Палестина мәселесі пайда болуының алғышарттары
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБЫЛАЙ ХАН АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ЖӘНЕ ӘЛЕМ ТІЛДЕРІ
АЙМАҚТАНУ КАФЕДРАСЫ
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
ТАҚЫРЫБЫ:
ТАЯУ ШЫҒЫС МӘСЕЛЕСІНІҢ ПАЙДА БОЛУЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ 1956
ОРЫНДАҒАН: ҚАЛИЕВА Ә.
ТЕКСЕРГЕН: БАЗАРКУЛОВА Б.К.
АЛМАТЫ 2005 ж.
Жоспар
Кіріспе 3
Негізгі бөлім 5
І-тарау. Палестина мәселесі пайда болуының алғышарттары. 5
1.1 Палестина мәселесінің пайда болуы және екіге бөлінуі.
1.2 Еврейлердің ұлттық ошақ идеясын жүзеге асыра бастауы
ІІ тарау. 1948-1956 жылдар арасындағы Палестина мәселесі 17
2.1 Бірінші араб-израиль соғысы: пайда болу себептері, жүрісі,
2.2 Екінші араб-израиль соғысы: басталуы, жүру барысы,
Қорытынды 35
Сілтемелер 37
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 38
Кіріспе
Менің курстық жұмысымның тақырыбы - “Таяу Шығыс мәселесінің
Таяу Шығыс мәселесі сол аймақта екінші дүниежүзілік соғыстан
Адам өмірінде көптеген нәрселерден айырылады: жақын, жақсы көретін
Адамның Отаны қарлы Лапландия, Амазонка джунглилері немесе құмды
Таяу Шығыс мәселесі, Палестинаның 5 млн. араб халқы
Егер Палестина мәселесін жалпы қарастырсақ, оның бүкіл Палестинаны
Бұл тақырып қазіргі халықаралық қатынастар жүйесінде өте өзектілердің
Тарихта барлық жағдайлар мен оқиғалардың қайталанатыны белгілі. Армения
Менің мақсатым Таяу Шығыс мәселесін мүмкіндігінше түпкілікті зерттеп,
- Халықаралық қатынастардағы Палестина мәселесін қарастыру;
- Түрлі өткен конференциялар, қабылданған қаралар мен шешімдерде
- Таяу Шығыс мәселесінің түпкілікті шешілмеуінің себептерін анықтау.
Осындай мақсат-міндеттерді алдыға қоя отырып, курс жұмысын жазу
Курстық жұмысым әдеттегідей үш бөлімнен-Кіріспе, екі тарауға бөлінген
Негізгі бөлім
І-тарау. Палестина мәселесі пайда болуының алғышарттары
1.1 Палестина мәселесінің пайда болуы және екіге бөлінуі
Егер Солтүстік Африканың жағалауларымен жүрсеңіз, одан кейін Аравия
Ерте ғасырларда араб тілі тек Аравия жарты аралының
Әрине халифат барлық жағынан өте дамыған болды, бірақ
Араб елдерін тек олардың тарихи және мәдени дамуы,
Дегенмен, әлеуметтік-экономикалық және саяси жағынан араб әлемі түрлі-түсті
Бүгінгі күні колония, империализм деген терминдер жоқ болса
Екінші жолы бойынша, Батыс державалары жұмысшы таптарының назарын
Сонымен, Германияда болған “арийлендіру” принципіне сәйкес еврейлер Палестинаның
Израиль мемлекеті картада тек 1948 жылы пайда болса
Бірақ, ондай мемлекетті құру туралы мәселе бірден шешілмеді.
Сионистер қозғалысының басшылары ірі державалар тарапынан қолдауға ие
Сонымен, Палестина территориясында екі мемлекет (Палестина мен Израиль)
1917 жылы 2 қарашада Ұлыбританиянвң Сыртқы Істер Министрі
Бальфур декларациясын жүзеге асыру барысында маңызды роль атқарған-Бүкіләлемдік
Бальфур декларациясын жариялауда Англияның өз мақсат-мүдделері болды. Кейбір
Бірақ, бұл жерде Англия Американың қарсылығына кезікті. Яғни,
1.2 Еврейлердің ұлттық ошақ идеясын жүзеге асыра бастауы
1920 жылы Лондонда өткен сионистік конференцияда Керен-ха-Иесод ұйымы
Жылдар Еврей халқы Араб халқы (Палестинадағы)
1918 56000 644000
1922 87800 660000
1931 147900 848000
1944 528700 1196800
1947 608000 1237000
Бұл кестеден жылдан-жылға өсіп келе жатқан еврей халқының
Осыған байланысты әр түрлі шешімдер ұсынылды. Палестина арабтарының
Бұның барлығы еврей және араб халықтарының арасындағы қатынастардың
Жоғарыда айтып кеткен Нордаудың осындай ұсыныстарынан бірінші жылдары
Ағылшындардың мұндай реакциясы оның еврейлердің Палестинаға бақылаусыз иммиграциясының
Палестина арабтарының ағылшын үкіметінен Палестинаның 90% халқының мүдделерін
Осыған байланысты, арабтардың антиағылшындық қозғалыстары пайда болды. 1920
1921 жылы мамырда Иерусалимде өткен төртінші араб конгресі
Бірақ, палестиналықтар бұл жобамен келіспеді, себебі келешек қабылданатын
1920-1930 жылдары Палестина арабтарының ағылшындарға қарсы шығуларында ағылшын
Оған қарамастан, сионистер де, ағылшындар да арабтардың антисионистік
Сонымен, палестинадағы “еврей ұлттыық ошағы” біртіндеп “мемлекет ішіндегі
Еврей агенттігі Бүкіләлемдік Сиоинистік ұйымның қаржылары мен мүмкіндіктерін
Палестинада 1936 жылы қарашаның аяғы мен 1937 жылдың
1939 жылы мамырда Ұлыбританияның колониялар мәселелері бойынша министрі
Палестина көтерілістері 1939 жылдың ортасына таман аяқталды, араб
Егер 1939 жылы екінші дүниежүзілік соғыс басталып кетпегенде,
Сонымен қатар, сионистер жергілікті арабтардың жерлерін, Палестинаның ірі
Наразылығы күшейген және ұлт-азаттық көтерілістерді жүргізіп отырған арабтар
Ірі державалар тарапынан қолдау тапқан сионистер тіпті басқа
1) Бүкіл Палестина территориясын қамтитын жылдам түрде еврей
2) Палестинаға еврейлердің шексіз қоныс аударуы;
3) Ишув әскерін құру.
