірақ бұл белсенділікке
Рөлдердің объективтік қақтыгысында олардың мазмүны шын-дығында қарама-қайшы болады, ал
Динамикалык аспектіде мыналар кездеседі:
1) белгілі бір өзара әрекеттестікте қылмыстық іс-қимыл тудыратын әлеуметтік
2) мораль нормала-рына ғана қарама-қайшылықта болған әлеуметтік рөлдердің жаңа
3) бұрын белгілі бір әлеуметтік по-зициялардың немесе релдің өзінде
Мысалы, зерттеулердің нәтижесіне сүйенсек, бұрын толық емес немесе басқадай
Әлеуметтік ұстанымдар мен рөлдердің деформациясын жалпы сипаттағы және экономикалық
Қылмыс жасаушы адамдардың әрекетін талдағанда мыналар ескеріледі:
адамның іс жүзіндегі іс-кимылы рөлдің мазмұнына сай келмейді;
адамның тұлғасы, оның ұстанымдары мен рөлдерінің көпқырлылығына карамастан, белгілі
3) әрекет адамға кері ыкпал етеді, бұл жерде іс-қимылды
Әрекет, бұл — әрекеттердің белгілі бір жүйесі, іс-қимылдар жүйесі.
Адамның тұлғасының әрекетін криминологиялықталдаған-да мыналар анықталады:
1) қылмыстык іс-әрекет оқшауланған акті ме, әлде белгілі бір
2) қылмыстық іс-қимыл нормадан кылмысқа «секіру» ме, әлде қоғамға
3) кылмыс кай салада жасалынады.
Криминалдық зерттеулерге сүйенсек, ауыр кылмыс, кеп жағ-дайларда қалыпты іс-қимылдан
Кылмыс жасаған әрекеттер аясын, езара әрекеттестіктерді талдағанда өзара әрекеттестіктің
Адамның тұлғасының әрекеттерінің жүйесін және жалпылай оның әрекетін зерделеу
Мұқтаждық — адамның ойлау және іс-қимыл белсенділігінің кезі, ол
Мұқтаждықтың бұл жүйесінде адамның өзін-өзі аякқа тұрғы-зуға, өзін көрсетуге,
Мүдделер немесе мұқтаждыктың эмоционаддық бояуы, көбіне, адамның құндылык бағдарлар
«Адамның тұлғасының сылтаулық әрісі» дегеніміз «оның өмір бойы қалыптасып
Кылмыстык іс-қимылдар мен қылмыскерліктің негізінде жат-кан мына негізгі сылтаулар
қоғамдык-саяси: мемлекет пен коғамды баскару тетігі, сол басқаруға қатысу,
әлеуметтік-экономикалык:
а) «абсолюттік», яғни өмір үшін ең кажетті мұктаждықгарды қанағаттандыру;
б) сол адамның өзі не баска адам бағдар алған
зорлық-эгоистік (күш керсету немесе психологиялық тұрғы-дан агрессивтік):
а) өзін таныту идеясын абсолюттендіру, бар мұқтаждыктар мен мүдделерді
ә) нақгы жағдайларда сол адам үшін мүмкін болатын нысанда
ұшқалак-жауапсыз:
а) ез іс-әрекетінің іс-қимыл нормала-рына, заңға барабар болуына мұқтаждық
ә) ондай барабарлықты кейде ғана сақгау (катаң сыртқы бақылау
Кылмыстық іс-қимылда және қылмыскерлікте көрсетілген сылтаулар әр түрлі үйлестікте
Қундылық багдарлар - адамның, ол үшін аса маңызды болып
Кылмыскерлердің қүндылық бағдар жуйесінде жеке даралық не кландық-эгоистік бағдарлар
Мораль, енегелік санаттарының да, олардыңтуындысы болып табылатын «жақсылык», «жамандық»,
Қылмыскерлерде мыналар бекіп қалған:
а) өнегелік санадағы елеулі кемістіктер, мысалы, криминалдык және биморальдык
ә) жалпы қоғамда қабылданған мораль нормаларымен, әр түрлі топтардың
Кылмыскерлерді зерттеген барлык жағдайлардада мынандай сұрактуындайды: мұқтаждығы, мүдделері, құндылық
Көптеген қылмыскерлердің құқықтық санасы ерекше, ол бакылау тобындағылардың кұкыктық
Егер қылмыскерлердің жалпы заңға катынасы жайында айтсақ, қылмыскерлердің айкын,
Бақылау тобындағы адамдарға карағанда қылмыскерлер санк-циялардың тежеушілік рөліне көп
Сотталғандар заңца кезделген санкцияларды жұмсарту керек деп әрдайым санамайды.
Көптеген рецидивистердің, әсіресе бас бостандығынан айыру орындарында ұзақ отырғандардың
Кылмыскерлер қоғамдық және топтық психологияда кең таралған пікірлерді едәуір
а) кеңтаралған;
ә) тереңірек сипат бар нанымға айналады, сол бағыттағы іс-қимылға
б) құндылық бағдарлар-дың, Өнегелік, кұкықтықжәне баскадай кезқарастар мен мақсаттардың
Мұндай деформациялары бар субъектілер өздері сияк-ты, қоғам моралі мен
1.3 Қылмыскер тұлғасының классификациясы мен типологиясы
Қылмыскер тұлғасын танып-білу тұлғаның құрылымы мен оның жүзеге асырылатын
Қылмыскер тұлғасы құрылымының өзі бірқатар құрылымдық бөліктерге бөлінеді, яғни
1) қылмыскер тұлғасының демографиялық блогы;
2) қылмыскер тұлғасының əлеуметтік-мəдени блогы;
3) қылмыскер тұлғасының экономикалық блогы (қоғамдық өндіріс жүйесіндегі жағдайы
4) тұлғаның əлеуметтік институттарға қатысты блогы (серіктестік қатысы, əлеуметтік
5) тұлғаның əлеуметтік қауымдастықтарға қатысты блогы (жағымды əлеуметтік міндеттер
6) тұлғаның əлеуметтік нормаларға қатысты блогы. Адамның мінез-құлықтары белгілі
а) бүкіл қоғам мойындаған (жалпыəлеуметтік);
б) жекелеген қауымдастықтар мойындаған жəне қорғаған.
