ПАРАҚОРЛЫҚ СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚТЫҢ ҚҰРАМДАС БӨЛІГІ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ.............................................................................................................3
1ПАРАҚОРЛЫҚ СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚТЫҢ ҚҰРАМДАС БӨЛІГІ
1.1 Парақорлық түісінігі...................................................................................8
1.2 Парақорлықтың обьектісі мен заты.........................................................15
2 ПАРАҚОРЛЫҚ ҚОҒАМНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕСІ...............................24
2.1 Парақорлық пен күресудің бүгінгі таңдағы өзекті мәселелері.............24
2.2 Парақорлықтың алдын алудың жолдары................................................26
3 ПАРАҚОРЛЫҚ ҮШІН ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАУАПТЫЛЫҚ.....................43
3.1 Парақорлық үшін қылмыстық жауаптылық түрлері............................ 43
3.2 Шет елдердің заңдары бойынша парақорлық үшін жауаптылық
түрлері.............................................................................................................48
3.3 Парақорлыққа жауаптылық жөніндегі қылмыстық заңдардың
қысқаша даму тарихы....................................................................................53
ҚОРЫТЫНДЫ................................................................................................57
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ..............................................60
КІРІСПЕ
Халқымыздың біртуар батыр ұлы, қаһарман майдангер Бауыржан Момышұлы кезінде,
Елбасымыз жалпы құқық жүйесіне, соның ішінде әсіресе парақорлықпен күресті
Көріп отырғанымыздай мемлекет басшысы Н.Ә. Назарбаев мойындап отырған бұл
Соған орай бұл тақырыпты таңдағандағы негізгі мақсатым-парақорлық оның мәнін,
Парақорлықты, парақорлық үшін қылмыстық жауаптылықты талдау;
Паақорлықпен күресудің қырларын ашып көрсету;
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің 2001-2005 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламаны
Парақорлық үшін жауаптылықтың шет мемлекеттердегі көрінісін баяндау және т.б.
Жұмыістың өзектіліг - Парақорлық мемлекет пен қоғамның
Бұл дипломдық жұмыс 60-беттен үш тараудан әрбір тарау бірнеше
Адам құқығын бұзу саласының ең қауіпті көрінісі парақорлық болып
Парақорлық тез өсетін қылмыстар тенденциясы арасынан бірінші орындардың біріне
Біздің елде парақорлықтың өмір сүріп отырғаны белгілі. Бұған қоса
Кейбір шетел шолушылары посткоммунистік елдердегі қылмыс және парақорлықпен күрес
Елдегі жағдайда «Үлкен байлық - империя күйреп, жаңа мемлекет
В.В. Лунаев, парақорлық бөлек алынған елде де, бүкіл дүние
Парақорлық әлеуметтік құбылыс ретінде бейімделгіштігімен сипатталады, ол үнемі түрін
«Корупция» сөзімен халықаралық қауымдастық нені білдіреді. Көптеген анықтамалар бар,
Парақорлық термині көп мағыналы. Оны латын тілінен аударғанда-«сатып алу»
Бұл ұғым латынның «Correi»-бір затқа бірнешеленген аламның қатысуын
Коррупцияның тарихи тамыры бар. Ол барлық уақыттарда өмір сүрді.
Қазіргі жағжайда парақорлықтың көбейю себебі неде деген заңды сұрақ
Менің ойымша бұл бәрінен бұрын экономикалық қызметті либерализациялауға, мемлекеттік
Осылайша В.В. Лунев парақорлық нарықтық экономика, еркін сауда мен
Ю.А. Мелеховец өз жұмысында «Лауазым адам үшін пара алу,
Бүгінде тамырын тереңге жіберіп үлгірген парақорлық мемлекеттік органдар хал-қадерінше
Барлық облыстарда парақорлық қылмысқа қарсы күреспен тікелей айналысатын экономикалық
Дипломдық жұмыста Қазақстан Республикасындағы сыбайлас жемқорлықтың құрамдас бөлігі болып
Зерттеудегі негізгі мәселелердің бірі парақорлық қылмыстарын реттейтін қылмыстық-құқықтық нормалардың
Зерттеу жұмысының деректік негізі. Сонымен қатар
Жұмыстың нормативтік негізін Қазақстан Республикасының Конституциясы, заңдар, Президенттің Жарлықтары,
Дипломдық жұмысымның маңыздылығы келекшек заңтану мамандығындағы студент қауымына, сонымен
1 ПАРАҚОРЛЫҚ СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚТЫҢ ҚҰРАМДАС БӨЛІГІ
1.1Парақорлық түсінігі
Парақорлық қазір бүкіл әлемді алаңдатып отырған проблемалардың бірі. Парақорлық
Көптеген мемлекеттік және жекелеген құрамдас жүйелерде парақорлық төңірегінде қалыптасқан
Парақорлық - тұлғаның өзінің билік өкілеттігін және өзіне берілген
Жемқорлыққа тән белгі лауазымды адамның әрекеті мен оған
Парақорлық немесе жемқорлық дискрециялық билікке, яғни өзіне тиесілі
Парақорлықтың тарихи тамыры жақсы жағдайға ие болу үшін сыйлық
Жемқорлықтың ең қауіпті түрлері қылмыстық іске жатады. Ең алдымен
Бұл ретте тек лауазымды тұлғаның пара алуы ғана емес,
Көп жағдайда егер пара беру қорқытып алудан болмаса осы
Тарихта парақорлықтың пайда болуымен күресудің көптеген әдістері бар. Біріншіден,
Бұл бағыттағы жұмыс Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың қатаң бақылауына
Осымен байланысты Қазақстанның посткеңестік кеңістікте алғашқылардың бірі болып парқорлыққа
Пара алған лауазым ғана емес, пара берген қарапайым адам
Демократиялық қоғам парақорлықтың өркендеуіне бей-жай қарап тұра алмайды.