Билтмор бағдарламасы 1942 жылдың қарашасында сионистердің Жоғарғы Кеңесі-Ішкі
Бірақ, Ұлыбритания еврейлердің қарулы күштерін құруға қарсы болады,
1945 жылы 31 тамызда АҚШ президенті Трумэн ағылшын
Англия “Палестинадағы жағдайды” сылтаулатып, одан бас тартты, бірақ
Ағылшын-американ комиссиясының бағыты біржақты еврейлік болған жоқ, себебі
1946 жылдың шілдесінде жаңа ағылшын-американ комиссиясы құрылады. Олардың
1947 жылы қаңтарда Лондонда арабтар және еврейлер қатысуымен
Палестина мәселесіне Америка да белсенді араласты. 1947 жылы
1) Палестинада белгілі бір шекара аумағында еврей мемлекетін
2) Бұл мемлекетті БҰҰ-да тану;
3) Палестина мемлекетінде еврей сайлаушыларын қосып, сайлау өткізу;
4) Сайлау өте салысымен, Палестинаға ағылшын мандатын жою,
5) 5-жылға БҰҰ-ның комисиясын құру, ол территорияның Британ
6) АҚШ Трансиорданияны мойындайды және оның БҰҰ-на кіруіне
7) АҚШ Палестинаға 3млн. көлемінде заем береді және
8) Палестина өз әскерін құрғанға дейін онда халықаралық
Билтмор жоспарын еврейлер жақсы қарсы алғанмен, арабтар оған
Ұлыбритания мандатарий держава ретінде өз тарапынан бұл мәселені
Палестина мәселесін БҰҰ-ның талқылауына беруге АҚШ та қарсы
БҰҰ ол мәселемен айналыса бастаған кезле ондағы жағдай
Арабтар БҰҰ Бас Ассамблеясының сессиясында бұл территорияда ағылшын
Сөйтіп, бұл мәселені шешу тығырыққа тіреліп, көптеген ұсыныстардың
Бірақ, Палестинаның мемлекеттік құрылымына келгенде, комиссияның ойлары бөлініп
1947 жылы қыркүйек-қарашада Палестинадағы жағдай мүлдем шиеленісті. Сионистердің
Сөйтіп, 1947 жылы 29 қарашада БҰҰ-ның Бас Асамблеясы
Палестинаны бөлуге қарсы дауыс берген мемлекетер ішінде 6
1) Олардың саясаты айқын антиколониалдық сипатта болды;
2) Олардың барлығы еврей мемлекетін құруға қарсы болды;
3) Араб және азиялық елдердің қарсы ұсыныстары олардың
Араб және Азия мемлекеттері біртұтас араб халқының автономиясын
Франция болса, Палестина мәселесіне аса араласпады, себебі оның
Қарар бойынша, араб мемлекетіне 11,1 мың шаршы шақырым
ІІ тарау. 1948-1956 жылдар арасындағы Палестина мәселесі
2.1 Бірінші араб-израиль соғысы: пайда болу себептері, жүрісі,
Сионистердің саясаты әрқашан көп территорияларды, БҰҰ шешімімен еврейлерге
Мысалы, 1948 жылы мамырдың 9-нан 10-на қараған түні
“Д жоспары бойынша”, Хагана әскерлері Иерусалимнің батыс бөлігін
Яғни, еврейлер арабтардың өз үйлерін тастап кетуіне қол
1) Ол арабтар үшін босқындар проблемасын туындатты, яғни
2) Еврейлерге олардың қатарындағы “бесінші колоннаның” жоқтығын, яғни
Осының бәрі 1948-1949 жылдардағы Палестина соғысы араб елдерінің
Араб-израиль арасындағы шиеленісті қатынастар басқа араб мемлекеттерінің саясатында
Сонымен, сионистердің әрекеттері өте үлкен көлемге жетті. Яғни,
1948 жылы 11 мамырда Ұлыбритания күтпеген жерде Палестинаға
15 мамырда Сирия, Египет, Ливан, Ирак және Трансиордания
Бұл жерден де Ұлыбританияның саясатын байқауға болады. Оның
Алғашында әскери қимылдар кезек сәттілікпен өтті, яғни бірде
Алайда, 1948 жылдың күзінен бастап, соғыс фронтындағы жағдай
Нәтижесінде соғыста арабтар жеңілді, оның бірнеше себептері болды:
1) Бұл соғыс көптеген ғасырлар бойы отар болған,
2) Англия және Ирак, Египет, Трансиордания қол қойған
3) Соғыс барысында жасалған бітімдер БҰҰ-ғы ағылшын-американ блогының
Бұл бітімдер туралы нақтырақ айта кетсек, олар дүниежүзілік
Сонымен, соғыс барысында Израиль өзіне қосымша 6,7 мың
Бұл жерде ешқандай қосымша сұрақтар тумас үшін, Египет
Бірінші дүниежүзілік соғыс аяқталғаннан кейін Осман империясының территорияларын
Бірақ, “Бальфур декларациясы” бұл міндетттемелерге қайшы келді, оған
Нәтижесінде үлкен конфуз пайда болды: Иерусалимде феллахтар мен
Ағылшындар ыза болған әмір Хусейнді де ұмытпады, өйткені
Ал, бірінші араб-израиль соғысы кезінде Бүкіл Палестина үкіметінің
Әскерді ағылшын генералы Глабб-паша немесе Абу-Хунейс бастады, оның
Глабб-пашаны Ирак әскерлері қолдап, оған көмектесті (Бағдадта оның
Соғыс бітті, египеттіктер Бүкіл Палестина үкіметі туралы біржола
Соғыстың басты маңызы-сионизмнің қайта жеңіске жетуі болды. Яғни,
Соғыстың нәтижесі арабтар үшін қандай болды десек, әрине
Бірақ, бұл соғыс сонымен қатар, арб әлемінің бірнеше
