Қытайдың әлемдік экономикаға әсері
тақырыбы: «Қытай экономикасының дамуы және
Мазмұны
Кіріспе .............................................................................................................. 3
1. ҚХР-ның экономикасын реформалаудың теориялық аспектілері ..
1.1 Қытай экономикалық реформасының басталуы және оның кезеңдері
1.2 Экономикалық реформа бағыттары мен механизмдері ..........................
1.3 Меншік қатынастарының өзгеруі ............................................................. 20
2. Реформа нәтижелері мен Қытай экономикасының қазіргі жағдайы
2.1 Экономикалық реформа нәтижелері ........................................................... 25
2.2 Қытай экономикасының қазіргі проблемалары ......................................... 38
3. Қытайдың әлемдік экономикаға әсері ..................................................... 47
3.1 ҚХР-сының әлемдік экономикадағы экономикалық көшбасшылығының қалыптасуы .........................................................................................................
3.2 ҚХР-ң Қазақстандағы мүдделері ………………………………………… 54
Қорытынды ....................................................................................................... 61
Әдебиеттер тізімі ............................................................................................... 63
Кіріспе
Халық саны жағынан әлемде алғашқы орынды иеленетін, жер
Қытайдың экономикалық дамуы мен оның әлемдік экономикадағы орнын
Ал біздің ел үшін әлемдік нарыққа ену кезінде
Ұсынылып отырған жұмыстың басты мақсаты, Қытай Халық Республикасының
Аталған мақсатқа байланысты келесідей міндеттер бар:
Қытай экономикалық реформасының кезеңдерін зерттеп, сараптама жүргізу. Жұмыста
Реформаның қазіргі нәтижелерін қарастыру.
Қытай елінің қазіргі таңдағы басты мәселелеріне талдау жасау.
Қытай елінің қазіргі әлемдік экономикадағы көшбасшы ел болу
Қазақстан мен Қытай арасындағы қатынастарды қарастырып, Қытай елінің
Ұсынылған жұмыстың жазылуы барысында статистикалық мәліметтер және оқулықтармен
1. ҚХР-ның экономикасын реформалаудың теориялық аспектілері
1.1 Қытай экономикалық реформасының басталуы және оның кезеңдері
Қытай – Қытай Халық Республикасы қазіргі замандағы әлемдегі
ҚХР құрылғаннан соң, алғашқы үш жылда ол бар
КСРО көмегімен 156 ірі нысандардың құрылысына бар күшті
Ауыл шаруашылық және қолөнер кооперативтерінің құрылуын жылдамдату.
Ұлттық капиталистік өнеркәсіпті мемлекеттік капитализм жолына қою.
Алғашқы бесжылдық кезінде ЖІӨ 1,57 есеге өсті.
Алайда Мао Цзэдун экономикалық өсу қарқынына көңілі толмай,
Бұл бағдарламаның негізгі элементі төменгі сортты жергілікті кеннен,
1960 жылы Кеңес Одағы Қытайға көмек көрсетуін тоқтатып,
«Прагматикалық бағыттың» дамуын 1966 жылы басталып, 10 жылға
Мао Цзэдун елді басқаруын тоқтатқан соң, Дэн Сяопин
Мәдени төңкеріс жылдары Қытай экономикасы аса ауыр хальге
Мәдени революция аяқталған соң, билік басындағылар «батыстық
Қытай Халық Республикасына 1978 жылғы ҚКП Орталық комитетінің
1-кезең 1978-1986 жылдар аралығы;
2-кезең 1987-1991 жылдар аралығы;
3-кезең 1992-1997 жылдар аралығы;
4-кезең 1998-2002 жылдар аралығы;
5-кезең 2002 жылдан бастап қазірге дейін;
1978 жылға дейін Қытайдағы ауыл шаруашылығы дамуының капиталды
Түрлі индустриялардың салаішілік құрылымында да үлкен өзгерістер орын
1978 жылы Қытай коммунистік партиясының Орталық комитетінің 11-шақырылым
1987ж. шақырылған Қытай коммунистік партиясының XIII съездінде,
1992 жылы болған ҚКП XIV Бүкілқытайлық съезі Дэн
1997 жылы ҚКП XV Бүкілқытайлық съезінде қоғамдық емес
2002 жылдың қарашасында Пекинде ҚКП-ң XVI съезі өтті.
