Қазақстанның мұнай өнеркәсібі

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылыми министрлігі
Тарих және география кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Қазақстанның мұнай өнеркәсібі
Мазмұны
Кіріспе......................................................................................................................
1 Қазақстанның нарықтық экономикаға өтуі.......................................................
1.1 Нарықтық экономикаға өтудің негізгі бағыттары.........................................
1.2 Қазақстандағы нарықтық қатынастардың дамуы.........................................
1.3. Мұнай өнеркәсібіндегі шетел инвестицияларының рөлі...........................
2 Қазақстанның мұнай өнеркәсібіне жалпы сипаттама.....................................
2.1. Қазақстанның минаралды-шикізат ресурстары...........................................
2.1 Өнеркәсіп көрсеткіштері.................................................................................
2.2 Мұнай өнеркәсібінің даму тарихы.................................................................
2.3.Мұнай өңдейтін өнеркәсіптер.........................................................................
2.3 Сыртқы экономикалық қарым - қатынастары..............................................
3. Қазақстанның табиғи ресурстарын тиімді пайдалану мәселелері...............
Қорытынды ...........................................................................................................
Пайдаланған әдебиеттер тізімі............................................................................
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Қазақстан Республикасының мұнай өнеркәсібіне талдау жасау
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері: жұмыстың басты мақсаты Республика экономикасының
Міндеті:
Республика экономикасына жалпы сипаттама беру;
Республикадағы өнеркәсіптің, соның ішінді мұнай өнеркәсібінің дамуына талдау
Республиканың мұнай өнеркәсібінің келешекте даму бағыттарын айқындау;
Республиканың табиғи ресурстарын, соның ішінде мұнай ресурстарын тиімді
Жоғарыда айтылған міндеттерге жету барысында республиканың экономикасының даму ерекшеліктері,
Қазақстанда реформа жасау жылдарында, нарықтық экономикаға көшуде орасан зор
Барлық тауарлар мен көрсетілетін қызметтерге баға мен тариф ырықтандырылды;
Сыртқы экономикалық қызмет көп жағдайда ырықтандырылды, соның ішінде әртүрлі
1995 жылы 1 шілдеден салық жөніндегі жаңа заң енгізілді,
түбегейлі институциялдық өзгерістер жасалды және жасалынып жатыр. Елімізде мемлекеттік
рыноктық инфраструктураның базасы жасалды: 100-ден астам екінші дәрежедегі банк
Яғни экономикамыздың барлық саласында түбегейлі өзгерістер жүріп жатыр.
1. Қазақстанның нарықтық экономикаға өтуі
1.1 Нарықтық экономикаға өтудің негізгі бағыттары.
Басқа республикалар сияқты Қазақстанның да нарыққа бағытталған экономика құруға
Экономикалық жағдайды обьективті бағалау үшін ТМД елдері өз басынан
Ал ТМД елдерінде нарықтық қатынастарды тыңнан бастау қажет болды.
Қазақстан ТМД-ның басқа елдері сияқты нарыққа бет алған экономика
экономиканы тұрақтандыру және оны тамыры тереңге кеткен дағдарыстан шығару;
нарықтық қатынастарды құру және дамыту;
Экономикада нарықтық қатынастармен нарық тетіктерін құлашын кеңге жайған дағдарыс
Міне, осындай жағдайда Ресей үкіметі бағаны тез ырықтандыруға, қатаң
Кеңестік жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға көшудің бұл бірден-бір жолы
тын қиындығы еді. Өйткені бұл экономикада баға алшақтығы жағдайында
Алғашқыда экономиканы ырықтандыруға және қаржыны шектеудің макроэкономикалық тұрақтандыруына негізделген
Бұдан басқа тағы бір қызықтырарлық стратегия нарыққа біртіндеп көшу
Қалай болғанда да, сомдық аймақта отырған және Ресейдің Үкіметі
Қазақстан өзінің іс жүзіндегі жеке дара экономикалық саясаты мен
