Қысқа мерзімді несиелерді ұсыну және өтеу
ЖОСПАР
Кiрiспе 3
І. Қазақстан Республикасында екіншi деңгейдегi коммерциялық банктердiң шағын
1.1. шағын және орта бизнес субъектiлерiн несиелеудiң
1.2. Екінші деңгейлі банктерде шағын және орта бизнесті
ІІ. Бөлім. Қысқа мерзімді несиелерді ұсыну және өтеу
2.1. Қысқа мерзімді несиелерді ұсыну операцияларының есебі 15
2.2.Қысқа мерзімді несиелерді өтеу операцияларының есебі 17
ІІІ. Бөлім. Қазақстан Республикасында шағын және орта бизнес
Қорытынды 26
қолданылған құралдар тізімі 28
Кiрiспе
Тақырыптың өзектiлiгi - банк саласы Қазақстан Республикасының экономикасының
● конструктивтiк бизнес-идея;
● тиiмдi басқару (менеджмент);
● қаржы жеткiлiктiлiгi.
Осыған байланысты кейбiр кәсiпкерлерде өз бизнесiн ұйымдастыру кезiнде
Бүгiнгi таңда халық шаруашылығы саласындағы банк жүйесiнiң экономиканы
Елдiң жаңа экономикалық қатынастарға түсуi, оның жалпы экономикаға
Жұмысқа әдістемелік негіз болып Қазақстан Республикасы Президентінің «Шағын
І. Қазақстан Республикасында екіншi деңгейдегi коммерциялық банктердiң шағын
1.1. шағын және орта бизнес субъектiлерiн несиелеудiң
Банктердiң тәжiрибесiнде қолданылатын несиелеу процесiнiң өзiндiк алғышарттары
● несиеге деген өтiнiштi қарау;
● несиелiк қабiлетiн талдау;
● несиелiк келiсiм шарт жасау;
● несие беру;
● несиелiк мәмiленiң орындалуына бақылау жасау.
Қарыз алушыларға несие беру барысында банктер «Қазақстан Республикасының
Бiрiншi алғышарт. Банкке келiп түскен несиеге деген өтiнiштi
1) құрылтайшылық құжаттардың, жарғының, жалға алу шарттарының, тiркелген
2) қарыз алушының соңғы екi жылдағы балансы және
3) несиеленетiн жобаның рентабельдiлiк деңгейiн және несиенiң қайтарылу
4) несиеленетiн мәмiлелердi растайтын келiсiм шарттар көшiрмелерi (материалдық
5) басқа банктерден алған несиелер туралы мәлiметтер (шоттар
6) қамтамасыз ету мақсатында кепiлге берiлген мүлiкке қарыз
7) несиенi қайтаруға байланысты мiндеттеменi куәландыратын құжаттар;
8) қызметiн жаңадан бастаған, яғни қаржылық есептер және
Қажет жағдайларда банк қарыз алушыдан несиенi қайтаруын қамтамасыз
Екiншi алғышарт. Қарыз алушының несиелiк қабiлетiн талдау. Яғни,
( ссудаға қатысты қабiлеттiлiгi. Қазір алушыға ссуданы бере
( қарыз алушының iскерлiк репутациясы. Несиелiк мәмiлеге тиiстi
( табыс алу қабiлетi. Банк қарыз алушының ссуданы
Қарыз алушының табыс алу қабiлетiн анықтау барысында сату
1) шаруашылық шарттарына сәйкес төлем талаптарын уақытылы қанағаттандыру;
2) несиенi қайтару;
3) жұмыскерлер мен қызметкерлерге жалақы төлеу;
4) бюджетке төлемдер мен салықтарды төлеу.