«Жұмыла көтерген жүк жеңіл» демекші, қоғам болып бұл дертпен
Жалпы бұл дерт қоғам өмірінің ажырамас бөлігі болып табылатын
Қызмет бабын пайдаланып, мемлекет мүлкін талан-таражға салу,
Парақорлыққа қарсы жарияланған күрестің бір ғана Алматы облысындағы біз
Таяуда Астана қаласында Қазақстан Республикасы Экономикалық және парақорлыққа қарсы
Мәжіліс депутаты Дариға Назарбаева жер-жердегі әкімдердің кірістерін
Заңгерлер қауымының бұл төңіректегі ой-пікірлеріне құлақ түрсеңіз бүгінгі
Мұны аз десеңіз осы баптың 2-ші бөлігінде жоғары тұрған
Жақсы жағдайға ие болу үшін сыйлық жасау дағдысынан бастау
Сыбайлас жемқорлық көрінісінің ең қауіпті нысандарының бірі парақорлық болып
Қылмыстық құқық теориясында парақорлық деп пара алу (ҚР ҚК
Бірақ мұндай пікірді бәрі мақұлдай бермейді. Ертеректе,қылмыстық құқық
Н.П. Кучерявый пара беру, пара алу және параға делдал
Басқа авторлар бұл мәселеге басқаша түрде қарауды ұсынды. Атап
Біз осы мәселе бойынша соңғы айтылған көзқарасты ұсынамыз. Біздің
Қарастырылып отырған қылмыс ауыр және өте ауыр қылмыстар
Парақорлықтың қауіптілігі белгілі, оның қазіргі кездегі көлемі кең. Ол
2008 жылдың бірінші жарты жылында 655 сыбайлас жемқорлық қылмыс
2007 жылы 598 сыбайлас жемқорлық іс тіркеліп, қылмыс жасағандардың
Бұл мәліметтер парақорлықпен күрестің әр түрлі тарихи кезеңдерін
Прокуратура органдары қызметкерлерінің мәліметі бойынша бұл көрсеткіш өте аз.
Қазақстанда қайта құру жылдары мен реформа кезеңінде, соңғы
Лауазым иелерін сатып алудың дәстүрлі әдістерімен бірге жаңа түрлері
1.2 Парақорлықтың обьектісі мен заты.
Қылмыс обьектісін дұрыс анықтаудың теориялық және практикалық мәні өте
Осыған орай, қылмыстық құқық ғылымында обьект мәселесі әрдайым көңілден
1. Кеңестік одан кейін Қазақстан қылмыстық құқық теориясы
2.Қылмыстық құқық теориясында қылмыс обьектісін үш сатылы жүйелеу кең
Әдебиетте қылмыс обьектісін 4 сатылы жүйелеуге көшуге бірнеше рет
«Үш деңгейлеп бөлу - Ерекше бөлім - Ерекше бөлім
Ғалымдардың өткен жылдардағы еңбектерінде парақорлық обьектісіне толық мінездеме берілетін
Қылмыстық құқықтық әдебиетте бұл көзқарастарға толық талдау жасалғанын және
Қазақстан Республикасындағы ҚК құрылымы бойынша парақорлықтың топтың обьектісіне мемлекеттік
Бұл жерде мәселе мемлекеттік билік пен жергілікті өзін басқару
Заң әдебиетінде жергілікті өзін-өзі басқару мемлекеттік биліктің бір бөлігі
Сондықтан да, М.В. Баглайдың пікірі бойынша жергілікті өзін-өзі басқару
Осылайша, жергілікті өзін өзі басқару органы мемлекеттік биліктің бір
Осылайша, қарастырылып отырған қылмыстардың топтық обьектісі болып мемлекеттік аппарат
1997 жылғы Қазақстан Республикасында ҚК қабылдаудан көп бұрын лауазымдық
Парақорлықтың топтық обьектісі болып, мемлекеттік аппарат пен жергілікті өзін
Осыған байланысты мемлекеттік аппарат пен жергілікті өзін өзі басқару
Осыған байланысты мемлекеттік аппарат пен жергілікті өзін өзі басқару
Біздің пікіріміз бойынша, соңғы көзқарас дұрыс сияқты. Парақорлықтың
Жергілікті өзін өзі басқару аппараты ұғымы да дәл осы
Қылмыстық құқық теориясында парақорлықтың тікелей обьектісіне әр
Осы көзқарас бойынша парақорлыққа делдалдықтың тікелей обьектісі болып мемлекеттік
Парақорлықтың заты. «Пара» белгісі мазмұнын анықтамас бұрын, ең біріншіден,
Біз бұл мәселені жан - жақты талдауды алдымызға мақсат
Егер қылмыс заты деп тікелей қылмыстық ықпал жасалатын жіне
Бұл мәселені дұрыс шешуге қылмыс заты мен обьектісі
Осы позицияға қарап, параны қылмыс затына қосуға болады.