Мұның өзін жалпы əлеуметтікке сай келетін; оларға бейтарап; оларға
Кылмыскерлікпен күрес әр адамның жеке дара кайталанбас сипатына карай
Топтама деп статистикалық жиынтықты белгілі бір топтарға, сипаттарға бәлуді
1) демографиялық мәліметтерге (жынысы, жасы, т.б.);
2) кейбір әлеуметтік-экономикалық критерийлерге: білімі; айналысатын жұмысы; тұрғылықты тұратын
3) азаматтығына (Казақстан азаматы, шет ел азаматы, азаматтығы жоқ);
4) адамның қылмыс жасаған кездегі жағдайына. Бұл жерде мыналардың
5) кылмыстык іс-қимы-лының сипатына: қасақана немесе абайсызда, зорлық, мүліктік
Мұндай қарапайым, белгілерінің біреуі ғана ескерілетіндерден басқа бір уақытта
Типология дегеніміз — кылмыскерлердің әр түрлі контингент-терінің неғұрлым тереңірек
Бір типтің шегінде белгілер-көрініс табулар мен белгілер себептер біртекті
Жеке бастың сипаттамалар кешені бойынша көптеген қылмыскерлердің езін тиянакты,
XIX ғасырдын аяғында әр түрлі авторлар кылмыскерлердің тұлғасының төрт
1) кінәлі, тиянаксыз, ситуациялық, кездейсоқ;
2) көсіптенгендер, әдеттегі кылмыскерлер, бірінші мен екінші арасындағы аралық
3) глобальдық, парциалдык, жарым-жартылай қылмыска бой алдырг-ан, қылмыс алдындағы,
Бұл типтер кейде үш топқа, кейде бес топқа бөлінеді32,
Қылмыскерлердің тұлғасының өзіндік, мазмұндык сипаттамаларын іздестіру зерттеулердің екі тобын
1) қылмыскерлер контингентін өздерін заң шеңберінде ұстайтын адамдар контингентімен
2) кылмыскерлердің басын монографиялык зерттеу, сипаттамалар кешенін айқындау және
Типология жиі кездесетіндерді ғана емес, адамның тұлғасы-ның әлеуметтік дамуының
1) жеке бастың сипаттамалары олардың өлеуметтік жағдайлармен байланыстылығында көрсетіледі;
2) бұл сипаттамалардың құрылысы ойдан шығарылмайды, ол адамның тұлғасынын
3) субъективтік сипаттамалар адамның тұлғасының нақты әрекетімен бірге бағаланады
Криминологиялык зерттеулердің дамуы кылмыскерлер типо-логиясының критерийлері мен процестерінің нақты
Типологияға дейін зерттелген кылмыскерлер мына критерийлер бойынша топтастырылды:
1) қылмыс алдындағы іс-кимылының сипаты;
2) микроортаның сипаты; қылмыстык іс-қимылдың қылмысқа дейінгімен байланысы.
Үш негізгі топтар бойынша бөлінген адамдар арасындағы байланыс анықталды.
Бірінші кезеңнен кейін 10 жыл өткен соңғы зерттеудің екінші
Қылмыскерлерді, олардың тұлғасының сипаттамалары бо-йынша топтастырудын қорытындысы жеке бастың
Қылмыс жасаушы адамдардың барлығы осы типке жаткызылуы мүмкін. Бұл
Криминогендік жеке бастың әлеуметтік типі жеке бас сипат-тамаларының белгілі
жеке бастың айналасындағылардың кұкыкка карсы және би-моральдық күшті іс-қимылдары
бұрындары - биморальдық іс-әрекеттер мен әр түрлі құқық бұзушылық
қоғам мен мемлекеттің құндылық-нормативтік жүйесінен ал-шақтау;
ез іс-қимылын теріс бағалағанға көну, өзін-өзі қорғаудың әлеуметтік-психологиялық тетіктерін
қылмыс жасау ситуациясындағы белсенділік және әдетте, дәлелді сыртқы себептерсіз
Криминогендік адамдар өкілдерінің ішінде тип тармақтарына (подтип) бөлінеді: дәйекті-криминогендік,
Әлеуметтік ситуация мен адамның тұлғасының өзара әрекеттестігінің сипаты осы
Дәйекті-криминогендік тип тармагы мораль және кұкық нор-малары ұдайы бұзылатын
Ситуациялық-криминогендік тип тармақшасы мораль нормаларын бұзумен және кылмыстық сипатта
Ситуациялық тип тармагы: мүндай адамның санасы мен іс-кимылындағы, оның
Сонымен қатар, мұндай адам (кездейсоқ кылмыскерге қарағанда) мұндай жағдайларда
Бұрынғы кәмелетке толмаған қылмыскерлерге 10-20 жылдан кейін жүргізілген криминологиялык
Адамға, ол криминалдық типке жатады деп жасалған диагнос-тика, оған
Қылмыскер тұлғасын психологиялық саралау
2.1 Қылмыскер тұлғасының криминогендік ерекшеліктері
Кез келген әрекеттің түрі, оның ішінде қылмыстық әрекет, көбінесе,
Қылмыскер тұлғасын тек психология емес, сонымен қатар қылмыстық құқық,
Қылмыскер тұлғасының ерекшелігі мен мәнін ашуға және қылмыстық мінез-құлықты
Криминалдық зерттеу барысында жеке тұлғаның әлеуметтік ортамен өзара қарым-қатынасын
Қылмыскер өзара қарым-қатынастың белсенді қатысушысы болғандықтан криминология үшін аса
Қылмыскер мен заңға бағынушы адамдардың болмысын зерттейтін салыстырмалы психология
Айтылған белгілер қоғамға қарсы көзқарас және бағыт ұстанған қылмыскерді
Қылмыстылықты зерттеген кезде екі амал қолданылады: әлеуметтік-типологиялық және әлеуметтік-рөлдік.