Қазақстанда реформа жасау жылдарында, нарықтық экономикаға көшуде орасан зор
-барлық тауарлар мен көрсетілетін қызметтерге баға мен тариф ырықтандырылды;
-сыртқы экономикалық қызмет көп жағдайда ырықтандырылды, соның
ішінде әртүрлі тарифтік емес шектеулер мен экспортқа шығарылатын
өнімдерге кеден бажы алып тасталынды;
-1995 жылғы 1-шілдеден салық жөніндегі жаңа заң енгізілді, салық
саны бұрынғы 45-тен енді 11-ге дейін қысқарды. Олардың алым
ретке қойылды, олар экономикадағы нарықтық қатынастарға лайықтандырылды;
-түбегейлі институциалдық өзгерістер жасалды және жасалынып жатыр. Елімізде мемлекеттік
шылық қызметпен айналысатын субъектілердің жалпы санының 80 пайыздан астамы
-рыноктық инфраструктураның базасы жасалды: 100 ден астам екінші дәрежедегі
-нарықтық экономиканың, оны мемлекеттік реттеудің құқықтық базасы жасалды, ол
Қорыта айтқанда, Қазақстанның бүгінгі экономикасы нарықтық экономикаға әбден ұқсайды,
Нарықтық экономикаға өту барысында экономикамызда төмендегідей бағыттар бойынша құрылымдық
-мемлекет меншігінде болған барлық өнеркәсіп орындары мен ауыл-
шаруашылық бірлестіктерін жекеменшікке беру;
-экономика құрылымында өнеркәсіптің әсіресе өңеуші өнеркәсіптің үлесін арттыру. Өнеркәсіптің
-ҒТР нәтижелерін экономиканың барлық саласында кеңінен пайдалану;
-жеке кәсіпкерлікті дамыту;
-отандық тауардың сапасын жақсарту рақылы дүние жүзілік нарықтағы бәсекелестігін
-экономикадағы қажетсіз салаларды басқа салалармен ауыстыру, орта және ұсақ
-Әлемдік шаруашылыққа интеграциалану, яғни халықаралық еңбек бөлінісіне қатысып, сыртқы
Сурет 1
Қазақстанның ұлттық экономикасының трансформациялық даму кезеңдері
5 этап:
1999-2004ж
1 этап: 4 этап:
1991-1993ж 1997-1998ж
2 этап: 3 этап:
1993-1995ж 1995-1996ж
1.2 Қазақстандағы нарықтық қатынастардың дамуы.
Қазақстан бүгінде егеменді тәуелсіз мемлекет. Қоғамда әлеуметтік, саяси және
Өтпелі кезеңде бірқатар қиындықтардың болып жатқаны да рас. Бұл
мын»,- деді. Осының бәрі қазіргі ғана емес, болашақ ұрпақ
Қазақстанның әлемдік экономикалық қатынастар жүйесіне кіруі өндіріс көлемінің елеулі
Ішкі капитал мен жинақталымдардың жеткіліксіздігінен Қазақстан шетелдік капиталға, жеке
2030 жылға қарай Қазақстан өзінен-өзі көтеріле қалмайды. Ол республика
«2030 жылы Қазақстан Орталық Азия барысына айналады және өзге
1.3. Мұнай өнеркәсібіндегі шетел инвестицияларының ролі
Инвестиция барлық қоғамда да экономиканы нығайтудың негізі болып табылады.
Қазіргі таңда алда тұрған қиын жағдайды шешудің бірден-бір жолы,
2005 жылдың 27-сәуірінде, Республика президентінің шағын және орта кәсіпкерлікпен
Сонымен бірге ауыл шаруашылығына да инвестиция бөлу мардымсыз. Қазіргі
Ауыл шаруашылығына инвестиция бөлудің өз ерекшеліктері болуы тиіс. Инвесторлар
Өнеркәсіп пен ауыл шаруашылық тауарлары арасындағы ара қатынаста жөнге
Қазіргі кезде аграрлық рынок қорғаусыз қалды, ол әлемдік экономика
Халық шаруашылығының қай саласы да қаржысыз дамымайды. Оны табу,
Осы тұрғыдан қарағанда, шетел капитлын өзімізге тарта берудің жағымсыз
Шетел инвестициясын ғылым мен білімді, ғылым жетістіктерін көбірек керек
Экономикалық дамуды ынталандырудың бағдарламасына инвестициялық және өнеркәсіптік саясаттарын қаржыландырудың
Инвестициялық саясатты дұрыс шешу, отандық өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының
Инвестицияның біраз бөлігі жаңа технологияны сатып алуға және өндіріске
Жаман да болса, шетел технологиясын алу керек деген
Бірақ ол қолдау таппады. Оның себебі, біздің елімізде шетел
Ал, екіншіден, отандық машина жасауды тірілтеміз деп өзіміздің өнімсіз
Қорыта айтқанда, инвестициялық қорларды тиімді пайдалану үшін төмендегі талаптарды
экспорттық шамамызды көтеріп, шетелден тасымалданатын тауарды елімізде өндіру;
елімізден валютаны заңсыз жолмен сыртқа шығаруға жол бермей валюталық
Шетел капиталын елімізге тартуға мемлекеттік кепілдеме берулі шектеу.