«Пара заты» терминіне келетін болсақ, оның қолданылуы онша дұрыс
Парақорлық заты мазмұнының теориялық және
1884 жылы өзінің «Паралап сатып алу жайлы» атты еңбегінде
Қазіргі ғалымдардың арасында параны кең мағынада түсінуде А.К. Квициния
Парақорлық затын осылайша кең түсінуді ең басында көптеген ғалымдар,
Осылайша, көптеген мамандар және сот практикасы, дәйекті түрде,
Осындай позиция әдебиетте негізделген қарсылық тудырады. Берілген пара түсінігінің
Нәпсіқұмарлық қызметті пара заты ретінде тану жайы мәселе қылмыстық
Мұндай көзқарасты көптеген ғалымдар мен сот практикасы теріске шығарады.
Ақылы жыныстық қатынас (жезөкшелік) қызмет көрсетудің бар екеніне ешкім
Егер жезөкшелікпен үнемі айналысып жүрген адам қызмет бабында өсу
Біздің пікіріміз бойынша, бұл жерде параның көлемі жайлы
Сонымен қатар, заңсыз сыйлық көлемінен толық ауытқуға болмайды. Пара
Формальды түрде пара алу белгісіне жататын маңызы аз әректті
2 ПАРАҚОРЛЫҚ ҚОҒАМНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕСІ
2.1 Парақорлықпен күресудің бүгінгі таңдағы өзекті мәселелері
Әлемдік тәжірбиенің арғы-бергі тарихына көз салып, ой зерделесек,
Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау, Қазақстан Республикасының қауіпсіздігін парақорлықтан
Қарастырылғанына қарамастан әлгіндей жағымсыз құбылыстардың маңызды буындардан қылаң еріп,
Адамдардың өз мәртебесін және соған байланысты мүмкіндіктерін заңда көрсетілмеген
Парақорлық механизімі;
Мемлекеттік немесе басқа қызметтегі адам жасырын түрде лауазым беделі
Қызметкерден қорқыту арқылы пара немесе басқа игіліктер алу;
Қызметкерді белсенді немесе бір уақытта өзінің мақсатарына қол
Парақорлық экономикалық залал келтірумен қатар елеулі әлеуметтік зиян
Егер осыдан аз ғана уақыт бұрын парақорлықты қоғамдық пікіржойылмайтын
Бұл мәселе біздің елімізде күн тәртібіне өткір қойылып келеді.
Бұл мақсатты шешу үшін, 7 ұзақ мерзімді басым тұрғылығы
Ұзақ мерзімді бірінші және негізгі басымдылыққа ұлттық қауіпсіздік
Қылмыспен күрес жүргізуге үнемі аса көңіл бөлініп отырады. Бұған
Парақорлықа қарсы күрес жүргізу, елде саясатты және әлеуметтік экономикалық
2.2 Парақорлықтың алдын алудың жолдары .
Бүгінде парақорлықпен күрестің тудырып отырған бірнеше себептері бар. Біріншіден,
Парақорлықпен күрестің батыл шараларын қабылдамасақ оның криминалдық, экономикалық және
Парақорлықпен күрестің 2006-2010 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасында парақорлық әлеуметтік-экономикалық
Елбасы Н.Ә. Назарбаев Қазақстанның әлемнің бәсекеге қабілетті 50 елінің
Сонымен Елбасы бұл мәселеге қатты көңіл бөліп отыр. Бірақ
Қазақстан Республикасының Статистика жөніндегі агентігінің есебі бойынша, елдегі
2007 жылдың 5 айында, өткен жылдың сол
Парақорлықпен күресудің қиындығы сонда, бұл қылмыста жасырындықпен қатар өзара
Парақорлық әдетте, мемлекеттік қызметтің өте күрделі, көпшілік түсіне бермейтін
Сыбайлас жемқорлықпен күрестің батыл шараларын қабылдамасақ оның криминалдық, экономикалық
Сыбайлас жемқорлықпен күрестің 2006-2010 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасында сыбайлас
Cыбайлас жемқорлықтың алдын алу парақорлыққа жол бермеу мақсатында мемлекет
Мемлекеттік міндеттерді атқаруға не осындай міндеттерді атқаруға уәкілдік берілген
Аталған адамдардың шектеулерді қабылдауға келісім жазбаша түрде тиісті ұйымдардың
Мемлекеттік лауазымға не мемлекеттік немесе соларға теңестірілген міндеттерді атқаруға
Салық салу обьектісі болып табылатын, оның ішінде Қазақстан
Банк мекемесін көрсете отырып, банк мекемелеріндегі, соның ішінде Қазақстан
Заңды тұлғалардың жарғылық капиталындағы қатысу үлесі мен аталған ұйымдардың
Егер адам немесе оның жұбайы (зайыбы) трастардың бенифициары болса,
Адамға нмесе жұбайына (зайыбына) тиеслі айлық есептік көрсеткіштің мың
Мемлекеттік лауазым атқаратын адамдар қөз өкілеттігін орындау кезеңінде жыл
Жағымсыз себептер бойынша мемлекеттік қызметтен босатылған адамдар босатылғаннан кейінгі
Осы баптың 1-тармағының бірінші бөлігінде аталған адамдардың жұбайы (зайыбы)
Салық салу обьектісі болып табылатын, оның ішінде Қазақстан Республикасының
Мыналар:
Банк мекемесін көрсете отырып, банк мекемелеріндегі, сондай-ақ Қазақстан
Заңды тұлғалардың жарғылық капиталға қатысу үлесі мен аталған ұйымдардың
Егер адам немесе оның жұбайы (зайыбы) трастардың бенифициары
Адамға немесе жұбайына (зайыбына) тиесілі айлық есептік көрсеткіштің
Осы баптың 2 және 2-1 тармақтарында аталған адамдардың
Осы баптың 1, 2-тармақтарында аталған адамдар тиісінше өздері лауазым
Осы баптың 1 және 2-тармақтарында аталған адамдардың (мемлекеттік қызметтен
Адам мемлекеттік немесе оған теңестірілген міндеттерді атқарудан босатылғаннан кейін
Жауапты мемлекеттік лауазымдар атқаратын лауазымды адамдардың табыстарының мөлшері туралы
Мемлекеттік міндеттерді атқаруға уәкілеттік берілген адамдарға және соларға теңестірілген
Мемлекеттік мүлікті басқару жөніндегі міндеттерді атқаруға қатысатын жеке және
Салық органына келіп түсетін, осы бапта көзделген мәліметтер қызметтік
Қаржы бақылау шаралары Қазақстан Республикасында тұрғын үйді және
Мемлекеттік міндеттерді атқаруға уәкілеттік берілген лауазымды және өзге адамдар
Осы баптың 1-тармағының талаптарын бұзған адамдар, егер олар аталған
Осы баптың 1-тармағында аталған негіздер бойынша жұмыстан босатылған адамдардың
Cыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің 2001-2005 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасы
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қүрестің 2001-2005 жылдарға арналған мемлекеттік
Бағдарлама 8 бөлімнен тұрады. Олар:
- Түсіндірме;
- Кіріспе;
- Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің жай-күйін талдау;
- Бағдарламаның мақсаты мен міндеттері;
- Бағдарламаны іске асырудың негізгі бағыттары;
- Бағдарламаны іске асырудың тетігі;
- Бағдарламаны ресурспен қамтамасыз ету;
- Бағдарламаны іске асырудан күтілетін нәтижелер.
