Кәсіпорынның қаржылық нәтижелерін талдау

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 5
І. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ НӘТИЖЕЛЕРІ МЕН ТАБЫСТЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МАЗМҰНЫ 8
1.1. Қаржылық нәтижелерді талдаудың мазмұны және міндеттері 8
1.2. Кәсіпорын қызметіндегі табыстың маңызы және функциялары 12
1.3. Кәсіпорынның қаржылық нәтижелері және оның негізгі көрсеткіштері 17
ІІ. «RG BRANDS» АҚ ҚАРЖЫЛЫҚ НӘТИЖЕЛЕРІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫН ЖӘНЕ ҚОЛДАНЫЛУЫН
2.1. «RG Brands» АҚ экономикалық қызметінің сипаттамасы 21
2.2. Кәсіпорынның қаржылық нәтижелерін талдау 27
2.3. Кәсіпорынның табысын бөлуді және пайдалануды талдау 34
ІІІ. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ НӘТИЖЕЛЕРІН ЖАҚСАРТУ ЖӘНЕ ТАБЫСЫН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ
3.1. Кәсіпорынның қаржылық нәтижелерін қамтамасыз ету мәселелері 39
3.2. Кәсіпорынның табысын арттырудың негізгі жолдары 41
ҚОРЫТЫНДЫ 46
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 51
КІРІСПЕ
Қазақстанда нарықтық қатынастардың дамуы және осымен байланысты түрлі меншік
Кәсіпорындар шаруашылықты жүргізуде және басқаруда дербестілік, ресурстармен және еңбек
Нарықтық қатынастар және бәсекелестік орта кәсіпорындардан ғылыми-техникалық прогрестің жетістіктерін
Бұл міндеттерді жүзеге асыруда маңызды рольді кәсіпорындардың шаруашылық қызметін
Кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық қызметінің түпкі нәтижесі табыс болып табылады.
Табыс – нарықтық қатынастардың маңызды категориясы, ол негізгі үш
кәсіпорынның шаруашылық қызметінің қаржылық нәтижелерін сипаттайтын экономикалық көрсеткіш;
табысты бөлу және пайдалану барысында көрініс табатын ынталандыру функциясы;
кәсіпорынның қаржы ресурстарын қалыптастырудың негізгі көздерінің бірі.
Табыс – айналым қаражаттарының өсуін қаржыландырудың, өндірісті жаңартудың және
Нарықтық экономикада кәсіпкерлік қызметтің негізгі мақсаты табыс алу, бизнестің
Субъективті факторлар: кәсіпкерлік қызметті басқарудың ұйымдастырушылық-техникалық деңгейі, өндірілетін өнімнің
Объективті факторлар: тұтынылатын материалдардың және энергетикалық ресурстардың бағаларының деңгейі,
Бұл дипломдық жұмыста біз кәсіпорынның қаржылық нәтижелерін және табысты
Зерттеу жұмысының негізгі мақсаты кәсіпорынның қаржылық нәтижелерін талдау арқылы
Алға қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін келесідей сұрақтарға жауап
кәсіпорынның қаржылық нәтижелерін талдаудың теориялық аспектілерін, ал дәлірек айтар
сипатталған талдау әдістемесін практика жүзінде көрсету, яғни «RG Brands»
жүргізілген талдаудың нәтижелеріне сүйене отырып табысты және рентабельділікті арттырудың,
Аталған міндеттердің кезегі дипломдық жұмыстың құрылымына толықтай жауап береді.
Аталған жұмысты орындау үшін отандық және шет елдік авторлардың
І. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ НӘТИЖЕЛЕРІ МЕН ТАБЫСТЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МАЗМҰНЫ
1.1. Қаржылық нәтижелерді талдаудың мазмұны және міндеттері
Нарықтық қатынастары жағдайында кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық нәтижелерін талдаудың маңызы өте
Кәсіпорынның қаржылық нәтижелеріне көптеген факторлар әсер етеді, оларды келесідей
1) пайда болу орнына байланысты
2) нәтижесінің маңыздылығына байланысты - негізгі және негізгі емес;
3) құрылысы бойынша - қарапайым және күрделі;
4) әрекет ету уақыты бойынша
Ішкі факторлар кәсіпорынның өзінің жұмысын ұйымдастыруына байланысты болады, ал
Негізгі ішкі факторларды қарастырайық. Кәсіпорынның қаржылық жағдайы ең бірінші
Кәсіпорынның өндірілетін өнім және өндіріс технологиясымен тығыз байланысқан қаржылық
Қаржылық тұрақтылықтың ішкі, маңызды факторларының бірі - бұл қаржы
Сонымен бірге тек таза табыстың көлемі ғана емес, сонымен
Сыртқы факторларға шаруашылық жүргізудің экономикалық жағдайының әсері, қоғамда үстемдік
Кәсіпорынның тұрақты қаржылық жағдайын қалыптастыруда оның өз контрагенттерімен (салық
Сондай-ақ, бұл жыл сайын өз облигациясы бойынша белгілі бір
Жабдықтаушылар мен тұтынушылар сенімді және төлем қабілеттілігі жоғары кәсіпорындармен
Осылайша, белгілі бір кезеңдегі кәсіпорынның қаржылық шаруашылық қызметінің нәтижелері
Қаржылық жағдайды талдау кәсіпорынның шаруашылық қызметін талдаудың қорытындылаушы кезеңі
Жоғары сапалы өнімді үздіксіз өндіру және өткізу кәсіпорынның қаржылық
Шығындар көлемі өндіріс процесінің тиімділік деңгейімен анықталады. Олардың тиімділігі
Кәсіпорынның қаржылық қызметінің қалыпты болуы әсіресе өз кезеңіндегі қойылған
Кәсіпорын қызметінің қаржылық нәтижелері алынған табыстың сомасымен және рентабельділік