Экономикалық өсу тұрақты болуы үшін оны отандық инвестициясымен жарақтандырып,
Осыған байланысты еліміз алдында екі басты міндет тұр: инвестициялық
инвестицияны өндірістік салаларға молырақ бөлу;
ауыл шаруашылығында жерді тиімді пайдалана білу. Оны жекеменшікке біржолата
Шетелдіктерге жерді пайдалануға шек қою баға қоюдағы арақатынасты реттеп,
Отандық тауарлар есібінен ішкі рыноктың дамуына жағдай жасау.
Қорыта келгенде айтарымыз, шетелдік және отандық инвестицияларды қайда
2 Қазақстанның мұнай өнеркәсібіне жалпы сипаттама
2.1. Минералды-шикізат ресурстары
Қазақстан табиғат ресурстарына өте бай ел. Оның жер қойнауында
Жалпы Қазақстан көмірсутегінің мол қоры бар мемлекеттердің қатарына кіреді.
млрд. т мұнай және корнденсат және 7,1 трлн. метр
Қазақстан өзін толығымен отын-энергетикалық ресурстарымен қамтамасыз ете алады.Өаазсқатндағы көмір
Қазақстан падалы қазбалардың қоры бойынша дүние жүзінде алғашқы орында
Темір рудасының қоры бойынша Қаазақстан ТМД елдерінің ішщінгде Ресей
Марганец рудасының қоры бойынша Қаазақстан дүние жүзінде ОАР мен
2.1 Өнеркәсіп көрсеткіштері
2002 жылы өнеркәсіп өндірісі. Өткен 2002 жылы Қазақстанның
Кен өндіру өнеркәсібінде 2002 жылы 1072,9млрд. өнімі өндірілді, бұл
Кен өндіру өнеркәсібінің басты тауары шикі мұнайды өндіру 42,0
Металлургия өнеркәсібі мен металл өңдеуде 2002 жылы 411,3 млрд.
Машина жасау саласында 2002 жылы 2001 жылға қарағанда
2002 жылы 306,9млрд. теңгенің ауыл шаруашылығы өнімінің өнімі өңделді,
Қорыта айтқанда, өнеркәсіп өнімдерінің көптеген түрін өндірудің көлемі
2003 жылдың өнеркәсіп өндірісі. Үстіміздегі жылдың алғашқы
2003 жылдың қаңтар-маусымында өңдеу өнеркәсібінде 670,7 млрд. теңгенің өнімі
Үстіміздегі жарты жыл ішінде 163,3 млрд. теңгенің ауыл шаруашылығы
Металлургия өнеркәсібінде және металдан жасалған дайын бұйымдар өндірісінде 300млрд.
Кокс,мұнай өнімдерін және ядролық материалдарды өндірудің көлемі62 млрд. теңгеге
Машина жасау саласында көлік құралдары мен жабдықтарын (40,6 пайызға),
Өнеркәсіп көлемінің өткен жылғы алты аймен салыстырғандағы өсімі негізінен
Сонымен осы келтірілген деректерден өнеркәсіп өнімінің көлемі негізінен бағаның
2004 жылғы өнеркәсіп өндірісі. 2004 жылдың қаңтар қыркүйегінде Қазақстанның
2004 жылдың қаңтар-қыркүйегінде кен өндіру, өнеркәсібінде 1349,3 млрд. теңгенің
2004 жылы қаңтар-қыркүйек айларының аралығында өңдеу өнеркәсібінде 1099,9 млрд.