Кіріспеде парақорлыққа қарсы күреске жалпы мемлекеттік саясат мәртебесі берілген
Үшінші бөлімде «...кең өрістелген парақорлыққа қарсы қызмет белгілі бір
Төртінші бөлімде, Бағдарламаның басты мақсаты:
- парақорлыққа қарсы күрес саласында тиімді бірыңғай мемлекеттік
- парақорлық деңгейін, мемлекетпен жеке адам өмірінің барлық саласындағы
Қоғамның мемлекет пен оның институттарына деген сенімін нығайту және
- мемлекетік экономикалық саясат тетіктерінің барынша ашық болуына қол
- құқық қорғау органдары мен сот жүйесін нығайту;
Мемлекеттің парақорлыққа қарсы саясатына халықтың қалың жіктерінің қатысуын қамтамасыз
Бесінші бөлімде негізгі бағыттар ретінде мыналар көрсетілген:
- жалпы бағыттағы практикалық шаралар;
- мемлекеттік қызмет саласында парақорлықтың алдын алу;
- парақорлықтың көзі-«көлеңкелі экономикаға» қарсы іс-қимыл «көлеңкелі экономиканы» төмендетуге
- парақорлыққа қарсы күресте халықаралық ынтымақтастықты дамыту және т.б.
Алтыншы бөлімде жоспарда нақты шаралар, орындау кезеңдері мен мерзімдері,
Жетінше бөлімде: «Бағдарламаның қаржылай шығындары талап ететін іс-шараларын іске
Сегізінші бөлімде жалпы жағымды нәтежелер сараланып өтеді.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің 2006-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы.
Мазмұны:
- бағдарламаның паспорты;
- проблеманың қазіргі жай-күйін талдау;
-бағдарламаның мақсаты мен міндеттері;
-бағдарламаны іске асырудың негізгі бағыттары мен тетігі;
-азаматтар мен қоғамның құқтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін
-нормативтік құқықтық базаны жетілдіру;
-сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың нысандарын, әдістерін және құралдарын оңтайландыру;
-азаматтық қоғам құрылымдарымен өзара іс-қимыл жасау;
-қазақстанның сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес саласындағы халықаралық ынтымақтастығын кеңейту
-қажетті ресурстар және оларды қаржыландыру көздері;
-бағдарламаны іске асырудан күтілетін нәтижелер;
Қазақстан сыбайлас жемқорлықтың әлеуметтік-экономикалық даму, нарықтық экономиканы құру, инвестициялар
Қазақстан Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы елдері арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің 2006-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы
"Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің 2001-2005 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы
2005 жылғы 8 шілдеде "Мемлекеттік қызмет туралы" Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасының Үкіметі Қазақстан Республикасы Экономика және бюджеттік жоспарлау
Қазақстан Республикасы Үкіметінің қызметі мемлекет пен Қазақстанның қоғамдық бірлестіктері
Өңірлерде сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес мәслихаттар бекіткен бағдарламалар шеңберінде
"Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті күшейту, мемлекеттік органдар мен лауазымды
2005 жылғы 20-21 қазанда Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасының "Сыбайлас жемқорлық үшін қылмыстық жауапкершілік
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің 2001-2005 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын
Біріншіден, заңнамалық актілердегі құқықтық олқылықтар мен сілтеме нормаларының едјуір
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес саласын реттейтін нормативтік құқықтық актілерді
Екіншіден, әкімшілік рәсімдерді, ең алдымен, салық және кеден ережелерін
Үшіншіден, адам ресурстарын басқару тиімділігінің жетіспеуі орын алуда. Әкімшілік
Мұндай бағалау сыбайлас жемқорлық көріністерін алдын алу мақсатында орталық
Бесіншіден, соңғы жылдар тәжірибесі мемлекеттің сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясаты
Алтыншыдан, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес саласындағы халықаралық ынтымақтастықтың деңгейі
Мемлекеттік органдардың және азаматтық қоғам институттарының қызметін үйлестірудің
сыбайлас жемқорлық құқұық бұзушылықтарының алдын алу, анықтау және жолын
сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың нысандарын, әдістерін және құралдарын оңтайландыру;
Азаматтық қоғам құрылымдарымен өзара іс-қимыл жасасу;
Қазақстанның сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес саласындағы халықаралық ынтымақтастығын кеңейту