Жалпы Қытай экономикасын реформалау кезінде меншік реформасы да
1.2 Экономикалық реформа бағыттары мен механизмдері
Аграрлық реформа. Қытай ауылдарындағы шаруашылық жүйесінің реформасы ең
Аграрлық жүйедегі реформа ұғымын экономистер социалистік өндірістің даму
Сонымен 70-ші жылдардың аяғында Қытай ауылы әлеуметтік-экономикалық дамудың
Мұнда былай деп атап көрсетілген: «Социалистік өнеркәсіп, сауда
1982-жылы қыркүйек айында ашылған Қытай комунистік партиясының 12-пленумы
1983-жылы 12-қазан күні, партия орталығы мен мемлекеттік кеңес
Халық коммунасының аграрлық реформасы сәтті жүргізілді. 1985-жылдың көктемінде,
Мұнда ең әуелі реформа ауыл шаруашылығының тез қарқынмен
Отбасы мердігерлігі түсінігін аз санды адамдар түсінбей келеді,
Ауыл шаруашылық айналым түзіліс реформасы ең алдымен жоғары
Қытай елінің ауыл шаруашылық реформасы жалпы тұлғалық жақтан
Отбасылық мердігерлік арқылы жанұялардың жағдайын жақсартып, халық коммунасын
Ауыл шаруашылығы өнімдерінің айналым формасына реформа жасап, ауылда
Отбасылық мердігерлік жауапкершілік формасы ауылдарда алғашқы орынға шыққаннан
1979-жылдан бері, ауыл шаруашылығы өндірісі жаппай тез қарқынмен
Тәжірибеде Қытай ауылдарында мердігерліктің екі түрі және көптеген
Өндіріс көлеміне мердігерлік. Бұл шаруашылық жүргізу формасында аула-мердігерлігі
Толық аулалық мердігерлік. Өндірістік жауапкершіліктің бұл формасында Қытай
Жалпы алғанда бұл жүйені шаруалар үлкен қызығушылықпен, жауапкершілікпен
Ауыл шаруашылық өндірісінде басымды роль өндіріс көлеміне
Аграрлық реформа барысында 80-жылдардың басынан бастап қазірге дейін
Территориялық ерекшеліктері бойынша бірлестіктер және ауданаралық типтес бірлестіктер
Келесілердің бірігуі нәтижесінде құрылған бірлестіктер:
Еңбек
Ақша қаражаттары
Материалдық ресурстар
Жоғарыда аталғандардың араласып бірігуі
3.Өндірістік процесс сатылары бойынша құрылған немесе өндірістік сатыларға
4. Мамандандырылған және кешенді
5. Мүшелердің табыстарын келесілер негізінде бөлінетін бірлестіктер:
Еңбек үлесі
Пайлық принцип
Аралас принцип
Бірлестіктердің барлық түрі мүшелердің өз еркімен қатысу принципін
Нарықтық экономикаға біртіндеп көшу. Қаржы жүйесін реформалау Қытайда
Көптеген Қытай ғалымдары 1976 жыл мен 1985 жыл
Бастапқы 3 жыл Қытай қаржы жүйесін реформалаудың эксперименталды-дайындық
А) Орталықтанған қалалар, провинциялар мен автономды аудандарда бірінші
Б)Екінші форма – «табыс өсімін бөлу, табысты шығыстармен
В) Үшінші форма ерекше болды. Бұл форма эксперимент
Екінші кезең орталық пен шалғай аймақтар арасындағы қаржылық
Бұл жүйе сәтті болып 1984 жылға дейін өмір
Алайда қаржы жүйесі реформасының үшінші кезеңінің бірінші бөлігі
Өнеркәсіпті басқаруды реформалау. Өзінің өнеркәсібі бар кез келген
Қытайдың өнеркәсіпті басқару жүйесі негізінде 50-ші жылдардың басында
ҚКП-ң ОК-ң 11-шақырылымындағы 3-пленумынан кейін өнеркәсіпті басқарудың жаңа
Жалпы алғанда бұл жекелеген тексерістер мен тәжірибелер 1979
Өткізілген тәжірибелер мен олардың нәтижелерін бекітуден кейін ауыл
Бұнымен қатар мемлекеттік сектордың орта және ірі өнеркәсіптік
Өзінің қорларын еркін пайдалану тәжірибесі Қытайда 1979 жылдан
Еңбек ақы қорының кәсіпорын өндіріс көлемі, өнім сапасы,
Түрлі салаларда пайданың 5, 10 және 15 пайызын
Пайданы бөлуде түрлі жекелеген тәжірибелерден құралған эксперимент:
А) Мемлекеттік бюджетке пайдадан дифференциацияланған аударым.
Б) Жоспардан жоғары
В) Барлық пайданы
Г) Пайданы аударудың
Д) Пайданы аударудың
Е) Пайданы бөлудің
Бұл тәжірибелердің барлығы сол периодта белгілі бір экономикалық
Салық салудың бірінші кезеңінде заңға ешқандай өзгерістер жасалмай,
Салық салудың екінші кезеңінде сауда-өнеркәсіптік салықты қосымша құн
Өндірістік компаниялар құру кәсіпорындар арасындағы кооперацияны күшейтті.