Сонымен бірге 2004 жылдың қаңтар-қыркүйек айларындағы кен өндіру өнеркәсібіндегі
Өңдеу өнеркәсібінде оның жалпы көлемінің 40%-дан астамы металлургия
Ал, тамақ өнеркәсібінің тұтастай алғандағы тамақ өнімдері өндірісінің 9
Металлургия өнеркәсібінде және металдан жасалған дайын бұйымдар өндірісінде 465,9
Машина жасау саласында 84,7 млрд. теңгенің өнімі өндірілді, бұл
2005 жылғы өнеркәсіп өндірісі 2005 жылдың қаңтар-тамыз айларында Қазақстанның
Бірден айтар болсақ 2005 жылғы осы айлар аралығындағы өнеркәсіп
Кен өндіру өнеркәсібінде 2005 жылдың қаңтар-тамызында 1867,9 млрд. теңгенің
Өңдеу өнеркәсібінде 2005 жылдың қаңтар-тамызында 110,44 млрд теңгені өнімі
Тоқымы және тігін өнеркәсібінде 18,7 млрд. теңгенің өнімі өндірілді.
Қоқыс, мұнай өнімдерін және ядролық материалдарды өндіру бойынша 103,8
Өзге де металл емес минералды өнімдер өндіріснде 61,5 млрд.
Металлургия өнеркәсібінде 461,8 млрд. теңгенің өнімі өндерілген, соның ішінде
Машиналар мен жабдықтар өндіруде 33,5 млрд. теңгенің
Өнеркәсіптің негізгі көрсеткіштері
Кесте 1
1995 1996 1997 1999 2000 2002 2004 2005
Өнеркәсіптің ЖІӨ-дегі үлесі, (-бен
Өнеркәсіп кәсіпорындары мен өндірістердің саны
Өнеркәсіп өндірісінің көлемі, млрд. теңге
Өнеркәсіп өндірісінің нақты көлем индексі, өткен жылға (-бен
1990жылға (-бен
1995 жылға (-бен
Өндіруші кәсіпорындар бағасының индексі, өткен жылға (–
Өнеркәсіп бойынша салық салынғанға дейінгі жиын-тық табыс(залал), млн. теңге
Негізігі қызметтен алынған табыс (залал) млн.теңге
Өнеркәсіптің пайдалылық (залалдылық) деңгейі,
(-бен
Өнеркәсіптік-өндірістік қызметкерлер саны, мың адам
Өткен жылға (-бен
Өнеркәсіптік-өндірістік қызметкерлерінің орташа ай-лық жалақысы, теңге
Негізгі капиталға инвести-циялар, млн. теңге
23,5
17924
660,0
91,8
48,0
239,8
85381
72945
15,7
1025,5
91,5
7792
84487
21,2
17156
719,1
100,3
48,2
123,8
62255
67151
11,3
915,6
89,3
10198
65782
21,4
15791
810,7
104,0
50,1
104,3
115,5
3985
37647
5,3
803,9
87,8
12489
84976
23,8
13676
808,0
97,6
48,9
101,8
100,8
-82776
-46904
-5,9
756,3
94,1
13465
135460
28,2
13045
1142,8
102,7
50,2
104,5
118,8
89569
140068
15,8
668,3
88,4
15530
190719
33,2
14326
1798,3
115,5
58,0
120,7
138,0
358164
356077
26,5
653,8
97,8
20647
385940
30,7
13343
2000,2
113,8
66,0
137,4
100,3
298770
288244
20,0
664,5
101,6
23760
550583
29,5
13177
2336,9
110,5
72,9
151,8
100,3
401087
402210
23,0
671,2
101,0
26226
587953
Өнеркәсіп өнімінің негізгі түрлерін өндіру индекстері
Кесте 2
1995 1996 1997 1999 2000 2002 2004 2005
Көмір
Мұнай, газ конденсатын қоса
Табиғи газ
Ірі қара мал, шошқа, ешкі, жылқы еті мен тағамдық
Сары май
Өңделген сұйық сүт және кілегей
Өсімдік майы
Қант
Мата
Цемент
Темір мен болаттан жалпақ илек
Өңделмеген мырыш
Дайындама түріндегі та-зартылған мыс
Электр энергиясы 79,6
101,8
131,8
66,2
65,5
50,5
97,6
101,7
29,1
87,2
91,3
98,1
91,8
10,0 92,2
111,2
110,3
63,3
50,3
89,5
94,1
127,1
91,1
62,9
106,3
100,5
104,5
88,6
94,6
112,3
124,4
90,5
44,7
81,3
70,4
103,4
69,2
58,9
132,4
111,1
112,7
88,1 96,0
100,6
98,0
66,4
63,6
54,7
115,9
155,4
65,0
94,7
85,3
127,4
107,9
94,5 83,7
116,1
125,1
86,7
82,2
81,3
132,3
99,3
98,3
134,6
123,3
103,3
111,4
96,6 128,3
117,2
116,8
85,6
121,5