Қылмыскер тұлғасы келеңсіз қоғамдық құбылыстар мен процестердің даралық нысанының
Криминалдық психологияның негізгі мәселелерінің бірі – ішкі тұлғалық себептерді
Қылмыскер тұлғасының криминогендік ерекшеліктерін қарастыру үшін тұлғаның психологиялық, ішкі
Субъектінің белгілі бір әрекет жасауы сыртқы жағдаймен байланысты (объективті
Халықтың төлем қабілетінің төмендігі жеке адамның сұранымының қанағаттандырылмауы қылмыс
Зорлық көрсететін қылмыскердің болмысы, әдетте, негізгі тәрбиелеу жұмыстарының нашарлығын
Қылмыстық ойдың пайда болу тетігін айқындау барысында қылмыстың жалпы
Қылмысты тұлғаның қоршаған әлеуметтік ортамен арадағы қарым-қатынастық нормадан ауытқуы
Қылмыстық психология кісі өлтірген қылмыскердің басқа адамнан қатты тәуелді
Агрессивтік әрекет көбінесе қорқыту, ұрып-соғу, төбелесу арқылы жасалады, ондай
Ерекше ауыр қылмыс жасап, сотталған топтың барлық мүшелерінің жануарларға,
Айыпталушының тұлғасын терең және толық зерттеу бірнеше өзекті мәселелерді
1) жасалған қылмысты дұрыс саралау;
2) тергеу жұмыстарын жүргізу, әсіресе айыпталушыдан жауап алу кезінде
3) қайта әлеуметтендіру мақсатында тұлғаға тәрбиелік ықпал жасау алғашқы
Тергеуші айыпталушының тұлғасының психологиялық ерекшеліктерін зерттегенде қылмыстың себебі мен
2.2 Қылмыстық психологияда қылмыскер тұлғасын зерттеу бағдарламасы
Қылмыстық психологияда қылмыскер тұлғасын зерттеу бағдарламасы ерекше орын алады.
1) әлеуметтік-демографиялық. Бұған: жынысы, жасы, білімі, әлеуметтік орны, мамандығы,
2) әлеуметтік-психологиялық. Бұған: интеллектуалдық, еріктік, адамгершілік қасиеттер, мінездік белгілер
3) психофизиологиялық. Бұған: темперамент, күш, жүйке жүйесіндегі ерекшеліктер және
Қылмыскер тұлғасын қарастырған кезде, мынадай ережелерді ескерген жөн:
1) заң бұзушының тұлғасы күрделі иерархиялық жүйе ретінде қарастырылуы
2) заң бұзушының тұлғасын оның іс-әрекетінен, оның әлеуметтік ортамен
3) тұлғамен және оның іс-әрекетімен қоса индивидті қоршаған орта,
Айыпталушының, кейіннен сотталушының болмысын психологиялық тұрғыда зерттеу оның әрекеттері,
Қоғамға қайшы мінез-құлықтың субъектісі ретінде қылмыскер тұлғасының психологиясын ашу,
Қылмыскер тұлғасының психологиялық құрылымына мыналар жатады: қажеттілік-себептік факторлардың ерекшеліктері
Тұлғаның бірігулік қасиеті – оның әлеуметтік бейімділігі. Осы қасиет
– тұлғаның жүйке–психикалық, эмоционалдық-жігерлік тұрақтылығы;
– субъектінің ақыл-ой дамуының деңгейі;
– тұлғаның мотивтік өрісі (құндылық бағдары, көзқарасы). Осы факторлардың
І. Әлеуметтік-бейімді топтағы адам эмоционалды, жүйке-психикалық тұрақтылық деңгейі жоғары,
ІІ. Екінші тип – әлеуметтік-бейімсіз. Мұндай адамның эмоционалдық-жігерлік тұрақтылығы
Қылмыскер тұлғасын жақсы білу, оның істеген қылмысын ашу, қылмыстық
Криминология қылмыскерлерді жіктеп бөледі. Озбырлық жасау объектісі бойынша қылмыскерлер
1) пайдакүнемдік:
2) зорлық;
3) зорлық-пайдакүнемдік;
Қылмыскердің қоғамға қауіптілік дәрежесін, әлеуметке қарсы бағыт-бағдарының қаншалықты терең
а) кездейсоқ түрі: тұлғаның әлеуметтік–жағымды бағыты болғанымен, кездейсоқ жағдайларға
б) жағдайға байланысты түрі – адам келеңсіз жағдайлардың ықпалымен
в) алғашқы рет қылмыс жасаған тұрақсыз тип, бірақ бұрын
г) кәнігі тип – бірнеше рет қылмыс жасаған, сондай-ақ
д) ерекше қауіпті қылмыскер тұлғасының түрі – рецидивистер.