Көптеген зерттеушілердің ойынша, араб мемлекеттерінің әлеуметтік-экономикалық дамуының біркелкі
Палестина соғысында арабтардың жеңілуінің тағы да бір жағымсыз
Бірақ, оның бәрін есепке алсақ та, палестиналықтардың соғыста
Палестина соғысының негізгі нәтижесі-көпжақты Палестина проблемасының туындауы, ол
Әрине, палестиналықтардың жерлерінде жайғасқан еврейлер сол жердің халқына
1948 жылы 30 маусымда-ақ Израиль үкіметі “Тасталып кеткен
Осындай жағдайға БҰҰ халықаралық ұйым ретінде араласуы тиіс
Араб елдері босқындарды заңды жерлеріне қайтару туралы қаншама
1) Босқындарды сол мемлекеттерде орналастыру олардың Палестинадан қуылуына
2) Араб мемлекеттерінің осыншама көп адамдарды қабылдап, оларға
Босқындардың өмір сүру жағдайлары өте нашар еді, дегенмен
Ал, Израиль арабтарды таптауды аяқтамады. 1950 жылдың наурызында
Жерлерін жоғалтумен қатар, арабтар репрессияға ұшырады, себепсіз жер
Әрине, соған байланысты Израильдегі арабтардың үлесі айтарлықтай төмендеді.
Осындай империалистік саясатына және БҰҰ-ның қарарларына бағынбайтын позициясына
Осы әрекеттердің барлығы да Батыс державаларының қатысуымен болғаны
Дегенмен, кейбір жазушылардың пікірінше, 1948-1950 жылдары Израиль мен
Сонымен, соғыс аяқталы, арабтар мен еврейлер арасындағы қақтығыстар
Сөйтіп, Палестина соғысынан кейін арабтар арасында “палестиналықтар өзінің
Осы Араб ұлтшылдарының қозғалысын Палестина саяси топтарының және
Яғни, осыдан бастап, арабтардың жаңа ұрпақтары арасында, әсіресе
50 жылдардың басында алғашқы, әзірше саны жағынан аз
1948-1949 жылдары болған соғыстан кейін ұсақ Палестина ұйымдары
Бұл жерде Египет Палестина арабтарына неліктен сонша көп
Ал, Египеттің бұл жерде қаржылай және моральдық көмек
2.2 Екінші араб-израиль соғысы: басталуы, жүру барысы,
Сонымен, Батыстың, әсіресе Американың билігін нығайту мақсатында жасалған
Египет революциясының басшысы Г.А. Насер Таяу Шығыстағы күштер
“Ерікті офицерлер” өзінің төңкерісін ұйымдастырған соң, алғашқы кезде
1) Мемлекет басшылары Англиямен күресті басты мақсаты етіп
2) Төңкерістен кейін қалыптасқан режимнің ашық солшыл екенін,
Корольді құлатқаннан кейін, Вашингтон да Египетке байланысты өзіндік
Бірақ, 50 жылдардың басындағы АҚШ-тың Таяу Шығыс мәселесіндегі
Алғашқы кезде Америка Египетті “Орта Шығыстық командование” ұйымына
“Орта Шығыстық командованиенің” авторлары оған Израильдің де кіруін
1) Израильдің әскери потенциалын империалистік жоспарда қолдану;
2) Американың ықпалын екі жаққа да тарату үшін
3) Израильдің КСРО және т.б. социалистік мемлекеттермен қатынасының
Таяу Шығысқа колониалдық тәуелділіктің жаңа формасын мәжбүрлеп беру
АҚШ Ирактың Кеңес Одағымен байланысын нашарлату үшін оның
АҚШ әскери блоктар туралы идеяны дамытқысы келгені соншалық,
Египет болса, 1955 жылы құрылған Бағдад пактісіне кіруден
Сонымен, 1952 жылы Египетте корольдік режимді құлатқан төңкеріс
Египет революциясының ең басты мақсаты-территорияда шетел үстемдігін жою
Бұл шаралардың барлығы 1956 жылы шілдеде Лондонда Ұлыбританияның
Сонымен, АҚШ-тың Суэц каналын бақылайтын халықаралық ұйымды құру
Оның жалғасы 1956 жылы қазан-қараша айларында Египетке қарсы
Израиль осы интервенцияға қатысқаны үшін Синайдың көп бөлігімен
Израиль операциясы “Кадеш” (“Тазалау”) деген құпия атқа ие
Жоғары айтылғандай, АҚШ 1956 жылы Египетке қарсы ешқандай
Вашингтон басынан бастап-ақ Египетке қарсы агрессияны қолдады. Американың
Әрине, үш мемлекттің Египетке басып кіруін дүниежүзілік қауымдастық
Агрессияға Израильдің қатысуы оның мынадай мүдделерін білдірді:
1) Израиль Египет, Иордания, Сирия және Ирактың антиизраильдік
2) Израиль палестиналықтардың Газа секторы мен Синай жарты
Ал, тек әскери жағынан Израильдің мақсаттары мынадай болды:
1) Ең қысқа мерзімде Суэц каналына қол жеткізу
2) Синай жартыаралының оңтүстігін қолға түсіру және Акаба
Әрине, Египет әскерлеріне қарағанда агрессорлар барлық жағынан күшті
1956 жылы 29 қазанда Израильдің әуе-десант бригадасы мен
Негізінен операциялар 31 қазанда басталған болатын. Алғашқы үш
Араб мемлекеттерінің барлығы дерлік Англия және Франциямен дипломатиялық
5 қарашада интервенттер десанттарын Египет территориясына әкеле бастады.
