ЖАСТАРДЫҢ ДЕВИАНТТЫҚ МІНЕЗ - ҚҰЛҚЫН
Жоспар
КIРIСПЕ........................................................................................................................
І БӨЛІМ. ЖАСТАРДЫҢ ДЕВИАНТТЫҚ МІНЕЗ-ҚҰЛҚЫН
1.1. Девианттық мінез-құлық ұғымы және
1.2. Жастардың арасында қазіргі таңда көп
ІІ БӨЛІМ. ДЕВИАНТТЫ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚТЫ ЖАСТАРМЕН ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫС
2.1. Девиантты мінез-құлықты жастармен әлеуметтік жұмыс жүргізу
2.2. Қазақстандағы жастардың девианттық мінез-құлықының статистикалық
ҚОРЫТЫНДЫ............................................................................................................44
СІЛТЕМЕ....................................................................................................................46
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.......................................................................47
КІРІСПЕ
Әлеуметтік қызметкер өзінің іс - әрекеттілігінің мазмұнымен
Әлеуметтік нормалардың бұзылуы деп түсіндірілетін девианттық
Қиын бала тәрбиесі ата-анаға да, мұғалімге
Курстық жұмыстың өзектілігі. Қазіргі кезде зерттеушілердің
Девиантты мінез - құлықтың пайда болуының себебі
Қазіргі қоғамда девиантты мінез-құлық мәселесі өзекті мәселе
Девианттық мінез-құлық проблемасының өзектілігі қазіргі жастардың
Жастардың девиантты мінез-құлық әлеуметтік жүріс-тұрыс нормаларына қайшы
Жастардың девианттық мінез-құлық проблемасын қарастыруға ерекше көңіл
Біз бұл курстық жұмыста, жастардың девианттық мінез-құлқы
Курстық жұмыстың объектісі: девиантты мінез-құлықты
Қурстық жұмыстың мақсаты: қазіргі қоғамдағы жастардың девианттық
Курстық жұмыстың міндеттері.
Әдебиеттерді теоретикалық анализ жасау негізінде жастар арасындағы
Пайда болу себептерін анықтау, сонымен қоса, жасөспірімдердегі
Мінезі ауытқыған жасөспірімдердің әлеуметтенуінің әлеуметтік-педагогикалық бағдарламасын жүргізу;
Девиантты мінез-құлқы бар жастардың физикалық, психикалық дамуындағы
Девианттық мінез-құлқы бар балаларды коррекциялау технологияларын анықтау,
1997 жылғы елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан-2030» барлық қазақстандықтардың
І БӨЛІМ. ЖАСТАРДЫҢ ДЕВИАНТТЫҚ МІНЕЗ-ҚҰЛҚЫН
1.1. Девианттық мінез-құлық түсініктемесі мен
Қоғам өміріндегі қатынастардың жүйесі түбегейлі өзгеріп жатқан
Қоғамда қалыптасқан нормалардан ауытқуға жол ашатын мінез-құлық
Девианттық мінез-құлықтың түрлеріне қылмысты, ішімдікке салынуды, нашақорлық,
Әлеуметтанудағы девиантты мінез-құлық тұжырымдамасын қалыптастырған француз әлеументтанушысы
Мінез-құлықтағы қиындық және қиын балалар ұғымы 1920-30
А.С.Макаренконың қиын балалар мен жасөспірімдерге арналған еңбектері
П.О.Эфрусси мінез-құлықтағы қиындық табиғатын жүйке жүйесіндеге ерекшеліктер:
Қиын балалардың жекелік ерекшеліктерін өмір жағдайымен, тәрбиелеп
Көп жылдық оқу мен бақылау негізінде И.А.Невский
Ғалымдардың бірқатары баланың дамуындағы кідіріске, қоғамға бейімделудің
Балалар мен жасөспірімдердің асоциалды мінез-құлық мәселесімен бірқатар
Жасөспірімдердің мінез- құлқының бұзылуын мынадай топтарға бөледі
1) реактивті - жағдайлық көбінесе, өзінің
2) Тұлғаның моралдық деңгейінің төмендігінен .