Әрбір үшінші рецидивист өзінің қылмыстық өмірбаянын кәме-летке жасы толмаған
Адамның қоғамдағы өмірі көптеген заңдарға бағынады. Осы заңдарды, құқықтық
Психологтардың айтуынша, көптеген жеке кемістіктердің басы, соның ішінде мейірімсіздік,
Отбасындағы теріс жағымсыз жағдайлар көп ретте “қиын” жасөспірімнің жеке
Өте көп жағдайларда жасөспірім – заң бұзушылардың қатарына өзіне
Жасөспірім психикасының сапалы жаңа қасиеттерінің бірқалыпсыз пайда болуы, өз
Ең алдымен жасөспірімнің жыныстық жетілу процесімен қосақтала жүретін организмнің
Жасөспірімдік кезеңде, өмірдегі өз орнын белгілеу процесінде шешуші орын
Жасөспірімнің қатынаста болуға және өзінің мүмкіндігін жұмсауға деген қажеттілігі
Осы жаста өтетін жыныстық жетілу, жасөспірімнің ер адамдар мен
Арнайы түзету шараларынсыз, ер жетпеген балалардың қылықтарында әртүрлі қоғамға
Ең алдымен, бұл тәрізді қолайсыз ерекшеліктерге жасөспірімнің белгілі тәрбиеге
Ассоциалдық мінез-құлықтардың психофизиологиялық алғы шарттарын құрайтын қолайсыз сипаттамалардың ішінде,
Жекеленген жағдайларда, ассоциалдық қылықтардың алғы шарттары дене мүшелерінің әртүрлі
Жастардың арасындағы нашақорлықтың пайда болуы мен дамуының психологиялық алғы
Есірткіні пайдалану аномия жағдайында тұрған қоғам топтарына тән, яғни
Жасөспірімнің асоциалдық мінез-құлқы, ең алдымен, сыртқы әлеуметтік орта факторларының
Жасөспірімдердің (14-17 жас) және жастардың (18-29 жас) девианттық мінез-құлықтарында
Адамның мүмкіншілігі, негізінен, оның әлеуметтік мәртебесімен, әлеуметтік құрылымда алатын
Егер осылай болса, онда әлеуметтік теңсіздік, қажеттіліктер (құн-дылықтар, мақсаттар)
Біріншіден, барлық қоғамдарда “үлкен” және “кіші” деген ұғымдар жас
Екіншіден, жастардың жоғары энергетикалық потенциалы, олардың физикалық, интеллектуалды, эмоционалды
Үшіншіден, энергияны, әлеуметтік белсенділікті қоғам мақұлдайтын, рұқсат ететін бағытта
Жастардың ортасында девианттық қылықтың жалпы себептері мен олардың әрекетінен
Сондықтан ер жетпеген балалардың арасында заң бұзушылықтарды тиімді алдын
Тәрбиелеу-алдын алу шараларының кешенді сипатын, алдын алу органдарының қызметтерін
Қылмыскерлер арасында психопаттардың (есалаңдардың) едәуір екенін ескермей қылмыскерлік мәселесін
Психикалық аурулардың ішінде заң психологиясын қызықтыратын психопатия - психикалық
Бірінші түрі – қозбалы, ызақор, ашуланшақ, импульсивті, болмайтын себеппен
Психопатияның екінші түрі: оның мінезінде эгоцентристік сипат болады, яғни
Психикалық ауытқулар психикалық аурулар асқынуы мен тұлғаның бітіс арасындағы
3 Қылмыстың жеке түрлерінде қылмыскер тұлғасының криминологиялық сипаттамалары
3.1 Кәмелет жасына толмаған қылмыскер тұлғасының криминологиялық сипаттамасы
Қылмыстық заңда,қылмысқа барған жасөспірімді әр түрлі терминдар- мен анықтайды:
Заң шығарушы қылмыс барысында байқалынған жасөспірімнің ерекшеліктерін айқындап алуы
Қылмыскер жасөспірімді сипаттау – индивидтің маңызды қасиеттерін типологиялық –
Қылмысқа барған жасөспірімнің тұлғасын бағалай отырып,оның жүріс-тұрысының жалпы үлгісін,
Жалпы интеллектуалды дамудың жеткіліксіздігі, алдын-ала бейнелеудің қалыптаспағандығы, өзіндік рефлексияның
Қылмысқа барған жасөспірімдердің тұлғалық типологиясында негізгі үш нәрсені қарастыру
1. қылмыскер жасөспірімнің жалпы түрі;
2. белгілі категорияның қылмыскер тұлғасы;
3. белгілі түрдің қылмыскер тұлғасы;
Бұл градациялар бір – бірімен жалпы, ерекше, біркелкі деп
1. антиәлеуметтік жасөспірім,
2. асоциалды жасөспірім,
3. психологиялық өзіндік реттеудің кемшілігімен сипатталынатын қылмыскер жасөспірім.
Жалпы әрекет қылмыс жасаған адамның субъективті жақтарын толық ашпайды.Заңды
Жасөспірім қылмысының сипаты келесі белгілер жиынтығымен анықталынады:
1. қылмыстың түрімен – объект, қылмыстық салдардың ауырлық
сипаттылығымен;
2. айыптау формасы, қылмыстың мақсаты мен мотиві;
3. қылмыс жасаудың амалы немесе әдісі;
4. қылмыс жасаудың жағдайымен;
5. жұмсарту жағдайының бар болуы;
6. қылмысқа жасөспірімнің қатынасы, жасалынған қылмыстан кейінгі жүріс-тұрысы.
Әлеуметтік дезадаптация дәрежесі бойынша қылмыс жасаған жасөспірімнің 2-типі бөлініп
А) әрекетсіз, қылмыстық селқостық жіберетіндер;
Ә) өзіне тым сенімшілдік нәтижесінде қылмысқа барғандар;
Б) қатты жан толқуларын сезініп, басқалардың заңсыз әрекеттеріне
қарсы қылмысқа барғандар;
В) тым жоғарғы дезадаптация жағдайының әсерінен қылмысқа
барғандар.
Құндылыққа бағдарланған бағыт бойынша қылмыс жасаған жасөспірімдерді келесідей түрлерге
1. антиәлеуметтік – пайдақорлыққа бағытталған, олар әсіресе қоғамның құндылығына
2. антиқоғамдық пайдақор-зорлау бағытындағы .
3. антигуманды-агрессивті бағыттағы .