Өнімді өткізу көлемі мен табыстың мөлшері, рентабельділік деңгейі кәсіпорынның
Кәсіпорын қызметінің қаржылық нәтижелерін талдау міндетті элементтер ретінде мыналарды
Қаржылық нәтижелерді талдаудың негізгі міндеттеріне мыналар жатады:
табыстылықтың деңгейін және оның көрсеткіштерінің динамикасын бағалау;
өнімді (қызметтерді, жұмыстарды) өткізуден түскен табысты факторлық талдау;
негізгі емес қызметтің қаржылық нәтижелерін талдау;
таза табысты пайдалануды талдау және бағалау;
өндірістік шығындардың, өндіріс көлемінің және табыстың өзара байланысын талдау;
өнімді өткізу бойынша жоспардың орындалуын және жоспарлы табысқа қол
қаржылық нәтижелерге объективті және субъективті факторлардың әсерін анықтау;
табыстың сомасын және рентабельділікті арттырудың резервтерін анықтау;
кәсіпорынның табысты және рентабельділікті арттыру мүмкіндіктерін қолдану бойынша жұмыстарын
анықталған нәтижелерді қолдану бойынша шараларды дайындау. /6/
Шаруашылық субъектісінің қызметінің қаржылық нәтижесі туралы есеп бухгалтерлік есептің
Сондай-ақ стандарт, негізгі қызметтен алынған табыс пен шығынды, төтенше
Табыстар мен шығындар баптарының арасын ажырату да субъектінің жұмысының
Осылайша кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп, қаржылық есептің
1.2. Кәсіпорын қызметіндегі табыстың маңызы және функциялары
Табыс нарықтық экономиканың аса маңызды категорияларының бірі болып табылады.
Табысты қолданылған және төленбеген жалдамалы еңбек күшінің нәтижесі деген
Микроэкономикада табыс өндірілген өнімді өткізуден түскен қаражаттар мен жалпы
Табыс қолайлы, бухгалтерлік, экономикалық (таза) болуы мүмкін. Қолайлы табыс
Маңызды категория және кез-келген коммерциялық ұйымның негізгі мақсаты бола
Біріншіден, табыс кәсіпорынның шаруашылық қызметі нәтижесінде алынған экономикалық әсерді
Екіншіден, табыс ынталандырушы функцияны атқарады. Бұл табыстың тек қаржылық
Үшіншіден, табыс түрлі деңгейдегі бюджеттердің кірістерін қалыптастырудың маңызды көздерінің
Кәсіпорында табыс өндірілген өнімді өткізудің нәтижесінде қалыптасады. Оның мөлшері
Табыстың экономикалық мәні бүгінгі экономикалық теорияның ең бір күрделі
Бүкіләлемдік банктің бухгалтерлік есеп, қаржылық есеп беру және аудит
Ықшамдалған түрде бұл ұғым 1995-жылдың 26-желтоқсанында Қазақстан Республикасы Президентінің
Табыс кәсіпорынның кәсіпорындардың шаруашылық-қаржылық қызметінің нәтижесі болып табылады. Табыс
Табыс кәсіпорынның шаруашылық қызметін бағалаудың және жоспарлаудың ең маңызды
Дегенмен де, кәсіпкерлік қызметтің қаржылық көрсеткіші ретінде табыстың жетекші
Кез-келген жолмен үлкен табыстарға қол жеткізуге ұмтылудың нәтижесінде экономикада
Табысты арттырудың негізгі жолы - өнімнің бағасын арттыру. Осылайша,
Экономикалық әдебиеттерде табыс ұғымымен кәсіпорынның табыстылық (рентабельділік) ұғымы қосарлана
Осылайша, кәсіпорынның табыстылығы мен рентабельділігі ұғымдары ғалымдардың осы экономикалық
Рентабельділік өндіріс тиімділігін және корпорацияның табыстылығын анықтайтын көрсеткіштердің бірі
Кәсіпорынның табыстылығы (рентабельділігі) дегеніміз – бұл кәсіпорынның барлық өндірістік
Пайданың абсолютті шамасы кәсіпорынның тиімділігін көрсете алмайды. Кәсіпорын
Белгілі бір шығындар шығармай әдетте қажетті табыстылықты қамтамасыз ету
1.3. Кәсіпорынның қаржылық нәтижелері және оның негізгі көрсеткіштері
Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық қызметінің негізгі және түпкі
Қаржылық нәтижелердің көрсеткіштері кәсіпорын шаруашылығының барлық бағыттары (өндірістік, коммерциялық,
Алайда, қаржылық ақпаратты қолданушылардың түрлі категорияларын қаржылық нәтижелердің белгілі
Дегенмен де, кез-келген қаржылық ақпаратты қолданушылар үшін ең алдымен
Қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есептің осы бабы бойынша негізгі
Табыс құрылымында ең үлкен үлес салмақты өнімдер мен тауарларды
Өнім өткізуден түсетін табыс сомасына қоймадағы өтпеген бұйымдар қалдықтарының
Кәсіпорында өнімді өткізуден түсетін табыс жоспарланған тауар өндірісінен және
Табыстың екінші абсолюттік көрсеткіші - жалпы табыс. Ол өнімді
Кәсіпорынның жалпы табысы оның ағымды кезеңдегі негізгі, қаржылық, инвестициялық
Жалпы табыстың құрамында кәсіпорынның барлық қызмет түрлерінен алынған табыстары
Жалпы табысқа әсер ететін маңызды фактор - өндірістік өзіндік
Көптеген кәсіпорындарда өзіндік құнды баптар бойынша талдаумен айналысатын,оны
Шаруашылық жүргізудің тұрақты экономикалық жағдайында жалпы табыстың өсуінің
Шығарушы салаларда табиғи себептерге байланысты табыс өсімін пайдалы қазбаларды
Соңғы тұтынушыға бағытталған салаларда сұраныс, өзіндік құн деңгейімен анықталатын
Заттай түрде өнімді өткізу көлемінің өсуі табыстың өсуіне әкеледі.