Қарыз алушының қаржылық жағдайы жақсы болса, ол барлық
Қарыз алушының несиелiк қабiлетiн банктiк талдау шектеулi және
Қарыз алушылар негізгi коэффициенттер көрсеткiшiне байланысты несие қабілеттiлiгiнiң
Үшiншi алғышарт. Несиелiк келiсiм шарт жасау. Қазiргi несиелеудiң
Төртiншi алғышарт. Несие беру процессi. Бұл кезең ссудалық
Несие берудi құжаттау тәртiбi ссудалық шот формаларына байланысты
Несиенiң көлемiне байланысты әртүрлi берiлу тәсiлдерi болады. Бiрiншiсi
Бесiншi алғышарт. Несиенi қайтару және оған сыйақы төлеуiне
Ссуданың қайтарылуына бақылау жасау үшiн банкте ссудалар бойынша
Жай проценттер бiрiншiден қысқа мерзiмдi несиелеу үшiн қолданылады.
S=P(1+n*i),
мұнда: S - несие бойынша барлық соманың көлемi
P - бастапқы қарыз
i - пайыздық мөлшерлеме
n - мерзiмi
Банк тәжiрибесiнде күрделi проценттер ұзақ мерзiмдi несиелеу кезiнде
S=P(1+i)n
Банк несиелiк келiсiм шарттың орындалуына, қарыз алушының алған
Қазақстан Республикасының Ұлттық банктiң әдiстемелiк нұсқауларына сәйкес
Банк ұсынатын несиелер сапасы бойынша несиенi қайтару мерзiмiне,
1.2. Екінші деңгейлі банктерде шағын және орта бизнесті
«БанкЦентрКредит» өз ресурстары қаражатынан мемлекеттiң алға ұстанып отырған
Несиелiк өтiнiштi қарастыру кезiнде келесi регламенттер нақты реттелiп
( Әлуеттi қарыз алушының сауалнама парағын несиелiк офицер
1. Қандай қызмет түрiмен айналысады және қазiргi уақытта
2. Қанша уақыттан берi қызмет атқарып келе жатқандығы
3. Оның қызметiнiң географиялық спекторы қандай?
4. Олардың компанияларының негiзгi бәсекелестерi кiм?
5. Кредитор қандай инфрақұрылымдық объектiлермен (қойма, дүкен, көлiк
● Компанияның басқармасы, құрылымы және басқарудың профессионалдық деңгейi.
● Жобаның сипаты, бағасы және мақсаты. Сонымен қатар
● Қарыз алушының қаржылық көрсеткiштерi:
1. Талданып отырған уақытта негiзгi қызметi пайдалы ма,
2. Кәсiпорын соңғы қаржылық жылы негiзгi табысты қандай
3. Қандай қаражат фирманың жиынтық активтерiнiң қалыптасуының негiзгi
Бұл процедуралардан кейiн несиелiк эксперт қарыз алуға өтiнiш
● Клиенттiң несие алу мақсатында берген өтініші;
● Қарыз алушының анкетасы;
● Кәсiпорынның қаржылық құжаттары, ол құжаттарда несие берiлер
● Клиенттiң дебиторлық және кредиторлық қарыздары туралы мәлiметтер;
● Ссудалық берешегiнiң бар немесе жоқтығын растайтын анықтама
● Салық комитетiнде есепте тұрғандығы туралы анықтама;
● Бюджет және бюджеттiк емес мiндеттi қорлар алдында
● Бизнес жоспар немесе техника экономикалық жоба.
Осылайша несиелiк эксперт осы клиенттiң құжаттары арқылы оның
Осы келiп түскен өтініш негiзiнде қаржылық шаруашылық жағдайына
1. Өтініш;
2. Қарыз алушының анкетасы;
3. жарғысы;
4. құрылтай құжаттары;
5. Заңды тұлға ретiнде мемлекеттiк тiркеуден өткендiгi туралы
6. Статистикалық карточка;
7. Салық комитетiнде салық төлеушi ретiнде тiркеуде тұрғандығы
8. Бюджет және бюджеттiк емес мiндеттi қорлар алдында
9. Қызмет көрсетушi банктiң оның алдында қарыз алушының
10. Егерде, бұл фирма бұрын басқа банкте несие
Несиенiң мақсатты пайдалануын растайтын келiсiм шарт, контракт, спецификация,
Несиеге өтініш келiп түскен кезде несие және заң
● жобаның экономикалық экспертизасы;
● қарыз алушының қаржылық жағдайын талдау;
● қамтамасыз ету мүлкiн бағалау;
● құқықтық экспертиза жүргiзу.
