Инвестициялардың экономикалық мәні

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Экономика және бизнес факультеті
Макро-микроэкономика кафедрасы
БІТІРУ ЖҰМЫСЫ
Тақырыбы: Инвестицияны бағалаудың қаржылық-экономикалық модельдері
Орындаған
4 курс студенті
Ғылыми жетекші
э.ғ.к., доцент
Норма бақылаушы
Қорғауға жіберілді
кафедра меңгерушісі
Алматы, 2005
ЖОСПАРЫ
КІРІСПЕ.......................................................................................................
І ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ...............................
1.1 Инвестициялардың мазмұны, ұғымы және оның жіктелуі...................
1.2 Инвестициялардың экономикалық мәні...................................................
ІІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ІС – ӘРЕКЕТІҢ БАҒАЛАУ........................................................................................
2.1 Өндірістің инвестициялық мәселелерін талдау.......................................
2.2 Ұлттық экономиканы инвестициялаудың мәселелері...........................
ІІІ Қазақстан Республикасы инвестицияларының іс-әрекетінің дамуының перспективалары.................................
3.1 Экономиканың өнімді өндеу секторын инвестициялаудың
бағыттары...............................................................................................................
3.2 Ұлттық экономиканың иновациялық даму жолындағы іс-әрекетін жетілдіру.................................................................................................................
ҚОРЫТЫНДЫ............................................................................................
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР...........................................................
КІРІСПЕ
Инвестиция — экономиканы дамудың тұрақты және жоғарғы қарқынын қалыптастыруды,
Қазақстан Республикасының заңдары экономиканың барлық саласын инвестициялық тұрғысынан қолдауға
Қазақстан Республикасының экономикасын көтеруде және оны одан әрі дамытуда
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексіне қатысты шаруашылық серіктестігі еншілестікті мойындайды,
Инвестициялардың экономикадағы рөлі мен орны бойынша тікелей инвестициялар ішкі
Инвестициялық процесті басқару Қазақстан экономикалық дамуының тарихи тәжірибесін, сондай-ақ
Қазақстан Республикасы Президентінің тұжырымдауынша халқының жан басына шакқандағы тікелей
Инвестицияны дамытуда кәсіпорындарды қаржыландыратын және ұзақ мерзімге несие беретін
Қаржылық инвестициялар инвесторлар үшін ішкі және сыртқы инвестициялар жағдайында
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында (Астана,
«Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында. Біз
экономикасын құрдық.
Экономиканы түпкілікті реформалауға бағыт ұстап, біз қысқа мерзімнің ішінде
Егер осыдан он жыл бұрын жан басына шаққандағы жалпы
Қазақстан қазіргі әлемде. Біздің сыртқы саясаттағы басымдықтарымыз. Біздің басымдықтарымыз
Ресей, Қытай, АҚШ, Еуропалық Одақпен ынтымақтастықты дамыту басым бағыттар
Қазақстанның қауіпсіздігін қамтамасыз ету және ел ішіндегі реформаларға қолайлы
Осыдан бір ай бұрын Мәскеуде қол қойылған Қазақстан мен
Осылайша біз соңғы жылдары ұзына бойы 14 мың километрден
Біз стратегиялық тұрғыдан Қазақстанның мүдделері толығымен ескерілген жағдайда Бүкіләлемдік
Қазақстан Шанхай Ынтымақтастық Ұйымына, ТМД, ЕурАзЭҚ-ті реформалауға, БЭК-ті құру
Біздің еліміз үшін барлық бағыттар бойынша ЕҚЫҰ-мен бұрынғысынша іс-қимыл
Қазақстанның әлемде қуатты экономикасы бар әрі халықаралық қоғамдастықтағы тұғыры
І ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Инвестициялардың экономикалық мәні
Инвестиция — экономикалық стратегияның маңызды элементі. Қазіргі экономика жүйесін
Қазақстан экономикасының қазіргі жағдайы негізгі капиталды қайта құру процесінің
Бүгінгі танда республикамызда экономикалық тұрақты өсімнің көзі ретінде инвестициялық
Ішкі қаржы ресурстарының жетіспеушілігіне байланысты мемлекеттің экономикалық саясатында шетел
Инвестиция жалпы ұлттық өнім өндірісіне жұмсалатын табыстардың маңызды бөлігін
Қазақстан Республикасының үкіметі басты назарды инвестицияның сапасына бөлу қажет
Елімізде минералды-шикізар ресурстарына бай аймақтарда капиталды қажет ететін кен
Инвестициялар өндірістік ақпаратты жаңартып қайта құрып, жаңа өндіріс пен
Нәтижесінде шетел инвестициясын мақсатты бағытталған әсері Қазақстанда құрылымдық саясат
Қазіргі таңда өндіріс пен қызмет көрсетулер сфераларының дамуында және
Қызмет көрсету сфераларындағы инвестицияның ролі, ол сол қызметті көрсету
Өндіріс пен әлеуметтік салаларды жеткіліксіз қаржыландыру, оның материалдық -
Инвестицияның жоғарғы қарқынмен дамуының халықтың әл-аухатына тікелей әсері мол.
Инвестиция - бұл шығын жиынтығы, өнеркәсіп, құрылыс, ауыл шаруашылық
Инвестиция көздері болып жаңа құрылған құн немесе басқаша айтқанда
Инвестиция өзінің бағыттары немесе сатып алу мақсаты бойынша қаржы
Қаржы инвестиция - бұл құнды қағаздарға жұмсалынған қаржылар.
Нақты инвестиция - өнеркәсіптің негізгі капиталына және материалдық-өндірістік қорлар
Технологиялық құрылым инвестициясы шығын мен негізгі капиталдың актив элементтері
Қаржы инвестициясы келесі категорияларда иелену мерзіміне байланысты жіктеледі:
• қысқа мерзімді несие – 1 жылға дейін иелену;
• ұзақ мерзімді инвестиция - иелену мерзімі 1 жылдан
Қаржылық инвестицияны сатып алған кезде, ол оны сату құнымен,
Қаржылық инвестиция құны бойынша сатып алуға проценттер, дивиденттер, сатып
Сатып алу құны мен құнды-құнды қағаздар инвестициясын өтеу құны
Қысқа мерзімді инвестиция бухгалтерлік баланста есептелінеді: ағымдағы құны, сатып
Егер қысқа мерзімді қаржы инвестициясы сатып алу құны мен
Кіріс немесе шығын қысқа мерзімді қаржы инвестициясының ағымдағы құны
Ұзақ мерзімді қаржы инвестициясы бухгалтерлік баланста: қайта бағалау есебінің
Ұзақ мерзімді қаржы инвестициясын қайта бағалау үшін қайта бағалау
Ұзақ мерзімді қаржы инвестициясынын қайта бағалау сомасына меншік капиталын
Инвесторланған субъектісі инвестордың үлес мөлшері мен қауіптің алуан түрлеріне
Қаржы инвестициясының істен шығуында сатудан алынған кіріспен баланстық құн,
Ұзақ мерзімді қаржы инвестициясын қысқа мерзімдіге аударуға байланысты:
• егер қысқа мерзімді қаржы инвестициясы сатып алу мен
• баланстық сома, егер қысқа мерзімді қаржы инвестициясы ағымдағы
Қайта бағалаудың ерте енгізілген сомасы бұл инвестиция бойынша кіріс
Керісінше, ұзақ мерзімді категорияға қысқа мерзімді қаржы инвестициясын аудару:
• сатып алу мен ағымдағы құны арзан баға бойынша;
• ағымдағы құн, егер олар ертедегі осы құн бойынша
Кіріске: қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді қаржы инвестициясы бойынша
Инвестицияның тиімділігі актив элементтері үлесі өскен жағдайда артады.