Айтылып кеткен қылмыстық типтер қажеттілік, мотивациялық, интеллектуалды, еріктік, эмоционалды-құралдық
Қылмысқа барған жасөспірімдер қайта түзету мекемелерінде өзіндік бір психологиялық
Адамды еркінен айыру, оны әлеуметтен оңашалау - адамның жүріс-тұрысының
Алғашқы екі-үш ай–бұл алғашқы адаптация кезеңі.Ол сотталғандардың психологиялық үйінің
Сотталғанның бүкіл өмірі түзету мекемесінің режимінің типімен анықталады. Түзету
Түзету мекемесі іс-әрекетінің психологиялық негіздерін қарастыруда олардың іс-әрекетінің екі
Түзету мекемесінің негізгі тәрбиелік іс-әрекетінің ерекшелігі- жауапқа тартылғандарды тәрбиелеу
3.2 Пайдакүнем қылмыскер тұлғасының криминологиялық сипаттамасы
Пайдақорлық қол сұғуларды жалпы қылмыстық қылмыстылықтың құрылымдарында 50 пайыз
Пайдакүнем қылмыскерлердің ішінде (әйелдер саны жалпы санның13% құрайды)
Пайдакүнем мотивацияны қалыптастыруға микроорта маңызды әсер етеді. Кейбір
Меншік басты және орталық әлеуметтік құндылық болып табылады. Меншіктің
Қалталы ұрлықтарда азаматтардың жеке меншігіне қол сұғу меншік қатынастарды
«Қалталы» ұрлықтар қызметтің жасырын түрінде істелінеді. Бұл қылмыстың жасалу
1) қалталы ұрлық жасаған тұлға;
2) жеке тұлға;
3) есі дұрыс;
4) 14 жасқа толған азамат.
Қалталы ұрлықтың субъектісінің жалпы белгілерін қарастыра отырып оның есі
Клептомания (грек. klepto - ұрлаймын +... мания) – ұрлыққы
Осындай түрдегі қылмыс жасағана тұлғанын криминологиялық сипаттамасын қарастырайық.
Жынысы: қалталы ұрлықтарды жасаған ерлер - 1144 адам (91,8%),
Жасы:
14 жасқа дейін - 7 адам (0,6%);
14 - 17 жас - 69 адам (5,5%);
18 - 24 жас - 294 адам (23,6%);
25 – 29 жас- 279 адам (22,4%);
30 - 49 жас - 502 адам (40,3%);
50 және жоғары - 95 адам (7,6%)
Сонымен қалталы ұрлықшылардың көбі 30 бен 49 жас аралығындағы
Мұрағаттық қылмыстық істерді зерделегенде қалталық ұрлықтар үшін сотталғандардың көбінде
Жұмыс жағына келетін болсақ бұл тұлғаларда тұрақты табыс көзі
Бұл қылмыскерлердің отбасылық жағдайын зерделесек, бұл қылмыскерлер көбінде жалғыз
Қалталы ұрылардың келесі типологиясы бар:
1. "Жазбашылар". Бұл қылмыскерлер ұрлықта үшкір зат көмегіне жүгінеді
2. "Шымылдықшылар". Олар ұрлық жасаған кезде шымылдық пайдаланады (газет,
3. "Щипачтар". Ұрлықшылар әлемінде элита болып саналады, өйткені олар
4. "Сілкушілер". Олар қоғамдық көлікте кептерілісті туғызып, запа шегушіге
5. "Сөмкешілер". Әйелдердің немесе шаруашылық сөмкелермен ғана айналысады.
6. "Көртышқандар". Бұл ұрлықшылар метрода ғана қылмыс жасайды.
Қалташы ұрлықшылар осындай қылмыстарды жалғыз және 2-3 адам топ
орындаушы – «шебер» (бөтен мүлікті ұрлап жатқан тікелей тұлға);
1-2 қатысушы – олар қоршаған жағдайды анықтайды, полиция қызметкерін
Әр қалталы ұрлықшы ұрлық жасаудың өзіндік әдістерімен ерекшеленіп өз
Қалталы ұрлық жасаған қылмыскер тұлғасы туралы мәліметтер уақытында
Пайдакүнемдік қол сұғулар жалпықылмыстық қылмыскерліктің құрылымында маңызды орын ала
Осылайша қазіргі заманғы қалталы ұрлықшы ол 18-40 жас
Әрине, пайдакүнемдік қылмыстарға қатысушысының ұсынылған моделі қылмыскердің психикалық ерекшеліктерінің
Жеке профилактиканың тиімділігін жоғарлатудың көзқарасынан қарасақ пайдакүнемдік қолсұғушылыққа іштей
3.3 Рецидивті және кәсіби қылмыскерлікте қылмыскер тұлғасының криминологиялық сипаттамасы
Рецидивист-қылмыскердің, оның ішінде кәсіби қылмыскердің тұлғасы - өзара байланысты
Рецидивистер басқа да қылмыскер тұлғасы сияқты белгілермен сипатталады. Бірақ
Рецидивист-қылмыскерді деформацияланған рухани және құқықтық сана сипаттайды. Олардың көбіне
Бірақ та рецидивистер құқық тыңдаушы адамдарға қарағанда қылмыстық заңшығарушылықты
Бұл рецидивистердің типологиялық рухани-психологиялық қасиеттерінің тізімі. Рецидивистердің әлеуметтік
Рецидивистерді қоғамға қарсы тұрақты ұстанымы айрықшалайды, ол жүйелі түрде
Қылмыс жасауда әйелдер-рецидивистердің үлесі ерлерге қарағанда екі есе аз.
Рецидивті қылмыскерлік пен қылмыскерлердің ішімдік пен есірткіні пайдалану арасында
Рецидивистер мен кәсіби қылмыскерлер өз табыстарының бір бөлігін ұрлықшылар
Кәсіби қылмыскерлердің криминалды ортамен байланыстыратын маңызды қосымша элементтер
Осылайша рецидивистер болып 40 жасқа толған, толық емес орта
Рецидивистердің тұлғалық сипаттамаларын үш негізгі типқа бөлуге болады.
1. Антиәлеуметтік типтегі рецидивистер, оларға жоғары криминалдық белсенділік тән.
2. Жағдайлық типтегі рецидивистер өз қылмыстарын жағдайға байланысты жасайды.
3. Әлеуметтік емес типтегі рецидивистер әлеуметтік деградацияланған тұлғалар, хроникалық
Қазіргі кездегі кәсіби қылмыскерлердің қылмыстылық бағытының сипаттамасына байланысты оларды
1. Ұрылар, оның ішінде:
- қалта ұрылары;
- үйге түсушілер, жағдайлардың 30% пайызында үйге түсу үшін
- дүкендік ұрылар, топта жұмыс істейді, Ондағы қызметтер бөлінген:
- автокөлік ұрлаушылар, олар көліктерді техникалық қайта жабдықтаумен, құжаттарды
2. Алаяқтар: шулерлер; оймақшылар; қуыршақшылар.