121,4
66,6
122,4
54,4
140,2
115,3
105,6
109,1
108,7 105,7
113,6
100,6
96,2
139,3
99,0
142,9
123,9
145,5
172,7
99,9
105,5
107,8
107,3 93,2
117,9
121,6
90,6
148,2
112,9
105,9
112,7
193,1
104,9
103,3
103,4
106,4
105,3
1991-2005 ж ҚР жалпы ішкі өнімі мен экономикасының жеке
Кесте 3
Көрсеткіш 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
ЖІӨ 89 84,3 76,5 66,9 61,4 61,7 62,8 61,6
Ауыл шаруашылық 77,4 98,1 91,3 72,1 54,5 51,8 51,3
Өнеркәсіп 100,4 83,2 71,6 51,9 47,4 47,6 49,5 48,3
Құрылыс 88,9 52,9 39,2 32,8 20,4 15,5 16,8 19,3
Сауда 98,7 81,5 76,4 63,1 66,9 74,1 76,3 73,9
Транспорт 93,8 75,6 64,2 46,1 40 40,7 42,4 41,6
2.2. Мұнай өнеркәсібінің даму тарихы
Мұнайды жағар жарық , емдік заттар
Осы жерде Қарашүңген мунай кенінде
Мақат пен Доссорда өндірілген мунай
Ұлы Отан соғысы жылдарында мунай
Соғыс жылдарында Ембіде мұнай өндіру көлемі бүкіл революциядан
Мунай Қазақстанның Батысында көп өндіріледі.
Мунайдан көптеген пайдалы заттар алынады:
Мысалы: Мунайдың қазіргі халық шаруашылығындағы
Мунай өңдейтін өнеркәсіптер.
Мұнай қоры бойынша Қазақстан дүние жүзінді 13 орында
Гере 1965 жылы Маңғышылақта республика мұнайының тек 32 %
Арал төңірегінде де мунай мен
Мамандардың бағалауына қарағанда Каспий аймағы
Қазақстанда мунай өңдейтін кәсіпорындар 1945
Қазіріг таңда Қазақстанда 3 мұнай өңдеу заводтары жұмыс істейді.
Атырау мұнай өңдеу заводының құаты жылына 5,2 млн. т
Павлодар мұнай өңдеу заводының қуаты 8 млн. т мұнайды
Шымкент мұнай өңдеу заводвның қуаты 6,2 млн. т
2.3 Сыртқы экономикалық қарым-қатынастары
Қазақстан – Қытай экономикалық қатынастары. Қазақстан Республикасы халықаралық құқықтың
1992 жылғы 3 қаңтарда екі ел арасында дипломатиялық қатынастар
1993 жылғы 18 қазанда Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев
Екі ел қара, түсті металлургия, ауыл шаруашылығы, химия өнеркәсібі,
1995 жылғы 11-14 қыркүйек аралығында Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың
1995 жылғы 8 ақпанда ҚХР тарапынан Қазақстан қауіпсіздігіне берілетін
Қазақстан мен Қытайдың өзара қатынасына қаяу түсірген ядролық қауіпсіздік
Қытай Халық Республикасының төрағасы Цзян-Цзэминнің Қазақстанға 1996 жылғы шілде
Цзян Цзэминь: «Қытай мен Қазақстан басшылары екі елдің дәстүрлі
Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы Алматыдағы жоғары деңгейдегі
Сонымен қатар онда екі жақты ынтымақтастықты кеңейтумен қатар Азияда
Қазақстан мен Қытай Халық Республикасы арасындағы саяси және экономикалық
1991 жылғы желтоқсанда Қытай Халық Республикасы мен Қазақстан Республикасының
Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданы мен Қазақстан арасында сауда-экономикалық қарым-қатынастар 1992
1997 жылы Қазақстанның басынан ҚХР-ның Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық аймағының шекарасына
2004 жылғы наурызда ұзындығы 448,8 километрлік Кеңқияқ-Атырау мұнай құбыры
2004 жылғы мамыр айында екі ел арсында Атасу-Аламанькоу мұнай
Сонымен қатар екі ел арасында сауда экономикалық қатынас жылдан
Қазақстан бұл көрсеткіш бойынша ТМД және Шығыс Еуропа елдері
Қазіргі кезде Қазақстанда лн сегіз Қытай компаниясы және 70
Қытай Қазақстанның халықаралық бастамаларын үнемі қолдап келеді. 2002 жылғы