6 қарашада француз әскерлері Порт-Фуадты, Порт-Саидты қолына түсірді.
Агрессордың мұндай әрекеттерін тоқтату керек болды, сөйтіп бұл
Сонымен бірге, осы соғыстың нәтижесінде Египет президенті сыртқы
АҚШ соғысқа араласпады десек те, ол үштік агрессияны
1957 жылы 5 қаңтарда АҚШ президенті Дуайт Эйзенхауэр
“Эйзенхауэр доктринасы” “күш вакуумын толтыру” деген атқа
“Эйзенхауэр доктринасын” “араб елдерінің ішкі саясатына ашық араласу”,
Сонымен, “Эйзенхауэр доктринасына” қарсы Совет үкіметі 1957 жылы
1) Бейбітшілікті сақтау үшін дау тыдырған мәселелерді тек
2) Таяу және Орта Шығыс мемлекеттерінің ішкі істеріне
3) Ұлы державалар қатысуымен құрылған әскери блоктарға бұл
4) Таяу және Орта Шығыс елдеріндегі шетел базаларын
5) Бұл мемлекеттерге қару-жарақ жеткізуден өзара келісіп, бас
6) Таяу және Орта Шығыс елдерінің әскери, саяси
Осындай фактілердің нәтижесінде Таяу Шығыс аймағы 1956-1957 жылдары
Араб-израиль соғысының нәтижесінде көптеген араб елдерінде ұлт-азаттық қозғалыстар
Операциялардың осындай романтикалық атауы шын мәніндегі әрекеттерге сәйкес
Англия мен Америка Ливан мен Иорданияның ішкі істеріне
Алайда, 21 тамызда БҰҰ 10 араб мемлекеттері ұсынған
Қорытынды
Сонымен, өкінішке орай, бұл проблеманы шешу әлі де
Сондықтан, бейбіт араб-израиль қатынастары көбісі ойлайтындай, соншалықты алыс
Сонғы уақытта көбейіп кеткен ислам фундаменталистері де бір
Израиль де осыған ұқсас жағдай қалптастырды, яғни Иордан
Жалпы осы Таяу Шығыс мәселесі пайда болғалы бері
Осы екі мәселе шешілсе, Таяу Шығыс аймағында бейбітшілік
Ал, осы жерде біраз біздің мемлекетімізбен байланыстырсақ, халықаралық
Қазіргі таңда ғаламдану, халықаралық терроризм, мемлекеттер арасындағы конфликтілер
Қорытындымды Палестинаның ұлттық қозғалысының көрнекті қайраткері Абу Мазеннің
Сілтемелер
1. Демченко П. “Арабский Восток в час испытаний”,
2. Михайлов Г. “Западный берег реки Иордан и
3. Осы жерде
4. Поцхверия Б., Орлов А. “Международные отношения на
5. Сол жерде, стр.181
6. A.Sayegh “The arab-Іsraelі conflіct”, р.22
7. Дмитриев Е., Ладейкин В. Путь к миру
8. . Михайлов Г. “Западный берег реки Иордан
9. Пырлин Е. “Трудный и долгий путь к
10. Поцхверия Б., Орлов А. “Международные отношения на
11. Демченко П. “Там, за рекой”, стр.15
12. Пырлин Е. “Трудный и долгий путь к
13. Демченко П. “Арабский Восток в час испытаний”,
14. Медведко Л. “Мины под оливами”, стр.19
15. Пырлин Е. “100 лет противоборства”, стр.58
16. . Медведко Л. “Мины под оливами”, стр.20
17. “Foreіgn affaіrs” march-aprіl 2004, р.8
18. Пырлин Е. “Трудный и долгий путь к
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1. Алестин Ф. “Палестина в петле сионизма. Преступника.
2. Агарышев А. “Булатные струны”. М., “Молодая гвардия”,
3. Демченко П. “Арабский Восток в час испытаний”.
4. Димтриев Е., Ладейкин В. “Путь к миру
5. Дмитриев Е. “Палестинская трагедия”. М., “Международные отношения”,
6. Леонидов А. “За кулисами Израильской политики”. М.,
7. Медведко Л. “...Этот бурлящий Ближний Восток”. М.,
8. Медведко Л. “Мины под оливами”. М., “Воениздат”,
9.Михайлов Г. “Западный берег реки Иордан и Сектор
10. “Актуальные проблемы стран Ближнего и Среднего Востока”,
11. Поцхверия Б., Орлов А. Международные отношения на
12.Примаков Е. “Анатомия ближневосточного конфликта”. М., “Мысль”, 1978.
13. Примаков Е., Арутюнов Р. “Поучительный урок”. М.,
14. Пырлин Е. “100 лет противоборства”. М.,” РОССПЭН”,
15.Пырлин Е. “Трудный и долгий путь к миру”.
