Қазақстанның алтын нарығына талдау
Мазмұны
Кіріспе
1 Алтын нарығының теориялық негіздері
1.1 Асыл металдың қасиеттері, құндылығы
1.2 Әлемде алтынды ақша құралы ретінде пайдалану ерекшеліктері
1.3 Әлемдік алтын нарығының негізгі субъкттері
2 Қазақстанның алтын нарығындағы орнын талдау
2.1 Қазақстанда алтынмен операциялар жүргізу тәртібі
2.2 Қазақстанның алтын нарығына талдау
2.3 Қазақстан Республикасының алтын өндірісіндегі мәселелері
3 Қазақстанның құнды металдар нарығындағы рөлін нығайту
3.1 Қазақстан Республикасының алтын нарығындағы перспективалары
3.2 Қазақстанда алтын өндірісі және оның әлемдік нарықтағы
3.3 Қазақстанда алтын қорын ұлғайту
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Алтын өзінің табиғи бітімі ерекшелігіне сәйкес түрліше металдар
Институционалдық көзқарас бойынша асыл металдар нарығы – бұл
Қазақстан Республикасының «Валюталық реттеу және валюталық бақылау туралы»
Əлемнің кез келген елі алтынға мемлекеттің ішкі байлығы
Елімізде «Қазақювелир» АҚ өз алтын өнімдерін шығарып келеді.
Көріп отырғанымыздай Қазақстан алтын нарығының мәсіелелері әлде көп,
Алтын нарығы нарықтың басқа түрлеріне қарағанда төтенше тұрақсыз
Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Қазіргі уақытта алтын халықаралық
Нарықтағы алтынның негізгі операцияларын қарастыру;
Әлемдік алтын нарығының субъектілерін оқып-үйрену;
Қазақстандық алтын нарығының жағдайын және оның даму мәселелерін
Қазақстандық алтын нарығының әлемдік аренадағы даму перспективаларын ашып
Зерттеудің теориялық-әдістемелік негізі ретінде алтын нарығын оқып-үйренуге, соның
Дипломдық жұмысты жазудың әр түрлі кезеңдерінде әдістемелік негіз
Дипломдық жұмыста Қазақстан Республикасының нормативті-құқықтық актілері, Қазақстанның статистика
1 Алтын нарығының теориялық негіздері
1.1 Асыл металдың қасиеттері, құндылығы
Алтын (Aurum), Au – элементтердің периодты жүйесінің
Таза алтын сары түсті, соғылғыш және созылғыш металл,
Алтын табиғатта саф түрде кездесетін металл. Алтынның ұсақ
Құмда шашылған аз алтынды (тоннасына 2 - 4
Комплексті қосылыс құрамындағы алтынды мырыштың жәрдемімен ығыстырып шығарады.
Алтын - жұмсақ сары түсті, соғылғыш, созылғыш, жайылғыш,
Алтын жұмсақ болғандықтан таза түрде емес, мыс және
Алтын активтігі тіпті нашар металл, активтік қатарында ол
Көне тарихтың баяндауына қарағанда алтын адамға тұңғыш танымал
Әдетте, өндірілген алтынды сату, қор жинау, ел ішінде
Алтын өзінің табиғи бітімі ерекшелігіне сәйкес түрліше металдар
Нарқының әрекет ету ерекшеліктері мен нарықтың талаптарына сәйкес
Қазақстанның соңғы бірнеше жылдар бойы нарықтық қатынастардың дамуының
Қаржылық активтер ақшалай құралдар және бұл құралдардың құрылуына
Қаржылық актив – бұл нарықтық тауар. Қаржылық активтердің
Қазақстан Республикасының қазіргі кездегі қаржылық нарығы біршама өзіндікбөлімдік
ақша нарығы,
ссудалық капитал нарығы,
жылжымайтын мүлік нарығы,
валюталық нарық,
асыл металдар нарығы жатады.
Асыл металдар нарығында қосымша қызмет ететін нарықтар асыл
Институционалдық көзқарас бойынша асыл металдар нарығы – бұл
Қазақстан Республикасының «Валюталық реттеу және валюталық бақылау туралы»
Осыған орай, асыл металдар нарығы келесі салалардан тұрады:
алтын нарығы;
күміс нарығы;
ақ алтын нарығы (платина);
палладий нарығы;
асыл металдар бұйымдарының нарығы;
алтында бағаланатын құнды қағаздар нарығы.
Жоғарыда айтып кеткенге қарағанда алтынның жалпы әлемдік металлдар
Сурет 1 Алтын нарығының әлемдік металдар нарығындағы орны
Асыл металдар нарығының негізгі саласы- алтын нарығы
Алтын нарығы былай жіктеледі:
- әлемдік нарық,
- ішкі ерікті нарық,
- жергілікті бақыланатын нарық (еріксіз). [2;78]
Қазіргі кезде әлемде айналым көлемі бойынша жетекші орында
Ішкі және жергілікті алтын нарығында өнеркәсіптік, зергерлік, жергілікті
Алтын нарығы асыл металдар және асыл тастар нарығының
Қазақстанның асыл металдар мен асыл тастар нарығының құрылуының
Қазақстанда асыл металдар және асыл тастар нарығының
1.Көрсетілген құндылықтар бойынша коммерциялық банктерге келісім жасау құқығын
2.Асыл металдар мен асыл тастар биржасын құру.