Қазіргі уақытта Қытайда 1 миллион 300мың қазақ тұрады. Олар
Президент Н.Назарбаевтың 2002 жылғы 23 желтоқсанда Қытайға жасалған мемлекеттік
Мемлекет басшылары лаңкестік, сепаратизм және экстремизм жарандық қауіпсіздік пен
2003 жылғы 3 маусымда ҚХР-ның төрағасы Ху Цзиньтао Қазақстанда
Президент Н.Назарбаев 2004 жылғы 16-19 мамырда ҚХР-да ресми сапармен
Қазақстан мен Қытай арасындағы саяси және экономикалық саладағы қатынастарда
Қауіпсіздік және әскери салада, екі ел шекара ауданындағы достық,
Трансшекаралық өзендер мәселесі де өз шешімін әділетті шешуді күн
Сауда-экономикалық салада теңдік пен өзара тиімділік принципін ұстану, энергетика,
2004 жылғы Қазақстан мен Қытай делегацияларының кеңейтілген құрамындағы келіссөзінде
Қазақстан-Ресей экономикалық қатынастары. Қазақстан 1991 жылдың желтоқсанында қаржылық автономияға
1992 жылы 17 қаңтарда Мәскеуде Қазақстан мен Ресей арасында
1992 жылғы 25 мамырдағы екі ел арасындағы келісім-шарт Қазақстан-Ресей
1992 23 шілдеде Алматыда екі ел үкімет делегациялары өзара
Дегенмен 1993 жылы Ресей Қазақстанды сом аймағынан шығаруға мәжбүр
Қазіргі кезде энергиялық жүйелердің қатар жұмыс істеуі, Каспий құбыр
1994 жылы 28 наурызда «Көрігу мен экономикалық ынтымақтастықты одан
2002 жылғы 5 ақпанда Президент Н.Назарбаев ақпарат құралдарының өкілдерімен
2002 жылғы 1 наурызда Алматыда Қазақстан, Ресей, Түрікменстан,
2004 жылғы мәлімет бойынша, Ресейдің 89 өңірінің 72-сінің
2001 жылы Каспий тұрба құбыры консорциумы іске қосылды, 2004
2004 жылдың қаңтар айында Ресей Президенті Қазақстанға жасаған ресми
Екі ел арасындағы мұнай – газ саласындағы ынтымақтастық
2004 жылы екі ел арасындағы сауда айналымы 7,5 миллиард
Ресеймен бірлескен 1100 кәсіпорын тіркелген. Еліміздің эканомикалық өсу
Ресей басшысы кейінгі кездесулерде интеграциялық процестерге кең
2003 жылғы мәлімет 19 қыркүйекте Беларусь, Қазақстан, Ресей,
2003 жылғы мәлімет бойынша еліміздегі 1697 бірлескен кәсіпорындардың
Сонымен Қазақстан мен Ресей арасындағы саясат, қауіпсіздік және эканомика
3. Қазақстанның табиғи ресурстарын тиімді пайдалану мәселелері
Табиғи ортаны қорғау, табиғат байлықтарын тиімді пайдалану табиғаттың және
Осы заңдылықтар бойынша табиғат пайдалану мына төмендегі принциптер негізінде
Басымдылық принципі. Табиғат заңдылығының қоғам заңдылығынан үстемдігі. Табиғат және
Табиғат пайдалануды әлеуметтік қажетке бағыттау. Табиғатты адам игілігіне айналдыру
Өндірістік экологиязациялау принципі. Өндірісті экологиязациялау – табиғат қорын түгесілмейтін,
Табиғат байлықтарының қоғамдық пайдалылығын арттыру және ұлғаймалы қалпына келтіру.
шикізат өндіру қарқыны материалдық өндіріс қарқынынан төмен болуы керек.
шикізатты тиімді пайдалану арқасында өңдеуші салалардың өсу қарқынынан артық
қалдықсыз, аз қалдықты технология және табиғатқа нұқсан келтіруші салалардың
табиғат байлығын қалпына келтіру шараларының дамуы табиғат байлығын өндіруші
табиғатты қорғауға жұмсалатын қаржының өсу қарқыны барлық материалдық өндіріске
Табиғат байлығын пайдалануды ғылыми негізде жүргізу принципі. Табиғат байлығын
Оптималдық принцип. Табиғат байлығын пайдалану мүмкіндіктері, варианттары сан алуан.