16. Стефанкин В. “На службе агрессии”. Киев, “Издательство
17. Черчилль Р. и У. “Шестидневная война”
18. Шумов С., Андреев а. “История Ближнего Востока”.
19. Всемирная история том XІ, XІІ
20. Трошин Ю. “История стран Азии и Африкм
21. Газета “Правда” 1947 октябрь-ноябрь
22.Газета “Известия” 1960 январь
23.The World Book Encyclopedіa. Volume 15.
24. The World Book Encyclopedіa. Volume 10.
25. Encyclopedіa of US Foreіgn Relatіons Volume 2.
26. Encyclopedіa of US Foreіgn Relatіons Volume 3.
27.Foreіgn Affaіrs march-aprіl 2004 №2.
28.Журнал Международная жизнь 1999 №1.
29. Журнал Международная жизнь 1999 №4
2.2 “6 күндік соғыс”: пайда болуы, жүрісі нәтижесі.
1958 жылы Ливан мен Иорданияға қарсы ағылшын-американ қарулы
Ол кезде әлемдік аренада күштер арасалмағы социализм жағында
Империалистер үнемі экспансионистік, агрессивті және колониалдық мақсаттары бар
Сионистердің басқа мемлекеттерден еврейлерді көшіру саясаты нәтижесінде Израильдегі
Ал, 1946 жылдан 1956 жылға дейінгі Израильге Американың
Әрине, осының нәтижесінде Израиль әскерлері 1967 жылы 1956
Батыс жағы Израильдің араб мемлекеттеріне қарсы агрессиясын жоспарлап
Енді Израиль ролінің біршама өзгеруіне байланысты, яғни оның
Батыс құрған Израильдің әскери машинасын империалистер арабтардың прогрессивті
Израильдің агрессияны бастаудағы мақсаты-арабтардың прогрессивті режимдерін жойып, территорияларын
Кейбір тарихшылардың айтуы бойынша, Израиль алдымен Египетке соққы
1) Соғыс тек қарсыластың территориясында жүргізілуі керек. Ол
2) Соғыс мүмкіндігінше кенеттен болу керек. Нәтижеге көп
3) Әскердің негізгі күші шешуші бағытта шоғырлануы керек,
4) Мақсаттарына жетуде негізгі рольді бронетанктік бөлімдер, әуе
1967 жылы сәуір айының аяғында премьер-министр Эшкол Израиль
Агрессияны бастаудың алдында Израиль араб мемлекеттерінің қарулы күштері
Сонымен, барлығын біліп алған Израиль өзінің антиарабтық құпия
Ағылшын әскери тарихшысы О’Бэлланс: “Израиль АҚШ оған қарсы
Бірақ, Франция мүмкін Суэц дағдарысын есепке алып, бұл
Әрине, АҚШ-қа сенген Израиль Франция президентінің сөзіне құлақ
Маусым соғысының алдындағы айлары Израиль мен оның араб
Шынында да, 1967 жылдың сәуірінде Израиль әскерлері Сирияға
Ал, 12 мамырда Кеңес Одағы Насерді Сирия мен
15 мамырда египеттіктер Каир арқылы өз әскерлерін Синай
16 мамырда Египет әскері генштабының басшысы М.Фавзи Таяу
Рихиеден телеграмманы алған БҰҰ Бас Секретарі У Тан
Кейбір зерттеушілердің пікірінше, У Танның мұндай жауабы алдын-ала
Көпшілігі мұндай шешімді сынады, себебі Египеттің осындай өтінішін
Сонымен, БҰҰ әскерлері әйтеуір кетті. Енді 22 мамырда
Тиран шығанағы мен Акаба бұғазының жабылуын Израиль үкіметі
1) 1967 жылы наурызда Египет шығанақтағы кеме қатынастарының
2) Порт-Эйлат арқылы Израильдің сыртқы сауда айналымының тек
3) 28 мамырда өткен пресс-конференцияда президент Насер
Египет Тиранның шығысы мен Акаба бұғазын жабуының себебін
Совет Үкіметі Египеттің Тиран мен Акабаны жабуына ешқандай
Ал, АҚШ-тың позициясын 1967 жылы 23 мамырда президент
Бұл жерде енді У Тан өзінің 3 пункттан
1) Египеттің бұғазды блокадалау туралы ұсынысын тексеру үшін
2)Акаба бұғазын пайдаланушы басқа мемлекеттерден де Израильге қандай
3) Тиран шығанағы мен Акаба бұғазы арқылы өтетін
Бұл жоспармен У Тан Каирға ұшып келеді. Президент
АҚШ қолдауымен Израильдің соғысты бастауға бел бууы У
Ал, 1965 жылдары Израиль агрессиясын жоспарлап, оны басқа
Палестина мәселесінің әділетті шешілуі барлық арабтарға ортақ маңызды
Бургибаның жасаған мәлімдемесі араб әлемінде айыпталды. Арабтар Израильмен
АҚШ болса, Тунис президентін қолағандай болды. Оның айтуы
Сонымен, Бургибаның позициясы бойынша, араб-израиль конфликтісі басқа кез-келген
Израильде Бургибаның инициативасына бірден жауап бермеді, Бірнеше аптадан
Насердің бұл жоспарды қолдаған-қолдамағаны ешқайда жазылмаған. Алайда, Бургибаның
Сонымен, Бургибаның компромисті жоспары аяқсыз қалды, ал 1965
1967 жылы 30 мамырда болған жағдайды Израиль арабтардың