1984 пен 1990 жылдар аралығында ҚХР-ң Мемлекеттік Кеңесі
1.3 Меншік қатынастарының өзгеруі
Көпукладты экономиканың дамуы. 1978 жылы Қытайдың 56%-ы мемлекеттік
70-ші жылдардағы экономикалық реформалар жеке шаруашылық жүргізу
Мемлекеттік сектордағы негізгі өзгеріс болған «құқықтарды төменге қарай
1987 жылы мемлекеттік кәсіпорындарды мердігерлік шаруашылық жүргізу формасына
1992 жылдан бастап реформа одан сайын жетілідіріліп, «социалистік
Жалпы мемлекеттік маңызы бар салалардағы кәсіпорындар (пошта, телеграф,
Монополия типтес ірі кәсіпорындар (энергетикалық өнеркәсіп, мұнай химиясы,
«қарапайым» бәсекелестік түрлі саладағы кәсіпорындар, мысалы жеңіл өнеркәсіп,
Шағын мемлекеттік кәсіпорындар кооперативтер, акционерлік, пайлық серіктестіктер түріне
1992 жылы акционерлеу әдістері жөніндегі арнайы қаулы қабылданады.
1993 жылы қабылданған мемлекеттік және партиялық шешімдер шаруашылық
1993 пен 1997 жылдар арасында мемлекет меншігінің жалпы
Мемлекеттік секторды реформалаудағы кідірістер мен қарыздың өсуі айтарлықтай
1997 жылы мемлекеттік кәсіпорындардың 40 пайызында (жалпы
1997 жылы өнеркәсіптің 48 пайызы мемлекеттік кәсіпорындардың үлесіне
Мемлекеттік сектор басқармасы мен мемлекеттік сауда-өнеркәсіптік басқармасының
Мемлекттік сектор (мемлекттік кәсіпорындар мен мемлекттік аралас кәсіпорындар)
Коллективті сектор (коллективті кәсіпорындар және аралас коллективті кәсіпорындар)
Жеке сектор (жеке капиталды шаруашылықтар, жеке үлестік ұйымдар,
Индивидуалды сектор (индивидуалды кәсіпорындар мен серіктестіктер)
Аралас экономика секторы (мемлекеттік-коллективтік, мемлекттік-жеке, коллективті-жеке, мемлекттік-коллективтік- жеке
Акционерлік сектор (жауапкершілігі шектеулі акционерлік компаниялар мен жауапкершілігі
Шетел кәсіпорындарының секторы (қытай-шетел аралас кәсіпорындары мен шетел
Тайвань, Гонконг және Макао капиталының қатысумен құрылған кәсіпорындар
Шаруашылық қызметінің басқа да түрлері.
1993 жылы қабылданған компания туралы заңға сәйкес корпорацияның
1997 жылы меншік қатынастарын реформалаудың маңызды кезеңі болды.
1999 және 2000 жылдары мемлекеттік кәсіпорындарды тез арада
2000 жылдың соңында жасалған шаралардың нәтижесінде 1997
Реформа кезінде мемлекеттік сектор тез дамығанымен (жылына жалпы
Қайнар көзі: Китайская экономика в XXI веке. Селищев
90-шы жылдардың ортасында өнеркәсіптегі мемлекеттік кәсіпорындардың саны азайып
Жеке салалар бойынша экономиканың мемлекеттенсіздендіру дифференциацияланған. Толығымен мемлекетсіздендірілген
Меншіктің мемлекеттік емес формаларының даму динамикасы. Жеке және
2001 жылы шамамен «ірі масштабты» өнеркәсіптің барлығының 1/5
Жеке сектордың өсуі волостық-ауылдық кәсіпорындардың осы категорияға ауыстырылуынан
Шетел капиталының да позициялары күшейе бастады. 2000 жылы
1978 жылға дейін Қытайда қоғамдық меншік экономикасы болды:
Кәсіпорындарды реформалау – Қытай экономикалық реформасының негізгі бөлігі.
Мемлекеттік емес кәсіпорындарға активтерді басқарудың негізгі құқығы орталық
2. Реформа нәтижелері мен Қытай экономикасының қазіргі жағдайы
2.1 Экономикалық реформа нәтижелері
Елдің экономикалық өмірінде маңызды орын алатын нарықтық механизм
Жыл сайын халықтың өмір сүру сапасы да өсуде.
Көптеген социологиялық зерттеулер көрсеткендей, 90-жылдары нарықтық қатынастардың дамуымен
Дегенмен, Дүниежүзілік Банк мамандарының бағалауы бойынша, кедей халықтың
Кесте 1
ҚХР-ң халқының өсу динамикасы мен процестері
1995 жыл 2000 жыл 2010 жыл 2030 жыл
Халық саны млн. адам 1211,0 1280,0 1380,0 1480,0
Табиғи өсім, % жылына 1,055 1,00 0,8 0,5
Қалалық және ауылдық халық үлесі 29,5:70,5 30:70 35:65
Сауатсыздар саны, % 25,5 22,5 18,5 8,5 0
Қайнар көзі: Китайская экономика в XXI веке/Селищев А.С.,
Сурет 2-Қытайдағы халық санының өсу динамикасы, 1978-2002 жж.