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясат өмірдің түрлі салаларында сыбайлас жемқорлықты
1-кезеңде (2006-2008 жылдар) мемлекеттік органдардың шешімдер қабылдауының ақпараттық ашықтығын
2-кезеңде (2009-2010 жылдар) нормативтік құқықтық актілерді сыбайлас жемқорлыққа қарсы
Алға қойған міндетті іске асыру үшін:
- электрондық мемлекеттік қызметтерді енгізу жолымен азаматтарға және ұйымдарға
- сот шешімдерін қабылдаудың ашықтығына және олардың уақтылы орындалуына
- бюджетті әзірлеу мен оның атқарылуының ашықтығын, сондай-ақ азаматтар
- азаматтық қоғам институттарына бірқатар арнайы рұқсат беру функцияларын
- жеке кәсіпкерлік субъектілеріне тексеру жүргізуді нақты құқықтық регламенттеуді
- мемлекеттік органдардың қызметтер ұсыну ережелерін әзірлеу;
сыбайлас жемқорлық көріністері мен мемлекеттік қызметшілер мүдделерінің қақтығысының алдын
- сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнаманың сақталуы саласында құқықтық сана
- сыбайлас жемқорлыққа қарсы жобаларды іске асыру жөніндегі мемлекеттік
Нормативтік құқықтық базаны жетілдіру мақсатында мынадай іс-шаралар жүргізілетін болады:
- мемлекеттік басқару органдарының өкілеттіктері мен рұқсат беру функцияларының
- мемлекеттік қызметте лауазымдық міндеттерін орындау кезінде мүдделер қақтығысының
- мемлекеттік билік органдарының шешімдер қабылдау процесінің ақпараттық ашықтығын
- бюджет қаражатының жұмсалуына қоғамдық бақылауды қамтамасыз ету үшін
- мемлекеттік басқару органдарының қызметіне қоғамдық әсер ету тетіктерін
- Қазақстан Республикасы заңнамасының халықаралық стандарттарға сәйкестігін қамтамасыз ету
Қылмыстық кодекске, Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекске және сыбайлас
қоғамдық мүдделерге сай келетін заңды қызметке айналдыру мақсатында мүдделерге
алдымен мемлекеттік органдардың өкілеттіктерін өзгертуді көздейтін немесе азаматтардың құқықтарын,
ақпарат көздерінің құпиялылығын, сондай-ақ сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасау
-алға қойған міндетке қол жеткізу мыналар арқылы қамтамасыз етіледі:
-мемлекеттік сатып алудың электрондық нысандарын енгізу нәтижесінде шешімдер қабылдаудың
салық салу практикасын жетілдіру негізінде "көлеңкелі" экономиканың көлемін қысқарту;
-ұлттық компаниялардағы бейінді емес активтерді жою; мемлекеттік органдардың
банктің төлем карточкаларын қолдану арқылы тауарлар мен қызметтер үшін
-саяси партиялар мен сайлау науқандарын қаржыландырудың барынша ашықтығын
-капиталды заңсыз әкетуді, заңсыз жолмен алынған ақшалай қаражатты және
-азаматтық қоғам құрылымдарымен өзара іс-қимыл жасау үшін: сыбайлас жемқорлыққа
-кәсіпкерлер бірлестіктерінің сыбайлас жемқорлыққа қарсы мемлекеттік саясаттың жүргізілуіне
-азаматтық қоғам институттарын мемлекеттік басқару органдары қызметіндегі сыбайлас жемқорлыққа
-халықтың сыбайлас жемқорлыққа қарсы көзқарасын қалыптастыру мен мемлекеттік органдардағы
- осы міндетті шешу
-қазақстан Республикасы мемлекеттік органдарының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылы жөніндегі
-құқық қорғау органдары қызметкерлерінің, прокурорлардың, судьялардың және өзге де
-сыбайлас жемқолық қылмысқа араласқан кәсіпкерлік субъектілері мен кәсіпкерлер туралы
-қылмыстық істер, адамдарды ұстап беру және активтерді қайтару бойынша
сыбайлас жемқорлыққа қарсы халықаралық конвенцияларға қосылуға және оларды ратификациялауға
Бағдарламаны орындау Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен бекітілетін, оны іске
Бағдарламаның іске асырылуын жалпы бақылау жасауды Қазақстан Республикасы Президентінің
Қазақстан Республикасы Үкіметінің Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шараларын орындау
Бағдарламаның іс-шараларын орындауға жауапты мемлекеттік органдар Қазақстан Республикасы Экономикалық
-сыбайлас жемқорлық фактілері туралы ақпаратқа билік органдарының және
-қоғамда сыбайлас жемқорлыққа қарсы көзқарасты одан әрі дамытуды және
-көлеңкелі экономиканың ауқымын қысқартуды;
- екінші кезеңде (2009-2010 жылдар):
экономиканың одан әрі өсуі және инвестициялық ахуалды жақсарту үшін
-сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес саласындағы халықаралық ынтымақтастықты кеңейтуді;
-мемлекеттіѕң халықаралық аренадағы беделін нығайтуды қамтамасыз етеді [21, 3].