Өндіріс және өнім өткізу көлемін өсіруге әкелетін айналым қаражаттарының
Кәсіпорын табысы бағаның өсуі есебінен жоғары қарқынмен өседі. Бағаның
Өткізу көлемінің өзгерісінің жалпы табыс ауытқуына әсерін анықтау үшін
Табыстылықтың келесі абсолютті көрсеткіші – негізгі қызметтен алынған табыс.
Дн = Дж – Рк,
мұндағы Дн – негізгі қызметтен алынған табыс;
Дж – жалпы табыс;
Рк – кезең шығындары.
Жалпы табыс көлемі қаншалықты көп және өткізілген өнімнің өзіндік
Табыстың өсуі өзін өзі қаржыландыру, кеңейтілген ұдайы өндіріс, әлеуметтік
ІІ. «RG BRANDS» АҚ ҚАРЖЫЛЫҚ НӘТИЖЕЛЕРІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫН ЖӘНЕ ҚОЛДАНЫЛУЫН
2.1. «RG Brands» АҚ экономикалық қызметінің сипаттамасы
«RG Brands» акционерлік қоғамы - 1994 жылы «Алматы Сусын»
«RG Brands» кәсіпорнының құрылтайшылары 29 заңды тұлғалар және 104
Кәсіпорын келесідей қызмет түрлерін жүзеге асырады:
алкогольсіз шай өнімдерін, натуралдық және минералды сусындарды өндіру және
сусындарды және шай өнімдерін сату және сатып алу, сусын
алкогольсіз сусындармен жеке тұлғаларды, жеке сауда орындарын, қонақ үй
Республикада алкогольсіз сусындар өндіру инфрақұрылымын құру;
табиғи минералды су орындарын пайдалану және өңдеу;
Қазақстан Республикасының заңнамасымен рұқсат етілген басқа да коммерциялық қызмет
«RG Brands» Акционерлік қоғамы (әрі қарай «Қоғам» деп аталады)
1994 жылдың соңына дейін кәсіпорының барлық цехтары өндіріске қосылды.
1995 жылы наурызда өңдіріске шай өнімінің цехы қосылды. Осы
1995-2000 ж.ж - өндіріске үлкен көлемде қантты және қантсыз,
2001 жылы тамыз айында Алматы сусын фабрикасының директоры, 1946
2001 жылы қыркүйекте Алматы сусын фабрикасы «RG Brands» АҚ
«RG Brands» АҚ-ның өнімдері Қазақстанның ішкі нарығына арналған. Өнімдерді
Кәсіпорында технопарк құрал-жабдықтарының жаңарту процесі жүргізіліп жатыр. Оның ішінде
«RG Brands» АҚ-ң жарғылық капиталы
Акционерлік қоғамның жарияланған Жарғылық капиталы – 1800000 (бір миллион
Акционерлік қоғамның Жарғылық капиталын ұлғайтуға Қазақстан Республикасының заңнамасына
Акционерлік қоғамның органдары
1) жоғарғы орган – Акционерлердің Жалпы жиналысы;
2) басқару органы – Директорлар кеңесі;
3) атқарушы орган – алқалы атқарушы орган (Басқарма) немесе
4) Қоғамның қаржы-шаруашылық қызметіне бақылауды жүзеге асыратын орган –
Қазіргі кездегі бәсекелестік күреске төтеп бере алатын жоғары сапалы
1 кесте – «RG Brands» АҚ қызметінің технико- экономикалық
№ Көрсеткіштер Өлщем бірлігі 2005 2006 ауытқулар
+,- %
1 Өткізілген өнімнен түскен табыс мың. теңге 14309912 18376168
2 Өткізілген өнімнің өзіндік құны. мың. теңге 9655447 12234425
3 Жалпы табыс мың. теңге 4654465 6141743 1487278 132
4 Кезең шығындары мың. теңге 3840997 4843168 1002171 126,1
5 Негізгі қызметтен түскен табыс мың. теңге 813468 1298575
6 Негізгі емес қызметтен түскен табыс мың. теңге 269525
7 Салық салғанға дейінгі табыс мың. теңге 1082993 1322934
8 Таза табыс мың. теңге 922788 1210874 2880,86 131
9 Жұмыскерлер саны адам 1500 1700 200 113,3
10 Бір жұмыскердің еңбек өнімділігі мың. теңге 9539,9 10809,5
11 Жұмыскерлердің еңбек ақы қоры мың. теңге 116250 139400
12 1 жұмысшының орташа еңбек ақысы мың теңге 77,5
13 Негізгі қорлардың орташа жылдық құны. мың. теңге 2984446
14 Қор қайтарымдылығы теңге 4,79 2,7 -2,09 56,4
15 Қор сыиымдылығы теңге 0,21 0,38 0,17 181
16 Қормен қарулану мың. теңге 1989,6 3979,4 1989,8 200
Ақпарат көзі: «RG Brands» АҚ қаржылық және шаруашылық қызметінің
Жоғарыда келтірілген көрсеткіштер арқылы кәсіпорынның істеп жатқан жұмыстары тиімді
1 кестені қарастыратын балсақ 2 жыл бойынша мәліметтер арасында