Ал, Израильде ақпанның аяғында қорғаныс министрі болып генерал
Маусымның 3-нен 4-не қараған түні Израиль кабинетінің жиналысы
Сөйтіп, 1967 жылы 5 маусымда таңертең Египетке қарсы
Соғысты бастамас бұрын, еврейлер жағы арабтардың назарын басқа
Әуеде толық билікті алғаннан кейін Израиль енді құрлықта
Әрине, Израиль бұл соғысты да жеңді, бұл оның
Бұл соғыста Израиль күтпеген жерден шабуыл жасап, соның
Не десек те, алдыңғы соғысқа қарағанда бұл соғыста
Сонымен, осыншама артықшылықтары бар Египет неліктен жеңіліп қалды
Соғыстың алғашқы күнінде Египет әскерлері мен қаруларының көбісін
АҚШ жағы “Әскери қимылдарды тоқтату үшін барлығын жасаймыз”,-деп
БҰҰ да халықаралық бейбітшілікті сақтайтын ұйым ретінде бұл
Кеңес Одағы арабтар жағында болғандықтан, Израильді бірнеше рет
“6 күндік” соғыс нәтижесінде Израиль өзіне Синай жартыаралын,
Яғни, Кеңес Одағының ролі төмендеді және ол факт
БҰҰ конфликтілерді реттейтін халықаралық ұйым болса да, көп
16 маусымда БҰҰ-ның мұндай жиналысты шақыруына әр түрлі
Кеңес Одағы атынан осы БҰҰ-ның бесінші төтенше сессиясына
Әрине бұл жиналыста әр мемлекет немесе мемлекеттер тобы
1) Израильдің агрессиясын айыптау;
2) Израиль әскерлерінің шығарылуын талап ету;
3) Израильдің көрші араб елдеріне жасаған шығындарын төлеуді
4) Израиль агрессиясының нәтижелерін жою үшін Қауіпсіздік Кеңесінің
Ал, 20 меусымда АҚШ та резолюцияның өз жобасын
1) Израиль мен араб елдері арасында тұрақты және
2) Таяу Шығыс аймағындағы халықаралық су жолдарынан еркін
3) Босқындар мәселесін шешу;
4) Таяу Шығысқа қару-жарақтың әкелінуін тіркеу мен шектеу;
5) Барлық суверенді мемлекеттердің қауіпсіз және бейбіт қатар
Бұл ұсыныстар өте ақылды және орынды екендігі көрініп
Осындай сипаттағы ұсыныстар көптеп айтылды, сөйтіп нәтижесінде ең
Кеңес Одағы өз жобасын Бас Ассамблеяға тапсырған күні
1) Таяу Шығыстағы әр мемлекеттің өмір сүру құқықтары
2) Босқындар мәселесін әділетті шешу үшін арабтар мен
3) Таяу Шығыс аймағындағы халықаралық су жолдарында барлық
4) Таяу Шығыстағы қару жарысын тоқтатуда әр мемлекет
5) Таяу Шығыс мемлекеттерінің саяси тәуелсіздігі мен территориялық
Джонсонның айтуы бойынша, конфликттегі екі жақ бейбітшілікте де
Джонсонның жасаған ұсынысында “әскерлер шығарылуы тиіс” деген бір
1) Израильдің көршілес жатқан үш араб мемлекеттеріне жасаған
2) Израиль жаулап алған территорияларын өз қолында ұстау
30 маусымда Бас Ассамблеяда ұсынылған жобаларды талқылап, ішінде
Нәтижесінде Бас Ассамблеяның бесінші төтенше сессиясында тек 2
1) Бесінші төтенше сессияның нәтижелерін Қауіпсіздік Кеңесіне беріп,
2) Бесінші төтенше арнайы сессияның отырысын тоқтата тұруды
Сонымен, бесінші сессия нәтижесіз аяқталса да, ол территорияларды
Ал енді, соғыс алдындағы және соғыстан кейінгі Палестинада
Сонымен, араб әлеміндегі осындай даму Палестина мәселесін арабаралық
Араб әлеміндегі ең күшті мемлекет Египет болса да,
Таяу Шығыс проблемаларының барлығына дерлік мұнай “араласқан”, яғни
Мұнай-экономиканың негізі және бұл-аксиома. Сондықтан да “6 күндік
6 маусымда Алжир мен Кувейт АҚШ пен Ұлыбританияға
Бірақ, мұндай шешімдер ұзақ жалғасқан жоқ, себебі ол
Бұл мәселені араб елдері басшыларының жиналысында талқыға салды.
Сонымен, Хартум жиналысында Израиль жаулап алған территориялар проблемасын
Осылайша, 3 мұнай өндіруші ел-Сауд Аравиясы, Кувейт және
Осыдан біз араб елдерінің саналарының өскенін байқаймыз, себебі
Ал, Насердің Таяу Шығыс мәселесіне реалистік тұрғыда қарауы
1967 жылдың тамыз және қараша айлары дипломатиялық белсенділігімен
Қазан айының аяғында Қауіпсіздік Кеңесінде Таяу Шығыстағы жағдайға
Сөйтіп, Қауіпсіздік Кеңесіндегі консультациялар нәтижесінде 1967 жылы 22
242 қарарда мынадай мәселелер қарастырылды:
1) Соғыс жолымен территорияларды алуға болмайды және Таяу
2) Таяу Шығыс аймағындағы барлық мемлкеттердің суверенитетін, территориялық
3) БҰҰ-ның Бас Секретаріне Таяу Шығыста бейбітшілікті орнату
4) Босқындар мәселесін әділетті шешу.