Қазақстанда асыл металдар мен асыл тастар нарығының
1.2 Әлемде алтынды ақша құралы ретінде пайдалану ерекшеліктері
Түрлі елдерде бірнеше ғасырлар бойы ақшаның рөлін әртүрлі
сапасының біртектілігі, яғни тауар ретінде сапалық қасиеттері сақталады
бөлінгіштігі, яғни алтын қандай көлемде болсын өзінің ликвидтілігін
икемділігі немесе портативтілігі;
сақталғыштығы, яғни сақталу мерзімі шектелмейді.
Сонымен қатар, алтынның тағы бір ерекшелігі – ол
Алтынның жалпылама баламалық қызметі, оған ғана тән ерекше
Қазіргі кездегі ақша тұжырымдамалары ХҮІІ-ХҮІІІ ғғ. өмірге келген
Бұрынғы теориялар өзгерістерге ұшырап, олардың жаңа түрлері пайда
Қымбат металдардың ерекшеліктерін ескере отырып, ақшаның металдық және
Ақшаның металдық теориясы капиталдың алғашқы қорлануы кезеңінде пайда
Ақшаның номиналды теориясын Римнің және орта ғасырдың заңгерлері
"Номиналистер" - ақшаны - тауарлар айырбасына қызмет ететін
Ақшаның мөлшерлік теориясының іргетасын қалағандар Дж.Локк, Ш.Монтескье, Д.Юм,
Алтын нарығы қаржы нарығында өте маңызды рөл атқарады.
Алтын өзінің табиғи бітімі ерекшелігіне сәйкес түрліше металдар
Алтын нарығының әрекет ету ерекшеліктері мына нарықтың талаптарына
Экономикадағы алтынның құндылығы – оны қаржы, есептесу құралы
Заңды төлем кұралы болып табылатын: қағаз және несие
- металдық айналым, мұнда ақшалай тауар ақшаның барлық
- несие және қағаз ақша айналысы, мұнда алтын
Алтын мен күмісітің құндылығы ақша жүйелерінің қалыптасуына
Биметаллизм - бұл ақша жүйесінде жалпы құндық эквивалент
Ақша ретінде екі металдың колданылуы жалпыға ортақ эквивалент
Монометаллизм - жалпыға эквивалент рөлін бір ғана металл
Ұлыбританияда 1816 ж.,
Германияда - 1871-1873 жж.,
Францияда - 1876 -1878 жж.,
Ресей мен Жапонияда 1897 ж.,
АҚШ-та - 1900 ж. белгіленді.
Күміс монометаллизм Ресейде 1834 - 1852 жж.,
Үндістанда 1852 -1893 жж.,
Нидерландыда 1847 - 1875 жж. қолданылды.
Құн белгілерін алтынға айырбастау сипатына байланысты алтын монометаллизмі
Алтын құйма стандарты - Ұлыбритания мен Францияда енгізілді.
Алтын девиз стандарты - Германияда, Австралияда, Данияда, Норвегияда
1929-1933 жж. дүниежүзілік экономикалық дағдарыстың нәтижесінде алтын монометаллизмнің
Алтын айналысынан айырбасталмайтын несиелік ақшалар жүйесі, ақша бірлігі
Айырбасталмайтын несиелік ақшаларға өту ақша жүйесінің іргетастық қағидаларының,
Шаруашылық механизмінің құрамдас бөлігі ретіндегі ақша жүйесі қоғамдық
Жалпы мемлекеттік заңдармен реттелген елдегі ақша айналысын ұйымдастыру
Қазақстан Республикасының ақша жүйесі 1995 жылы 30 наурыздағы
Ақша жүйесі келесі элеметтерден тұрады:
Ақша бірлігінің атауы. Қазақстан Республикасының ақша бірлігі ретінде
Ақша белгілерінің түрлері. Егер 1991 ж. 1 қаңтарына
Қолма-қол ақшаларды шығарып, олардың айналысын ұйымдастыру және айналыстан
Әр елде банктерді ұйымдастыруда ақша эммисия қызметін орындайтын
Жалпы мемлекеттік заңдармен реттелген елдегі ақша айналысын ұйымдастыру
Қазақстан Республикасының ақша жүйесі 1995 жылы 30 наурыздағы
Ақша түрлері. Заңды төлем кұралы болып табылатын: қағаз
Әлемдік тарихта ақша жүйесінің келесі типтері болған:
- металдық айналым, мұнда ақшалай тауар ақшаның барлық
- несие және қағаз ақша айналысы, мұнда алтын
Металдық айналысқа қатысты аталып өткен екі ақша жүйесі
-параллельді валюта жүйесі, алтын және күміс монеталар арасындағы
-қосарлы валюта жүйесі, бұл қатынасты мемлекет анықтады;
-"ақсақ" валюта жүйесі, күміс монеталар алтын белгісі болып
Ақша ретінде екі металдың колданылуы жалпыға ортақ эквивалент
Монометаллизм - жалпыға эквивалент рөлін бір ғана металл
Құн белгілерін алтынға айырбастау сипатына байланысты алтын монометаллизмі
Алтын монета стандарты, оған алтын монетасының айналысы, алтынның
Алтын құйма стандарты - Ұлыбритания мен Францияда енгізілді.