1) Өнімді өткізуден түскен табыс 2006 жылы 2005 жылмен
2) Өткізілген өнімнің өзіндік құны 2006 жылы 2005 жылмен
3) Жалпы табыс 2006 жылмен 2005 жылды салыстырғанда 1487278
4) Кезең шығындарына тоқталатын болсақ, бұл көрсеткіш 2006 жылмен
5) Негізгі қызметтен түскен табыс 2006 жылмен 2005 жылды
6) Негізгі емес қызметтен түскен табыс 2006 жылмен 2005
7) Салық салғанға дейінгі табыс 2006 жылды 2005 жылмен
8) Таза табыс 2006 жылмен салыстырғанда 2005 жылы 288086
9) Жұмыскерлер саны 2006 жылмен 2005 жылды салыстырғанда 200
10) Бір жұмысшының еңбек өнімділігі 2006 жылмен 2005 жылды
11) Жалпы жұмыскерлердің еңбек ақы қоры 2006 жылмен 2005
12) Бір жұмыскердің орташа айлық еңбек ақысы 2006 жылмен
13) Негізгі қорлардың орташа жылдық құны 2006 жылмен 2005
Негізгі капиталдық пайдалану деңгейі бір жағынан қорлар құрылымын қалыптастыруда
14) Қор қайтарымдылығы 2006 жылмен 2005 жылды салыстырғанда 2,09
15) Қор қайтарымдылығы 2006 жылмен 2005 жылды салыстырғанда -0,17
16) Қормен қарулану 2006 жылмен 2005 жылды салыстырғанда 1989,8
Кәсіпорындардың экономикалық жағдайын сипаттайтын көрсеткіштердің қатарына олардың активтері мен
Кәсіпорынның мүліктік және қаржылық жағдайын қысқаша сипаттайтын көрсеткіштер 2
2 кесте - «RG Brands» АҚ мүліктік және қаржылық
№ Көрсеткіштер 2005 2006 Ауытқулар, +/-
Сомамен %
1 Ұзақ мерзімді активтер 3086674 6998715 +3912041 +126,7
1.1 Негізгі құралдар 2984446 6764903 +3780457 +126,7
1.2 Материалдық емес активтер 83519 215103 +131584 +157,5
1.3 Ұзақ мерзімді инвестициялар - - - -
1.4 Мерзімі ұзартылған табыс салығы 18709 18709 0 0
2 Ағымды активтер 9568888 9461378 -107510 -11,1
2.1 Тауарлық материалдық құндылықтар 3365839 4165462 +799623 +23,8
2.2 Дебиторлық қарыз 5492096 8884279025 -1213071 -22,1
2.3 Ақша қаражаттары және қаржылық инвестициялар 710953 21016891 +305938
Жалпы активтер 12655562 2216460093 +3804531 +30,1
3 Меншікті капитал 3922058 5151225 +1229167 +31,3
3.1 Жарғылық капитал 1800053 1801642 +1389 +0,1 3.2
3.3 Қосымша төленбеген капитал 1881 18585 +16704 +888,0
3.4 Есепті кезеңнің бөлінбеген табысы - 1210859 +1210859 -
3.5 Өткен жылдардың бөлінбеген табысы 2219281 2120091 -99190 -14,5
3.6 Төленетін дивидендтер (99190) - - -
4 Қарыз капитал 8733504 11308868 +2575364 +29,5
4.1 Ұзақ мерзімді міндеттемелер 2922409 4184318 +1261909 +43,2
4.2 Қысқа мерзімді міндеттемелер 5811095 7124550 +1313455 +22,6
Қысқа мерзімді несиелер 1148859 2457080 +1308221 +113,8
Кредиторлық қарыз 886668 4365341 +3478673 +392,1
Бюджет алдындағы қарыздар 7575 32795 +25220 +332,9
Басқа да қарыздар 254616 269334 +14718 +5,8
Жалпы қаражат көздері 12655562 16460093 +3804531 +30,1
Ақпарат көзі: «RG Brands» АҚ қаржылық және шаруашылық қызметінің
2 кестеден байқайтынымыз, кәсіпорынның активтері есепті жылы 30,1%-ға, немесе
Керісінше, кәсіпорынның ағымды активтері 11,1 пайызға төмендеген, бұған бірінші
Керісінше, тауарлық-материалдық құндылықтардың 23,8 пайызға артқаны белгілі болып отыр.
Кәсіпорынның қаржы ресурстарының көздері ішінде тартылған қаражаттардың үлесі басым
Қарыз капиталдардың ішінде ұзақ мерзімді несиелер мен басқа да
Сонымен қатар, кәсіпорынның қаражат көздерінің құрылымында қысқа мерзімді кредиторлық
Кәсіпорын, осы орайда, өзінің төлем қабілеттілігін қамтамасыз ету мақсатында
2.2. Кәсіпорынның қаржылық нәтижелерін талдау
Қаржылық нәтижелердің негізгі көрсеткіштерінің құрылымын және динамикасын талдау үшін
Есепті кезеңдегі жалпы қаржылық нәтиже кәсіпорынның «Шаруашылық субъектілерінің қаржылық-шаруашылық
«RG Brands» АҚ қаржылық нәтижелерінің көрсеткіштері 3 кестеде берілген.