Инвестициялар - экономика дамуының қарқынын орнықты және жоғары қамтамасыз
Шетел инвестициялары - бұл мүліктік инвестицияның барлық түрі және
Қазақстан Республикасының шетел инвесторлары ретінде: шетелдік заңды тұлға, шетел
ҚР территориясында:
• шетел кәсіпорындары - шетел қатысуымен жасалған кәсіпорын, ҚР
• бірлескен кәсіпорын - шетел қатысуымен жасалған кәсіпорын, ҚР
Шетел инвестицияларының есебі синтетикалық шотта ішкі инвестицияның аналитикалық есебінде
Еншілестік инвестициясына есеп беру, тәуелді және бірлесіп бақыланған шаруашылық
Инвестиция есебі 14 бөлімде "Инвестиция" жүргізіледі, оған қоса келесі
Берілген өнімнің шоттары бірлесіп бақыланатын заңды тұлға, еншілес, тәуелді
141-144 шоттар активті, күрделі болып табылады. Аналитикалық есеп инвестицияланған
Инвестиция есебінде келесі әдістер қолданылады:
Үлес қосу әдісі - әдіс есебі, тәуелді шаруашылық серіктестігінін
Кіріс сияқты қаржы - шаруашылық қызмет қорытындысы туралы есеп
Таза шығын үлесі мен таза кіріс үлесі тең болған
Құн әдісі - есептеу әдісі, инвестицияны сатып алу мезетінде
Инвестиция сатып алу құн әдісі бойынша есептеледі, инвестицияланған кәсіпорын
Күрделі шектеулер қоятын себептер санына келесілер қатысты дивиденттер үлестірме
Тәуелді шаруашылық серіктестігі шоғырландырма қаржы есептемесі үлес қосу әдісі
Қабылданған саяси есеп ұзақ мерзімді инвестиция есебі бойынша қатысты
Бөлек қаржы есептемесін құрушы, инвесторлар, өз инвестицияларының тәуелді шаруашылық
Шоғырландырма қаржы есептемесі инвестордың қаржы есептемесін құрмайды, сондықтан олар:
Қаржы инвестициясы есебі. Қаржы инвестиция есебі 40 бөлім Қаржы
401-403 шоттар активті, күрделі, негізгі. Дебет бойынша бұл шоттар
Қаржы инвестиция шоты бойынша аналитикалық есеп түрлері: түрі мен
401 шоты Акциялар басқа кәсіпорын, банк және тағы басқалардан
Акция - бұл құнды қағаз, дивиденд түрінде оның иесінің
Акцияны сатып алу кезінде байланыстырылатын (корреспонденцияланған) шот дебеттің 401
402 шотта Облигациялар сатып алу құны бойынша басқа ұқсас
Облигация - бұл тіркелген процент көлемімен оның иесіне атаулы
Облигациялар келесі деректемелерді ұстауы керек: атаулары, фирмалық мазмұндама мен
Облигация сатып алу кезінде дебеттік шоттар 402 Облигация және
Облигацияларды сатып алу мүмкіндігі екіге бөлінеді:
1. Атауға қарағанда құны үлкен
2. Атауға қарағанда құны аз.
Нақты мен атау құны арасындағы айырмашылық өзара амортизациялануы керек.
Облигацияларды сатып алу кезіндегі атауға қарағанда құн үлкен. Егер
Депозиттік сертификат - депозитті алуда салымшының куәландыру құқығы, ақшалай
Депозиттер - банкке бос ақша қаражатын салу. Мерзімді депозиттерді,
Бона - бұл бөлек мекеме мен кәсіпорын, мемлекеттік қазынашылық
Қазыналық вексельдер - бұл мемлекеттің қысқа мерзімді міндеттеме түрі;
Қазынашылық ноталар - қазынашылық эмиссия тәртібі шығарған ақшаның алуан
Ұсынылған заемдар - белгілі бір процентпен кепілдік бойынша алынған
403 шот бойынша аналитикалық есептін корреспонденцияланған шоты төменде көрсетілген:
Аналитикалық есеп 403 шот бойынша қаржы жұмсау түрлері мен
Инвестицияны түгендеу мен қайта бағалау, есептемеде ашу
Түгендеу жүргізу мемлекеттік және жергілікті заемдар нақты ұзақ мерзімді
Түгендеу кезінде құнды қағаздар (акциялар, облигациялар, чектер, вексельдер, коносаменттер,
Құнды қағаздарды сақтаған кезде кәсіпорын түгендеу бір мезгілде міндеттемелік
Құнды қағаздарды түгендеу бөлек эмитент актіде көрсетілген: аты, сериясы,
Қаржы инвестициясы бейнелеуінен қорытынды инвестиция табады.
Түгендеу кезінде банкротқа ұшыраған немесе өткізілген кәсіпорын инвестициясы шығуы
Инвестицияны қайта бағалау. Ұзақ мерзімді қаржы инвестициясын қайта бағалау
Ұзақ мерзімді бағалауға дейінгі сала өз капиталынын өсуіне қатысты
Ұзақ мерзімді қаржы инвестициясы құны төмендетілуі қайтымсыз болса онда
Төменде инвестицияны қайта бағалау бойынша берілген корреспонденцияланған шоттар кәрсетілген:
Инвестицияны ашу есептемесі. Шаруашылық субъектінің қаржы есептемесін ашу керек:
Кіріске қосылған соманы ашу: процент, роялти, дивиденд, шығыс пен
Инвестициялар деп өнеркәсіптің, құрылыстың, ауыл шаруашылығының және экономиканың басқа
Инвестицияның көзі болып жаңадан қалыптасқан (құрылған) құн немесе таза
Қаржылық инвестиция өзінің пайдалану мерзіміне қарай, қысқа және ұзақ
Инвестиция өзінің арналымы немесе алынған мақсаты бойынша: қаржылық және
Нақты инвестициялар — бұл кәсіпорынның негізгі капиталын және материалдық-өндірістік
Қаржылық инвестициялар — бұл субъектінің табыс алу мақсатында пайдаланатын
Капиталды бағалы қағаздар кәсіпорынды дамыту үшін, оның капиталын (қорын)
Бағалы қағаздар құқығы бойынша кімге жататындығы туралы белгілерін куәландыру
— бағалы қағазды ұсынушыға — құқықтарын орындау үшін, бірақ
— атаулы бағалы қағаздар — белгілі бір адамның
— ордерлік бағалы қағаз — ол ең алғашында иемденушінің
Борыштық бағалы қағаздар пайыздарды (проценттерді) төлеуді және негізгі қарыздың
Инвестициялық бағалы қағаздар эмитент активтерінің бір бөлігін иемденуге құқық
Бағалы қағаздар эмитенттік сипаты бойынша: мемлекеттік (Үкімет пен Ұлттық
Мәмілеге байланысты шығарылатын бағалы қағаздар: фондылық (акциялар, облигациялар) және
Фондылық бағалы қағаздар көптеп шығарылуымен (эмиссиясымен) ерекшеленеді және олар
Саудалық бағалы қағаздар коммерциялық бағытка ие: олар негізінен сауда
Нарықтағы айналыс ерекшеліктеріне байланысты бағалы қағаздарды нарықтық (айналыстағы) және
Нарықта болатын бағалы қағаздар биржалық немесе биржалық емес айналым
Нарықтық емес бағалы қағаздар бір қолдан екінші қолға еркін
Бағалы қағаздар әрекет ететін орыны бойынша ақша нарығының бағалы
Ақша нарығы дегеніміз — қысқа мерзімді бағалы қағаздардың алынуы
Бағалы қағаздар нарықтық капиталдар ретінде бір жылдан астам мерзімге
Бағалы қағаздардың атқаратын ролі бойынша: негізгі (акциялар мен облигациялар),
Бағалы қағаздарды өздерінің алдына қойған міндеті мен мақсатына сәйкес
Инвестор бағалы қағаздар нарығында жұмыс істей жүріп салымдарды тараптандырудың
Қоржындық (портфелдік) инвестициялаудың объектілері ретінде әртүрлі бағалы қағаздар: акциялар,
Қоржынды құрастыру кезінде инвестор келесі факторларды есепке алуы тиіс:
Инвестор инвестициялық мақсатына тәуелді белгілі бір типтерді қалыптастырады. Келесі
Қоржынның бірінші типінің мақсаты өсімді көбіне дивидендтер мен проценттер
Қоржындардың екінші дивидендтерімен проценттер есебінен табыс алу болып табылады.
Ақша нарығының қоржындары (портфелі) капиталды толық сақтау мақсатынан тұрады.
Қоржындардың өсуіне қоржынға енген құрылымдардың өзгерісі мен бағамдары әсет
Қоржын қызмет етуінің уақытына байланысты мерзімі шектелген және мерзімі
Мерзімі шектелген қоржын тек табыс табуға талпында жасап қана
Мүмкіндігінше толықтырылатын, қайтарып алынатын және тұрақты қоржындар ажыратылып көрсетіледі.
Инвестиция — экономиканы дамудың тұрақты және жоғарғы қарқынын қалыптастыруды,
Инвестициялардың мақсаты жаңа технологияларды, алдыңғы қатарлы техниканы және ноу-хауды
Шетелдік инвестициялар Қазақстан Республикасының заңды тұлғаларының жарлық капиталына қатыса
1.2 Инвестициялардың түрі және оларды пайдаланудың
негізгі бағыттары
Мемлекеттер экономикасындағы шетел инвестициялары. "Инвестициялар" түсінігі - көп қырлы
• ең алдымен, инвестициялау жөнінде сөз еткенде, құрал-жабдық, технологиялар
• соңғы кездері бағалы қағаздарды, акцияларды сатып алу жөнінде
• мұндай анықтама бірнеше шектеуші сипатта болады, өйткені кең
• осы процестің әлеуметтік-экономикалық салдары бойынша оны экономиканың дамуын
Экономикада "капитал" түсінігі синоним ретінде қолданылады. Бұл мағынада, халықаралық
Әлемдік аренада капитал әр түрлі институционалдық инвесторлар арқылы екі
- кәсіпкерлік капшпал;
- саудалық капитал.