3) Патологиялық ықпал ету жағдайынан биологиялық
Ал, кейбіреулері девиацияны 2 негізгі бағытқа бөледі
а) Бұзушылық формасында көрінуі - үйден қашып
б) Патологиялық фактор және әлеуметтік- психологиялық.
Девиантты іс - әрекеттің қалыптасу себептері :
- жанұяда берекенің болмауы;
- түсінбеушіліктер мен ата- ананың қамқорлығы;
- тәрбие берудегі кемшіліктер;
- қоғамдық міндеттер мен күйзелістерді жеңе
- өмірлік дағдының болмауы, айналасындағы адамдармен,
- сырттан келген қысымға төтеп бере алмау,
- психоактивті заттардың тез қолға түсіре
- агрессиялық жарнаманың болуы;
- мектептерде психологиялық көмек көрсету қызметінің
- балалар мен жасөспірімдердің бос уақытының проблемалары;
Балалар мен жасөспірімдер біздің қоғамымыздың ең қорғалмаған,
Жастардың девиантты мінез-құлықы әлеуметтік жүріс-тұрыс нормаларына қайшы
Қоғамның басқа топтарына қарағанда девианттық мінез-құлық жасөспірімдерде
Жастардың девианттық мінез-құлқы екі категорияға бөлінеді. Біріншідіен,
Осының барлығы көп жағдайда жасөспірімнің санасы мен
Сонымен, жасөспірімнің осы девианттық мінез-құлқы жасы кәмілетке
Осындай отбасында тұратын жасөспірімдерге көбінесе мектеп бағдарламасына
Жасөспірім тұлғаның дамуының криминалды нұсқасы тек сәтсіз
Жасы кәмілтке толмаған құқық бұзушылардың санының көбеюі
Девиацияны зерттеуші көптеген ғалымдар девиантты мінез-құлықтың пайда
• жанұяда берекенің болмауы;
• ата-ананың «ерекше» қамқарлығы;
• тәрбие берудегі кемшіліктер;
• өмірде кездесетін қиыншылықтар мен күйзелістерді жеңе
• өмірлік дағдының болмауы, айналысындағы адамдармен, құрбыларымен
• сырттан келген қысымға төтеп бере алмау,
• психоактивті заттарды жиі пайдалануы;
• агрессиялық жарнаманың ықпалды болуы;
• мектептерде психологиялық көмек көрсету қызметінің нашар
• балалар мен жасөспірімдердің бос уақытының проблемалары,-
Оларды жекеше қарастыратын болсақ:
1. Биологиялық факторлар – баланың әлеуметтік бейімделуіне
- ұрпақтан-ұрпаққа берілетін немесе ананың жүкті болғанда
- психофизиологиялық факторлар: психофизиологиялық күш, дау-жанжал, келіспеушілік
- физиологиялық факторлар: сөйлеу дефекттері, адам бойындағы
Бұлардың бәрі адамның қоршаған ортаға, жеке адамдарға
2. Психологиялық факторлар. Бұған баладағы психопатологиялар мен
Баланың әрбір даму сатысында, олардың психикалық қасиеттері,
Егер, балаға ата-ананың жылуы, махаббаты, ықыласы жетіспесе,
3. Әлеуметтік-педагогикалық факторлар. Олар мектептік, отбасылық, қоғамдық
- оқудағы декомпенсация – баланың жалпы мектепке
- мектептік бейімсіздік (дезадаптация) – бала сабаққа
- әлеуметтік бейімсіздік – баланың оқуға, мектепке,