Алтын девиз стандарты - Германияда, Австралияда, Данияда, Норвегияда
1929-1933 жж. дүниежүзілік экономикалық дағдарыстың нәтижесінде алтын монометаллизмнің
Алтын айналысынан айырбасталмайтын несиелік ақшалар жүйесі, ақша бірлігі
Айырбасталмайтын несиелік ақшаларға өту ақша жүйесінің іргетастық қағидаларының,
Шаруашылық механизмінің құрамдас бөлігі ретіндегі ақша жүйесі қоғамдық
1.3 Әлемдік алтын нарығының негізгі субъекттері
Әлемдік алтын өндіруде 2009 жылдың бірінші жартысында ірі
Алтынның бағасы белгілі уақыт ағымында дәстүрлі түрде тек
2007 жылдан бастап, алтынды өндірудің төмендеуімен қатар әлемдік
сұраныс
ұсыныс
орташажылдық баға
Ескерту: GFMS мәліметтері
Сурет 2Алтынға әлемдегі сұраныс, ұсыныс және баға динамикасы
Сонымен әлемдегі «сары металдың» өндіруі, бөлінуі мен тұтынуын
Алтын ұсынысы уақыт жағынан бірқалыпты үш көзді құрастырады:
өндіру,
ресми резервтер және
екінші рет қайта өңдеу.
Осылардың ішіндегі ең инерттісі болып алтынды өндіру көрсеткіші
Пайдаланған көз: GFMS
Сурет 3 Алтын ұсынысының динамикасы (2006-2011 ж.ж.)
Суреттен көріп отырғанымыздай алтын өндірісі 2007 - 2009
2010- 2011 жылдардың мәліметтері бойынша алтынның негізгі сақтаушылары
Пайдаланған көз: GFMS
Сурет 4Әлемдік резервтер (2010-2011ж.ж.)
Мемлекеттің қанша алтын ұстауы керектігі белгілі жағдайларға байланысты
Орталық банктердің жыл сайын жасалатын келісімдер бойынша қаралатын
Алтын нарығындағы тағы бір субъекттер қайта өндеушілер. Олардың
Екінші қайтара өңдеу таралуы барлық мемлекеттерде бірдей емес,
Екінші қайтра өңдеу көлемі нарықтық коньюктура өзгерістеріне өте
Графикте алтын ломының әлемдік ұсынысының төмендеуі дағдарыспен тұспа-түс
Пайдаланған көз: GFMS
Сурет 5 Алтын лом ұсынысының динамикасы (2006- 2011жж.)
Алтынды өндіру – оның ұсынысын қалыптастыратын негізгі көзі.
Ұсақ тастық алтынды өндірудің орташаәлемдік көрсеткіші 7%. Ресей
Адамзаттың тарихында, орташа есеппен 158 мың тонна алтын
Оңтүстік Африка Республикасының орнына жаңа көшбасшы – Қытай
Маңызды тенденцияларының бірі болып, кедей мемлекеттердің өндіру өсімі
2010 жылғы қорытындылар бойынша, әлемдік алтын өндіріснің 64
Пайдаланған көздер: U.S. Geological Survey, Mineral Commodity Summaries
Сурет 6 Негізгі алтын өндірушілер (2010 ж.)
Келтірілген мәліметтердегідей, алтынның көбі азиялық елдермен тұтынылады және
Біріншісі – көбіне өнеркәсіптік мақсатта қолданылатын техникалық дамыған
Алтынды тұтынуды негізгі төрт сегментке бөлінген: зергерлік өндіріс,
Пайдалынылған көз: GFMS
Сурет 7 Тұтыну құрылымы (2010 жыл)
Зергерлік өндіріс. Зергерлік өндіріс алтынды өндірудегі тарихи ең
Пайдалынылған көз: GFMS
Сурет 8 Зергерлік бұйымдардың маусымдық тұтынуы (2001-2007 жж.)
Өнеркәсіптік тұтыну. Өндіріске (көбіне электротехника мен медицинаға) әлемдік
Микроэлектроникада алтын өткізгіш және т.б.-да қолданылады. Алтын ядерлік
Электроника өнімдерінде алтынның өнеркәсіптік тұтынуына 7%-дай келеді, 2%
Инвестициялық сұраныс. Алытн тек байлық символы сияқты ғана
Инвестициялық сұраныс катализаторлары болып доллар волатильдігі, инфляциялық күтімдер,
Алтынға инвестициялау жолдары. Салымдарды алтынға физикалық алтынға (инвестициялық
Таза
инвестициялар
Инвестициялар
Стоматология
Өнеркәсіп
Зергерлік
өнеркәсіп
Пайдалынылған көз: GFMS
Сурет 9 Алтын тұтынуының динамикасы (2006-2008 жж.)