3. Тонаушылар: қаржы-несие жүйе объектілерінде ақшаны жаулап алуды жүзеге
4. Қорқытып қиянат жасаушылар.
5. Қылмыскерлерге криминалдық қызмет көрсетуші тұлғалар: өсімқорлар, бағыттаушылар, ұрланғанды
6. Әмбебап қылмыскерлер.
Қарастырылған типологияның негізінде кәсіби қылмыскердің тұлғалық сипаттамалар емес, қылмысты
3.4 Ұйымдасқан қылмыскерлікте қылмыскер тұлғасының криминологиялық сипаттамасы
Ұйымдасқан қылмыскерлік Қазақстанда, ТМД елдерінде де соңғы жылдары кеңінен
Әлеуметтік және экономикалық институттардың қалыпты қызмет етуін бұза отырып
Қазақстандың криминологияда қылмыскер тұлғасы адамның әлеуметтену үрдісінде пайда болған
Ұйымдасқан қылмыскерліктегі қылмыскер тұлғасының криминологиялық сипаттамасын құрастыру үшін келесі
қылмыстық қызмет пен құқық қорғаушы органдарға қарсылық масштабы;
ұрылар салт –дәстүрлердің бірізділігі;
«ұрылар идеясы» үшін бейнет көруге және сыбайластарына көмек көрсетуге
Ұйымдасқан қылмыстық топ әртүрлерін ескере отырып ұйымдасқан қылмыскерліктегі қылмыскер
Жоғары аталған міндеттерді шешу криминологиялық ауықымнан шығып, тағы бір
Бұл анықтама операциондық сипатта, өйткені қылмыскердің функционалды ролі қандай
Ұйымдасқан қылмыскер тұлғасын зерделегенде келесі ерекшелігі назар аудартады. Қылмыскерлер
Топ мүшелері басқа қатысушыларды тікелей білмесе де оларға деген
Ұйымдасқан қылмыскер тұлғасының криминологиялық сипаттамасы үшін әлеуметтік-демографиялық қасиеттерді қарастыру
Жеке қасиеттердің қалыптасуына және олардың криминалдық қызметте көрінуіне отбасылық
Ұйымдасқан қылмыскерлер арасында көпшілік ер адамдар, әйелдер үлесі 3,5-4%.
Ұйымдасқан қылмыскерлерде соттылықтың болу үлесі 40%. Криминодогиялық зерттеулер мәліметі
Әлеуметтік жағынан қылмыскерлерді саралайтын болсақ оларды қандай әлеуметтік топтарда
Ұйымдасқан қылмыскер тұлғасының ғылыми-практикалық ерекшеліктерін саралау криминолгияның өзекті мәселелері.
орындайтын қызметінің сипаты бойынша (басшылары және қатысушылары);
басқару қызметі бойынша (басшы, қараушы, положенец);
криминалды-кәсіби рөлі (жауынгерлер, байланысшылар, кассирлер және т.б.)
Ұйымдасқан қылмыскерлер топтамасы ерекше әлеуметтік қауымдастықтар ретінде ұйымдасқан қылмыстық
Шетелдік криминологияда ұйымдасқан қылмыскер тұлғасының ерекшеліктеріне бірнеше құнды зерттеу
Шетелдік криминологтардың айтуынша ұйымдасқан қылмыскерлер кәсіби қылмыскер түрлеріне жатады.
Ұйымдасқан қылмыскердің жоғары аталған қасиеттерін, түсінігін және белгілі бір
басшы-профессионал;
профессионал – орындаушы;
сыбайлас жемқор;
аралық тип.
Басшы-профессионал типі ең қауіпті тип. Тұлғаның әлеуметтік-рухани қасиеттері бұзылған,
Профессионал-орындаушы типінің сипаттамасы бірінші типке ұқсас, бірақ басшы қасиеттері
Сыбайлас жемқор типі билік органдарында мемлекеттік қызметке ие бола
Аралық типтегі қылмыскерлерге жалпы қылмыскерлерден ұйымдасқан қылмыскерлікке ауысу немесе
Ұйымдасқан қылмыстық топтар әлі күнге дейін заңды экономикаға еніп
Қылмыстық құрылымдар билікке ене отырып аумақтағы экономика мен саясаттың
3.5 Әйелдер қылмыскерлігінде қылмыскер тұлғасының криминологиялық сипаттамасы
Қоғамдық ортаның қалыпты өмір сүруі төмендеп кетсе, онда адамгершілік
Қылмыс бар жерде оның зардабы мен зияны болмай қоймайтыны
Қылмыстық әрекеттердің себеп-салдары жөнінде ғалымдар әралуан пікірде. М.Н.Гернеттің көптеген
Ал, Ломброзоның пікірінше, әйел ағзасының даму дәрежесі ер адамға
XX ғасырдың басында басып шығарылған көптеген әдебиеттерде қылмыс түрлері
Осыған сәйкес, әйелдердің пайкүнемдік мақсатпен жасалатын қылмыстарын зерттеп өткен
Әйелдер тарапынан жасалынатын кісі өлтіру қылмысына ерекше көңіл бөліну
Нәрестесін өлтіру қылмысы да көптен бері көпшіліктің назарын аударып
Әйелдердің қоғамдық өмірдің үлкен алаңына шығуы, яғни, олардың көптеген
Кәмелетке толмаған жас қыздардың қылмыстық әркеттері алаңдатарлық халде, олардың
Жеткілікті түрде қамтамасыз етілмеген отбасында тәрбиеленіп жатқан бойжеткендердің құнды
Әйелдер қылмыстылығын қоғам өмірінен тыс қарастыруға болмайды, себебі бұл
Нәзік жандылардың барлық жағдайларда да қолы бос болмауына байланысты
Сонымен қатар, әйел қылмысының себепті заңдылығын экономикалық тұрғыдан болатын
Қорытынды
Қылмыскер тұлғасы криминология, қылмыстық саладағы заң ғылымыдары мен заң
Қылмыскер тұлғасын зерделеудің түпкілікті мәселесі ол әлеуметтік пен биологиялық
Биологиялық факторларды айрықшалайтын авторлар қылмыскер тұлғасын зерделеуде психиатрдың, психологтың,
Ал әлеуметтік факторды жақтаушылар тәртіпті түзетудің әлеуметтік бағдарламалары туралы
Адамның биологиялық және әлеуметтік жақтарының да қылмыстың детерминациясына қатысы
Қылмыскер тұлғасы құрылымының өзі бірқатар құрылымдық бөліктерге бөлінеді, яғни
1) қылмыскер тұлғасының демографиялық блогы;
2) қылмыскер тұлғасының əлеуметтік-мəдени блогы;
3) қылмыскер тұлғасының экономикалық блогы (қоғамдық өндіріс жүйесіндегі жағдайы
4) тұлғаның əлеуметтік институттарға қатысты блогы (серіктестік қатысы, əлеуметтік
5) тұлғаның əлеуметтік қауымдастықтарға қатысты блогы (жағымды əлеуметтік міндеттер
6) тұлғаның əлеуметтік нормаларға қатысты блогы. Адамның мінез-құлықтары белгілі
а) бүкіл қоғам мойындаған (жалпыəлеуметтік);
б) жекелеген қауымдастықтар мойындаған жəне қорғаған.