3 ПАРАҚОРЛЫҚ ҮШІН ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАУАПТЫЛЫҚ
3.1 Парақорлық үшін қылмыстық жауаптылық түрлері.Мемлекеттік қызмет пен мемлекеттік
307-бап, 308-бап, 309-бап, 310-бап, 311-бап, 312-бап, 313-бап, 314-бап, 315-бап,
Мемлекеттік қызметтер атқаруға уәкілетті адамның не оған теңестірілген адамның
Жеті жүзден екі мың айлық есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде
Жеті жылға дейінгі мерзімге белгілі бір лауазымдарды атқару немесе
Осы баптың бірінші немесе үшінші бөліктерінде көзделген әрекеттер, егер
-қорқытып алу жолымен;
-Адамдар тобы алдын ала сөз байласып немесе ұйымдасқан топ;
-Ірі мөлшерде; әлденеше рет жасалса мүлкін тәркілеп жеті
Мемлекттік қызметтер атқаруға уәкілетті адамға не оған теңестірілген адамға
Екі жүзден бес жүз айлық есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде
Лауазымды адамға пара беру, сол сияқты көрінеу заңсыз іс-әрект
Жеті жүзден екі мың айлық есептік көрсеткішке дейін мөлшерде
Мемлекеттік қызметтер атқаруға уәкілетті адамға не оған теңестірілген
Егер мемлекеттік қызметтер атқаруға уәкілетті адам не оған теңестірілген
Осы бапқа қатысты лауазымды адамдарға осы кодекстің 307-бабына ескертуде
Парақорлыққа делдал болу, яғни пара алушыға және пара берушіге
жүзден үш жүз айлық есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде немесе
Әлденеше рет немесе ұйымдасқан топ, немесе адам өзінің
бес жүзден бір мың айлық есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде
Қызметтік жалғандық жасау, яғни мемлекеттік қызметтер атқаруға уәкілетті
жүзден екі жүз айлық есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде немесе
үш жүзден бес жүз айлық есептік көрсеткішке дейінгі
Осы баптың бірінші бөлігінде көзделген әректтерді, егер оларды жауапты
жүзден екі жүз айлық есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде немесе
Лауазымды адам жасаған нақ сол әрекет,-
үш жүзден бес жүз айлық есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде
бес жүзден сегіз жүз айлық есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде
Осы баптың бірінші, екінші немесе үшінші бөліктерінде көзделген ауыр
жеті жылға дейінгі мерзімге белгілі бір лауазымдарды атқару
Сыбайлас жемқорлыққа жағдай туғызатын құқық бұзушылықтар және олар үшін
-басқа мемлекеттік органдардың, ұйымдардың қызметіне заңсыз араласу;
-аталған адамдардың не олардың жақын туыстары мен жекжаттарының материалдық
-мемлекеттік және оған теңестірілген қызметке кірген және онда жоғарылатылған
-шешімдер әзірлеу мен қабылдау кезінде заңды және жеке тұлғаларға
-кімге болса да табыс алуға байланысты кәсіпкерлік және өзге
-мемлекеттік міндеттерін атқару кезінде алынған ақпаратты, егер ол ресми
-берілуі заңдарда көзделген ақпаратты жеке және заңды тұлғаларға беруден
-жеке немесе заңды тұлғалардың табыс етуі заңдарда көзделмеген
-мемлекеттік қаржы ресурстары мен материалдық ресурстарды жекелеген кандидаттардың немесе
-жеке және заңды тұлғалардың арыз-өтініштерін қараудың және өз
-жоғары тұрған ресми адамдардың лауазымдық өкілеттіліктерін пайдалана отырып мүліктік
-жеке немесе заңды тұлғаларға олардың құқықтары мен заңды мүдделерін
-кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік реттеу, сондай-ақ оған бақылау жасау өкілеттігін
-қызметті немесе жұмысы жөнінен жоғары немесе төмен не өздерімен
өзге де түрде тәуелді лауазымды адамдармен ақша немесе өзге
Мемлекеттік міндеттерді атқаруға уәкілеттік берілген адамдардың немесе оларға теңестірілген
Алғашқы құқық бұзушылық үшін тәртіптік жаза қолданылғаннан кейін бір
Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары немесе осы заңның 3-бабы 3-тармағының
Игіліктер мен артықшылықтарды заңсыз алуға байланыстым сыбайлас жемқорлықпен құқық
Мемлекетік міндеттерді атқаруға уәкілеттік берілген адамдардың немесе оларға теңестірілген
өздерінің мемлекеттік немесе оған теңестірілген міндеттерін атқарғаны үшін, егер
Мемлекеттік міндеттерді атқаруға уәкілеттілік берілген адамның немесе оған теңестірілген
өзінің мемлекеттік немесе оған теңесестірілген міндеттерін атқаруына байланысты не
Аталған адам білмей келіп түскен сыйлықтар, сондайақ оның
жұбайының (зайыбының), туыстарының шақыруы бойынша олардың есебінен;
егер қарымқатынасы шақырылатындардың қызметтік ісәрекетінің мәселелерін қозғамаса, өзге
Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына немесе Қазақстан Республикасының
Жоғары тұрған лауазымды адамның не органың келісімімен, ұйымдардың қаражаты
несиелер, қарыздар алуда, бағалы қағаздар,жылжымайтын және өзге де мүліктер
Мемлекеттік міндеттерді атқаруға уәкілеттілік берілген адамның немесе оған теңестірілген
Мемлекеттік міндеттерді атқаруға уәкілеттік берілген адамның немесе оған теңестірілген
Алғашқы құқық бұзушылық үшін тәртіптік жаза қолданылғанан кейін бір
Қақақстан Республикасы Парламентінің депудаттары немесе осы заңның 3-бабы 3-тармағының
Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды және сыбайлас жемқорлыққа жағдай туғызатын
Мемлекеттік міндеттерді атқаруға уәкілетті адам немесе оған теңестірілген адам
Қылмыстық іс қозғаудан бас тартқан не қылмыстық істі
Сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылық фактісі хабарлаған адамдардың жауаптылығы
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жүргізуші органға басқа мемлекетік қызметші,
3.2 Шет елдердің заңдары бойынша парақорлық үшін жауаптылық түрлері
Осыған орай біз бірқатар шет мемлекеттердің қылмыстық кодексінде сыбайлас
Франция қылмыстық кодексі 1982 жылы қабылданған. 1994 жылдан күшіне
Франция Қылмыстық Кодексі бойынша жария лауазым адамының түсінігі берілмеген.