- криминалдылық – кейбір отбасындағы әлеуметтік жағдайдың
Баланың психоәлеуметтік дамуындағы ауытқушылықтардың негізгі факторы -
- дисгармонды стиль - бір жағынан ата-ана
- тұрақсыз, конфликті стиль – толық емес
- асоциалды стиль - ата-ананың арақ ішуі,
Балаға көрсетілген қатыгездік қатынасқа жататындар: қинаушылық, физикалық,
4. Әлеуметтік-экономикалық факторлар. Әлеуметтің теңсіздігі, қоғамның кедей
Қазіргі қоғамның адамгершілік қасиеттерінің деңгейі төмен болуы,
Девиантты мінез-құлықты балаларды түзету күрделі әрі қиын
• балаға ілтипатпен, ізгі тілектестікпен қарау;
• оның жағымды қасиеттеріне сүйену;
• оның адамгершілік күшіне, потенциалды мүмкіндіктеріне сену;
• оқушыларды салауатты өмір салтын қалыптастыру үшін
• салауатты өмір салтын қалыптастыруға, қауіпсіз тіршілік
• девиантты мінезге ие балалардың білім алуы
Біз қарастырып жатқан мәселеде, профессор А.Е.Личоның пікірі
Отбасындағы қамқорлықты күшейту, баланың ішкі өмірінің барлық
Немқұрайлықтың, балалардың жиі, шамадан тыс бақылаусыз қалуы;
Отбасында “кумирдің” (табынушы тұлға); [5, 88 бет].
Жасөспірімдердің әлеуметтік қарсы мінез-құлқы өзін қоршаған сыртқы
Зертеулерге сүйенсек, қызуқанды мінез-құлық отбасы қатынастарында қалыптасады.
- жиі болатын ата- ананың арасындағы ұрыс,
- ата-аналарының бір-бірін және балаларын сыйламауы;
- балаларға қарау мен бақылаудың болмауы;
- балалардың ар - намысына тию;
- тәрбие жүйесінің сапасыздығы;
Қоғамдағы әлеуметтік өзгерістер жастардың кейбір топтарының мінез-құлқына,
Әлеуметтік нормалардан ауытқудың түрлерін зерттей отырып, мынадай
Сот, медицина, педагогика, психиатрия тәжірибесінде ішкіштің қылмыскерге
Девианттық мінез-құлықтың пайда болуының бірнеше себептері бар:
Әлеуметтік теңсіздік, халықтың тұрмыс жағдайының төмендеуі,
Девианттық мінез-құлықтың моральдық этикалық факторы қоғамның моральдық-адамгершілік
Девианттық мінез-құлыққа қоршаған ортаның немқұрайлы қарауы, әсіресе,
1.2. Жастардың арасында қазіргі таңда көп
Девиантты мінез-құлықтың сыртқы физикалық жағдайларына климаттық, геофизикалық,
• қоғамдық үрдістер (әлеуметтік-экономикалық жағдай, мемлекеттік саясат,
• тұлға бар әлеуметтік топ мінездемесі (этикалық
• микроәлеуметтік орта (отбасының өмір стилі және
Девиация бірнеше типтен тұрады: девиантты, делинквентті және
Девиантты мінез-құлықтың көрсеткіштеріне: агрессия, демонстрация, оқудан, еңбектен
Девиацияның екінші түрі - делинквентті мінез-құлық. Ол
1. Агрессивті-зорлаушылық мінез-құлық. Бұл жеке тұлғаға көрсетілетін
2. Ашкөздік мінез-құлық (корыстное поведение): майда ұрлықтар,
3. Наша сату және тарату.