Физикалық алтынға инвестициялау. Физикалық алтынға инвестициялаудың бірнеше тәсілдері
Бұған қоса алтынға салымдарды салудың тағы бір жолы
Алтынға сенімхат беру– бұл алдынғы қатарлы банктердің
Бағалы қағаздарға инвестициялау – деривативтерді(фьючерс, опцион, варрант), алтын
Алтын қорлар(GETF’s) – алтын активтерге құралдарын салатын ерекше
Агресивті қорлардың іс-әрекетінің екі типін айырамыз: ең үлкен
Пайдаланылған көз: www.finam.ru
Сурет 10 Қор алаңдарының құлауы, алтын бағасының өсуі
табыстылығы бар (Алтын өндірідің ең аз шығындары бар
Алтынға инвестициялаудың келесідей факторлары бар:
Біріншіден, алтын тезаврациялық бағалыққа ие, екіншіден, портфель волатильдігін
Инв инвестициялар үлесі
Шығындар, млн. долл.
Пайдалынылған көз: GFMS
Сурет 11 Алтынға инвестициялар динамикасы
Алтынға бағалар көтеріле бастады. Бұны қор нарықтарында белсенді
Сонымен, алтынға деген баға өсімі, біріншіден, ұзақ мерзімді
Алтын әлі күнге дейін ерекше тауар. Негізгі
2 Қазақстанның алтын нарығындағы орнын талдау
2.1 Қазақстанда алтынмен операциялар жүргізу тәртібі
1 қарашадан 1996ж. «Қазақстан Республикасының территориясындағы кредиттік ұйымдардың
Қазақстан Республикасындағы банктердің асыл металдар саудасы туралы келесі
асыл металдарды өз есебінен немесе клиент есебінен сату
- Асыл металдарды сату-сатып алу келісімі асыл металдарды
- Сату-сатып алу келісімде жедел жеткізу (қолма-қол келісім),келісім
- Сату-сатып алу жедел келісімдері, яғни, келісім жасалған
- келісімдерді жүзеге асыру (опциондар, фьючерстер, своптар)
Асыл металдармен операция жүзеге асыру үшін банк
Банктер асыл металдармен операцияларды мына мақсаттар барысында
пайда табу;
кредитпен камтамасыздандыру;
спекуляциялық мақсат;
алтынды тезаврациялау;
1) Спекулятивтік операциялар.Спекулятивтік операциялар – сатып алу-сатудағы
Шетел мемлекеттерінің Орталық банктері, өзінің алтындарын ссудаға беруге
Своп (swap-айырбастау) алтынмен - бұл бір мезгілде белгілі
Алтынмен арбитра уақытылы және кеңістіктік болуы мүмкін.
Алтынмен кеңістіктік арбитраж келесі схема бойынша жүргізіледі:
- Арбитражердің бірінші баға бойынша алтынды сатып алуы
- Сатып алынған алтынды аудару
- Алтынды екінші баға (тым жоғары ) арқылы
- Сатқан алтыннан түскен ақшаны аудару
Қазақстанда жүргізілетін алтынмен кеңістіктік арбитраж- бұл әртүрлі алтын
2)Қазақстандағы жүргізілетін биржалық келісімдердің негізі болып келетін асыл
Биржалық келісімдер алтынмен физикалық металл ретінде сонымен
Алтынмен қамтылған бағалы қағаздар – бұл қор және
1 Қазақстанда асыл металдармен биржалық операциялар өз кезегінді
асыл металдар саудасы
алтынмен қамтылған бағалы қағаздар саудасы
хеджирлеу
фьючерстік операциялар
Алтынмен қамтылған бағалы қағаздар саудасы – бұл алтындық
Ол биржалық келісімдердің дәстүрлі нысаны болып келеді, істен
3) Хеджирлеу операциялары - (англ. Heaging - қоршау)
Алтын бойынша хеджирлеу операциялары - сатып алу-сату жүйесіндегі
Келісім шарт форвардтық немесе опциондық маңызды келісімге тұруды,
Хеджирлеуде хеджи және спекулянт қатысады.Хеджир – хеджирлеуді жүзеге
Хеджир нарыққа келіп өз тәуекелінің бөлігін береді.Ол алтын
Спекулянт – алдын ала есептелген және өзіне лайықты
Хеджирлеудің екі операциясы бар:
1)жоғарлауға
2)төмендеуге
Жоғарлауға хеджирлеужедел контракттарды сатып алу операциясын білдіреді. Ол
Төмендеуге хеджирлеужедел контракттарды сату операциясын білдіреді. Ол болашақта
Хеджирлеу форвардтық контрактнемесе опцион көмегімен жүзеге асырылады.