Сонымен қатар осы талдауға байланысты, төмендегi жағдайлар жасалынуы
● жоба бойынша қорытынды (несие бөлiмi);
● кепiл мүлкiн бағалау актi (несие және заң
● заңгер қорытындысы;
Аталған материалдар Несиелiк Комитет отырысында несие беру туралы
Жалпы, қарыз алушының қаржылық коэффициенттерiн талдау кәсiпорынның өтiмдiлiгiн,
1. өтiмдiлiк коэффициентi
2. өтеу коэффициентi
3. өз қаражаттарымен қамта масыз ету коэффициентi.
Өтiмдiлiк коэффициентi аталған фирманың өзiнiң қысқа мерзiмдi мiндеттемелерi
- ағымдағы өтiмдiлiк коэффициентi - ағымдағы активтердiң ағымдағы
- Тез өтiмдiлiк коэффициентi. Жалпы ағымдағы коэффициентпен ұқсас,
1. Iс әрекет көлемi (өндiрiс көлемi мен өнiмдi
2. Өнеркәсiп пен өндiрiс салалары (өнiмге деген сұраныс
3. Өндiрiстiк цикл ұзақтығы (аяқталмаған өндiрiс көлемi).
4. Материалдарды жаңартуға қажеттi уақыт (өтiмдiлiк қаражаттарының айналымдылығы).
5. Маусымдық жұмыстар.
Ал, өтiмдiлiк қаражаттар мөлшерiнiң азаюына келесiдей фактор әсер
а) ағымдағы iс әрекет шығындары;
б) өткен жыл шығындары;
в) өтiмдiлiк қаражаттарының бағасының кемуi;
- өтеу коэффициентi - жобаның жалпы несиелiк қаблетiмен
- жөнелтiлген тауарлар мен көрсетiлген қызметтер үшiн есепайырысу
- өндiрiстiк циклдың ұзақтығы;
- өндiрiс қаражаттарының айналымдылығы.
Өндiрiс коэффициентi мен өтеу коэффициентi арасында керi байланыс
Қарыз алушылардың өз айналым қаражаттарымен қамтамасыз етiлу коэффициентiн
1. Өтiмдiлiк коэффициентi. Бұл коэффициент неғұрлым жоғары болса,
2. Өтеу коэффициентi.
3. Өз айналым қаражаттарымен қамтамасыз ету коэффициентi.
Осы коэффициенттердi есептегеннен кейін қарыз алушының несие қабілеттiлiгiнiң
Қаржылық бағалаудың қарапайым әдiсiнiң көмегiмен жобаға талдау жасау:
1. Жобаға жұмсалған шығынның өзiн-өзi өтеу мерзiмiн есептеу
2. өнiм рентабельдiгiн есептеу әдiсi.
өнiм рентабельдiгi = таза пайда / тауар өнiмiнiң
Сонымен, жалпы несиелiк комитеттiң несие беруi жайында шешiмi
ІІ. Бөлім. Қысқа мерзімді несиелерді ұсыну және өтеу
2.1. Қысқа мерзімді несиелерді ұсыну операцияларының есебі
Несиелік келісім шартта көрсетілген мерзім ішінде өтелінетін қысқа
1424 - "Клиенттердің қысқа мерзімді несие бойынша мерзімі
Егер несие алу үшін қажетті құжаттарды қарастыру мерзімі
6125 - "Ұсынылған несиелер мен депозиттер бойынша болашақ
6625 - "Болашақта депозиттер мен қарыздарды ұсыну бойынша
Қабылданған кепілдердің есебі үшін келесі шоттар ашылған:
6075 - "Қабылданған кепілдер бойынша мүмкін талаптар"
6575 - "Қабылданған кепілдер бойынша талаптардың азаю мүмкіндіктері".
Шұғыл міндеттеме, банктің қарызды өтеу үшін қаржыны іздестіретін
Несие ұсыну туралы барлық ісқұжаттар несиелік басқармада қалады,
Заңды тұлғаға несие ұсыну кезінде:
Дт - 1411
Кт - 2203, 1051, 13502221.