3 кесте - «RG Brands» АҚ қаржылық-шаруашылық қызметінің нәтижелерінің
№ Көрсеткіштер 2005 2006 Ауытқулар, +/-
Сомамен %
1 Өнімді өткізуден түскен табыс 14309912 18376168 4066256 128
2 Өнімнің өзіндік құны 9655447 12234425 2578978 127
3 Жалпы табыс 4654465 6141743 1487278 132
4 Кезең шығындары, соның ішінде 3840997 4843168 1002171 126
5 әкімшілік шығындар 567599 1194795 627196 210
6 коммерциялық шығындар 2739863 2939894 200031 107
7 пайыздық шығындар 533535 708479 174944 133
8 Негізгі қызметтен алынған табыс (шығын) 813468 1298575 485107
9 Негізгі емес қызметтен алынған табыс (шығын) 269525 24359
10 Салық салынғанға дейінгі табыс (шығын) 1082993 1322934 239941
11 Табыс салығы бойынша шығындар 160205 112060 -48145 -30
12 Салық төлегеннен кейінгі табыс (шығын) 922788 1210874 288086
13 Төтенше оқиғалардан табыс (шығын)
14 Таза табыс (шығын) 922788 1210874 288086 131
Ақпарат көзі: «RG Brands» АҚ 2005-2006 жылдардағы қаржылық есебі
3 кестенің мәліметтерінен байқайтынымыз, кәсіпорынның өнімді өткізуден түскен табысы
Керісінше, есепті жылы кезең шығындары жоғары қарқынмен өскен, солардың
Нәтижесінде кәсіпорынның 2006 жылы негізгі қызметтен алған табысы 1298575
Аталған кәсіпорынның негізгі емес қызметтен алған табысы есепті жылы
Негізгі емес қызметтен алынған табыстың көлемі, әдетте, жоспарланбайды, сол
Қаржылық нәтижелердің негізгі емес қызметтен алынған табысын талдау кезінде
Төтенше жағдайлардан және табиғи апаттардан алынған шығындар да жан-жақты
Төленген айыппұлдарды, өсімпұлдарды талдау барысында айыппұлдар мен өсімпұлдар кімге
Біздің мысалымыздағы кәсіпорынның негізгі емес қызметтен алған табысының төмендеуі
Түптеп келгенде, кәсіпорынның 2006 жылғы алған таза табысы 1210859
Сонымен, біз зерттеуге алынған кәсіпорынның есепті жылдағы өнімді өткізуден
Рентабельділік коэффициенттері салыстырмалы талдау мен кәсіпорынның қаржы жағдайын бағалаудың
жалпы активтер (авансталған, жиынтық капитал) және олардың жекелеген элементтерінің
кәсіпорын өнімінің рентабельділігі;
ақша қаражаттарының таза ағымы (немесе түсімі) негізінде есептелетін рентабельділік
Кәсіпорын активтерін (мүлкін) пайдалану тиімділігі – берілген кәсіпорынға
Кәсіпорын мүліктерінің (активтерінің) тиімділігін өлшеудің бірден-бір дұрыс, танылған әрі
Активтердің тиімділік деңгейі, кәсіпорында инвестициялық шешімдер қабылдауда, қаржылық жоспарлауда,
Басқаша айтқанда, кәсіпорынның активтерге салынған қаражаттарының әрбір теңгесінен алынған
Кәсіпорын табыстылығының маңызды көрсеткіштерінің бірі – өндірістік қорлардың (негізгі
Сонымен қатар, қаржылық нәтижелердің көрсеткіштерін қолдана отырып, кәсіпорынның басқа
Біздің мысалымыздағы «RG Brands» АҚ рентабельділік көрсеткіштері 4 кестеде
4 кесте – «RG Brands» АҚ табыстылығының (рентабельділігінің) көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер Есептеу формуласы 2005 2006 Ауытқуы
+/-
1 Өнімді өткізуден түскен табыс, мың теңге –
2 Негізгі қызметтен түскен табыс, мың теңге – 813468
3 Таза табыс, мың теңге – 922788 1210874 288086
4 Жалпы активтер, мың теңге – 12655562 16460093 3804531
5 Ұзақ мерзімді активтер, мың теңге – 3086674 6998715
6 Айналым активтері, мың теңге – 9568888 9461378 -107510
7 Меншікті капитал, мың теңге – 3922058 5151225 1229167
8 Қарыз капитал, мың теңге – 8733504 11308868 2575364
9 Жұмысшылар саны, адам – 1500 1700 200
10 Сату рентабельділігі, % Сатылым көлемі/Таза табыс 6,44 6,6
11 Жалпы активтердің рентабельділігі (өндіріс рентабельділігі), % Активтердің орташа
12 Негізгі қызметтің рентабельділігі, % Негізгі қызметтен алын-ған табыс/Таза
13 Ұзақ мерзімді активтердің рентабельділігі, % Ұзақ мерзімді активтер-дің
14 Айналым активтерінің рентабельділігі, % Айналым активтерінің орташа құны/Таза
15 Меншікті капиталдың рентабельділігі, % Меншікті капиталдың орташа құны/Таза
16 Қарыз капиталдың рентабельділігі, % Қарыз капиталдың ор-таша құны/Таза
17 Еңбек күшінің рентабельділігі, % Жұмысшылардың орташа саны/Таза табыс
Ақпарат көзі: «RG Brands» АҚ 2005-2006 жылдардағы қаржылық есебі
4 кестеден байқағанымыздай, кәсіпорынның сату рентабельділігі ағымды жылы 6,44
Жалпы активтердің рентабельділігі 2005 жылы 7,29 пайызды құраса, 2006
Негізгі қызметтің рентабельділігі де есепті жылы 6,03 пайыздан 7,60
Керісінше, кәсіпорынның өндірістік қуатының негізгі көрсеткіші болып табылатын ұзақ
Кәсіпорынның меншікті және қарыз қаражаттарының рентабельділігі ағымды кезеңде айтарлықтай
Кәсіпорынның еңбек күшінің рентабельділігі жоғары нәтижелермен сипатталады. Кәсіпорын есепті
Осылайша, ««RG Brands» Акционерлік қоғамының қаржылық нәтижелерінің көрсеткіштері аталған
Аталған көрсеткіштер шет елдік тәжірибеде үлкен маңыздылыққа ие. Мысалға,
Кәсіпорын қызметінің рентабельділігін бағалау ұзақ мерзімді сипатқа ие, өйткені
2.3. Кәсіпорынның табысын бөлуді және пайдалануды талдау
Қазіргі қалыптасқан жағдайларға сәйкес кәсіпорынның алған табысы бөлінуге және
Табысты бөлу барысында кәсіпорын келесідей принциптерге сүйенеді:
бюджет алдындағы бірінші кезектегі міндеттемелерді орындау;
кәсіпорын қарамағында қалған табыс тұтыну және жинақ қорларына бөлінеді.