Қайнар көзі: Дорога в Поднебесную: Made in China
Сурет 3 - Ауыл мен қаладағы халық санының
Қайнар көзі: Дорога в Поднебесную: Made in China
90-жылдары ЖІӨ құрылымы да айтарлықтай өзгерді. Мысалы, қызмет
Кесте 2
Өнім құны % шұғылданатын адам саны(%)
Жыл 1-кәсіп 2-кәсіп 3-кәсіп 1-кәсіп 2-кәсіп
1975 32,6 46,1 21,3 77,1 13,3 9,6
1980 30,1 48,5 21,4 68,7 18,3 13,0
1985 28,1 43,1 28,5 62,4 20,9 16,7
1990 27,1 41,6 31,3 60,0 21,4 18,6
1996 20,2 48,0 31,8 50,5 23,5 26,0
Қайнар көзі: Құйғанбай Қ. ҚХР нарықтық экономиксындағы дамыған
Дегенмен, дамыған және дамушы елдердің ЖІӨ құрылымын Қытаймен
Отбасылық мердігерлік жүйесі мен тікелей нарықтық сатып алуларға
Ауыл шаруашылығына бұл шаралар тез, әрі оң әсерін
Кесте 3
Ауыл шаруашылығы өнімдерінің негізгі түрлерінің өндірісі (млн. тонна)
Өнім түрі 1978 1990 2000 2002 2003
Астық 304,77 446,24 462,18 457,06 430,7
Мақта 2,167 4,508 4,417 4,916 4,86
Майлы шикізаттар 5,218 16,132 29,548 28,972 28,11
Қант құрағы 21,116 57,62 68,28 90,107 90,24
Қант қызылшасы 2,702 14,525 8,073 12,82 6,18
Отқа кептірілген темекі 1,052 2,259 2,238 2,135 2,015
Шәй 0,268 0,54 0,683 0,745 0,768
Жеміс 6,57 18,744 62,251 69,52 145,174
Ет 8,563 25,135 61,254 65,865 69,329
Қайнар көзі: Справочник - Китай//издательство “Синь син”
1990-жылдың басында Қытай ауыл шаруашылығы және ауыл экономикасы
Өндірістің дамуымен ауыл шаруашылық өнімін адам басына шаққандағы
Ауылдық-волостық кәсіпорындар ауылды аудандардағы шаруалардың кәсіпорындары болып табылады.
Ауылдық-волостық кәсіпорындардың сферасы кең, олар өнеркәсіп, ауыл
Ауылдық-волостық кәсіпорындар шаруалардың табыстарының өсуінің және ауыл экономикасы
Қытай ауыл шаруашылық саласында дамыған елдермен ғылыми техникалық
Мемлекеттік ведомстволар бірнеше ғылыми-техникалық жоспарлар орындауда – «Ұшқын»
2001 жылы Қытай ДСҰ-ға ресми мүше болған соң,
1979 жылы Қытайдың реформа мен ашықтық саясаты басталған
Өнеркәсіптік салалардың ішінде қарқынды дамып жатқан электрэнергетикасы, оның
Кесте 4
Өнеркәсіптік тауарлардың негізгі түрлерінің өсімі
Өнім Бірлік 1978 1990 2000 2002 2003
Көмір Млн.тонн 618 1080 998 1380 1670
Мұнай Млн.тонн 104,05 138,31 163 167 169,6
Электр қуаты Млрд. кВт/сағ 256,6 621,2 1355,6 1654
Болат Млн.тонн 31,78 66,35 128,5 182,37 222,34
Цемент Млн.тонн 65,24 209,71 597 725 862,27
Автокөлік Мың. дана 149,1 514 2070 3251 4444
Ауыр және орташа тракторлар Мың. дана 113,5 39,4
Түсті теледидарлар Мың. дана 3,8 10330,4 39360 51550
Химиялық талшықтар Мың. тонна 284,6 1654,2 6940 9912
Иірілген жіп Мың. тонна 2382 4626 6570 8500
Мата Млрд.м 11,03 18,88 27,7 32,24 37,46
Қант мыңтонна 2270 5820 7000 9260 10840
Күкірт қышқылы мың тонна 6610 11970 22270 30500
Химиялық тыңайтқыштар мың тонна 8693 18797 31860 37910
Этилен мың тонна 380 1572 4700 5430 6118
Чиптер Млн. дана 30 110 5880 9630 14830
Бағдарламалық коммутаторлар мың дана - - 71360 58607
Ұялы телефондар Мың дана - - 52479 121646
Микро-ЭЕМ Мың дана - 82 6720 14635 32167
Қайнар көзі: Справочник - Китай//издательство “Синь син”-2004
Электр желілерін салу Қытай тарихында ең тез даму
Нарықтағы электр энергиясының жеткілікті ұсынысына көмір өнеркәсібіндегі өндіріс
Мұнай және газ Қытайдың маңызды энергия ресурстары болып
Қытай экономикасы дамуындағы айтқысыз жетістіктер - әлемдік тарихтың
Сурет-4 ЖІӨ динамикасы, 1991-2003 жж. (%)
Қайнар көзі: Дорога в Поднебесную: Made in China
Осындай көлемді оң жетістіктерге әкелген негізгі факторларға келесілерді
Қытай бар күшін өткенді бұзу мен сынауға емес,
Реформа әуелбастан адам мен оның қажеттіліктеріне бас бұрды.