Кіріс - 7339 (несие сомасына)
Шығын – 7339 (бір теңге)
Дт - 6075
Кт - 6575
Егер өтініш алған кезде құжаттардың 6125-6625 шотында есептелсе,
Дт - 6625
Кт - 6125
Ал, жеке тұлғаға несие ұсыну кезінде:
Дт - 1411
Кт - 1001
Кіріс - 7339
Кіріс - 6075, 6125, 6625.
Несиені қолдану бойынша жоспарлы сыйақыны аудару 1740
Дт – 1740
Кт - 4411
2.2.Қысқа мерзімді несиелерді өтеу операцияларының есебі
Қарызшы төлем тапсырысы бойынша, ағымды шотындағы бос ресурстар
Дт - 2203
Кт - 1411
Ал, қарызды толығымен өтеу кезінде:
Дт - 2203
Кт - 1411
Шығын - 7339.
Жеке тұлғаларда қарызды толық өтеу кезінде:
Дт - 1001, 2211, 1350, 2223.
Кт - 1411
Шығын - 7339
Қарызды өтеумен бірге несиені пайдаланғаны үшін сыйақы (мүдделік)
Дт - 1001, 2211, 2223, 1051, 1350.
Кт - 1740.
Сонымен қатар, несиені өтеу мерзімі жеткенде қарызшының шотында
Дт - 2203 бос қалдық соммасына
Дт - 1424 өтелмеген бөлігіне
Кт - 1411 толық сомаға.
Ал, жеке тұлғаларда:
Дт - 1424
Кт - 1411
Сонымен бірге мерзімінде өтелмеген сыйақылар мерзімі өткен қарыз
Дт - 1424
Кт - 1740
Ұлттық Банктің талаптарына сәйкес несие бойынша мерзімі өткен
Дт - 5455
Кт - 1469
1469 - "Резервтер" (банктің қызметі бойынша шығындарды жабуға
5455 - "Клиенттерге ұсынылған несиелер бойынша арнайы резервтерге
Ағымды шотқа қаржы түскен жағдайда және мерзімі өткен
Дт - 2203
Кт - 1424
Шығын - 7339
Егер 90 күн ішінде мерзімі өткен қарыз өтелмесе
Дт - 1427
Кт - 1424
Ал, жеке тұлғаларда бір ай ішінде мерзімі өткен
Дт - 1427
Кт - 1424
Сонымен заңды тұлғаларда 90 күн ішінде шектелген берешек
Дт – 1469
Кт - 1427
Кіріс 7130 "3иянға есептелген қарыздар"
Баланыстан тыс шотта қарыздар 5 жыл ішінде есептелінеді
Дт - 2203
Кт - 1469
Шығын - 7130
Ал, жеке тұлғаларда шектелген қарыз мерзімі біткенде банк
Түскен түсім есебінен шектелген қарыз және есептелген сыйақылар
Дт - 1350
Кт - 1424
Кт – 960 (сыйақыларды төлеуге және шығынды жабуға
Егер залогты сатып өткізуден түскен түсім банк пайдасына
Дт - 2011
Кт - 2211, 1001.