Қаржының шаруашылықты жүргізу тиімділігіне әсер ету механизмі бөлу қатынастарының
Ең алдымен, табыстан бюджетке салықтар төленеді. Салық салынатын табысты
Қазақстан Республикасының Салық кодексіне сәйкес кәсіпорындар 30% мөлшерінде корпоративтік
Кәсіпорынның табысын бөлу туралы ақпарат кәсіпорынның «Меншікті капиталдың қозғалысы
Таза табысты бөлу акционерлік қоғамдарда аталған ұйымның дивидендтік саясатын
Аталған мәселелерді шешудің қиындығы сол, оларды бағалаудың бір жақты,
Таза табысты капитализациялау кәсіпорынға өзінің ұдайы өндірістік процесін меншікті
5 кесте – «RG Brands» кәсіпорнының таза табысының бөлінуі
№ Көрсеткіштер 2005 2006 Ауытқулар, +/-
1 Таза табыс 922788 1210859 +288071
Пайдалану бағыттары:
2 Төленетін дивидендтер 99190 - -99190
3 Резервтік қорға 43211 54387 +11176
4 Жинақ қорына 294664 480348 +185684
5 Әлеуметтік қорға 106771 176554 +69783
6 Тұтыну қорына 122989 287453 +164464
7 Қайырымдылық шараларына 90776 97437 +6661
8 Басқа да мақсаттарға 165187 114680 -50507
Ақпарат көзі: «RG Brands» АҚ 2005-2006 жылдардағы қаржылық есебі
Кестеден «RG Brands» Акционерлік қоғамында таза табысты бөлу арнайы
5 кестеден байқайтынымыз, кәсіпорынның 2005 жылы 89,3%-дан астам бөлігі,
Таза табыстың резервтік қорға бөлінген сомасы 2005 жылы 294664
Кәсіпорынның жинақ қорына аударған табыстың үлесі де есепті жылы
Аталған кәсіпорынның жинақ қоры конструкторлық және технологиялық жұмыстарға, техникалық
Әлеуметтік қорға аударылған табыстың сомасы 2006 жылы 69783 мың
Тұтыну қорына бөлінген табыстың сомасы 2005 жылы 122989 мың
Тұтыну қорына аударымдардың айтарлықтай өсуін, сонымен қатар, кәсіпорынның қаржылық
Зерттеуге алынған кәсіпорынның тұтыну қоры негізінен әлеуметтік дамуға және
Сонымен қатар, қарастырылып отырған кәсіпорын табысының бір бөлігіні қоғамдық
Сонымен, «RG Brands» АҚ табысын пайдалануды талдау мынадай қорытынды
кәсіпорын басшылығы өндірістік процесті дамытуға және кеңейтуге бағытталған саясатты
кәсіпорын акционерлеріне дивидендтер төленбеуіне қарағанда, кәсіпорын иелері қысқа мерзімді
ІІІ. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ НӘТИЖЕЛЕРІН ЖАҚСАРТУ ЖӘНЕ ТАБЫСЫН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ
3.1. Кәсіпорынның қаржылық нәтижелерін қамтамасыз ету мәселелері
Кез-келген коммерциялық негізде шаруашылық жүргізуші кәсіпорынның басты мақсаты табыс
Кәсіпорынның қаржылық нәтижелеріне әсер етуші факторларды анықтау оның қалыптасуының
Табысқа әсер етуші сыртқы факторларға мыналарды жатқызуға болады: инфляция
Сондай ақ, табыстың қалыптасуына кәсіпорын қызметінің ішкі жағдайлары мен
Сұраныстың төмендеуі салдарынан өнімді өткізумен байланысты туындайтын қиындықтар өндірістік
2Жоғарыда аталған факторлардан басқа, кәсіпорынның табысына әсер етуші 2факторлардың
Табыстылықты арттыру жолдарын талдау барысында ішкі және сыртқы факторлардың
Қазіргі кездегі қалыптасқан шаруашылық механизмі экономикалық талдаудың жандануына, кәсіпорынды
Тұрақты өсімді және өндірістің айтарлықтай экономикалық тиімді жоғары қарқындарын
Кәсіпорынның қаржылық және шаруашылық қызметінің түпкі нәтижелері интенсивті және
Кәсіпорынның табысына әсер етуші факторларды жан-жақты, тереңдете талдау табысты
3.2. Кәсіпорынның табысын арттырудың негізгі жолдары
Сонымен, кәсіпорынның қаржылық нәтижелері алынған табыстың сомасымен және рентабельділік
Табыс – бұл өнімді өткізуден кейін шаруашылық субъектісі өз
Өнімнің өткізілген және табыстың мөлшері, рентабельділік деңгейі өндірістік, жабдықтаушы,
өнімді өткізудің және табыс алудың жоспарлық орындалуын жүйелі түрде
қаржылық нәтижелерге субъективті және объективті факторлардың әсерін анықтау;
кәсіпорынның табыстың көлемін және рентабельділікті арттыру мүмкіндіктері бойынша жұмыстарын
анықталған резервтерді қолдану бойынша шараларды жүзеге асыру. /41/
Екінші бөлімде біз зерттеуге алынған кәсіпорынның қаржылық нәтижелерінің айтарлықтай
Қазіргі жағдайларда «RG Brands» кәсіпорнының халықаралық жүйе бойынша басқарушылық
Мұндай жүйенің басты арналымы қаржылық есептің жоғары интеграциясына, талдауға
Кәсіпорынның өнімді өткізуден түскен табысы негізінен төрт факторға тәуелді
өнімді өткізудің көлемі;
оның құрылымы;
орташа бағалардың деңгейі;
өнімнің өзіндік құны.