Кәсіпкерлік капиталдың өзі халық шаруашылығының кез келген саласына салынуы
Салу формалары бағалы қағаздарды немесе мүлікті меншіктену құқығының болуына
Бақылау қызметін жүзеге асырудың толықтығы дәрежесіне байланысты ол екіге
Екінші жағдайда, шетелдік кәсіпорындарды бақылау құқығы едәуір тарылады және
Дегенмен, маңызды айырмашылық төмендегі белгілерде айқын көрініс тапқан: қолданылу
Табыс алу ауқымы бойынша, портфельдік инвестициялар банктік проценттен артық
Елдің ұлттық қауіпсіздігіне төнетін қауіп бойынша ұлттық меншік шетелдік
Бұл әлемдегі миграцияланатын капиталдың теңбе-тең күшеюі арқылы жүріп отырды.
Зерттеулер көрсетіп отырғанындай, инвестициялық ресурстардың ағымын екі себеп ынталандырады:
Осылайша, 1990-1995 жылдары әлемдік экспорт 1,5 есеге өсті, өзгеріссіз
Дамыған елдердің инвестициялық саясатының ерекшеліктері: Ғылыми-техникалық революция жағдайында инвестициялық
Мысалы, егер 1960 жылы тікелей шетелдік инвестициялар көлемі 66
Бұл бәсекелестік күресті қатаң жүргізудің негізі болып табылады. Осы
Халықаралық капитал қозғалысының тарихында аталған кезең былайда ерекшеленеді, яғни
Екінші дүние жүзілік соғыстың алдында Ұлыбритания капиталының ірі экспортеры
АҚШ-тың алдыңғы қатарлы рөлі 60-жылдардың ортасына дейін байқалды, бірақ
Сонымен бірге, соғыстан кейінгі жылдары АҚШ-тың инвестицияландыруының басты формасы
Сөзсіз түрде мынаны атап өту керек, яғни шетелдік жеке
Бұл американдық корпорацияларға, бәсекелестерге қарағанда өте жоғары көрсеткіштерге ие
Енгізілген американдық капитал дамушы елдердің жұмысшылары мен қызметкерлерінің мынандай
АҚШ капиталды шетке шығарудан мынандай экономикалық тиімділік алады, яғни
Біздің ойымызша, шетелдегі американдық кәсіпорындар кешенін АҚШ-тың екінші экономикасы
Импорттық капиталды қабылдау, сонымен бірге оларды тарту стратегиясына деген
Сонымен бірге, Батыс Еуропадағы АҚШ-тың тікелей инвестицияларының аймақтық кесіндісі
Американдық капиталды қолдану жүйесінің салалық палитрасы сан қырлы: коммуникация,
Әлемдік аренада 60-жылдардың соңында күштерді орналастыру күрт өзгерді, ол
Көптеген дамыған елдерде энергия ресурстары болмады да, белгілі бір
70-жылдардың басына қарай көптеген американдық өндірістер Батыс Еуропадағы өз
Сонымен бірге айта кететін жайт, американдық капитал негізінде қүрылған
Капиталдың күшті экспортерларының бірі ретінде Жапония ерекше орын алады,
Соның арасында, Жапонияның өз капиталын орналастырудың негізгі аймақтары -
1985 жылы Жапония мен АҚШ-тың тікелей инвестициялары 10 млрд.
70-жылдардың басына қарай тікелей инвестициялар 725 млрд. $-ға жетті,
1980 жылғы жапондық мысал, ауыл шаруашылығы, мұнай және газ
Шетелдерден капиталдың ағылып келуіндегі түбегейлі өзгеріс 1984 жылы болды,
Капиталдың әлемдік экспортында Батыс Еуропа ерекше орынды алған және
- екінші дүние жүзілік соғысты қаржыландыру;
- Ұлыбритания, Франция, Голландия және Бельгия капиталы ұмтылатын Азия
- Батыс Еуропа интеграциясының күшеюі.
Соғыстың аяқталуы және ықпал ету сферасы батыс-еуропалық капиталдың инвестициялық
Еуропалық Одақ елдеріндегі сыртқы экономикалық қызметті ырықтандыру процесі еуропалық
70-жылдардың ортасынан бастап Еуропаның өнеркәсіптік саясаты
АҚШ-тың, сонымен бірге Жапонияның экономикасы басымды бағыт болып табылады.
Соғыстан кейінгі Еуропада елдердің дамуы әр түрлі жылдамдықтарында болды.
Соғыстан кейін, күйреген Германияға 1948 жылы дамыған мемлекеттердің қатарына
Капиталдың салынған жері бойынша Швейцария мен Голландия едәуір өзгерістерді
80 - 90-жылдарда Канада елеулі инвестор болып отыр, ол
Көптеген шетел фирмаларының жарғылық қорларына канадалық капиталдың қатысуы айқын
Осылайша, әлемнің саяси картасының басым бөлігі Жапония, Батыс Еуропа
Олардың дамуының қазіргі тандағы кезеңінің ерекшелігі мынада: яғни банктік
Бәсекедегі маңызды рөлді 1978 жылғы АҚШ-тың федералдық заңы ойнады.
Мынаны зор сенімділікпен атап өтуге болады, яғни осы заңды
Олардың американдық экономикаға, сонымен қатар, Азия-Тынық мұхиты (АТМ), Шығыс
Дамыған елдердсгі капиталдың халықаралық қозғалысының
құрылымы (млдр.$)
Елдер 1987 ж 1991 ж 1993 ж
шығуы кіруі шығуы кіруі шығуы кіруі
Барлығы: 229 366 550 712,5 1131 1254
Тікелей инве-стициялар 140 127 211 158 225 208
Дамыған елдер 134 113 220 114 129 192
соның ішінде:
АҚШ 27 58 33 22 69 41
Жапония 19 -1 43 2 15 0,2
Ұлыбритания 9 1,5 24 15 13 21
Портфельдік инвестициялар 122 134 320 446 506 669
Дамыған елдер 123 125 307 396,5 495 573
соның ішінде:
АҚШ 5 36 45 53 120 102
Жапония 88 -3 74 110 52 -14
Германия 13,5 12 16 39 25 157
Ұлыбритания -10 34 52 31 141 57
Дамыған елдердегі капиталдын халықаралык қозғаласынын масштабтары мен географиясы (илрд.
Елдер 1983 ж. 1987 ж. 1989 ж. 1991 ж.
Шығуы кіруі шығуы Кіруі шығуы кіруі шығуы кіруі шығуы
Барлығы 229 366 992 1067,5 1103 1167 550 712,5
Дамыған елдер 243 250 886 967 989 1063 481
Соның ішінде:
АҚШ 56 28 71,5 243 45,5 41 51 98
Жапония 46 23 287 203,5 126 213 84 19
Германия 14 23 69 24 316 281 120 69
Ұлыбритания 45,5 39 135 146 139 146 34 46,5
Дамушы елдердің инвестициялық саясаты: 70-жылдардын басында-ақ көптеген экономистер Чили
Осылайша, Чилидегі реформалардың бірінші кезеңі сыртқы саудамен салыстырғанда капитал
Дегенмен, капитал нарығын ырықтандыру жолындағы кейбір қадамдардың болып жатқандығын
Проценттік мөлшерлемелер, банктік депозиттердің шарттары мемлекеттік бақылау шеңберінен шыға
Шетелдік банктер белгілі бір жеңілдетілген шарттарға ие болды және
Саудалық ырықтандыру бірқатар жағдайлар жасағаннан кейін, реформаның екінші кезеңінде
Бірақ өсіп бара жатқан қарыздық міндеттемелер реформалардың осы кезеңінде
Бұрын айтығандай, Чилиде елеулі күрделі салымдарды талап етпейтін модель
Елдің экспорттық саясаты күрделі салымдар қажеттілігінің белгілі құрылымын алдын
Шетел инвесторларды өз капиталын экономиканың кез келген саласына енгізу
Ол елге келетін инвестициялар көлемінің белгілі бір дәрежеде өсуіне
Жаңа индустриялық елдер (ЖИЕ) экономикасындағы шетел инвестициялары. Азия елдерінің
- импортты алмастыратын стратегияны дамыту
- экспорттық потенциал мен базалық салаларды құру
- ғылыми салаларды дамыту
Импортты алмастыратын салалардың даму саясатын жүзеге асыру (50-жылдардың ортасы
Индустрияландырудың келесі кезеңі (60-жылдар аяғы) халықаралық еңбек бөлінісіндегі өзгерістермен
ЖИЕ-ге дамыған елдердің нарықтарын толтыруға арналған жаппай өнімді өндіруші
1980-1987 жылдар кезеңінде ҒЗТКЖ-ға қажетті шығыңдар ЖҮӨ-де 0,6%-тен 2,2%-ке
Осы кезеңде электрондық және электротехникалық өнеркәсіп, металл өңдеу, автомобильдік,
Бұл қайта бағдарлану ЖҮӨ-нің даму қарқынын төмендегі деңгейге
1990 жылы Корея, Сингапур, Гонгконг, Тайвань сияқты "төрт айдаһардың"
1960 жындарға дейін Оңтүстік Корея, АҚШ көмегі есебінен өмір
60-жылдардың басынан бастап Оңтүстік Корея дамудың экспортқа бағытталған стратегиясын
Шетел капиталын нысаналы және тиімді колдану "сеулдық экономикалық ғажайып
Кредитолардың кең пейілділігі стратегиялық ойлармен және еңбек ақының аздаған
1963-1969 жылдар аралығында шетел капиталы ішкі күрделі салымдардың 44%-ін
Уақыт өте шетел капиталының келіп түсуінің белгілі бір формалары
Несиелік капиталдық экспорт өте маңызды болды және ол күрделі
1980-1985 жылдар аралығында қаржылық құралдардың жалпы ағымы 100 млрд.