4)Форвардтық операциялар бойынша контракталтын бойынша – бұл осы
Форвардтық операцияның артықшылығы бұл операцияға кететін алдын ала
Кемшілігі болып айырылған пайда тәуекелімен байланысты болашақ жоғалтулар
Екі айдан кейін алтын нарығында мынадай екі жағдайлар
1-ші жағдай: Алтын бағасы 1 гр үшін 72
Бұл кезде хеджир опционнан бас тартып қолма қол
/(72-76)*11 000 - 5 500/
2 жағдай. Алтын бағасы -1 г үшін 81
5) Фьючерстік операция. Ол алтын физикалық металл
-Алтынды сатып алған мерзімімен салыстырғанда, болашақта бағасының өзгеруін
-Фьючерстің жүргізілу мерзімі бойы үнемі алтын бағасының өзгеруін
-Алтынмен фьючерстік операциялар тетігі валютамен фьючерстік келісімдерге ұқсас.[8;110]
Қазіргі кезде кең таралған опциондық келісім түрлері -
Қазақстанда асыл металдарды сатып алу әдетте сенімді, тәуекелсіз
Алтынға деген сұраныстың жоғары екені белгілі және соған
Қазақстанның көптеген банктері өз клиенттеріне қосымша қаржылық құрал
Металл шот – Клиенттің қымбат металының (алтын) санын
Қымбат металл салмағының өлшем бірлігі - 31,1034768 грамға
Иесіздендірілген металл шот – алтынға инвестициялаудың қарапайым тәсілдерінің
Неліктен иесіздендірілген металл шот. Клиенттердің меншігінде қымбат металл
Металл шоттағы иесіздендірілген алтын бағасы нақты металл бағасынан
Иесіздендірілген алтынмен операцияларды кез келген уақытта жасауға болады
Тазартылған асыл металдармен операциялар бойынша банктің операциялық күні
* Қолма-қол емес Тазартылған асыл металдармен сатып алу
Жұма және мереке алдындағы күндерде (мереке алдындағы күн
Банктен иесіздендірілген металл шот аша отырып, клиент мынадай
Қолма-қол емес алтынды сатып алғанда алтын сатып алуға
Қазақстан Республикасы екінші деңгейлі банктерден алтын металл шот
Жеке куәлік,
Салық төлеушінің нөмерінің көшірмесіжәне металл шоты шартына қол
Кесте 1
Тазартылған алтын құймасын қолма-қол сатып алу /сату бойынша,
Құйманың салмағы, граммен Құйманаң салмағы троялық унциямен Сатубағамы
10,00 0,322 8 268 82 680
20,00 0,643 8 248 164 960
50,00 1,608 8 228 411 400
00,00 3,215 8 209 820 900
500,00 16,075 8 169 4 084 500
Қазақстан Республикасы 2011 жылдың 8 сәуір күні жергілікті
Алтынды сатып алудың ең төменгі лоты - 1
3-ші күні ғана айырбастау жүзеге асырылады.Қазіргі кездегі Қазақстан
2 кесте
Коллекциялық монеталарды сату бағамы:
№п/п Атауы Монеталар саны (дана) Монеталар салмағы Монеталар
Алтын монеталар
8 268
1 «Жібек жолы» 1 3,11 1000 тенге 25
2 «Жібек жолы» 4 7,78 2500 тенге 64
3 «Жібек жолы» 3 15,55 5000 тенге 128
4 «Жібек жолы» 1 31,1 10000 тенге 257
5 Сарайшық 2 31,1 500 6600
6 Алпамыс батыр 2 31,1 500 6840
7 Жаркент мешіті 1 31,1 500 6600
8 Калмыков 2 31,1 500 6600
9 Отрар монетасы 2 31,1 500 6000
10 Союз Аполлон 2
500 9960
11 Кисамединов 2 31,1 500 6000
12 Алматы монетасы 2 31,1 500 9960
13 Дирхем 1 31,1 500 6000
14 Дикобраз 1 24,0 500 6240
15 Трамплиннен секіру 2 31,1 100 6000
16 Ұлттық валютаның енгізгеніне 15 жыл 2 31,1
17 "Восток" корабілі 2 31,1 500 10 800
18 Сидоркин 2 31,1 500 6000
19 Беташар 1 31,1 500 6840
20 Кыз куу 1 31,1 500 6600
21 Бессайыс 2 31,1 100 6000
22 Жердің бірінші сергігі 2 31,1 500 7800
23 Нур-Астана мешіті 5 31,1 500 6840
24 Драхма 1 31,1 500 9000
25 Тас мүсіндер 3 24 500 9000
26 Деньга 2 31,1 500 9000
27 Адырна 2 24 500 9000
Ескерту ҚР ҰБ мәліметтерінен
Алтын және күміс монеталардың номиналы әр түрлі, оның
Ал алтын монеталар арасындағы ең арзаны номиналы 1000
2.2 Қазақстанның алтын нарығына талдау
Қазақстанның алтын нарығында қазіргі уақытта статистикалық мәліметтерге сүйенетін
«Қазақмыс» корпорациясы
«Жезқазғанцветмет» акционерлік компаниясы
«Шалқия» ЖШС
«Текелі» түсті металдар өндіру комбинаты.