Өткізілген өнімнің көлемі табыстың сомасына оң да, теріс те
Тауарлық табыстың құрылымы да табыстың көлеміне оң да, теріс
Өнімнің өзіндік құны мен табыс бір біріне қарама қарсы
Табыстың сомасының арту резервтері тауарлық өнімнің әрбір түрі бойынша
Екінші бөлімде келтірілген табыстың қалыптасуы мен қолданылуын талдау «RG
кәсіпорынның қолда бар активтерін қолданудың тиімділігін арттыру, яғни оның
жаңа өнімдердің түрлерін өндіру бойынша шараларды негіздеу. Өндірілетін өнімнің
нарық конъюнктурасын, тұтынушылардың қажеттіліктерін және кәсіпорынның мүмкіндіктері мен қажеттіліктерін
қаржылық қызметті басқаруды ұйымдастыру процесін жетілдіру шараларын дайындау.
Бәрімізге белгілі, өнімдердің жаңа түрін өндіру қосымша шығындарды қажет
Нәтижесінде кәсіпорын шеңберінде табысты арттыру үшін жаңа өнімді жобалаудың
Алайда, жаңа өнімді өндіріске енгізу үшін кәсіпорын сатылымды төлеу
Нарық конъюнктурасын және тауар ассортиментін басқаруды ескере отырып тауарлардың
Өнім ассортиментінің қалыптасуына кәсіпорын тарапынан ассортименттік концепцияны дайындау бағыт
Әрине, кәсіпорынның табысты ұлғайтуға және оның қолдануды жақсартуға деген
Соңғы жылдары отандық нарықтың алкогольсіз сусындардың жаңа түрлерімен барынша
Жаңа өнімдер ретінде Қазақстан Республикасындағы технологиялық жоғарғы оқу орындарындағы,
Жоғарыда ұсынылған өнімдер қосымша шығындар шығаруды, яғни қосымша капитал
Сонымен қатар жаңа өнімдердің өндірісін қамтамасыз ету үшін
Жоғарыда келтірілген талдаулардан байқағанымыздай, кәсіпорынның өндірістік активтері толықтай жүктелмеген,
ҚОРЫТЫНДЫ
Кәсіпорын қызметінің қаржылық нәтижелері алынған табыстың сомасымен және рентабельділік
Қаржылық нәтижелерді талдаудың негізгі міндеттеріне мыналар жатады: табыстылықтың деңгейін
Маңызды категория және кез-келген коммерциялық ұйымның негізгі мақсаты бола
Біріншіден, табыс кәсіпорынның шаруашылық қызметі нәтижесінде алынған экономикалық әсерді
Екіншіден, табыс ынталандырушы функцияны атқарады. Бұл табыстың тек қаржылық
Үшіншіден, табыс түрлі деңгейдегі бюджеттердің кірістерін қалыптастырудың маңызды көздерінің
Кәсіпорынның табысының көрсеткіштерінің қатарына жататындар: өнімді өткізуден алынған табыс,
Біздің зерттеуіміздегі кәсіпорынның 2006 жылғы алған таза табысы 1210859
Жалпы активтердің рентабельділігі 2005 жылы 7,29 пайызды құраса, 2006
Негізгі қызметтің рентабельділігі де есепті жылы 6,03 пайыздан 7,60
Сонымен, біз зерттеуге алынған кәсіпорынның есепті жылдағы өнімді өткізуден
Қазіргі қалыптасқан жағдайларға сәйкес кәсіпорынның алған табысы бөлінуге және
Табысты бөлу барысында кәсіпорын келесідей принциптерге сүйенеді:
бюджет алдындағы бірінші кезектегі міндеттемелерді орындау;
кәсіпорын қарамағында қалған табыс тұтыну және жинақ қорларына бөлінеді.
Қаржының шаруашылықты жүргізу тиімділігіне әсер ету механизмі бөлу қатынастарының
Кәсіпорынның жинақ қорына аударған табыстың үлесі де есепті жылы
Аталған кәсіпорынның жинақ қоры конструкторлық және технологиялық жұмыстарға, техникалық
Сонымен, «RG Brands» АҚ табысын пайдалануды талдау мынадай қорытынды
кәсіпорын басшылығы өндірістік процесті дамытуға және кеңейтуге бағытталған саясатты
кәсіпорын акционерлеріне дивидендтер төленбеуіне қарағанда, кәсіпорын иелері қысқа мерзімді
Табысқа әсер етуші сыртқы факторларға мыналарды жатқызуға болады: инфляция
Сондай-ақ, табыстың қалыптасуына кәсіпорын қызметінің ішкі жағдайлары мен шарттары
Екінші бөлімде біз зерттеуге алынған кәсіпорынның қаржылық нәтижелерінің айтарлықтай
Қазіргі жағдайларда «RG Brands» кәсіпорнының халықаралық жүйе бойынша басқарушылық
Мұндай жүйенің басты арналымы қаржылық есептің жоғары интеграциясына, талдауға
Екінші бөлімде келтірілген табыстың қалыптасуы мен қолданылуын талдау «RG
кәсіпорынның қолда бар активтерін қолданудың тиімділігін арттыру, яғни оның
жаңа өнімдердің түрлерін өндіру бойынша шараларды негіздеу. Өндірілетін өнімнің
нарық конъюнктурасын, тұтынушылардың қажеттіліктерін және кәсіпорынның мүмкіндіктері мен қажеттіліктерін
қаржылық қызметті басқаруды ұйымдастыру процесін жетілдіру шараларын дайындау.