Жинақталудың қайнар көзі ретіндегі тікелей инвестициялар шетелдік қарыздармен салыстырғанда
1981 жылға дейін тікелей жапондық инвестициялардың жалпы санының 55%-і
1981 жылдың аяғына таман тікелей шетел инвестицияларының жалпы санының
Бұл "сеулдық ғажайыптың" кұраушылары инвестициялык саясат ерекшеліктерінен туындап отыр:
- елдің материалдық құндылықтарының 70%-і сыртқы айырбас арналарына тартылды,
Оңтүстік Кореядағы өндіріс Батыс технологиясы мен менеджметіне негізделді, оның
Оңтүстік Кореяның инвестициялық саясаты экономиканың өте жабық типін қалыптастырды,
Оңтүстік Кореяға шетелдік салымдардың өте қатаң және шатысқан регламенттеуі
Тізім саны 100-ден асатын ауыл және орман шаруашылығы, қаржы
1997 жылғы экономиканы ырықтандыру процесіне Сыртқы сауда ұйымының араласуы
Оңтүстік Кореядағы сияқты барлық азиялық ЖИЕ-де несиелік капиталдың экспорты
Оңтүстік Кореяда-Американдық көмектің 51%-і, ал Тай-ваньда - 23%-і шоғырланған.
Барлық жапондық несиелер мен қарыздардың 85%-ке жуығы ЖИЕ-дің үлесінде,
1986 жылы азиялық ЖИЕ ¥лыбританиядан жалпы сомасы 166 млн.
1986 жылғы халықаралық ұйымдар тарапынан Оңтүстік Ко-рея 8,9 млрд.
ЖИЕ экономикасына кәсіпкерлік капитал салатын жетекші инвестор - АҚШ
Қазба өнеркәсібі (негізінен мұнай шығару), өңдеуші өнеркәсіп және қызметтер
1981 жылдың аяғында таман барлық ЖИЕ-дегі күрделі қаржылар көлемі
Кәсіпкерлік капиталды шығарудың екінші орнын Жапония алды.
1987жылдың басында ЖИЕ-ге салынған күрделі қаржылар көлемі 11,3 млрд.
Өңдеуші және шикізат өнеркәсіптері - жапондық транс-ұлттық корпорациялар үшін
Тікелей инвестициялар көлемі бойына Ұлыбритания үшінші орынды алады.
80-жылдардың ортасында күрделі қаржылар 5,3 млрд-қа тең болды, ағылшын
1987 жылдың аяғында азиялық ЖИЕ экономикасындағы тікелей инвестициялар көлемі
Оңтүстік-Шығыс Азиядағы (ОША) Қытай капиталының рөлін ерекше атап өту
Бұл кездегі экономикалық дамудың айырықша құбылыстарының бірі - қытайлық
Ұлттық экономиканың қытайлыққа қарсы бағытталуына жауап бере отырып, жеке
Қытайларға тән ерекше қасиет (үнемділік, ұқыптылық, есептілік) Қытай капиталының
Көптеген қытай зертеушілердің айтуынша, жетекшілер экономиканы саясаттан жоғары етіп
Қытайлық бизнестің дәстүрлі белгісі - Қытай қауымының өзі. Халықтық
Тәжірибе көрсеткендей, салынған елдегі қытайлық капитал, мысалы, Индонезияда үкімет
Өйткені капиталдың қызметі бір орталықтың біртұтас басқаруымен жеңілдетіледі, ол
70-жылдардың ортасында олардың саны Малайзияда -479, Филиппинда - 368,
Оңтүстік-Шығыс Азия нарығындағы өз позициясын нығайту мақсатында қытайлық компаниялар
Экономикасы өтпелі кезендегі елдердің капитал тарту саясаты
Шығыс Еуропа елдерінің дамудың жаңа моделіне көшу тұжырымдамасы өз
Оның позитивті аспектілеріне мыналар жатады:
- экономикалық дамуына ықпал ету;
- жұмыспен қамтамасыз ету;
- жаңа технологиялар базасына көшу;
- білікті мамандарды дайындау.
Өз ресурстарының жеткіліксіздігі әсерінен бүкіл экономиканы реформалау үшін Шығыс
Инвесторлардың өз капиталын салу мынандай себептерге байланысты болды:
- тауарлар мен қызметтер нарығының толығуы;
- білікті жұмысшы күші, шикізат пен энергия ресурстарының төменгі
Бұл шетел инвесторларына инвестициялар мен тұтыну тауарларын өткізуді кеңейтуге
Дамыған елдер халқының қоршаған ортаны қорғау нормаларын қатаңдатуға қатысты
Қабылдаушы жақтың шарттары есебінен пайданы жоғарылатудың және технологиялық өндірістер
Бірақ шетел инвестицияларының барлық формаларының ішінде Шығыс Еуропа капиталдың
Капиталды тартудың мұндай сандық параметрлері төмендегідей:
- әлеуметтік және саяси жағдайдың тұрақтылығы;
-жекешелендіру процесінің үлкен демократиялығы;
- «ашық есік» саясатын ертерек қолдану.
Тәжірибе көрсетіп отырғандай, жекешелендіру қарқыны төмен, экономика мен саяси
Шетел капиталы ағымының елдік векторы ең алдымен Батыс Еуропа
Шығыс және Орталық Еуропа, Ресей бұл кезде елеусіз параметрлерге
Шетел капиталын басқарудың институционалдық құрылымы көп қырлы және онда
Сонымен бірге, Шығыс Еуропадағы капитал ағымының барлық көлемін елдер
Мысалы, Венгрияда - АҚШ капиталы, ал Чехия мен Болгарияда
Еуропадағы шетел капиталын тартудың төмендегідей ерекшеліктері бар:
- салалық құрылым бойынша шетелдік салымдарды пайдалану палитрасы әр
- алғашқы жылдары қаржылар өнеркәсштщ дәстүрлі салаларына салынды;
- өңдеуші өнеркәсіп сферасына капиталды орналастырудың жоғары үлес салмағы;
- халық шаруашылығының жоғары технологиялық салаларына тікелей шетел инвестицияларын
- өңдеуші өнеркәсіптегі капиталдың жоғары үлесі, көлік өндірісінің (жеңіл,
- жердің сауда айналымына кіру проблемасы, сонымен бірге оны
Өзіміз білетіндей, шетел капиталы белгілі бір елге әр түрлі
Өйткені, жаңа бизнес инвесторға
Бірақ бірлескен кәсіпорындардың 50%-тен астамы шетел капиталын 100%-тік тарту
Әсіресе соңғы формалар Болгария, Венгрия және Румыния сияқты елдерде
Салыстырмалы түрдегі аз уақытқа қарамастан, капиталды тарту процесі ұлттық
- жекешелендіру процесін жеңілдетті;
- бәсекелестік ортаны қалыптастырды;
- өндірістердің халықаралық бірлесуіне елдердің қатысу дәрежесін арттырды;
Осылайша, тарихи қысқа мерзімдерде автомобиль, компьютерлік жүйелер өндірісі және
- банктік және сақтандыру жүйелерін реформалау белсенді түрде жүрді;
- көптеген елдер шетелдерге тауар шығаруда өз орнын кеңейтті.
Шетел капиталдарын тарту салдарынан туындайтын негативті параметрлер санынан мыналарды
- елдің экспорттық саясатын инвестор елдің ішкі нарығындағы мақсаттарға
- Шығыс Еуропа елдері территориясындағы жоғары рентабельсіз, прогрессивті емес
- елдің сауда баланысындағы пассивтің ұлғаюы;
- экономикалық өсу қарқыны - тікелей шетел инвесторларын тартуға
ІІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ ІС – ӘРЕКЕТІН БАҒАЛАУ
2.1 Өдірістің инвестициялық жағдайын талдау
Ең алдымен аса маңызды екі мәселеге ерекше көңіл бөлу
Экономикадағы құрылымдық өзгерістерді сипаттайтын көрсеткіштер жүйесі мен деңгейі көбінесе
Макроэкономикалық тұрғыдан алғанда құрылымдық саясатты қалыптастыру негізіне өзара тиімді
Макроэкономикалық салада оңтайландыру ісі халық шаруашылығының салалық құралымыпа да
Болашақтағы салалық өзгерістерді негіздеуде ескерілетін маңызды фактор - жиынтық
Дағдарысты жағдайдан шығу жөне экономиканы дамыту — ұлттық табыстағы
Мұндай саясатты қалыптастыру қалдықсыз технологияларды кеңінен өндіре отырып, елдің
Егер әлемдік шаруашылық байланыстарда өз орнымызды таппасақ, сондай-ақ халықаралық
Бұл жерде біз халық шаруашылығы салалық құрылымының тиімділігін арттыру
Алайда, халық шаруашылығының аймақтық құрылымын ғылыми негіздеуде ерекше сипаттағы
Аталған жағдайдан аймақтық құрылымды қалыптастырудың келесі факторы — жергілікті
Халық шаруашылығы аймақтық құрылымының өзгерісі көбінесе республиканың әкімшілік аумақтары
Жоғарыда, мемлекеттің құрылымдық саясаты, ең алдымен макроэкономикалық деңгейде инвестициялық
Инвестициялық саясат маңызды үш бағытта жүргізіледі:
- мемлекеттік бюджеттік қорларды
- ішкі несие қорлары мен жеке заңды тұлғалардың өзіндік
- шетелдік инвестициялар тарту мен тиімді пайдалану механизмі арқылы.