«Южполиметалл» сияқты кәсіпорындарда ілеспе бағалы металдар ретінде алынатын
2009-2011 жылдары Қазақстан жерінен жылсайын 20 тонна алтын
Ал енді бағалы металдардың ешқашанда жерде қалып қоймайтындығы
Еліміздегі өндірілген алтын құймалардың аз ғана бөлігін Ұлттық
Ал енді өздерінде алтын шикізаты жоқ Түрік елі
Қазақстанның таза банктік алтын құймаларына келсек, оның қоры
Ескерту: U.S. Geological Survey, Mineral Commodity Summaries (2011жылдын
Сурет 12 Мемлекеттік алтын резервтерінің динамикасы (2009-2011 жж.)
Алтынның қорына қарай Қазақстан әлемдегі ең алдыңғы орындардың
Жоғарыдағы суреттен көріп отырғанымыздай Қазақстанның алтын резервтері,
Ескерту- ҚР статистика жөніндегі Агенттіктің мәліметтері бойынша
13 сурет металлургия өнеркәсібі негізігі өнім түрлері
Суретте көрсетілгендей Қазақстанда тазартылған алтын шығаратын екі ақ
Оларда басқа металдармен қатар алтынды таза емес ілеспе
Кесте 3
Қазақстанда алтын рудасын өңірлерде өндіру көрсеткіштері, тонна
Алтын рудасы барлығы, тонна 2006 2007 2008 2009
Қазақстан Республикасы 11095 8111,6 12874 39535 9003,7
Ақмола 181,5 447,8 701,8 14090 852,2
Қарағанды 2803,8 5356,6 8022,2 10678 7689
Қостанай 4 7,4 7,4 7,4 6,3
Павлодар 7490,1 1136,3 2461,1 514,3 456,2
Шығыс Қазақстан 616 1163,5 1681,8 1963,4 -
Ескерту: Қ.Р статистика жөніндегі Агенттігі мәліметтері бойынша
Олар: «Қазақмыс» корпорациясы, «Жезқазғанцветмет» акционерлік қоғамы, «Шалқия» ЖШС,
Кестеден көргеніміздей көп көлемде алтын рудасы Ақмола және
Ескерту ҚР статитстика агенттігінің мәліметтері бойынша
Сурет 14 Қазақстанда алтын рудасын өндіру көлемі, тонна
Суретте 2010 жылдың көрсеткіштері төмен болғаны Шығыс Қазақстан
Қазақстандағы шикізаттық қор және алтын өндіру мәселелері. Барланған
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының негізгі пайдалы қазбаларының минерал-шикізаттық
- біріншіден, орындалатын геологиялық барлау жұмыстары көлемінің түсуінен
- екіншіден, елдегі минералды шикізаттардың негізгі түрлерінің артықшылықты
Геологиялық барлау жобаларын орындаудың төмен тартымдылығы ретінде пайдалы
Бүкіл әлемде алтын өндіру сұраныстан төмен екендігін айта
Қор деңгейі және оның сапасы бойынша Қазақстанның негізгі
Біздің елімізде алтын өндірудің перспективалары бар – әлемдік
Қазақстан үшін минералдық шикізатты бірінші өңдеу рентабельділігінің мәселесі
Еліміздегі алтын өнеркәсібінің ары қарай дамуы үшін әсер
Қазақстан экспортының негізгі үлесі минералды шикізат және
2011 жылдың 1 қаңтарындағы жер қойнауын игеру күйі
Сала бойынша есептік жылда инвестиция 80,13 млн.$ құрады,
4-кесте 2010 жылғы Қазақстанның жетекші алтын өндіруші
Жетекші алтын өндіретін компаниялар 2010 жылғы алтын өндіру,
"Алтыналмас" АҚ, 34,0 21,4 25
"Майқайың-алтын" АҚ. 6,8 4,3 9,8
"Бакырчикский ТӨК" ЖШС 6,6 4,2 5,0
"Чаралтын" ЖШС, 6,1 3,8 4,5
"АБС-Балхаш" ГБК 4,9 3,1 4,6
"Пустынное ТМК" ЖАҚ 4,8 3,0 4,0
"АлтынТобе ГБК" ЖАҚ 4,7 2,9 5,7
"Кен"компаниясы 4,1 2,6 4,5
"Алел" ҚИК ААҚ 3,9 2,5 4,0
Барлығы 75,9 47.8 67,1 (44,1%)
4-кестені талдай отырып, республиканың жетекші алтын өндіру компанияларымен
Алтынөндіруші компаниялардың арасында жетекші орынды "Алтыналмас" АҚ
Соңғы жылдары өндірілген алтынның көп бөлігін қазақстандық банктер
Қазақстан әлемдік алтын нарығында ірі өндіруші ретінде орын
Отандық зергерлік өнеркәсіптер тарапынан сұраныстың өсуі алтын өндірудің
2.3 Қазақстан Республикасының алтын өндірісіндегі мәселелері
Қазақстан алтын өндірісіндегі мәселелері өте көп. Олардың маңыздысы
Одақ тұсында Қазақстан Ресейден кейінгі алтын бұйымдарын көп