Криминалды мінез-құлық заң бұзушылық болып табылады. Балалар
Девиацияның негативті формалары әлеуметтік патология болып табылады:
Девианттық мінез-құлықтың нақты түрлері әр түрлі
Девианттық мінездің түрлері мен формалары жастар зияндығын
Маскүнемдік. Бұл ішімдікті шексіз ішу негізінде пайда
Маскүнемдіктің мінездемесі мен жас адамдардағы алкогольдық
Жастар ортасындағы нашақорландыру туралы айтылғандар девиацияның тағы
Соған қарамастан, нашақорлық пен маскүнемдіктің жастар ортасында
Жас нашақорлар, токсикомандар, алкогольге «бас июшілер» эйфорияға
Бұның барлығы әлеуметтік қызметкердің жұмысында аддиктивті мінез-құлыққа
Алкоголизм – бірнеше кезеңдерден тұратын ауру: ол
Маскүнемдік пен алкоголизм өзара байланысты, біріншісі алкоголизмнің
Нашақорлық – жастар ортасындағы девианттық мінез-құлықтың ең
Нашақорлықтың себетері маскүнемдіктің себебі сияқты адамның өзіне
Мәлімет бойынша, Қазақстанда есірткі пайдаланатын 50 мың
Әдетте, нашақорлыққа салынатындардың көбісі - жұмыссыздар, босқындар,
Соңғы кезде маскүнемдік, нашақорлық, токсикомания “жасарды”. Отбасы
Нашақорлық- жүйелі түрде қабылдау және өсімді, синтетикалақ
Республикалық нашақорлықпен күресу Агенствосының айтуы бойынша елде
Соңғы 5 жыл ішінде нашақорлар және нарко
Есірткілікке тәуелділіктің белгілері:
ерік күшін жеңе алмай, әрі қарайғы
қабылдау мөлшерін уақыт өткен сайын көбейту;
жақсы эмоцияларды есірткісіз бастан өткізудің мүмкін
абстиненттік синдром («ломка»), яғни организмнің есірткіге
Наша қолданатын жастар әлеуметтік «сатыдан» төмен түседі:
Девианттық мінез-құлықтың өткір формасына заң тұрғысынан жауапкершілік
Жастар қылмысының проблемасын зерттеуші көптеген зерттеушілер –
Девианттық мінез-құлықтың тағы бір түріне жезөкшелік (лат.
1. әрекет етуіне қарай – клиенттердің жыныстық
2. әрекеттің сипатына қарай – сезімнің әуестігінсіз
3. әрекеттің себебіне қарай – жезөкшелердің негізгі
Жезөкшеліктің пайда болуы туралы VІ ғасырдан бері
Оны әйелдер, еркектер, ересектер және балалар жезөкшелігі
Жезөкшелер арасында келесі категорияларға қарай жіктелу байқалады:
Элиталық (орталықтандырылған, валюталық): материалдық жағынан қамтамасыз
Бір реттік: сыртқы әлпеттері тартымды, өздерін
Иыққа артылатындар (алыс жолға шығатындар): жүк
Автокөліктік (трассалық): негізінен жеңіл авто көлік
Вокзалдық: алқаш-жезөкшелер, өздерін негізінен ішімдік үшін,
Қаршадай-мектеп оқушылары: кәмелетке толмаған (8 жастан
Әдетте, сексуалдық «пайдалану» объектісі ретінде жезөкше қызды,
Сексуалдық ауытқу. Сексопатологтар патологиялық және патолонһгиялық емес
Транзиторлық фетишизм белгілі бір заттар мен дене
Жасөспірімділік нарциссизм - өзіне өзі сүйсіну,
Транзиторлық зоофилия (скотоложество) - жануарларға деген
Суицид девианттылықтың ең ақырғы фазасы ретінде. Индивидуумның
Өзін-өзі өлтіру қоғамда адам қалыпты, жалпыға белгілі
Суицидальды мінез-құлық мыналардан тұрады: а) аяқталған өзін-өзі
Суицидальды мінез-құлыққа: антивитальды қапаланулар (өмірдің құндылығын жоғалту,
Қараусыз қалған балалар мен жасөспірімдер. Жастар ортасындағы
Қараусыздық, қараусыз өткен балалық – кең тараған,
Әлеуметтік құбылыс ретіндегі қаңғыбастық жастардың өкілдерін ғана
Ұзақ уақыт бойы қаңғыбастық қылмыстық тәртіп жүзінде
Жазаны алып тастау, әрине, проблеманы алып тастамайды.