Реформалаудың басты әдісі экономиканы жаппай либералдау емес, эволюциялық,
Реформаның алғашқы жылдарының тәжірибесіне қарағанда, нарыққа апаратын табиғи
Нарық субъектілері бар мемлекеттік құрылымдарды жою арқылы емес,
Микро деңгейде шаруашылық бастамаларды ынталандырып, мемлекет басшылары экономиканы
Өздерінің және шетел тәжірибесін зерттеп, үкімет реформаны өзгелердің
Қытайдың жоспарлы шаруашылықтан нарықтық жүйеге көшудегі негізгі стратегиясы
“Екі торапты” әдіс – жоспарлы бағытпен қатар нарықтық
Жоспарлы төмен бағамен мемлекеттік жеткізудің көлемін өзгертпей ашық
Нарықтық баға деңгейіне жету үшін бірте-бірте жоспарлы бағаларды
1978 ж.(алғашқы реформалар жүргізілген кезең) елеулі субсидиялар алған
Қытайлық “екі тораптық” әдістің жағына қолдайтын аргумент келесідей
Қытай экономикасы құрылымының “артта қалу артықшылықтарына” толықтыру ретінде
Реформаның басы терең макроэкономикалық кризис пен қатал үнемдеу
Қытайдағы жинақтау нормасы тіпті шығысазиялық стандарттар бойынша өте
Екі радикалды науқан – “алға жылжудың үлкен серпілісі”(1958-1962
Отанда және шетелде тұратын қытайлықтардың арасындағы отбасылық байланыстың
Бізге белгілі болғандай Қытайдағы реформа 1978 жылдан бастау
Халықтың нақты табысы жыл сайын 7,7 пайызға өсіп
Мүлкі жоқ халықтың саны 1980 жылғы 300 млн-нан
Ауыл шаруашылығында өте үлкен алға жылжу болды. Аграрлық
Аграрлық сектордың құрылымы да жақсара бастады. Алқап
Алқап шаруашылығының үлесі жалпы ауыл шаруашылық өнімінде 80-нен
Өнеркәсіптегі табыстар да елеулі болды. 1990 жж. өнеркәсіпке
Элктр энергиясын өндіру 256,6 млрд кВт/сағаттан (1978ж) 1166,2
Өңдеуші өнеркәсіп елеулі түрде модернизацияланды. Қытай қазіргі таңда
Көлік пен байланыс дамуында елеулі алға жылжулар байқалды.
Бүкіл мемлекет бойынша әлемдік ең мықты магистральдарына дес
Телекоммуникация саласында нағыз революция орын алды. 1980 ж.
Жалпы қорыта айтқанда Қытай Халық Республикасының әлемдік деңгейде
Елдегі жұмыссыздықтың салдарынан, жұмыс күшінің ұсынысының көп болуы,
2.2 Қытай экономикасының қазіргі проблемалары
Қытай экономикасынның қазіргі ең басты мәселелерінің бірі энергетикамен
Энергоресурстарды тұтынудың әлемдік тенденциялары келесідей, жақын онжылдықта әлемдік
Қытай экономикасының қарқынды дамуы және оның өнеркәсіп пен
Қазіргі таңда Қытай экономикасы 75%-ға тас көмір өндірісне
Мұнай. Қытайдың негізгі ішкі мұнайы (120 млн. т.)