Осы уақыт аралығында өндірілген, өндірілуі тиіс қаншама құнды
Саланы дамытуға жағдай жасаудың орнына өндірушілерді қосымша құн
Осы қолда бар алтынның қадіріне жете білсек, өз
Алтыннан жасалған зергерлік бұйымдары арқылы қазынасын толтырып отырған
Бұдан шығатын қорытынды – өзіміз өте табысты, аса
Мемлекеттік маңызы бар мәселені былай қойғанда, қазір қалың
Олигархтар сияқты құйма алтын сатып алуға шамасы келмейтіндерінің
Тіпті елімізде зергер дайындайтын оқу орны деген атымен
Сондықтан да осы саланы дамыту көп күттірмей қолға
Елімізде «Қазақювелир» АҚ өз өнімдерін шығарып келеді. Бірақ
3 Қазақстанның құнды металдар нарығындағы рөлін нығайту
3.1 Қазақстан Республикасының алтын нарығындағы перспективалары
Əлемнің кез келген елі алтынға мемлекеттің ішкі байлығы
2009 жылы әлемдік нарықтағы алтынның 1 унциясының (31,1035
Сурет 15 Әлемдегі алтынға бағаның динамикасы (2006-2010жж)
Әр ел бағзы замандардан бері-ақ мемлекеттік сақтандыру мен
Сырттан көз сүзгендер көп. Есесіне, қазақ алтынына сырттан
Алтынға қатысты айтуға тиісті компанияның тағы бірі —
Осыдан 7 жыл бұрын жылына 2,5 тоннаға дейін
Әлемге әйгілі Glencore International AGкомпаниясы Қазақстандағы Васильковский Алтынтау
Алтын өндірісіне инвестициялау перспективалық бағыт ретінде кеңінен қарастырылады.
Әлемді дағдарыс шарпып, банктерден сенім кеткен заманда, алтынға
Алтын сатып алу, оған ақша құю әдісі –
Біріншісі, банктен алтын металды депозит ашу. Бұл дегеніңіз
Екінші жолы – халықаралық фючерстік нарыққа шығу. Бұл
Үшінші жолы, алтыннан жасалған әшекей бұйымдар мен тиындар.
Соңғы кезде инвесторлар үшін алтын аса тартымды активке
Өткен 2011жылы АҚШ тауар фьючерстері саудасы жөніндегі комиссияға
Соңғы бес жылдың ішінде алтын мен күміс екі
2005 — 2010 жылдар аралығында жүргізген тексеру кезінде
Әлемде алтын бағасының көтерілуін пайдаланып компаниялардың бұл салаға
Алтынға сұраныс үздіксіз өсіп отыр. Блумберг агенттігі әлемдегі
«Гленкор» компаниясының деректеріне қарағанда, «Қазмырыш» компаниясының жылына 700
Алтын өндірумен айналысатын фирмалар күні бүгін халықаралық нарықта
Алтын өндіруден дүние жүзі бойынша бірінші орын алатын
Франкфурттағы Union Investment GmbH компаниясы, қазіргі кәсіпкерлік ахуалы
2011 жылғы маусым айының соңында Лондонда алтынның нарықтық
Мұның алдында, қатарынан тоғызыншы жыл алтын бағасының көтерілуі
Биылғы ақпан айында «Қазмырыш» қолма-қол ақша мен акцияларын
Өткен айдың соңында, «Гленкор» өкілдері компанияның 2011 жылдың
Мұның басты себебі металдарға деген сұраныстың өсуінің қалпына
«Гленкор» компаниясы өзінің қызметкерлерінің иелігіндегі компания болып табылады.
«Блумберг» аталған компания өкілдерінің сөзіне сілтеме жасап маусым
Ал Қазақстандағы ең ірі мыс өндіру кәсіпорны саналатын
3.2 Қазақстанда алтын өндірісі және оның әлемдік нарықтағы
Елімізде шетелдіктер мен отандық олигархтар иелік етіп отырған
Ал енді бағалы металдардың ешқашанда жерде қалып қоймайтындығы
Еліміздегі өндірілген алтын құймалардың аз ғана бөлігін Ұлттық
Ал енді өздерінде алтын шикізаты жоқ Түрік елі
Қазақстанның таза банктік алтын құймаларына келсек, оның қоры
Алтынның қорына қарай Қазақстан әлемдегі ең алдыңғы орындардың
3.3 Қазақстанда алтын қорын ұлғайту
Үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы (ҮИИДБ) шеңберінде еліміздің Индустрия
Минералды шикізат базасын қамтамасыз ету үшін минералды техногендік
Мемлекеттік бағдарламаға сәйкес инновацияларды дамытуға, жаңа технологиялар мен
Алтын металды өндіру түсті метталлургияның бағыты болып табылады.