Бұл құбылыстың таралуын түсіндіру мүмкін емес, ол
Қараусыздық пен қаңғыбастық – баланың, жасөспірімнің, жас
алғашқы қоғамдық ырғақтан (оқу, еңбек) үлкен
қылмыс үшін және қосымша криминалдық факторға
әлеуметтік «түпте жатқан» өкілдердің антисанитариялық жағдайларда
Әлеуметтік жұмыстың маңызды объектілеріне жастардың бейресми бірлестіктерге
Осындай бірлестіктерге қатысушылар өздерінің мынадай ерекшеліктерін көрсетеді:
«ресмиге» қарама-қайшы, көпшілік мақұлдағанға балама, альтернативті;
өздігінен әрекет ететін, өзін-өзі басқаратын, тәуелсіз,
«сепаратизмге» өзінше ұмтылу, әлеуметтік қоршаған ортадан
Әрине, бейресми бірлестіктерге қатысуға жастардың көбірек қызығушылық
Дегенмен, көптеген бейресми бірлестіктердегі жастардың сипаты басқа
Жастардың бейресми бірлестіктері оған қатысушылардың өмірінде үлкен
Жоғарыда аталғандарды ескере отырып, әлеуметтік қызметкерге біріншіден,
Бағытына қарай бейресми бірлестіктер мынадай түрлерге бөлінеді:
проәлеуметтік, яғни қоғамдық пайдалы іспен айналысушы,
асоциалдық, яғни қоғамның басты әлеуметтік проблемаларынан
әлеуметтікке қарсы, олардың әрекеттері қоғамға зиян
Девианттық мінез - құлық -
ІІ БӨЛІМ. ДЕВИАНТТЫ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚТЫ ЖАСТАРМЕН ӘЛЕУМЕТТІК
2.1. Девиантты мінез-құлықты жастармен жұмыс жүргізу
Девианттық мінез-құлық профилактикасы - бұл әлеуметтік -
Девианттық мінез- құлықтың профилактикасы 2 бөлімшеге бөлінеді:
Жалпы профилактика: Жеке тұлғаның қалыпты әлеуметтену процесін
Арнаулы профилактика: нақты міндеттерді шешуге бағытталған жүйелік
Девиантты мінез-құлықтың профилактикалық жұмысының басты бағыттары :
1. Мемлекеттік, региондық масштабта халықтық қажеттілігін әлеуметтік-экономикалық,
2. Микроортадағы адамдардың денсаулығын қорғауға бағытталған
3. Адамдардың рухани және материялдық сұраныстарын толық
4. Әр түрлі девианттық мінез - құлық
5. Девианты мінез - құлықты болдырмау үшін
Девианттық мінез- құлық профилактикасының түрлеріне мыналар жатады:
1. Бұл бірінші профилактика - жағымсыз
2. Екінші профилактика - девиантты мінез -
3. Үшінші профилактика - бұл ең
Жасөспірімдердің девианттық мінез - құлқының профилактикасының процесі
Ең негізгі профилактика институтының жазалау жүйесінің негізгісі
Нақты профилактикалық жұмысты жазалау жүйесі жатады. Мысалы,
Девианттық мінез-құлықтың профилактикасы туралы білімнің мәі жеткіліксіз,
Қазіргі заманғы Қазақстандық қоғам қиын кезеңді бастан
Девианттық мінез- құлықтың актуалдық факторы әлеуметтік құбылыс
Осы девианттық мінез-құлықтар адамдардың өмірінің әмбебап құндылықтарын
Қоғамның өтпелі кезеңінде жастардың девианттығын жоғарлататын фактор
Өтпелі қоғамда басты деформацияны ең маңызды девиантты
Нашақорлыққа қарсы профилактикалық жұмыстарды ағартушылық аспектілерін кіріктіре
жүйелілік – профилактикалық жұмыстарға жас адамның дайындығын
парциальдылық (лат. – бөлік) – нашақорлыққа қарсы
проблемалық адекваттылық – профилактикалық шаралардың мазмұнына нақты
когнитивті адекваттылық (лат. - танимын) – ағартушылық,
нашақорлық адекваттылық – жергілікті, «туған» нашақорлық «мәдениетті»
персонификация – жастарды (мүмкіндігінше) олардың сүйікті кино,
міндетті баламалы «ұтыс» - таңдауға түрткі болу
озыңқы білім беру – қандай да бір
Нашақорлыққа қарсы емдеу-реабилитациялау шаралары мыналардан тұрады:
аддиктивті мінез-құлыққа жоғары деңгейде дайындықты көрсетіп тұрған
нашақорлықтың диагностикасы;
тікелей емдеу-реабилитациялық процедуралар [8, 52 бет].