1980-1984 жылдары Оңтүстік Қытай теңізінде жасалған зерттеулер жұмыстары
Бастапқы көңіл барлау мен шельфтегі сынақтық эксплуатациялық жұмыстарға
Мұнай іздеуде Қытай Оңтүстік Қытай теңізімен қатар, көп
Үш жағынан таулармен қоршалған Тарим кен орнының
ҚХР қомақты табиғи ресурстарға ие болғанына қарамастан, жан
90-шы жылдардағы Қытайдағы мұнай өндірісі мен тұтынылуы бойынша
Қайнар көзі: Современная ситуация в нефтегазовой промышленности Китая
ҚХР құрылғалы бері мұнай өндірісі біртіндеп өсті, алайда
2000 жылы Қытай 70 млн. тонна мұнайды негізінен
Осылайша Қытайдың өспелі экономикасы мұнайға мұқтаж: 8%-дық экономикалық
Газ өнеркәсібі. Энергия тасушы ресурстарға сұраныстың қарқынды өсуі
Түрлі болжамдар бойынша 2020 жылы энергия тұтынудағы газдың
ҚХР газ өнеркәсібі дамудың бастапқы сатысында тұр. Соңғы
Қайнар көзі: Современная ситуация в нефтегазовой промышленности Китая
Қытай мамандарының бағалауы бойынша, Қытайдағы табиғи газдың
Қытай жер қойнауы жеткілікті дәрежеде зерттелмегендіктен, шамамен 150
Жақын арада газ өндіретін Қытай ұлттық мұнайгаз компаниясы
Соңғы 5 жылда 1996 жылдан бастап Қытайда газ
ҚХР-ң 10-шы бесжылдық әлеуметтік-саяси дамудың жоспары (2001-2005жж.) газды
Қазіргі кезеңде Қытайдың алдында тұрған басты міндет газға
ҚХР экономикасындағы қазіргі таңдағы табиғи газды пайдалану оның
Халықаралық қуат агенттігінің бағалауы бойынша Қытайда 2010 жылға
Ұлттық экономиканың газ саласын ілгері дамыту мақсатында
Өзіндік газ өндірісін өсіру
Газ тұтыну нарығын қалыптастыру үшін газ инфрақұрылымын құру,
Газ дефицитінің орнын толтыруға қажетті табиғи газдың көлемін
Қытайдың жаңа газ кен орындарын игеру мен газ
Қытай жылына 150 млрд. куб м. өткізу мүмкіншілігі
Қытай экономикасы қарқынды дамығанымен шешілмей келе жатқан проблемалар
Экономикалық өсім көбіне ресурстар мен қоршаған ортаға байланысты.
Халық табысындағы айырмашылық үлкеюде. Шаруалардың табысы баяу өсуде.
Сондай –ақ келесідей проблемаларды да атап өткен
Реформалау қарқыны баяу жүріп жатқан экономиканың салаларының болуы.
Өсімнің жоғары қарқынымен қатар экономикалық тиімділктің төмен дәрежесі
Ішкі нарық динамикалық түрде кеңеюде. Дегенмен шетел
Экспорттың қарқынды дамуы мен отандық өндірушілердің эффективтілігінің төмендігі
Батыс және шығыс аймақтардың айырмашылығы өсуде.
Экономика масштабының үлкеюіне қарамастан, жұмыссыздық өсуде, мемлекеттік кәсіпорындардағы
Көптеген экологиялық проблемалар шешілмеген. Олардың үстіне жаңалары
Қытайдың еңбек нарығы үлкен, алайда оның сапалық жағы
Келесі нарықтар дамымаған: қаржы-валюталық, жылжымайтын мүлік және маманданған
Білім беру жүйесінде олқылықтар көп.
Жоғарыда аталған мәселерді Қытай үкіметі барынша шешуге тырысуда
3. Қытайдың әлемдік экономикаға әсері.
3.1 ҚХР-сының әлемдік экономикадағы экономикалық көшбасшылығының қалыптасуы.
XXI ғасырда жетекшілік орын Қытайға беріледі деген ой
ҚХР – ның қаржылық жүйесі Батыс Еуропа елдерінің
Егерде ҚХР-ның экономикалық саясатының түп негізін
Тек қана өздерінің пайдасына көзделген Қытайдың ашық саясатының
Жыл сайынғы ҚХР – ның экономикалық даму
Ал Дүниежүзілік Банк пен ХВҚ сияқты ұйымдардың болжамынша,
ҚХР – ның экономикалық саясаты отандық өнеркәсіпті дамытуға,
Есептесудің және төлемдердің барлық түрлері тек қана Қытай
Әрине, осындай жетістіктермен қатар Қытай экономикасы біршама қиыншылықтарды
Доллардың юаньға айналдыруы қолдау тапса, оған керісінше юаньның
1998-2002 жылдар аралығында Қытайдың Ішкі жалпы өнімі(ІЖӨ) 7,9
Осы орайда, мына құбылысқа назар аудара кеткен жөн.
«Morgan Stanly» сараптау орталығының болжамдарына жүгінсек, жоғарыда
Қытай экономикасының сыртқы әлемді жаулап алуы негізінен экспортқа
Экспорттың бұлайша жоғарғы мөлшерде болуына бұл елге АҚШ-тан
Қытайдың ірі экономикалық серіктестері саналатын АҚШ пен Еуро
Қытай экспортының тауарларына техникалық құрал-саймандар, электронды жабдықтар мен
Соңғы үш жылда Қытай өндірісінің көлемі 50 пайызға
Қытай экономикасының қуатты өркендеуі шикізатқа деген үлкен сұраныс
2003-2004 жылдар барысында байқалған Америка валютасының курстық бағам
Сол уақытта Қытайдың әлемдік нарықтағы тауарларының аралық және
Мұнай тұтыну көлемі жөнінен Қытай бүгінгі таңда АҚШ-тан
Әлемдік нарыққа зерттеу жүргізетін сарапшылар алдағы біраз жылдар
Қытайдың ДСҰ-ға шетел инвестициясының бұл елдегі тұтыну нарығының
Сурет 7 - Қытайға инвестиция ең көп құйыған
Қайнар көзі: Дорога в Поднебесную: Made in China
Шетелден келген инвестициялық қаражат Ұлы қорған елінің телекоммуникация,
Қытай экономикасының дамуындағы дисбаланс тек халықаралық саудамен шектелмейді.