Осы бағыттар ішінен басымдысын тандап алу және халық шаруашылығының
Іс жүзінде, белгілі мақсатқа қол жеткізуді көздейтін мемлекеттің құрылымдық-инвестициялық
Ал бұл, оз кезегінде, мүдделер, ресурстық база, механизмдер, объекті
Болашаққа әзірленген, мақсаттары мен әдістерін ескере отырып салалық және
Ал егер, ел экономикасында құрылымдық дағдарыс орын алып, құрылымдық
Осылайша, қазіргі кезеңде республика экономикасындағы құрылымдық дағдарысты жою үшін
Қазіргі жағдайларда ҚР Үкіметінің құрылымдық мәселелерді қамтуы тиіс:
- дайын өнім шығару арқылы экспорттық әлуетті арттыратын салалар
- ішкі нарық талаптарын қанағаттандыратын және импортты алмастыратын өнім
- негізінен отандық өндіріс есебінен халық шаруашылығы барлық салаларының
- халық қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған салалар дамуын қамтамасыз ету;
- экономиканың аграрлық секторының дамуын тездетуге
Жоғарыда айтылғандарды қорытындылай келе келесідей негізгі тұжырым жасауға болады:
Макроэкономикалық деңгейде оны жүзеге асырудың шешуші механизмі басымды салалар
Құрылымдық-инвестициялық саясатты жүзеге асырудың маңызды механизмдерінің бірі — басымды
Мұндай қызмет жеңілдікпен несие беру механизмі мен салықтық несие
Егер отандық және шетелдік инвесторлар басымды салалар объектілеріне көңіл
Егер кәсіпорындар мен инвестициалық жобаларды шикізатпен, техникамен, құрал-жабдықтармен, импорт
Қорыта келе, айтарымыз, жоғарыда аталған механизмдер ұзақ мерзімге бағытталған
Инвестициялық саясаттың әлеуметтік-экономикалық салдарын ескере отырып, Қазақстан экономиканың қаржылық
• үкіметтік несиелер мен кепілдемелерді шектеу (өйткені үкіметтік несие
Мұндай жағдайда елге келіп жатқан шетел инвесторларын көбейтуге арналған
• тікелей шетел инвесторлары донордың ұзақ мерзімдік мүдделерінің жүзеге
• донордың өндірістік процесті басқаруға қатысу мүмкіндігі болуы тиіс;
• елеулі көлемде қаржылық ресурстардың ағылып келуін қамтамасыз
• тікелей шетел инвестициялары іскерлік және шаруашылық белсенділікті қамтамасыз
Мұның барлығы Үкіметтің орта мерзімдік инвестициялық бағдарламасын қабылдау және
беруге мүмкіндік жасады. Объектілерді салу және сатып алумен қатар
• біріккен және төл кәсіпорындарды құру;
• шетел компанияларының басқаруына объектілерді беру;
• акционерлеу жолы арқылы кәсіпорындарды жекешелендіру процесіне донорлардың қатысуын
• банктік мекемелерді инвестициялау.
Қолданылатын бағыттар сипатында елеулі өзгерістер болуда:
• Біріккен кәсіпорындардың делдалдық-өткізу және сатып алу қызметі салаларында
1997 жылы қызмет етіп жатқан біріккен кәсіпорындардың жалпы саны
Бір кеңістіктегі серіктестердің мүдделері, өндірістік міндеттер сияқты, өнімді өткізудің
• Қазақстан Республикасы экономикасына тартылатын айналым капиталының ұлғаюы жеке
Оның өрістеуі белгілі мөлшерде төлем төлемеу дағдарысы сияқты түйінді
Дегенмен, бірқатар жағымсыздықтар да кездеседі, олар республиканың экономикалық қауіпсіздігіне
Олар мыналар:
1. Бұрынғысынша донор үшін өте тартымды болып табылатын мұнай-газ
Шетел инвестицияларын осылайша орналастыру шетел инвесторларының (темекі, кондитерлік, маргарин
2. Шетелдік тікелей инвестициялар құрылымында үлкен үлесті - несиелер,
3. Фирмааралық несиелерді қолдану, сонымен бірге бас компаниядан қаржылану
Мысалы, әлемдік тәжірибедегі шынайы салым жоспарланған инвестициялар сомасының 20%-нен
Соңғылар тікелей де, жанама да табыстардың елден негізсіз "шығып
4. Ел экономикасындағы өңдеуші емес, шикізат салаларын инвестициялау теріс
Бұл жағдайда кеден арқылы шетелге өнімнің едәуір көлемінің өтуі
5. Шетелдік инвестициялаудың басқа формаларымен салыстырғанда, тікелей инвестициялар ағымын
6. Бүкіл әлемдік тәжірибедегідей, Қазақстан Республикасына тікелей шетел инвестицияларын
Қазақстандағы объектілер басқаруға өте тиімді жағдайларда беріледі: әлеуметтік объектілерді
Сонымен бірге, белгілі бір өндіріске салынған инвестициялар кейінгі жылдары
7. Ақпараттық нарықтардың құрылмағандығы - шетелдік басқаруға өту шарасының
Нәтижесінде, 1996 жылғы қарыздарды өтеу, еңбек ақыны дер кезінде
Барлық елдердегі сияқты, Қазақстандағы инвестициялық процестің гүлденуі макроэкономикалық параметрдің
Олардың біріншісіне мынаны жатқызуға болады: яғни жинақталатын ресурстардың төмен
Бұл жағдайды ұлттық банктік жүйенің жеткілікті түрде дамымауы шиеленістіріп
Екіншіден, Республика көлемінде тиімді инвестициялық жобалар түріндегі төлем алушылар
Үшіншіден, банктердің, клиенттердің қаржылық жағдайының төмен деңгейі; мемлекеттік бағалы
Төртіншіден, төлемдер дағдарысы жағдайындағы қарыздардың сақталуы бұрынғысынша айналым капиталын
Бесінші - жүктемеленбеу жағдайында тұрған өндірістік саланың негізгі капиталы
Алтыншы - тиісті әдістердің болмауы негізгі капиталдың теңбе-теңсіз қайта
Осының салдарынан амортизациялық төлемдер мен ішкі жалпы өнім (ІЖӨ)
Көптеген экономистер мемлекеттік басқаруды аз талап ететін саясаттардың жүзеге
Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, соның ішінде Азия-Тынық мұхиты аймағындағы
Ұзаққа созылған өндірістік құлдырау, инфляцияның жоғары деңгейі -
Инвестициялық белсенділікті қамтамасыз ететін алғашқы себептер қатарына мыналар жатады:
Айналым капиталының инфляциялық құнсыздануы, экономикалық байланыстардың үзілуі, несиелерді берудегі
Мұндай жағдайларда инвестициялық құлдырау материалдардың да, өндіріс кұралдарының да
КСРО кезінде де көрініс тапқан техника мен құрал-жабдықтарды қолданылудың
Елдегі қаржылық, несиелік жүйелер мен оның институттарының дұрыс қалыптасуы
Мемлекеттік меншікті жекешелендіру процестерінің кезеңдері іс жүзінде меншік формаларының
Қазақстан Республикасының инвестициялық саясатын дамытушы елдер тәжірибесімен салыстыра отырып,
Өйткені Қазақстанда жүргізілген 4 кезең төмендегідей нәтижелерге әкелді:
• реформалаудың бірінші кезеңі - инвестициялық жекешелендіру корының
• екінші кезең - жекешелендіру процестерінің белсенді жүруін және
• үшінші кезең - жекешелендіру процесінде республикалық нарықта
Тиімді инвестициялық саясаттың жоқ болуы "өсу нүктесі" болып табылатын
Бұл кездегі тауар өндірушілердің жаппай банкротқа ұшырауы шетел инвесторларының
Қазақстандағы саны 1300-ден астам біріккен кәсіпорындар жаңа, яғни 20
Экономиканың қазіргі кездегі төртінші кезеңге енуі еңбек бөлінісінің халықаралық
2.2 Ұлттық экономиканы инвестициялаудың мәселелері
Экономикалық инвестиция түсінігіне анықтама беру жөнінде көп талас жоқ.