Бірақ, онда Палестинадағы араб халқының заңды ұлттық құқықтары
Сонда да оған барлығының дауыс беруі қарардың көп
Израиль болса, көп уақыт бойы бұл қарармен келіспеді,
Бірақ та, 242 қарардың бір маңызды жері-Таяу Шығыс
Египет болса, бұл қарарды қолдады және оның барлық
Египеттің 242 қарарды толық қолдайтыны араб мемлекеттерінің көбісінде
Бірақ, көптеген мемлекеттерде, тіпті араб әлемінде алғашқы позицияларға
Мұндай пікірлердің болуы сөзсіз заңды. Бірақ, ол 242
БҰҰ-ның 242 қарары өте ұзақ жылдар бойы талқыланды
Сонымен, біз оның біраз кемшіліктерін айтсақ та, ол
Егер бұрын Палестинаның араб халқы тек босқын-халық деп
Уақыт өте, дүниежүзілік қауымдастық Таяу Шығыста болып жатқан
- Палестина мәселесі Таяу Шығыс конфликтісінің ең маңызды
- Таяу Шығыс аймағында тұрақты бейбітшілікті сақтау Палестина
- 1967 жылғы соғыс көп жағдайда палестиналықтардың құқықтарын
- Палестинаны азат ету ұйымы араб халқының жалғыз
- Палестиналықтардың күресі еврейлерге қарсы емес, сионизмнің экспансионистік
1967 жылы Израиль әскерлері оккупациялаған Палестинаның территориялары Палестина
Сонымен, не десек те, 1967 жылы болған оқиға
БҰҰ көптеген қарарлары мен жиналыстарын осы мәселеге арнады.
1) Палестина халқының Отанына деген заңды құқықтары қанағаттандырылуы
2) Израиль 1967 жылы жаулап, қолында ұстап келе
3) Таяу Шығыс аймағының барлық мемлекеттерінің, Израиль мемлекетімен
Бірақ, әрине бұның барлығын жүзеге асыруда ең алдымен
1967 жылы желтоқсанда Варшавада Европалық социалистік мемлекеттердің сыртқы
1) Конференцияның социалистік мүшелерімен келісетінін білдіретін социалистік мемлекет
2) Күннен-күнге күшейіп келе жатқан қосылмау қозғалысы лидерінің
Біреулер Таяу Шығысқа арнайы өкіл болып тағайындалған Яррингтің
Египет пен Иордания “Ярринг формуласымен” келісті, бірақ Израиль
Ярринг бірнеше рет мемлекеттердің ресми өкілдерімен кездесіп, олардың
Ал, 1968 жылы 8 қазанда Бас Ассамблеяның 13-сессиясында
242 қарардың негізінде қалыптасқан үлкен және маңызды халықаралық
АҚШ пен Ұлыбритания оны қолдамайтын жауап қайтарса да,
Бұл жоба құлап қалғаннан кейін, Кеңес үкіметі жаңа
1) Израиль және араб мемлекеттері 242 қарарды жүзеге
2) Соғыс жолымен территорияларды жауламау және аймақта тұрақты
3) Араб мемлекеттері мен Израиль арасындағы шекаралар 1967
4) Израиль әскерлері шығарылуы керек;
5) Келешек араб-израиль шекаралары Қауіпсіздік Кеңесінің шешімімен және
6) Келешек араб-израиль шекараларының екі жағына демилитацияланған аймақтарды
7) Египет рұқсатымен БҰҰ әскерлерін Газа секторы мен
8) Тиран бұғазы, Акаба шығанағы және Суэц каналында
9) Израиль БҰҰ-ның босқындарға байланысты шешімін жүзеге асыру
Негізгі пункттерді оқығаннан кейін-ақ оның шындықтан алысқа ауытқып
Сол кезде Америка жағы да оған өз үлесін
Біріншіден, ол палестиналықтардың Израильге қарсы әскери әрекеттер жасау
Екіншіден, екі жақ, яғни араб және Израиль жағы
Үшіншіден, Палестина босқындарының мәселесі. Оны шешу үшін Америка
Вашингтон өзі бұл документті “Совет-американ біріккен жұмыс документі”
1969 жылы желтоқсанда американ жағы өзінің “Роджерс жоспарын”
АҚШ-тың “Роджерс жоспарын” оның Израильмен өте тығыз қатынаста
“Роджерс жоспары” араб елдерінде ұстамды-сақ сипатта, ал Израильде
1) Бұл жоспар конфликтідегі екі жаққа ешқандай алдын-ала
2) Бұл жоспарда Израильдің қауіпсіздік қажеттіліктері мүлдем ескерілмеді.
Ал, ол кезде Таяу Шығыстағы конфликт тоқтамай, күн
1970 жылдың 23 шілдесінде Роджерс арабтар мен Израильге
- Израиль мен Египеттің ең болмаса белгілі бір
- Израиль мен Египет (сонымен қатар Израиль мен
а) Олар 242 қарарды қабылдап, оның барлық бөлімдерін
ә) Келіссөздердің мақсаты тұрақты, әрі әділетті бейбітшілікті қалыптастыру
б) 242 қарарда көрсетілгендей, келісімге келу үшін екі
Американың бұл идеясын Египет үкіметі жақсы қарсы алды.
Шынында да бұның жаңа деп айтатындай жерлері болмады.