Елдегі жұмысбастылық сол жылы бар болғаны 6,9 миллион
« Paribas Peregrine BNP» инвестициялық банкісінің сарапшылары 2010
Сол уақытта халықтың таптық жағдайы айқындала түспек. Бұл
Қытай шет мемлекеттер үшін азиялық иірімге толы, менталитеті
Он жылға жуық уақыт оқшауланған экономикалық кеңістікте өмір
Әлемдік нарықта негізгі бәсекеге түсетін екі держава бар.
Қытайда жұмыс күші құны төмен, дегенмен ол жерде
Соңғы жылдары шетел компаниялары Қытайдың өндіріс саласына қомақты
IDC зерттеу фирмасының мәліметтері бойынша, 2003 жылдың екінші
Автокөлік құрылысы саласы да көтеріліп келе жатыр. Қытайдың
Көріп отырғанымыздай Қытай келешекте тек қана еңбек сыйымдылығы
Оның бір айғағы келесі мәлімет. Қытай АҚШ-ты басып
Сондай-ақ Қытай келесі бір экономикалық мықты держава нарығын
Статистикалық мәліметтерге жүгінетін болсақ, 2005 жылдың бірініші ширегінде
Жоғарыда көрсетілген мәліметтерге назар аударсақ қазіргі экономикалық шайқаста
Қытайдағы әлі күнге дейін шешілмей келе жатқан мәселелер
3.2 ҚХР-ң Қазақстандағы мүдделері
Қазақстан мен Қытай арасындағы сауда-экономикалық қатынастардың дамуы нольдік
Кейіннен орын алған Кеңес Одағының ыдырауы бұл экономикалық
1990-шы жж. басында Қазақстанда пайда болған өткір тауар
1992-1993 жж. Қазақстанға қытайлық «көпшілік қолданатын тауарларының» келуінің
Қазақстанмен байланыстарды дамыта отырып, Пекин тек қана экономикалық
Қазақстан мен Қытай арасындағы сауда-экономикалық қатынастары жалпы алғанда
Қазақстанның Қытайдан әкелінетін импортының құрылымы келесідей: текстиль және
Қазақстанның түсті металлургия саласындағы кәсіпорындары ҚХР компанияларымен негізінен
Қазақстан-Қытай қатынастары үшін маңызды және болашағы мол салалардың
Жылына Қытайға 300 мың тонна минералды тыңайтқыштарды біріккен
Қазақстан Қытайдың оңтүстік провинцияларындағы ірі фирмалармен байланыстарды
Қазақстынның Каспий теңізі аймағында үлкен мұнай мен газ
Кейбір болжамдар бойынша, Азия-Тынық мұхиты аймағында мұнай импортының
Қазірдің өзінде Қытай Орталық Азия мен Каспий теңізінің
Мұндай қорытындылар Қытайдың СРРЕІ жобалық институтының жүргізген
Орталық Азия елдерінің арасындағы пайдалы қазбаларға ең бай,
1993 жылы қазанда ҚР мен ҚХР арасында қол
Екі мемлекет басшылары Қазақстан мен Қытай арасындағы орнатылған
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасы - ТМД және Шығыс
90-шы жылдардан бастап Қазақстан аймағына ене бастаған Қытайдың
Соңғы жылдары Қытай үкіметі барынша елдің батыс аудандарының
Қазақстан мен Қытай шекараларының ұзындығы 1700 шақырымды құраса,
Қазіргі кездегі ШҰАА-ның халық саны 18,76 млн. адам.