Жасөспірімдер мен бозбалалардың аддиктивті мінез-құлыққа дайындығы туралы,
Емдеу-реабилитациялау процедуралары – баяу жүргізілетін, мамандар ғана
Емдеудің бірінші қадамы – абстинентный синдром, «ломканың»
Метадондық бағдарламаның жақтаушылары да, қарсыластары да бар.
Қалай болса да, бір нәрсе белгілі: нашақорлықтан
Абстиненттік синдромды («ломканы») өткергеннен кейін емдеу-реабилитациялау процедурасының
Нашақорларды реабилитациялаудың тағы бір терапевтік әдісі –
Бүгінде әлемде мынадай базалық реабилитациялық құрылымдар бар:
Қазақстанда төменгі құрылымды реабилитациялық құрылымдар жұмыс істейді:
2.2. Қазақстандағы девианттық мінез-құлық туралы статистикалық мәліметтер
Девианттық мінез-құлық олардың қоғам – өміріндегі теріс
Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, жасы толмаған құқық бұзушылардың
- Отбасындағы қамқорлықты күшейту (гиперопека);
- немқұрайлылық ( гипоопека);
- отбасындағы кумирдің болуы;
Статистика бойынша ОҚО-да 14-18 жас аралығындағы тұлғалар
2005ж. 269 қылмыс, 17,5% өскен, 195-і ауыр
Қазіргі кезде біздің қала көшелерінде қараусыз қалған
Жастардың девианттық жүріс-тұрыстарының бір түрі–нашақорлық. Бұл мәселе
«Кәмелетке толмағандар мен жастардың, әйелдердің арасында есірткіні
Есірткіге байланысты қылмыс жоғары қарқынмен өсуде. 1991
Жастар арасындағы девианттық жүріс-тұрыстың тағы бір түрі
Девианттық мінез-құлықтық бір түрі суицид, яғни бұл
Қазақстан Республикасында ересек адамдар арасында да, жастар
Осы кезеңдерде Ішкі істер органдары жыл сайын
Кәмелетке толмаған 16-17 жасар жастардың аса ауыр
Бұл жас санаттары арасындағы қылмыстылық деңгейі де
Қорытынды
Қорыта айтқанда, девиантты мінез-құлықты балалармен тәрбиелік жұмыстарын
- арнайы оқу бағдарламасы жасап, онымен
- өкіметтік ұйымдар мен әр түрлі
- девиантты тәртібі бар жастардыдың білім
- салауатты өмір салтын қалыптастыруға, тіршілік етуге
Қазақстанда девиантты іс- әрекетке ие балаларға байланысты
Соңғы жылдары қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық өмірінің өзгерістері оқу
“Қиын бала” деп- түрлі себептермен мектепте, отбасында,
Тәрбие процесі үздіксіз болғандықтан, бұл
СІЛТЕМЕЛЕР
1997 жылғы елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан-2030» барлық қазақстандықтардың
"Технологии социальной работы". Учебник, Москва, Инфра-М,
Р.В.Корнюшина. "Зарубежный опыт социальной работы". 2004г.