Франция Қылмыстық Кодексіне сәйкес лауазымдық қылмыстар субьектісі болып 1)
Испанияның жаңа Қылмыстық Кодексі 1995 жылы қабылданды. Мұнда мемлекеттік
Осы бөлікте мемлекеттік қызметшілердің және басқарудың лауазымдық қылмыстарды, міндеттерін
Польша Республикасы Қылмыстық Кодексі бойынша пара алу термині қолданылмайды.
Италия Республикасы Қылмыстық Кодексі 1930 жылы қабылданған 1990 жылғы
Американ Құрама Штаттарында лауазымдық қылмыстар үшін жауаптылық Федералдық және
АҚШ Федералдық заңының 18 заңдар жинағында лауазымды қылмыстар
АҚШ үлгі қылмыстық кодексінде лауазымдық қылмыстардың субьектісіне «жария қызметшілер»
Көптеген шет мемлекеттер парақорлықтан басқа сыбайлас жемқорлық жөнінде де
АҚШ нормативті актілерінде шенеунікке мемлекеттік қызметтен басқа ақы төлейтін
Англия ережесі бойынша мемлекеттік қызметшілерге жеке компания, фирмалармен қандай
Швецария Қылмыстық кодексінде әр түрлі сыйлықтарды алғаны үшін қылмыстық
Италия Қылмыстық кодексінде қызмет өкілдігін пайдаланып, корупцияға жол бергендігі
Ұлыбританияда «Корупцияны тойтару түрлері» туралы заң бар. Осы заң
Нидерланды Республикасы қылмыстық заңы бойынша корупция жөнінде арнайы баптар
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қылмыстық құқықтық норма Америка Құрама Штаттары
Америкалық қылмыстық-құқықтық доктрина парақорлықты төрт түрге бөліп белгілейді: 1)
АҚШ үлгі қылмыстық кодексінде жауапты жария қызметшілердің әр түрлі
Парақорлық пен коррупцияға байланысты бұрынғы кеңестік жүйеге кірген, кейін
Эстон Республикасы 1992 жылы ТМД елдері ішінен бірінші
Қырғыз Республикасы Қылмыстық кодексінде лауазымдық қылмыскер «Мемлекттік өкіметке қарсы
3.3Парақорлыққа жауаптылық жөніндегі қылмыстық заңдардың қысқаша даму тарихы.
Парақорлық адамзаттың өзімен бірге, оның алғашқы мемлекеттерді құру кезінде-ақ
Осы орайда аталмыш мәселе жөнінде дамыған мемлекеттердің тәжірбиесіне тоқтала
Біздің еліміз сияқты көшпелі кезеңдерде болған елдерде мемлекеттік
1999 жылы қабылданған «Мемлекеттік қызмет туралы» заң мемлекеттік қызмет
Парақорлықты одан әрі құрықтауда «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің 2006-2010
Қазір «тұрмыстық» немесе «төменгі жақтағы сыбайлас жемқорлық» деп аталатын
Кеңес өкіметінің алғашқы декреттерінің бірі парақорлықпен қарсы күрес жөніндегі
Осы аталған екі декретте 1922 жылғы РСФСР қылмыстық кодексінің
жасы он шақты жылдың ішінде парақорлыққа қарсы заңдарды жетілдіруге
Қазақстанда тұңғыш рет Қылмыстық кодекс 1959 жылы 22шілдеде қабылданып,
Еліміз егемендік алуына, тәуелсіз Қазақстан мемлекетінің құрылуына байланысты 1991
ҚОРЫТЫНДЫ
Адам құқығын бұзу саласының ең қауіпті көрінісі-мемлекет мүддесіне қарсы
Аталған қылмыстың өзіндік санаттары бар. Қоғамдық дамуды тежеп, оны
Парақорлыққа қарсы күресті ұйымдастыру және жетілдіру жөніндегі көкейге түйген
Мемлекеттік қызметкерлердің материалдық жағдайын көтеру;
- азаматтардың парақорлықты болдырмауға қатысты адамгершілік көзқарастарын қалыптастыру;
- құқық қорғау органдары қызметкерлерінің кәсіпқойлығы;
- мемлекеттік қызметшілердің табыстарының тиімділігі мен нақтылығы және
Парақорлықпен күресу жеке адамдардың немесе жекелеген топтардың ғана емес,
Елбасымыз қадап айтқандай, парақорлықпен күрестің арқауын босаңсытпай, оның пәрменділігін
Парақорлық дегеніміз-заңда қарастырылмаған жеке немесе дәнекерлер арқылы мүліктік игілікке
Дипломдық жұмысты қорытындылай отырып негізгі түйіндерді, сонымен қатар
1. Сыбайлас жемқорлық құбылысы соңғы кезде көптеген өзгеріске ұшырап
2. Сыбайлас жемқорлықтың қылмыстық құқықтық нысандары, көріністері мыналар болып
а) мемлекеттік билікке қарсы қылмыс, мемлекеттік қызмет және жергілікті
б) мемлекеттік қызметтре атқаруға уәкілетті адамның не оған теңестірілген
3. Мемлекеттік қызметтер атқаруға уәкілетті адамнан не оған теңестірілген
Дипломдық жұмысты қорындылай келе менің айтайын дегенім парақорлық бүгінгі
Әйгілі Қауыснамада: «Ей адамдар, сендерге дейін де өскен, өркендеген
Талдықорған қаласында 2008 жылының 12 айында парақорлық бойынша
Қаралып отырған мерзімде қалалық сотпен сыбайлас және жемқорлыққа
«Елбасы парақорлықпен күресте бұқаралық ақпарат құралдарының рөлін көтеру керектігі
Өйткені БАҚ-қа парақорлыққа қатысты материалдар жарияланып жатса оған
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.