Аймақтық принцип. Табиғат байлығының аймақтық орналасуы, ресурстың бір
Кешенділігі. Табиғат байлықтары адамзаттың сан алуан қажеттілігін өтейді,
Нарықтың заңдарына сәйкес барлық табиғат байлықтарын пайдалану төлемді болуға
Сонымен, табиғат қорғау және оның байлықтарын тиімді пайдалану бір
Табиғат пайдалануда жіберілген кемшіліктердің бірі – мәселені жеке биологиялық,
Табиғат қорғау және пайдалану мәселелері табиғи кешендер бойынша, аймақ
Табиғат тиімді пайдалану мәселелерін зерттеудің біртұтастығына жету өте күрделі.
Қорытынды
Қорыта келгенде, еліміздің экономикасында, әсіресе мұнай өнеркәсібінің
Қазақстанның әлемдік экономикалық қатынастар жүйесіне кіруі өндіріс көлемінің елеулі
Ішкі капитал мен жинақталымдардың жеткіліксіздігінен Қазақстан шетелдік капиталға, жеке
2030жылға қарай Қазақстан өзінен-өзі көтеріле қалмайды. Ол республика
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Агошков М.И. Развитие идей и практики комплексного освоения недр.
Новожилов В.В. Измерение затрат и результатов. - М.: Наука,
Хачатуров Т.С. Об экономической оценке природных ресурсов // Вопросы
Комплексная экономическая оценка минеральных ресурсов. – Алма-Ата: Наука, 1972.
Виноградов В.Н. Экономическая оценка комплексного минерального сырья. – М.:
Гудалин Г.Г. Предпроектная экономическая оценка рудных месторождений. – М.,
Дегтярев В.С. Методические рекомендации по разработке ТЭД-ов о целесообразности
Кондин С.Р. Штифанов П.И. Вопросы допроектной экономической
Туркебаев Э.А., Каплан М.И., Шалабаев С.Ш. Как оценить эффективность
Мкртчян М.В. Вопросы планирования и стоимостной оценки минерально-сырьевых ресурсов.
Соболевкий Т.Ф. Экономическая оценка рудных месторождений. – М.: ЦНИГРИ,
Струмилин С.Г. О цене «даровых благ» природы // Вопросы
Гатов Т.А. Рациональное использование месторождений цветных металлов. – М.:
Никифоров М.М. и др. Эффективность комплексного использования полиметаллических руд
Сиразутдинов А.М., Дороненко Ф.Г., Смирнов Н.И. Принципы оценки освоения
Быховер Н.А. Экономика минерального сырья. – М.: Недра, 1971.
Синопальников К.Г., Гинзбург Е.Г. Экономические расчеты при проектировании угольных
Ергалиев А.Е., Шестаков В.А. Оценка месторождений и выбор некоторых
Логинов В.П. Экономические проблемы технического прогресса в добыче минерального
Перкуль М.М. Об экономической оценке угольных месторождений // Уголь,
Рачковский С.Я. Основы экономической оценки месторождений полезных ископаемых в
Лурье А.Л. Методы линейного программирования и их применение в
Марголин А.М. Оценка запасов минерального сырья (математические методы). –
Пожарицкий К.Л. Основы оценки месторождений полезных ископаемых и рудников
Пугачев В.Ф. Оптимизация планирования. – М.: Экономика, 1968. –
Трушков Н.И. Основы оценки рудных месторождений // Цветные металлы,
Астахов А.С. Экономическая оценка запасов полезных ископаемых. – М.:
Мкртчян Г.М., Суспицын В.А., Клисторин В.И. Оценка ресурсов в
Тонкопий М.С. Экономика природопользования. – Алматы: Экономика, 1998. –
Упушев Е.М. Экономика природопользования и охрана окружающей среды. –
Грацерштейн И.М., Кульницкий Л.С. Технико-экономическое проектирование предприятий цветной металлургии.
Каганович С.Я. Экономика минерального сырья. – М.: Недра, 1985.
Косминский Б.М. Учет и планирование замыкающей себестоимости в горной
Хрущев Н.А. Методы экономической оценки месторождений минерального сырья в
Рогожин В.М. Совершенствование методов геолого-экономической оценки месторождений полезных ископаемых.