Кейбір әдебиеттерде инвестицияны күрделі қаржы ретінде қарастырады. Мұндай қателіктің
Олар төмендегідей инвестициялық сфераларды жүзеге асырылады: а) күрделі құрылыс;
Инвестициялардың күрделі қаржықан тағы бір айырмашылығы, олар материалдық емес
Инвестициялар әр түрлі меншік түрлеріндегі кәсіпорындардың айналым активтеріне де
Инвестициялау жөнінде шешім қабылдаудағы негізгі мәселе — инвестициялық жобаларды
Бұндай есептеулер не үшін қажет? Өйткені, ақшаның қазіргі кездегі
Бұл есептеудің дисконттау деп аталатыны белгілі, және ол төменгі
Бұл жерде: Sd — дисконттау мөлшерлемесі немесе ақшаның қазіргі
mt — ақшаның келешектегі құны;
a — пайданың талапты нормасы немесе ақшаның уақытша құны;
п — ақша құнының өсуі байқалатын жылдар саны.
Осындай есептеулердің нәтижесінде инвестициялық жобалардың таза қазіргі құнын анықтаймыз.
Сонымен, мемлекет тарапынан инвестициялық шешімдерді қабылдау және жүзеге асыру,
Біздің ойымызша, кәсіпорындардың инвестиииялық қызметінің жалпы қабылданған моделінің логикасын
Енді қаржыландыру көздері бойынша күрделі құрылысқа инвестицияларды бөлу көрсеткіштерін
Қаржыландыру көздері бойынша күрделі күрылысқа инвестициларды бөлу ()
1990 1995 2000
Күрделі құрылысқа инвестициялар,
барлығы
Бюджеттік қаржылар
Соның ішінде:
республикалық бюджеттің
жергілікті бюджеттің
бюджеттен тыс қаржылардың есебінен
Кәсіпорыадар мен ұйымдардық өз
қаржылары
Жеке қурылыс салушылар
Шет ел инвестициялары
100,0
38,9
59,4
1,7
- 100,0
5,0
3,5
10
0,4
92,3
1,2
1,5 100,0
10,0
3,2
6,8
-
49,4
2,0
38,6
Оперативтік мәліметтер.
Күрделі құрылысқа жұмсалған инвестициялардың көлемінде бюджеттік қаржылардың үлесі жылдан-жылға
Мемлекеттің инвестициялық қызметін реттеуде шетел инвестицияларын тарту мен тиімді
Шетел инвестицияларында жетекші орындарды Жапония, АҚШ, Ұлыбритания, Оңтүстік Корея
Отандық және шетелдік инвесторлар үшін инвестициялық қызметтің, оның ішінде
Шетел инвестицияларын тартудың тағы бір негізгі қағидасы — ол
Біздің жағдайымызда, шетелдік инвестициялық қорларды пайдаланудың маңызды қағидасы елдің
Маңызды қағидалардың бірі — елдердің инвестициялық келісімдері мен инвестициялық
Егер қағидалар инвестициялық қызметті дұрыс басқару үшін қажет болса,
Соңғы көздері, өндіргіш қондырғыларды және экологиялық таза технологияларды жалға
Несиелер мен займдар да шетелдік инвестициялар тартудың формасы болып
Шетелдік инвестицияларды тартудың келесі бір формасы — концессиялық келісімдер.
Жоғарыда келтірілген кестеде көрсетілгендей, мемлекеттің инвестициялық жобаларды бағалауы ғана
Бұл шетел капиталының құйылымын ынталандыру мен тиімді пайдалану —
Шетелдік инвесторлардың қызметі мен тартылған инвестициялық қорларды тиімді пайдалануға
Сол себептен, біздің ойымызша, мемлекеттің инвестициялық қызметінің негізгі бағыттары
- шетел инвесторларына кепілдік беретін құқықтық, қаржылық, сақтандырушылық т.б.
- олардың инвестициялық келісімдерде көрсетілген міндеттемелерін толық орындауын бақылау;
- басыңқы салалар мен аймақтарды артықшылықпен дамыту үшін инвестицияларды
- отандық және шетелдік инвесторлардың импортты ауыстыратын өнімді дайындаушы
- басыңқы салалардың, әлеуметтік және экономикалық жағынан артта қалған
- экономиканың аграрлық және инфрақұрылымдық салаларына қаржы жұмсайтын заңцы
Жоғарыда айтылған мемлекеттің инвестициялық қызметінің бағыттары тек негізгі болып
Құрылыс кешені және оның дамуын мемлекеттік реттеу. Мемлекеттің құрылымдық
- мемлекеттік күрделі қаржы келемінің, әсіресе, өндірістік сфераға —
- инфляцияға және бағаның ырқына жіберілуіне байланысты, жалпы күрделі
- құрылыс өндірісінің негізгі қорларын
- экономиканы нарықтық қатынастарға бейімдеу реформалары тыңғылықты
- халық шаруашылығының материалдық, ғылыми-техникалық және технологиялық негіздерін жаңарту
Жоғарыда айтылған тенденцияларды жою үшін, мемлекеттің қазіргі инвестициялық саясатын
Екіншіден, осы саясатты жүзеге асыру механизмі күрделі қаржы көздерінің
Үшіншіден, халық шаруашылығы салаларының өндірістік қорларын тезірек жаңартуға мүмкіндік
Төртіншіден, басыңқы салалар мен өндірістерді қаржыландыру республиканың экспортық потенциалының
Жоғарыда керсетілген шаралар әлеуметтік-экономикалық дамудың орта және ұзақ мерзімдік
Осы бағдарламаларды жүзеге асыру — халық шаруашылығының маңызды салаларының
Инвестициялық-құрылые үрдісіне мемлекеттің реттеушілік ықпалдары басқару-ұйымдастыру сипатындағы шараларды жүзеге
- құрылыс кешенін қаржыландыруды орталықсыздандыру;
- құрылыс ұйымдарының материалдық-техникалық, қаржылық мүмкіндіктерін барынша толық
- құрылыс жұмыстарына тапсырыс берушілер мен оны жүргізуші мердігерлердің
- мердігерлік сауда (тендер) жүйесін қалыптастыру;
- құрылыс өндірісін басқаруды орталықсыздандыру арқылы құрылыс ұйымдарына меншік
Дегенмен, қазіргі кездегі осы саланың дамуын зерттеулер нәтижесі көрсеткендей,
Құрылыс кешенінің дамуын реформалауда мемлекеттің атқаратын ролі — ол
Сонымен қатар, мемлекет республиканың ішкі құрылыс нарығын қорғау шараларын
Құрылыстық сауда-тендерлерді ұйымдастырудың негізгі қағидалары ретінде төмендегілерді атауға болады:
- мердігерлік конкурс пен сауда-тендердің тандап алынған түрі инвестордың
- үміткер-мердігерлердің меншік түрі мен шаруашылық жүргізу нысандарына, қайда
- конкурс барысында ешбір үміткер-мердігерге өзінің монополиялық мүмкіндіктерін пайдалануына
- мердігерлік конкурстың міндетті
Нарық қатынастарының кеңеюі жағдайында инвестициялық-құрылыс кешенінің дамуып реттеуде мемлекет
Дегенмен, мемлекеттік сараптаудан өтпеген жобалар бойынша құрылыс жүріп жатқан
Осы жағдайлар, орталықта жене жергілікгі жерлерде (облыстарда) кәсіпорындарға (фирмаларға)
Сонымен қатар мемлекет венчурлық бизнестің нормативтік-құқықтық және ұйымдастыру негіздерін
Дегенмен, инвестициялық-құрылыс кешенінде экномиканы мемлекеттік реттеудің негізгі объектісі ретінде
Соңғы көздері күрделі қаржы көлемінде өтелімдік төлемдердің үлесі төмендеуде,
Әрине, Бұл істегі ең негізгі бағыт — жеке меншік
Күрделі қаржы көлемін қалыптастыру көздерінде экономиканың мемлекеттік және жеке
Күрделі қаржының аймақтық құрылымын талдауда үш нәрсеге көңіл бөлу
Ғылыми-технологиялық және индустриалдық жағынан жоғары дамыған аймақтарда мемлекет нарықтық
Табиғи байлығымен және экспорттық әлуетімен ерекшелінетін аймақтардың дамуына мемлекет
Күрделі қаржыны ұтымды пайдалану тұрғысынан, оның технологиялық кұрылымын сипаттайтын
- құрылыс-монтаж жұмыстары, олар негізгі қорлардың ынжық бөлімін құрайды;
- жабдықтарды (техника түрлері, технологиялық желілер т.б.) сатып алу
- басқа жұмыс түрлері (жобалау-ізденіс қызметі, қосалқы және уақытша
Қазақстанда, соңғы 30 — 35 жыл аралығында, өндірістік қорлардың
Күрделі қаржының көлемін, құрылымдық көрсеткіштерін, тиімділік деңгейін нақтылауда баға
Ал, реттелмелі бағаларға келсек, оларды ырқына жіберу үрдісі осы
Инвестициялық-құрылыс кешенінің дамуын реттеуде мемлекет игілігінде қаржыпық реттеудің несиелік,
Жоғарыда аталған механизмдердің барлығын бір мақсатқа қол жеткізуге жүмылдырып,
Нарық жағдайында орталық жалпы экономикалық мемлекеттік басқару органдарының осы
- ұзақ және қысқа мерзімдерге инвестициялық-құрылымдық саясатты
- кешенді бағдарламаларды дайындау және жүзеге асыру;
- күрделі қаржының жалпы көлемі мен құрылымын және мемлекеттік
- мемлекеттік және муниципалдық маңызы бар объектілердің тізімін қалыптастыру
- инвестициялық қызметті реттеу;
- республика және оның аймақтары бойынша инвестициялық қызметтің ағымдағы
Жоғарықа жазылған жайттар инвестициялық-құрылыс кешенінің дамуын жоспарлауға жалпы методологиялық
1) күрделі қаржы және мердігерлік жұмыстар көлемдері;
2) өндірістік қуаттар мен негізгі қорларды іске қосу;
3) дайын құрылыс өнімі (құрылыс-монтаж ұйымдары үшін).