Мұның өзін жалпы əлеуметтікке сай келетін; оларға бейтарап; оларға
Кылмыскерлікпен күрес әр адамның жеке дара кайталанбас сипатына карай
Қылмыскер тұлғасының ерекшелігі мен мәнін ашуға және қылмыстық мінез-құлықты
Криминалдық зерттеу барысында жеке тұлғаның әлеуметтік ортамен өзара қарым-қатынасын
Қылмыскер өзара қарым-қатынастың белсенді қатысушысы болғандықтан криминология үшін аса
Қылмыскер мен заңға бағынушы адамдардың болмысын зерттейтін салыстырмалы психология
Қылмыскер тұлғасының психологиялық құрылымына мыналар жатады: қажеттілік-себептік факторлардың ерекшеліктері
Тұлғаның бірігулік қасиеті – оның әлеуметтік бейімділігі. Осы қасиет
– тұлғаның жүйке–психикалық, эмоционалдық-жігерлік тұрақтылығы;
– субъектінің ақыл-ой дамуының деңгейі;
– тұлғаның мотивтік өрісі (құндылық бағдары, көзқарасы). Осы факторлардың
І. Әлеуметтік-бейімді топтағы адам эмоционалды, жүйке-психикалық тұрақтылық деңгейі жоғары,
ІІ. Екінші тип – әлеуметтік-бейімсіз. Мұндай адамның эмоционалдық-жігерлік тұрақтылығы
Қылмыскер тұлғасын жақсы білу, оның істеген қылмысын ашу, қылмыстық
Криминология қылмыскерлерді жіктеп бөледі. Озбырлық жасау объектісі бойынша қылмыскерлер
1) пайдакүнемдік:
2) зорлық;
3) зорлық-пайдакүнемдік;
Қылмыскердің қоғамға қауіптілік дәрежесін, әлеуметке қарсы бағыт-бағдарының қаншалықты терең
а) кездейсоқ түрі: тұлғаның әлеуметтік–жағымды бағыты болғанымен, кездейсоқ жағдайларға
б) жағдайға байланысты түрі – адам келеңсіз жағдайлардың ықпалымен
в) алғашқы рет қылмыс жасаған тұрақсыз тип, бірақ бұрын
г) кәнігі тип – бірнеше рет қылмыс жасаған, сондай-ақ
д) ерекше қауіпті қылмыскер тұлғасының түрі – рецидивистер.
Әрбір үшінші рецидивист өзінің қылмыстық өмірбаянын кәмелетке жасы толмаған
Адамның қоғамдағы өмірі көптеген заңдарға бағынады. Осы заңдарды, құқықтық
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Бурлаков В.Н. Личность преступника и назначение наказания. Учебное пособие.
Алауханов Е. Криминология. Оқулық. – Алматы, 2005 ж. -141
Сахаров А.Б. История Криминологии. – М., 1981.
Кочешев С.П. Характеристика личности преступника // Журнал российского права.
Гришина Е.П. Использование специальных познаний в целях установления личности
Жұмағали А. Криминология. Дәрістер. Алматы 2003, 57 б.
Крамар С.Д. Соотношение социального и биологического в личности преступника
Рычкалова Л.А. Личность преступника как объект криминалистической экспертизы //
Антонян Ю.М. Личность преступника как объект научного изучения //
Воронин Ю.А. Типология личности преступников: Автореф. дисс… к.ю.н. Свердловск.,
Бурлаков В. Н. Уголовное право и личность преступника. СПб.,
Кочешев С.П. Характеристика личности преступника // Журнал российского права.
Гришина Е.П. Использование специальных познаний в целях установления личности
Преступность и её основные характеристики/ А.П. Гаврилишин, А.Н. Джужа
Зелинский А.Ф. Криминология: Курс лекций. – Харьков, 1996.
Коваленко О.И., Филонов В.П. Курс лекций по криминологии и
Кондратьев Я.Ю., Джужа А.Н. Курс криминологии: Учебник. – Киев.
Преступность и правонарушения (2003-2008). Статистический сборник. Алматы., 2009.
Криминология. Учебник для юридических вузов. Под общей редакцией д.ю.н.
Утанова Р.А. Жалпы және заң психологиясының негіздері Алматы, 2003
Полянская В.А. Деформация направленности личности преступника как криминогенная предпосылка
Петин И.А. Основное условие формирования преступной направленности поведения человека
Борисова С.Е. Психологические особенности личности преступника // Юридическая психология.