Бәрімізге белгілі, өнімдердің жаңа түрін өндіру қосымша шығындарды қажет
Нәтижесінде кәсіпорын шеңберінде табысты арттыру үшін жаңа өнімді жобалаудың
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Балабанов И.Т., «Основы финансового менеджмента», Москва – 2001
Ван Хорн Джеймс К., «Основы управления финансами», Москва –
Шеремет А.Д., «Теория экономического анализа», Москва – 2003
Кодацкий В.А. Затраты и прибыль // Экономист. – 2003.
Ковалев В.В. Финансовый анализ: управление капиталом, выбор инвестиций, анализ
Кравченко Л.И. Анализ финансового состояния предприятия. Минск, 2001.
Стандарт бухгалтерского учета №5 „Доход”
Қазақстан Республикасының 1995-жылдың 26-желтоқсанындағы «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп
Нуреев Р. М., Курс микроэкрнрмики. – М. 2001.
Кусаинов К. Финансовый анализ состояния предприятия в условиях рыночных
Мейірбеков А.Қ., «Кәсіпорын экономикасы», Алматы – 2003
Ковалева А.М., «Финансы фирмы», Москва – 2002
Бочаров В.В., «Корпоративные финансы», Санкт-Петербург – 2002
Калистова Ю. Прибыль и доход как возможные объекты налогообложения
Үмбетәлиев А., «Кәсіпорын экономикасы және кәсіпкерлік», Алматы – 2000
Ковалев В.В., «Финансовый менеджмент», Москва – 2002
Ибришев Н.Н., «Корпоративное финансирование», Алматы – 2005
Букаев Г. И. Налог на прибыль // Главная книга.
Өсербайұлы А., «Корпоративтік қаржы», Алматы - 2005
Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия. Минск, 2002.
«RG Brands» АҚ Жарғысы
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі, 1994 жылдың 12 желтоқсаны
Қазақстан Республикасының 2003 жылдың 13 маусымындағы №415-ІІ «Акционерлік қоғамдару
«RG Brands» АҚ қаржылық есебіне қосымша
«RG Brands» АҚ 2005-2006 жылдардағы бухгалтерлік балансы
«RG Brands» АҚ 2005-2006 жылдардағы табыстар мен шығындар туралы
«RG Brands» АҚ 2005-2006 жылдардағы ақша қаражаттарының қозғалысы туралы
Сергеев И. В. Экономика предприятия //.Экономист – М. 2004.-№4
Жуйриков К.К., Раимов С.С., Танирбергенова Г.Б. Финансовый анализ предприятия.
Уткин Э.А., «Финансовое управление», Москва – 2003
Дүйсенбаев К.Ш., «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау»,
Малич В.А. Анализ финансовой деятельности предприятия. Москва, 2001.
Стоянова Е.С., «Финансовый менеджмент», Москва – 2003
Жуйриков К.К. «Финансы предприятия в условиях рынка». А., 2002.
Скворцов О.В. Влияние переоценки основных средств на налоги на
Ковалев В.В. Анализ средств предприятия и их использования //
Шим Джей К., «Финансовый менеджмент», Москва – 2002.
Методы экономического Управления предприятием: под ред. Большакова – Сыктывкар,
Колчина Н.В., Поляк Г.Б., «Финансы предприятий», Москва – 2003
Радостовец В.К. Бухгалтерский учет на предприятии. Алматы, 2002г.
Липатова И.В. Анализ доходности предприятия // Финансы –2003.- №12
«Выбор оптимальной стратегии фирмы», Банки Казахстана, 2005, №2
5
Жалпы табыс
Тауарлық өнімді өткізуден алынған табыс
Тауарлық емес өзге де өнім-дерді өткізуден алынған табыс
Негізгі құралдар-ды және өзге мүліктерді өткізу-ден алған табыс
Өткізілімнен тыс алынған табыстар
Тауарлы өнімді (қызмет, жұ-мысты) өткізу-ден түскен сома
Өнімнің өзіндік құны
Өзге кәсіпорындардың қызметіне үлестік қатысудан алынған табыс
Мүлікті жалға беруден алынған табыс
Акциялар, облигациялар және басқа да құнды қағаздар бойынша дивидендтік
Алынған және төленген экономикалық санкциялар және басқа да табыстар
Қосылған құн салығы, акциздер
1 сурет - Кәсіпорынның жалпы табысының қалыптасуы
Натуралдық сипаттағы өнім көлемі (q)
Құндық сипаттағы өнімнің көлемі (()
Өнім бірлігінің бағасы (Ц)
Ақшалай сипаттағы өндірістік шығындар (S)
Натуралдық сипаттағы өндірістік ресурстардың көлемі (z)
Ресурс бірлігінің бағасы (С)
Табыстылық (N\S)
Ресурс өнімділігі (q\z)
Өнім бағасындағы шығындарды өтеу (Ц\С)
Табыс (N-S)
Құндық сипаттағы өнімнің көлемі (q х Ц)
Ақшалай сипаттағы өндірістік шығындар (z х С)
=
=
=
=
х
х
х
-
2 сурет – Кәсіпорын рентабельділігіне әсер етуші факторлар

Ұқсас жұмыстар

Кәсіпорын қызметіндегі табыстың маңызы және функциялары

Кәсіпорынның қаржылық жағдайын болжау әдістері

Қаржылық жағдайды басқару

Қаржы нәтижелерінің түсінігі және теориялық аспектілері

Экономикалық талдаудың пәні және міндеттері, объектісі және мазмұны. Факторлық талдау әдісі

Экономикалық талдаудың пәні және міндеттері, объектісі

Кәсіпорын қызметінің қаржылық нәтижелерінің көрсеткіштері

«Экономикалық талдау» пәні бойынша теориялық материал

Қаржылық мониторингі қағидаттары