Өндірістік бағдарламаны негіздеу үшін, жоғарыда аталған көрсеткіштерден басқа, аяқталмаған
Күрделі құрылыс жоспарының жобасын әзірлеуде, алдымен барлық қаржыландыру көздері
- негізгі қорлар, қондырғылар, өндірістік қуаттар және күрделі қаржы
- жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды техникалык қайта жарақтандыру, реконструкциялау
- құрылыс материалдарының негізгі
- күрделі қаржының технологиялық құрылымының есептері;
- сыбағалы күрделі қаржы нормативтері және басқа да нормативтер;
- кәсіпорындар мен ғимараттар құрылысының ұзақтығы мен заделінің нормалары
Күрделі қаржы көлемі мен оны пайдалану бағыттарына бөлу жоспары
Жоспарда көзделген күрделі қаржы көлемі, материалдық өндіріс салалары бойынша,
а) жұмыс істеп тұрған, жалпы мемлекеттік маңызы бар кәсіпорындарды
е) жаңа қуаттар мен объектілерді іске қосу;
б) жоспарлы кезеңнің аяғында нормативті құрылыс заделін құру;
в) құрылыс сметасына енгізілмеген машиналар мен қондырғыларды сатып алу.
Егер, жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар оларды қайта техникалық жарақтандыру
Күрделі қаржыға жалпы қажеттілік өндірістік және өндірістік емес мақсаттағы
Күрделі қаржының технологиялық құрылымын жоспарлауда есептелетін құрылыс-монтаж жұмыстарының көлемі
Макродеңгейде құрылыс кешенінің екінші маңызды көрсеткіші ретінде өндірістік қуаттар
Өндірістік және өндірістік емес мақсаттағы негізгі қорларды іске қосу
Толық қалпына келтіру құны бойынша негізгі қорлардың балансының да
Жоспарлы кезеңнің басында аяқталмаған құрылыс Жоспарлы кезеңдегі күрделі қаржы
Барлыты Оның
ішінде
өндірістік өнді-рістік емес
Күрделі қаржы көлемі, барлығы Оның ішінде:
а) салалар бойынша
ә) меншік түрлері бойынша
Қаржыны ыдыратып алмау үшін, объектілердің дайындық деңгейі бойынша күрделі
Сондықтан, күрделі қаржы балансын талдау, аяқталмаған құрылыс объектілерінің дайындық
Инвестициялық-құрылыс кешенін ұйымдастыру мен экономикалық басқару механизмдерін жетілдіру, түптеп
Күрделі қаржының тиімділігін есептеу халық шаруашылығы, оның салалары, жекелеген
Стратегиялық жоспарлау шеңберінде бұл есептеулер халық шаруашылығының, оның салаларыпың
Күрделі қаржының тиімділігін сипаттайтын және бір көрсеткіш ретінде, жұмсалған
Жоғарыда көрсетілген есептеулерде, күрделі қаржының тиімділігіне төмендегі факторлардың әсер
- өнімнің еңбек шығындылығы, қор шығындылығы мен материал шығындылығының
- күрделі қаржының салалық, ұдайы өндірістік, технологиялық құрылымындағы қозғалыстар;
- құрылыстың сметалық құнының өзгеруі;
- құрылыс жүргізу мерзімі мен жобалық іске қосылатын қуаттарды
- өнімнің сапасының жоғарылауы.
Кешенді бағдарламаларды жүзеге асыру, құрылысты жүргізу вариантын және құрылыс
Күрделі қаржының көлемдік-құрылымдық көрсеткіштерін анықтау және экономикалық тиімділігін нақтылау
Жалпы алғанда, инвестициялық-құрылыс кешенінің дамуының тиімділігі әрқашан орталық басқару
ІІІ Қазақстан Республикасы инвестицияларының іс-әрекетінің дамуының перспективалары
3.1 Экономиканың өнімді өндеу секторын инвестициялаудың бағыттары
Жаңа экономикалық қатынастар негізінде нарықтық экономикаға көшу сапалы жаңа
Сол кезеңдегі инвестицияларды басқару ерекшелігі, олардың соңғыға емес, аралық
Капитал салымдары көлемінің басым бөлігін өндірістік бағытталған қаражаттар құрады,
Инвестицияларды мемлекеттік басқару жүйесі
Республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуын басқарудың түпкілікті жаңа жүйесіне көшу осы
Қазақстандағы мемлекеттік инвестициялар жүйесін оңтайландыру мақсатымен инвестицияларды басқарудың заң
Бұл құжаттар елдегі инвестициялық процесті басқарудың негізін қалады; жұмыс
Өткен кезеңдердің инвестициялық саясатын талдау экономикаға инвестицияларды тарту бойынша
Инфрақұрылымға салынған капиталдағы инвестицияның экономикалық өсуі мен өндіріс көлемін
2000 жылға дейінгі кезеңнің индикативті жоспарының жорамалы бойынша отандық
Орталықтандырылған капитал салымдары есебінен әлеуметтік сала объектілерінің құрылысын мақсатты
Мемлекеттік инвестицияларды басқару 4 жеке кезеңде жүзеге асырылуы қажет:
1. Жоспарлау;
2. Бағдарламалау;
3. Бюджетті дайындау;
4. Орындау.
Жоспарлау кезеңінде әлеуметтік-экономикалық дамудың орта мерзімді бағдарламасы мен оны
Бағдарламалау кезеңіндегі басты мақсат - жоспарда бекітілген мақсаттарды қызметтің
Қаражат бөлу жөніндегі шешімдер мынандай факторларды ескеруі қажет:
- бюджет орындалатын, макроэкономикалық жағдай;
- инвестициялар бойынша ұсыныстардың нақты аспектілері, соның ішінде экономикалық
Егер инвестициялық жобаларды (кеңес беру мен сатып алуда талдау)
Қазақстанға ең алдымен, мемлекеттік инвестицияларды басқарудың тиісті институционалдық жүйесін
3.2 Ұлттық экономиканың иновациялық даму жолындағы іс-әрекетін жетілдіру
Қазақстанда «Тікелей инвестицияларды мемлекеттік қолдау туралы» Заң (28 ақпан
Тікелей инвестицияларды мемлекеттік қолдау ең алдымен келесілерден түрады:
- инвестициялық қызметті қамтамасыз етудің заң шығарушы кепілдері;
- жеңілдіктер мен артықшылықтар
- Қазакстан Республикасының мүддесін инвесторлар алдында көрсетуге өкілетті, бірыңғай
Заңда тікелей инвестицияларды мемлекеттік қолдаудын мақсаттары мен міндеттері белгіленген.
Бұл қолдаудың мақсаты - экономиканың басым секторларында тауар өндірісін,
Мемлекеттік тікелей қолдаудың ортақ мақсатына жету үшін міндеттердің бірқатарын
- жаңа технологияларды, алдыңғы қатарлы техника мен ноу-хау енгізу;
- жоғары сапалы тауарлар мен қызмет көрсетуге ішкі нарықтың
- отандық тауар өндірушілерді мемлекетік қолдау мен ынталандыру;
- экспортқа бейімделген және импортты алмастырушы өндірістерді
- ҚР-ның шикізат базасын ұтымды және кешенді пайдалану;
- менеджмент пен маркетингтің қазіргі әдістерін енгізу;
- жаңа жұмыс орындарын құру;
- жергілікті кадрларды үздіксіз оқытудың, олардың мамандық деңгейін жоғарлатудың
- өндірісті күшейтуді қамтамасыз ету;
- қоршаған табиғи ортаны жақсарту.