Жарықбаев Қ. Психология (Оқулық). Бiрiншi басылымы, Алматы, “Мектеп” 1970,
Тәжiбаев Т. Жалпы психология. Алматы, “Қазақ университетi”, 1993.
Алдамұратов Ә. Т.б. Жалпы психология. Алматы, 1995.
Бап-Баба С. Жалпы психология. Алматы, 2004
Бурлаков В.Н., Волгарева И.В., Федорова Г.Г. Основы профилактики правонарушающего
Джаманбалаева Ш. Общество и подросток: социологический аспект девиантного поведения.
Бабаев М.М., Крутер М.С. Молодежная преступность. М., Юрайт-М. 2008.
Сотникова Ю.Н. Влияние на наказание личности преступника, совершившего преступление
Алауханов Е. Криминологический проблемы борьбы с корыстно-насильственными преступлениями. Алматы
Боков В.В. Корыстная преступность в разрезе общекриминальной обстановки в
Антонян Ю.М., Голубев В.П., Кудряков Ю.Н. Личность корыстного преступника.
Ибрагимов М. Влияние юридической и моральной ответсвенности на развития
Криминология. Учебник для вузов./под ред. В.Н. Бурлакова, В.П. Сальникова.
Кирюшатова Е.В. Противодействие следователю при установлении личности преступника в
Бурлаков В. Н. Криминологическая характеристика личности организованного преступника //
Косумов Р.Н., Смородинова А.С. Рост организованной преступности – прямая
Чистова Э.Е. Криминальная агрессия и ее предупреждение. Дис... канд.
Прикладная юридическая психология: Учеб. пособие для ВУЗов / Под
Пастушеня А.Н. Криминогенная сущность личности преступника: методология познания и
Аванесов Г.А. Криминология. М., Юристъ. 2006.
Смирнов А.В. К вопросу о новых подходах в анализе
Пушкарев М.А. Субъект преступления и личность преступника // Юридическая
Қосымша А
2010 жылға арналған ШҚО бойынша жеке қылмыстылық жүріс-тұрыстың
№ Қылмыс жасаушы тұлғалардың категориясы 2004 год 2005 год
1 Барлық қылмыс жасаған тұлғалар 10063 8768 10325 10040
2 Кәмелетке толмағандар 977 1065 1335 1230 1319 794
3 Білім алушылар (кәмелетке толмағандар) 587 697 897 821
4 Мектеп, гимназия, лицей оқушылары (кәмелетке толмағандар) 472
5 ОАББМ білім алушылары (колледж) 112 101 123
6 ЖОО студенттері 56 39 93 85 70 29
7 Бұрын қылмыс жасағандар 1465 1482 1265 1175 936
8 Әйелдер 1256 1001 1079 1128 1159 890 1128
9 Жұмыссыздар 7016 6111 7164 7058 7215 5575 6971
10 Мемлекеттік қызмет атқаратын тұлғалар 91 74 95 137
11 Құқық қорғау органдары мен сот қызметкерлері 15 20
12 Есірткі қозыдруымен жасалынған қылмыстар 3 11 12 44
13 Ішімдік қозыдруымен жасалынған қылмыстар 1333 1440 1350 1096
ҚосымшаӘ
2010 жылға арналған ШҚО бойынша қылмыстылық жағдайының криминологиялық болжамы
№ Қылмыстар категориясы 2004 год 2005 год 2006 год
1 Барлығы тіркелген 13797 20607 20368 18842 18297 14311
2 Жалпықылмыстық 11361 18179 18606 17238 16631 13005 16122
3 Ауыр және аса ауыр 3106 4056 3933 3852
4 Кісі өлтіру 289 263 256 239 207 162
5 Қасақана денсаулыққа зардап келтіру 307 303 301 277
6 Зорлау 159 225 181 203 224 119 187
7 Ұрлық 5618 10331 10798 9752 9357 7529 8870
8 Тонау 803 1681 1878 1514 1344 1155 1355
9 Разбои 215 307 340 339 223 143 254
10 Алаяқтық 664 1045 1132 1267 1310 1140 1079
11 Тартып алу 91 113 122 134 131 99
12 Біреудің мүлкін иемдену 217 136 168 133 163
13 Транспорт құралдарын ұрлау 218 257 350 316 339
14 Отабыс мен кәмелетке толмағандарға қарсы қылмыстар 141 115
15 Кәмелетке толмағандарды қылмыстық әрекетке тарту 40 37 18
16 Бұзақылық 1126 1672 1211 954 929 640 1069
17 Экономикалық 288 357 364 339 256 237 315
18 Сыбайлас жемқорлық 49 83 113 130 114 160
19 Пара алу 32 19 34 47 35 30
20 Қарудың, жарылғыш заттардың заңсыз айналымы 444 335 255
21 Есірткімен байланысты қылмыстар 740 696 738 848 948
22 Көшеде істелінген 727 1420 1405 1252 1153 786
23 Қоғамдық орындарда жасалынған 805 1491 1652 1567 1551
24 Кәмелетке толмағандар жасаған 1123 1061 1156 1082 988
25 Топ болып жасалынған 2253 1976 2082 2310 2052
26 Есірткі қозыдруымен жасалынған қылмыстар 3 15 11 49
27 Ішімдік қозыдруымен жасалынған қылмыстар 1256 1481 1307 985
ҚосымшаБ
5

Ұқсас жұмыстар

Қылмыс субьектісі мен қылмыскер тұлғасы категорияларының арақатынасы және қылмыскер тұлғасы типологиясының мәселелері

Ұрлық қылмысының криминологиялық мәселелері

Кәсіпкерлердің құқыққа қарсы бейім мінез-құлықтарының алдын алу мәселелері

Қылмыскердің әлеуметтік позицияларын және әректің зерделеу

Экономикалық қызмет саласындағы қылмыс

Экономикалық қызмет саласындағы қылмыстар туралы

Криминологияның пәні, түсінігі және жүйесі

Кәсіпкерлік аясындағы қылмыстар

Банк қызметi саласындағы қылмыстарға криминологиялық сипаттама