Г.Меир болса, алғашында АҚШ-тың ұсыныстарын негативті қабылдады, бірақ
Совет жағы Египеттің Роджерс жоспарымен оңай келіскенін көріп,
Ал, келісім күшіне енгеннен соң бірнеше күн өте
Египет жағы өзінің сыртқы істер министрі Д.Бергусқа, яғни
1) АҚШ-тың Египет жасаған бұзушылықтары туралы жалған Израиль
2) БАР әскери әрекеттерді тоқтату келісіміне қайшы келетін
3) БАР АҚШ-ты Израильдің келісімге қарсы жасаған әрекеттері
4) БАР АҚШ-ты өзінің соғысты тоқтату шартын бұзғандығы
Ол кезде тіпті Египет, Сирия және Израильдің қарулы
Қорытынды
Сонымен, өкінішке орай, бұл проблеманы шешу әлі де
Сондықтан, бейбіт араб-израиль қатынастары көбісі ойлайтындай, соншалықты алыс
Сонғы уақытта көбейіп кеткен ислам фундаменталистері де бір
Израиль де осыған ұқсас жағдай қалптастырды, яғни Иордан
Жалпы осы Таяу Шығыс мәселесі пайда болғалы бері
Осы екі мәселе шешілсе, Таяу Шығыс аймағында бейбітшілік
Ал, осы жерде біраз біздің мемлекетімізбен байланыстырсақ, халықаралық
Қазіргі таңда ғаламдану, халықаралық терроризм, мемлекеттер арасындағы конфликтілер
Қорытындымды Палестинаның ұлттық қозғалысының көрнекті қайраткері Абу Мазеннің
Сілтемелер
1. Демченко П. “Арабский Восток в час испытаний”,
2. Михайлов Г. “Западный берег реки Иордан и
3. Осы жерде
4. Поцхверия Б., Орлов А. “Международные отношения на
5. Сол жерде, стр.181
6. A.Sayegh “The arab-Іsraelі conflіct”, р.22
7. Дмитриев Е., Ладейкин В. Путь к миру
8. . Михайлов Г. “Западный берег реки Иордан
9. Пырлин Е. “Трудный и долгий путь к
10. Поцхверия Б., Орлов А. “Международные отношения на
11. Демченко П. “Там, за рекой”, стр.15
12. Пырлин Е. “Трудный и долгий путь к
13. Демченко П. “Арабский Восток в час испытаний”,
14. Медведко Л. “Мины под оливами”, стр.19
15. Пырлин Е. “100 лет противоборства”, стр.58
16. . Медведко Л. “Мины под оливами”, стр.20
17. “Foreіgn affaіrs” march-aprіl 2004, р.8
18. Пырлин Е. “Трудный и долгий путь к
19. “Mііdle East Journal” №2 sprіng 1988 p.233
20. Пырлин Е. “100 лет противоборства”, стр.67
21. Медведко Л. “Мины под оливами”, стр.38
22. “Encyclopedіa of U.S. Foreіgn Relatіons” Volume 3
23. Михайлов Г. “Западный берег реки Иордан и
24. Назарбаев Н. “Қазақстан 2030”, 78б.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1. Алестин Ф. “Палестина в петле сионизма. Преступника.
2. Агарышев А. “Булатные струны”. М., “Молодая гвардия”,
3. Демченко П. “Арабский Восток в час испытаний”.
4. Димтриев Е., Ладейкин В. “Путь к миру
5. Дмитриев Е. “Палестинская трагедия”. М., “Международные отношения”,
6. Леонидов А. “За кулисами Израильской политики”. М.,
7. Медведко Л. “...Этот бурлящий Ближний Восток”. М.,
8. Медведко Л. “Мины под оливами”. М., “Воениздат”,
9.Михайлов Г. “Западный берег реки Иордан и Сектор
10. “Актуальные проблемы стран Ближнего и Среднего Востока”,
11. Поцхверия Б., Орлов А. Международные отношения на
12.Примаков Е. “Анатомия ближневосточного конфликта”. М., “Мысль”, 1978.
13. Примаков Е., Арутюнов Р. “Поучительный урок”. М.,
14. Пырлин Е. “100 лет противоборства”. М.,” РОССПЭН”,
15.Пырлин Е. “Трудный и долгий путь к миру”.
16. Стефанкин В. “На службе агрессии”. Киев, “Издательство
17. Черчилль Р. и У. “Шестидневная война”
18. Шумов С., Андреев а. “История Ближнего Востока”.
19. Всемирная история том XІ, XІІ
20. Трошин Ю. “История стран Азии и Африкм
21. Газета “Правда” 1947 октябрь-ноябрь
22.Газета “Известия” 1960 январь
23.The World Book Encyclopedіa. Volume 15.
24. The World Book Encyclopedіa. Volume 10.
25. Encyclopedіa of US Foreіgn Relatіons Volume 2.
26. Encyclopedіa of US Foreіgn Relatіons Volume 3.
27.Foreіgn Affaіrs march-aprіl 2004 №2.
28.Журнал Международная жизнь 1999 №1.
29. Журнал Международная жизнь 1999 №4.
( Сионизм-ұлттық идеологияның бір түрі.Оның идеясы-барлық еврейлерді олардың
( Мандат (лат. mandatum)-1) өкілдік, 2) тапсырма, 3)
( Стаус-кво (лат. status quo)-белгілі бір уақыт аралығында
( ФАТХ-араб тілінде бұл ұйымның (яғни Палестинаны азат
( Агрессия (лат. aggressio-шабуыл жасау)-бір мемлекеттің басқа бір
( Казус белли (лат. casus belli-соғысуға сылтау)-мемлекеттер арасындағы
5
Бүкіл Палестина территориясын қамтитын жылдам түрде еврей мемлекетін құру
Палестинаға еврейлердің шексіз қоныс аударуы
Шетелдегі инклюзивті білім берудің деңгейлерін салыстыру
Қазіргі таңдағы халықаралық қатынастардағы Араб - Израиль мәселесі
Таяу Шығыстағы саяси дағдарыс
Еуропадағы терроризмнің таралуының себептері
Саяси экстремизм мен терроризмнің пайда болуының тарихи алғышарттары
Араб - Израиль соғысы
Шет елдердеге инклюзивті білім беру
Таяу Шығыстағы қақтығыстарды шешу перспективалары