Басқару процесі үшін инвестициялық жобаларды жүзеге асыруды ынталандырудын шаралар
Тікелей инвестицияларды қолдауды жүзеге асыратын мемлекеттік орган, инвестициялар бойынша
«Тікелей инвестицияларды мемлекеттік қолдау туралы» Заңды дамытуға байланысты Қазақстан
- өндірістік инфрақұрылым. (жолдар,
- өндеуші өнеркәсіп (халық тұтынатын тауарларды, өндіріс құралдарын өндіру);
- Астана қаласының объектілері;
- тұрғын үй, әлеуметтік сала мен туризм
- ауыл шаруашылығы.
Инвестициялар бойынша ҚР-ның мемлекеттік комитеті белгілеген, ең маңызды өндірістерге
Республикаға шетел инвестицияларын тартудың қағидалары. Экономиканы тиімді басқару жүйесіне
«Әрине кез келген стратегияның құндылығы түпкі ойында емес, сәтті
Шетел капиталы ақша қаражатының жай массасы ретінде ғана қажет
Олар ірі коммерциялық өміршең инвестициялау негізінде ұлттық шаруашылық субъектілерінің
Жаңа қазіргі өндірістік қуаттылықтарды құру үшін Қазақстанға ең алдымен,
Бұл қағидалар:
- экономикалық мақсатқа сәйкестілік - ол сол немесе басқа
- әлеуметтік экономикалық тиімділік;
- кез келген нысанда шетел инвестицияларын тартудың бірден-бір шарты.
- экономикалық-экологиялық қауіпсіздік;
- егемендік қауіпсіздігінің қағидасы республиканың табиғи байлықтарын
- шетел инвестицияларын
-бірде бір мемлекет, бірде бір кәсіпкер өзіне
- экономикаға шетел инвестицияларына басымдылықтық салу қағидасы. Бұл Қазақстанда
- Республика үшін маңызды қағида болып, барынша аз коммерциялық
- осы процесті басқарудың толық құқылы органдарын,
- ең соңында, шетел инвестицияларын тартудын әлемдік тәжірибесін барынша
- экономикалық, технологиялық, қаржылық және басқа да потенциалдарының жекелеген
Аталған қағидалар инвестиция
Сонымен қатар елде бұл процесті басқару барысында онын дамуының
Келесі фактор, Қазақстанда ауыл шаруашылық өнімдерін өндірудің қуатты әлеуетінің
Үшіншіден, Қазақстан дамуының ұзақ мерзімді стратегиясының басымдықтарының бірі көлік
Төртіншіден, адам ресурстарына капитал салу. Қазақстанның тұрғын халқының білім
Инвестициялық қызметті басқаруда жоғарыда келтірілген қағидаларды тиімді және саналы
Шетелдік инвестицияларды тартудың нысандары мен бағыттары
Шетел инвестицияларын тартудың тарту арналары мен нысандары бар.
Шетел капиталы 3 арна бойынша түседі:
- экпорттық несиелер;
- инвестициялық және тауарлық;
- дамуға ресми көмек;
- қаржылық және техникалық;
- инвестициялар;
- тікелей және портфельдік.
Кредитор (несие беруші) - елден тауарларды немесе қызметтерді
Инвестициялық несиелер технологияны, жабдықты және басқаны жеткізіп беру мақсатымен,
Дамытуға ресми көмек мемлекетке өкімет аралық деңгейде көрсетіледі. Мұнда
Инвестицкялар республика экономикасына шетел капиталының ағымы ретінде түсіндіріледі. Олардың
- тікелей;
- портфельдік.
Олардың біріншісі, кәсіпкердің өзіне тәуекел ала отырып, республика экономикасына
Алушы ел үшін тікелей инвестициялардың басқа нысандармен салыстырғанда бірталай
Барлық сфералар мен салаларда қолданатын тікелей инвестициялардың ең таралған
Тікелей шетел инвестициясының нысанын өнім бөлінісі («Продакшн-ширинг») атқарады. Бұл
Республикада шетел кәсіпорындарын құру сияқты тікелей инвестициялардың басқа да
Бұрын айтылғандай, тікелей инвестицияларды тарту үшін тартымды жағдайлар жасау
Шетел инвестицияларын тартудың басқа нысандары шетел компанияларына республика кәсшорындарының
Ең біршші кезекте, шетел инвестицияларының негізп бағыттары капитал сыйымдылығы
ҚОРЫТЫНДЫ
Түптеп келгенде, инвестициялардың мақсаты жаңа технологияларды, алдыңғы қатарлы техниканы
Шетелдік инвесторлар заңға қайшы келмейтін кез келген қызметпен, атап
Шетелдік инвесторлар өздерінің қызметінен алған табысын өз қалаулары бойынша
Тікелей инвестицияларды қолдауды жүзеге асыратын мемлекеттік орган, инвестициялар бойынша
Республикада шетел кәсіпорындарын құру сияқты тікелей инвестициялардың басқа да
Инвестицияларды мемлекеттік басқару жүйесіне инвестициялық белсенділікті қамтамасыз ету кіреді.
Республикада инвестициялық процесс көптеген дербес бағыттар бойынша жүрді. Бұл
Экономикалық жағдайдың ауырлығы халық шаруашылығының бірқатар салаларын, ең алдымен
Пайданы алу ауқымы мен оның тиімділігі бойынша тікелей инвестициялар
Инвестициялардың экономикадағы рөлі мен орны бойынша тікелей инвестициялар ішкі
Пайдаланған әдебиеттер
1. Арсланова Р. Лившиц В. Принципы оценки инвестиционных проектов
2. Беренс В., Хавранек П.М. Руководство по оценке эффективности
3. Бочаров В.В. Методы финансирования инвестиционной деятельности предприятий. -М.:
4. Идрисов А.Б. Планирование и анализ эффективности инвестиций. –
5. Кочович Е. Финансовая математика: Теория и практика финансово-банковских
6. Кузнецрва О.А. Лившиц В.Н. структура капитала. Анализ методов
7. Ливсиц И.В., Косов В.В. Инвестиционный проект: методы подготовки
8. Смирнов А.Л. Организация финансирования инвестиционных проектов. -М.: АО
9. Управление проектами / В.Д. Шариро, Л.М. Немчин, С.Е.
10. Холт Р.Н., Баренс С.Б. Планирование инвестиций. — М.:
11. Четыркин Е.М. Методы финансовых и коммерческих расчетов. -
12. Оспанов М.Т. и др. Иносгпранный капитпап и инвестиции.
13. Хусаинов Б.Д. Прямые иностранные
14. Ашимбаев Т.А. Государственное регулирование перехода к рыночным отношением.
15. Валовой Д. Кремлевский тупик и Назарбаев - М.:
16. Владимирова Л.П. Прогнозирование и татрование в условиях рынка.
17. Казахстанская правда, 1997. 25 декабря.
18. Деловая неделя. 1997. №12,
19. Джкевич А.К. К осмыслению опыта экономического развития Япоти
20. Есиркепов Г.А. Приватизация государственной собственности в Республике Казахтан
21. Заявление Кабинета Митстров Республики Казахстан об эконо-мической политике
22. Ихданов Ж.О., Сансызбаева Г.Н., СахановаАН. Пмново-финансовые механизмы регулирования
23.Казахстан 1991 — 2001 годы: Информационно-аналитичесский сборник. Агентства PK
24.Калиев Г. Аграрная реформа в Казахстане: история, современностъ, перспективы.
25. Кошанов А.К. и др. Формирование государственного предпринимателъства в
26. Ливщиц А. Государство в рыночной экономике (краткий спецкурс)
27. Лю Гогуанъ. Регулирование китайской экономики и судьба реформы
28. Мамыров Н.К. Проблемы развития экономики и образования в
29. Мамыров Н.К., Ихданов Ж.О. Государственное регулирование в условиях
30. Прогнозирование и платрование в условиях рынка: Учебное посо-бие
31. Рыночная экономика Казахстана: проблемы становления и раз-вития. В
32. Рыночная экономика: 200 терминов. — М.: Политиздат, 1991.
33. Сансызбаева Г.Н. Система социальной защиты населения и ее
34.Стратегическое танирование / Под.ред. Э.А. Уткина,- М.
35.Стратегия развития Казахстана и реформирование националъных производственных сил /
36.Хамитов Е.Н. Инвестиции в реалъный сектор экономики: Про-блемы оценки
37. Чабанов С. Австриский путъ к рынку // Социалистический
38. Черныш В.Г. Прогнозирование и планирование в условиях рынка.
47

Ұқсас жұмыстар

Инвестициялық климаттың мәні және әсер ететін негізгі факторлары

Нақты инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалау

Инвестициялық тәуекелдіктер түсінігі және олардың түрлері

Инвестиция теориясы

Инвестициялар мен инвестициялық шешімдердің жалпы сипаттамасы

Өзара инвестициялық қорлар

ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ, СЫНЫПТАМАСЫ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ

Инвестициялар мәселесі және мемлекеттің инвестициялық саясаты

Макроэкономикалық тепе-теңдіктің классикалық теориясы