Қытай мен Қазақстанды байланыстыратын темір жол артериясы тура
Екі мемлекет арасында Қытайдың Ляньюньган теңіз портын Оңтүстік-Шығыс
Екі жақты саудамен қамтамасыз етумен Қазақстанның транзиттік-көліктік әлеуметін
Қазақстанның статистикалық көрсеткіштері бойынша, Достық/Қазақстан/-Алашанькоу/Қытай/ стансасы арқылы өткізілген
Көлік жолдарын диверсификациялауға үлкен маңызды болып табылатын Трансқазақстандық
«...біз трансқазақстандық темір жол магистралінің құрылысын бастауды жоспарға
Шыңжаңға орталық үкіметтің бюджетіне тыс, жергілікті үкіметтер мен
Осы орайда 2004 жылғы 19 мамырда Қазақстан Республикасы
Үрімші қаласында алғашқы қазақстандық шырын өндіретін «Райымбек
1992 жылдан бастап Қытай мен Қазақстан арасындағы шекара
Қазіргі кезде екі елдің мамандары «Қорғас» шекара маңы
2004 жылғы мамырда Қытайдың темір жол министрлігі және
Мұның сыртында Қазақстан астығын Қытай нарығына шығару бағытында
Қорытып айтқанда, Қазақстан мен Қытай арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастық
Дегенмен де даму барысындағы бүркемеленіп жатқан жағымсыз факторлардың
Қорытынды
Қытай Халық Республикасынының экономикасының ерекшеліктерін қарастырғаннан соң, келесідей
Қытай Халық Республикасының соңғы жылдардағы айтарлықтай үлкен жетістіктері
Реформаның қазіргі нәтижелерін қарастыра отырып, оның басты ерекшелігі
Жұмыс барысында Қытай алдында тұрған өткір мәселе энергетика
Қытай елі көптеген көрсеткіштер бойынша әлемнің алдыңғы қатарлы
Дегенмен жұмыста көрсетілгендей Қытайдың экономикасы қарқынды дамығанымен, ол
Осындай экономикалық жағынан мықты елдердің арасындағы шайқасы кезінде,
Сонымен жұмыстың басты мақсаты Қытай әлемдік экономикаға елеулі
Енді Біздің еліміздің алдында тұрған басты мақсат, экономикалық
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Селищев А.С., Селищев Н.А. Китайская экономика в XXI
Справочник-Китай// Издательство “Синь син” 1999 год
Мейірманова Г.А. Қытайдағы аграрлық реформаның жүргізілуі(1978-2000 жж.)//ҚазНУ хабаршысы,
Ли Ли и Кондрашова Л. Демократизация прав собственности:
Справочник - Китай//издательство “Синь син” 2004 год
Яо Цзинъюань: новые проблемы, стоящие перед экономикой Китая
Чжоу Синьчэн Экономическая реформа в Китае: достижения и
Дорога в Поднебесную: Made in China - http://k2kapital.com
Хуан Дингуй Китай: подходы и особенности экономических преобразований
Рахимов Р.К. Современная ситуация в нефтегазовой промышленности Китая//АльПари-2003
Қаражанова Ж. Қ. Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық
Садуақасов А. Қытай экономикасның құпиясы неде?//Дала мен қала
Макаренко И.П.Прогноз ИЭЭ. Китай. – iee.org.ua
Китай перехватил у США лидерство на мировом рынке
Касымжомарт Токаев «Внешняя политика Казахстана в условиях глобализации»
Сидоров О. Казахстано-китайские отношения: проблемы и перспективы сотрудничества.
Танирбергенов А. Казахстан и Китай: добрососедство и взаимодействие//Саясат-2004-№3
Электронная энциклопедия Кругосвет// раздел «Страны» - Китай
Ақатаева А. Қытай-Қазақстан инвестициялық ынтымақтастық мәселелері// ҚазНУ хабаршысы.
Кулахметов А. Региональные интересы Китая в Казахстане//АльПари 2002
Бельчук В. Вновь об оценке реформ в Китае//Мировая
Құйғанбай Қ. ҚХР нарықтық экономиксындағы дамыған сыртқы сауда//Ағайын-2001жыл-№1
Брилев С. Казахстано-китайские отношения: сотрудничество или великая миссия.
Титаренко М. Постепенное создание многоукладной экономики – фактор
Андрей Островский Догнать и перегнать Америку. Новые горизонты
Әмірбекұлы Ж. Қытай: экономикалық реформа тәжірибелері//ҚазНУ хабаршысы. Экономика
Рахимов Р.К. Энергетичесоке сотрудничество Китая с Россией и
Сыроежкин К. Китайские сюрпризы// Континент.- 2004-29 сентябрь-12 октябрь-
Ермекбаев Н. О внешнеэкономических связях Китайской Народной Республики
Тим Луард Китай - новая сверхдержава? -
63
Ауылдағылар үлесі
Қаладағылар үлесі
Қытайдың ДСҰ-ға мүше болуы және оның ҚХР экономикасының дамуына тигізген пайдасы мен туындатқан мәселелері
ҚХР - дың Африканың дамушы елдеріндегі экономикалық саясаты
Қытай модернизациясы
Қытай экономикалық реформасының басталуы және оның кезеңдері
Қытай экономикасының дамуы және әлемдік экономикадағы рөлі
Қытайдың сыртқы саясатының бағыттары
Еркін экономикалық аймақтардың теориялық аспектісі
Экономикалық реформа нәтижелері
Халықаралық экономикалық жүйе
Қазақстан Республикасындағы ұлттық қауіпсіздік саясаты