Закон «О земле, о недрах и недропользовании». – Алматы:
Сергеев М.А., Лексин В.Н. Методические рекомендации по определению экономической
Соколов В.И. Налоги за природопользование в США и Канаде.
Рациональное использование сырьевых ресурсов и основных фондов металлургической промышленности
Методические рекомендации по определению экономической эффективности комплексного использования рудного
Эффективность комплексного использования минерального сырья. – Алма-Ата: Наука, 1984.
Кузнецов Д.Т. Распределение затрат и оценка эффективности в комплексных
Райханұлы Н. Өткен жылдың қорытындысы не көрсетті? //Ақиқат.-2003-№3-41-43б.
Райханұлы Н. Экономиканың жарты жылдық қарқыны. //Ақиқат.-2004-№9-11-12б.
Райханұлы Н. Экономикалық дағдарыстан қайтсек шығамыз? // Ақиқат.-1994-№4-14-17б.
Есентүгелов А. Қазақстандағы макроэкономикалық жағдай. // Ақиқат.-1996-№11-14-17б.
Елшібекова Қ. Инвестициясыз экономика өрге баспайды. //Саясат.-1998-№2-15-18б.
Шыңғыс М. Экономикадағы дүбәралық. //Жас Алаш.-2006-№12-1-2б.
Сәбден О. Инвестиция салынған негізгі салалар. // Ақиқат.-1997-№2-15б.
Құлымжанов М . Нарықтық экономиканың мәні, құрылымы және тиімді
Райханұлы Н. Реформаға көзқарас. (Нарықтық қатынастардың дамуы қандай?)
Құлымжанов М. Нарықтық экономика заңдары. // Ақиқат.-2003-№7-30-32б.
Сатымбекова К. Тенденции экономического развития РК в современных условиях.
Әліқұлов К.А. Қазақстанда нарықтық қатынастардың дамуы. // Жаршы.-2004-№2-60-62б.
Дүйсенбек Ә. Инвестиция –экономика емшісі. // Егемен Қазақстан.-1997-№8-6-7б.
Нұрмолдақызы Г. Инвестицияларды қайда жұмсаған қайырлы. // Қаржы-қаражат.-1998-№7-23б.
Нұрмолдақызы Г. Қазақстанға инвестиция қайдан құйылуда? // Егемен Қазақстан.-
Райханұлы Н. Нарықтық қатынастар мен ҚР-да экономиканың басты салаларында
Шыңғыс М. Инвестиция –экономика өзегі. // Жас Алаш.-1998-№4-2б.
Шыңғыс М. Қазақстан және әлемдік инвестиция. // Жас Алаш.-2002-№9-9б.
Қаженбаев С. ΧΧΙ ғ. Қазақстанның экономикалық даму модельдері. //Статистика
Шалғынбаев Н. Нарықтық қатынастарды қалыптастырудағы жекешелендіру. // Саясат.-2004-№8-49-51б.
Райханұлы М. Жыл қорытындысы не көрсетті? // Ақиқат.-1998-№4-30-32б.
Қазақстан цифрларда. Статистикалық жинақ. Алматы.-2003
Қазақстан цифрларда. Статистикалық жинақ. Алматы.-2005
3
Экономикалық өсім, кедейлік және жұмыссыздық-пен күрес
Адам потенциялын белсендіру
Саяси тәуел-сіздікті нығай-туға бағыттал-ған экономика-ны либера-лизациялау
Реформаның әлеуметтік жағдайына бағытталған концепциясынан өту
Мемлекеттің саясатындағы экономикалық тенденцияны жетілдіру

Ұқсас жұмыстар

Мұнай-газ, химия өнеркәсібі.Қазақстан мұнайын игерудегі экспорттау бағыттары.Қазақстандағы мұнай-газ ісімен айналысатын шетел компанияларының қызметтері

Қазақстанның экономикалық аудандары

БАТЫС ҚАЗАҚСТАН АЙМАҒЫНЫҢ ЛАНДШАФТ-ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУДЫҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ

Қазақстанның экономикалық аудандары туралы

Қазақстан Республикасының мұнайгаз өнеркәсібі

Әлемдік мұнай әлемдік үлесі өндірісіндегі үлесі

Қазақстандағы өнеркәсіптің дамуы және ерекшеліктері

Өнеркәсіп. Өнеркәсіп түрлері

Қазақстанның химия өнеркәсібі