ІІІ. Бөлім. Қазақстан Республикасында шағын және орта бизнес
шағын және орта бизнес - экономикалық қолайсыз жағдайларға
Бүгiнгi күнi Қазақстан шағын және орта бизнестi
1. Капитал нарығында iшкi және сыртқы көздерден қарыз
2. бiрақ шағын кәсiпорын бұл жұмыспен айналысуға
Экономиканың тамыры болып табылатын бұл сектор алдындағы мәселелер
Сонымен, Қазақстан Республикасында ендi ғана жанданып келе жатқан
Мемлекеттiк экономикалық даму жолында оған ұшырасатын өзгерiстерге байланысты
шағын және орта бизнестi қаржылық-несиелiк қолдау саясаты бойынша
( ауыл шаруашылығы - 20%
( азық-түлiк, өнеркәсiптiк тауарлар, халық тұтынатын тауарлар өндiрiсi,
( инновациялық iс-әрекеттер - 20 %
( көлiк, байланыс, құрылыс, құрылыстық материалдар өндiру-15%
( тұрмыс қызметтерiн көрсету, коммуналдық қызмет -
Қазақстан экономикасының дағдарыстан өтiп, тұрақтануға қол жеткiзу жолында
Қазiргi кездегi банктiк жүйе - бұл алуан түрлi
Мемлекеттiк бюджетте шағын және орта бизнестi дамыту, қаржыландыру
Қазiргi уақытта шағын және орта бизнес әртүрлi қаржылық
Екiншi деңгейдегi коммерциялық банктермен шағын және орта
Банк өзiнен ақша қаражатын (несие) сұрап келген клиенттiң
Банк несиелеу функциясын жүзеге асыру арқылы, өздерiнiң өтiмдiлiгiн
Әрине, Қазақстандағы шағын және орта бизнестiң дамуы мемлекеттiң
Негiзiнде несиенi экономикалық категория ретiнде түсiну үшiн, шағын
Шаруашылық субъектiлерi несиеге деген қажеттiлiгi қай өндiрiстiк циклда
Несиенiң өндiрiстiң жандауында, оның кеңеюi процесiнде алатын ролi
Несиенiң нарықтық экономикалық қатынастардың дамуында атқаратын ролi Қазақстанның
Несие Қазақстан Республикасы нарыққа көшу жолында ссудалық капитал
Жалпы экономикалық басылымдарда несиенiң функцияларын әртүрлi түсiндiрмелермен бередi.
Несие - ақша массасының құрылымы мен көлемiне зор
Қорытынды
Қазақстанның жалпы экономикалық жағдайының тұрақсыздығына байланысты әлi де
Шағын бизнес экономикалық өсудің басты факторы екендiгi анық,
Қорыта келгенде, банктердiң шағын бизнеске несие ұсынуының тиiмдiлiгiн
қолданылған құралдар тізімі
1 «Қазақстан Республикасының банк және банктік қызмет туралы»
2 Қазақстан Республикасының Президентінің 6.03.1997 ж. Жарлығы «О
3 Қазақстан Республикасының Президентінің 07.07.1997 ж. Жарлығы «О
4 Қазақстан Республикасының Президентінің 27.04.1997 ж. Жарлығы «О
5 Гамидов Г.М. Банковской и кредитное дело М.,
6 Жуков В.Г. Общая теория денег и кредита.
7 Көшенова Б. Ақша, несие, банктер Алматы, -
8 Калиева К. Кредитное дело. Алматы, Экономика
9 Кәсiпкерлiк ерекше экономикалық құбылыс. Группа авторов преподавателей
10 Кенжегузин М. Реформирование экономики Казахстана. Алматы-1997 г.
11 Қалығұлова Р.Ж. Ғұмар Н.Ә. Банктегі бухгалтерлік есеп
12 Лаврушин О.И. Банковское дело. М.,ФиС. - 2003г.
13 Лебедов Е.А. Кредитный механизм и его роль
14 Мамыров Н.Н. Предпринимательство. Алматы. Экономика -1998г.
27
Банк қызметкерлеріне банктік несиелерді ұсыну шарттары
Банк Центркредит АҚ-ы мысалының негізінде проблемалық несиелерді талдау және оларды ҚР-да шешу жолдары
Екінші деңгейлі банктерде шағын және орта бизнесті несиелеудің жүзеге асырылуы
Қарыз алушыны оның ссудалық карыздарының жағдайымен ақпараттандыру
Несие берудегі несие саясаты
Коммерциялық банктердің несиелік операциясына сипаттама
Экспортты несиелер нарығы: сұраныс пен ұсыныс
Несиелік процесс
Коммерциялық банктердің несиелік тәуекелдерді басқару бойынша жұмысын ұйымдарстыру
Коммерциялық банктерде несиелік процесті ұйымдастыру («Қазақстан Халық Банкі» АҚ тәжірибесінен)