1 В.В. Лунеев. Объективизация криминологических показателей в
2 А.Н. Ағыбаев. А.Т. Қожаниязов.
Парақорлық үшін қылмыстық жауаптылық. 176 бет.
3 А.Н. Ағыбаев. Уголовно-правовые и криминологические меры
4 Д. Арғынбаев.
Құқықтық мемлекет: қалыптасуы мен дамуы. 123 бет.
5 А. Азимбаев.
Коррупция в Казахстане: история и современность. 111 бет.
6 М. Абаев.
Коррупционые правонарушения и специфика деятнльности органов внутренних
7 Дурманов М.Д. Уголовная ответственность за взятоничество
8 Здравомыслов Б.В.
Должностные преступления понятие и квалификация. М., 1975 г. 280
\\ Заң. – 2005ж. №94. 25 бет.
9 М.А. Алимов.
Парақорлық қоғам дерті.
\\ Егемен Қазақстан газеті 13 қыркүйек,2003ж.
10 Т. Әлиұлы.
Жемқорлық күрес-басты назарда.
\\ Заң газеті. – 2005ж . - 18
11 Парақорлықпен күрес мерзімдік науқан емес
\\ Заң газеті – 2008ж . - 21 қараша.
12 Таций В.Я. Объект и предмет преступления
13 Баймолдина С.
Правовые и криминалогические проблемы защиты информации в
14 Қ.Усманов.
Жемқордың жолы- бір тұтам.
\\ Құқықтық Қазақстан – 2008ж .
15 Б. Оразалықызы.
Парақорлық бүгін пайда болған жоқ.
\\ Заң газеті – 2008ж . 26
16 Н.А. Назарбаев. Казахстан–2030 (Барлық Қазақстандықтардың әл-ауқатының жақсаруы,
17 Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес 2001-2005 жылға арналған Мемлекеттік
18 Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы Қазақстан Республикасының
19 Р. Жандарбеков.
Жемқорлықпен күрес ешқашан бәсеңдемейді.
\\ Заң және заман - 2007ж . 27
20 Қ. Жүсіп.
Жемқорлықпен күрес ешқашан бәсеңдемейді.
\\ Заң газеті – 2008 ж . 12
21\\ Парақорлық бүгін пайда болған жок.
Егемен Қазақстан газеті 3 қазан , 2003ж
22 Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі.
Алматы, 2006 ж . 144 - бет.
23 Б.С. Абдулов
В центре внимания - борьба с коррупцией.
// Заң және заман 2004 ж. №1 119
24 К.Усманов.
Жемқорлық жолы - біртұтам.
\\ Заң газеті.-2005 ж . 24 маусым. 3
25 Е. Есеналиев.
Жемқорлықтың айылы жиылмай тұр.
\\ Заң газеті.-2003 ж . 19 желтоқсан .5 бет.
26 Б. Құрманалиев.
Сыбайлас жемқорлық - қоғам дерті.
\\ Құқықтық Қазақстан – 2004 ж . 15
27 Жоғарғы Сот Пленумы қаулыларының жинағы.
28 Д. Күжекеев.
Сыбайлас жемқорлық әскерге жат элемент.
\\ Заң және заман. – 2003 ж. №61. 119бет
29 Еремин А.
Коррупция: сдаст ли она позиции?
\\ Мысль. – 2005 №6 35 бет.
30 Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес 2006-2010 жылдарға арналған
31 Талдықорған қалалық прокуратурасынан мәлімет.
6
Парақорлықты тергеу әдістемесі
Парақорлықтың обьектісі мен заты
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚПЕН КҮРЕС
СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚ -ҚОҒАМДЫ ІРІТЕТІН ДЕРТ
Парақорлықтың қылмыстық-құқықтық және криминалистикалық мінездемесі
Сыбайлас жемқорлық қылмыстардың экономикалық себептері мен жағдайлары
Сыбайлас жемқорлықтың адам өміріне ықпалы
Сыбайлас жемқорлық қылмысқа қарсы күрес
Әлеуметтік құқықтық құбылыстар мен ғылыми құжаттарды қолдану негізінде және парақорлыққа қатысты әртүрлі қайнар көздерін бір ауызға келтіріп, нақты түсінік беру және қазіргі деңгейін анықтау
Жемқорлықтың тарихи дамуы