З.Ж.Жаназарова «Социология семьи» Алматы, «Қазақ университеті», 2006
Е.И.Холостова «Социальная работа с семьей». Москва, 2009год.
Агафонов А.К, Менлибаев К.Н. “Социальная работа с
Девиантное (отклоняющееся) поведение подростков: многообразие, опыт, трудности,
Ш.Е.Джаманбалаева Проблемы наркотизации и алкоголизации в респуб-
С.В.Дармодехин Безнадзорность детей в Росии //
Ж.М.Ляднева Молодежные делинквентные группировки и механизм
www.stat.kz
В.Ф. Асмус. Античная философия
"Технологии социальной работы". О.В.Заяц, 2004г., Издательство Дальневосточного
Қолданған әдебиеттер тізімі
1997 жылғы елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан-2030» барлық қазақстандықтардың
З.Ж.Жаназарова «Социология семьи» Алматы, «Қазақ университеті», 2006
Р.В.Корнюшина. "Зарубежный опыт социальной работы". 2004г.
Е.И.Холостова «Социальная работа с семьей». Москва, 2009год.
"Технологии социальной работы". Учебник, Москва, Инфра-М,
Агафонов А.К, Менлибаев К.Н. “Социальная работа с
Девиантное (отклоняющееся) поведение подростков: многообразие, опыт, трудности,
Ш.Е.Джаманбалаева Проблемы наркотизации и алкоголизации в респуб-
С.В.Дармодехин Безнадзорность детей в Росии //
Ж.М.Ляднева Молодежные делинквентные группировки и механизм
"Технологии социальной работы". О.В.Заяц, 2004г., Издательство Дальневосточного
Агафонов А.Н., Бурганова Р.И. “Подгатовка соционома к
Кон И.С. “Психология ранней юности” М.,1989
Клейберг Ю.А. “Психология девиантного поведения” М.,2001 жыл
Сарсенов Ж.Н. “Әлеуметтік жұмыс” А., 2004 жыл
Казаринова Н.В. “Практикум по социологии»
Паралиева Г.К. “Психолого-педогогическая проф. И реабилитация несовершеннолетних
Гонеев А.Д. “Основы коррекционной педагогики
Налчаджян А.А. “Социально- психологическая адаптация личности :
Замановская Е.В. “Девиантология” Уч. Пособие. М., 2003
Бочкарева Г.Г. Психологическая характеристика мотивационной сферы подростков
Орлов Ю.М. Восхождение к индивидуальности. М., 1991.
Хорни К. Невроз и личностный рост. Борьба
Работа с детьми «группы риска». Методические рекомендации.
www.stat.kz
- 2 -
Девиантты мінез - құлықты жастармен жұмыс жүргізу технологиясы. Жастардың девианттық мінез - құлық даму классификациясы, тенденциялары мен түсініктері
Жастардың ауытқитын мінез-құлық стереотиптерінің әлеуметтік-психологиялық ерекшеліктері мен себептері
Жастардың девианттық мінез - құлық даму классификациясы, тенденциялары мен түсініктері
Әлеуметтік мінез-құлықтар және оның түрлері
Мектеп жасындағы балалардың девианттық мінез-құлық мәселелері
Девиантты мінез - құлықты жастармен жұмыс жүргізу технологиясы
Девиантты мінез - құлық әлеуметтік проблема ретінде
Девианнттық мінез-құлық әлеуметтануының өзектілігі
Қазақстандағы жастардың девианттық мінез - құлықының статистикалық мәліметтері
Мәдени мінез - құлықты қалыптастырудың негіздері