Осындай жобаларды іске асыру көзделіп отыр:
Қостанай облысы, жылына: алтын – 1, 25 тонна;
Ақмола облысы, жылына: кен өндіру –8 млн. тонна,
Шығыс Қазақстан облысы, жылына: алтын өндіру –50 тонна,
Қарағанды облысы, жылына: алтын өндіру –50 тонна; болат
Бұл ретте жобалар портфелі осы саланың даму басымдықтары
Көріп отырғанымыздай, Қазақстанның тек бір ғана өңірінде алтын
Индустрия және жаңа технологиялар министрлігінің мәліметтері бойынша, таяудағы
Компаниялардың өз инвестициялық бағдарламаларын жүзеге асыруы нәтижесінде елімізде
Бұл салаға арналған бағдарламаға сәйкес, бірінші және екінші
Үшінші қайта өңдеу кезінде келешекте «Қазмырыш» АҚ 70
Төртінші қайта өңдеуді іске асырумен төмендегі өндірушілер айналысуда:
Еліміздегі бесінші қайта өңдеу кезінде төмендегі өндірушілер өз
«Тау-кен Самұрық» АҚ өткен жылдың ортасында Rio Tinto
2011 жылы әлем нарығында металл бағаларыөсім көрсетті және
2012 жылдың басынан металл бағаларының жоғары болатындығы көрсетіледі.
Яғни, металл өз құнын жоймайды. Жақында LME биржасының
Алтын өндіру саласы түсті металлургияның стратегиялық маңызды бөлігі
Мынадай жобаларды іске асыру көзделіп отыр:
Қостанай облысы – ыстық брикетті темір – жылына
Қостанай облысы – сұрыптық прокат – жылына 75
Қостанай облысы – металл прокаты – жылына 450
Жамбыл облысы – ферросиликомарганец – жылына 64,8 мың
Ақтөбе облысы – феррохром – жылына 440 мың
Павлодар облысы – мыс концентратын өндіру – жылына
Павлодар облысы – бастапқы алюминий өндіру – жылына
Шығыс Қазақстан облысы – мыс концентратын өндіру –
Шығыс Қазақстан облысы – кеуекті титан өндіру –
Шығыс Қазақстан облысы – катод мысын өндіру –
Қарағанды облысы – болат өндіру – жылына 10
Ақтөбе облысы – түйіршіктелген шойын – жылына 500
Бұл ретте жобалар портфелі осы саланың даму басымдықтары
Алтын бағасы.Әлемнің сауатты жұртшылығының көз тігетін екінші индикаторы
а) инвесторлардың құнды қағаздарға сенбей, ақшасын алтынға салуы;
ә) доллардың құнсыздануы;
б) энергия көздері бағасының өсуі (бұл - тауардың
Жоғарыда көрсетілген үш себептің үшеуі де бүгінгі болмыстың
Қорытынды
Қазақстанның алтын нарығында қазіргі уақытта статистикалық мәліметтерге
«Қазақмыс» корпорациясы
«Жезқазғанцветмет» акционерлік компаниясы
«Шалқия» ЖШС
«Текелі» түсті металдар өндіру комбинаты.
«Южполиметалл» сияқты кәсіпорындарда ілеспе бағалы металдар ретінде алынатын
Қазақстанның таза банктік алтын құймаларына келсек, оның қоры
Алтынның қорына қарай Қазақстан әлемдегі ең алдыңғы орындардың
Қазақстан алтын өндірісіндегі мәселелері өте көп. Олардың маңыздысы
Осыған орай, асыл металдар нарығы келесі секторлардан тұрады:
алтын нарығы;
күміс нарығы;
ақ алтын нарығы (платина);
палладий нарығы;
асыл металлдар бұйымдарының нарығы;
алтында бағаланатын құнды қағаздар нарығы.
Түрлі елдерде бірнеше ғасырлар бойы ақшаның рөлін әртүрлі
Жылдар өткен сайын жалпылама баламалық рөлді алтын атқаратын
сапасының біртектілігі, яғни тауар ретінде сапалық қасиеттері
бөлінгіштігі, яғни алтын қандай көлемде болсын
икемділігі немесе портативтілігі;
сақталғыштығы, яғни сақталу мерзімі шектелмейді.
Сонымен қатар, алтынның тағы бір ерекшелігі – ол
Алтынның жалпылама баламалық қызметі, оған ғана тән ерекше
Әлемдік алтын өндіруде 2009 жылдың бірінші жартысында ірі
Сонымен әлемдегі «сары металдың» өндіруі, бөлінуі мен тұтынуын
Алтын ұсынысы уақыт жағынан бірқалыпты үш көзді құрастырады:
өндіру,
ресми резервтер және екінші рет қайта өңдеу.
Осылардың ішіндегі ең инерттісі болып алтынды өндіру көрсеткіші
2010 - 2011 жылдардың мәліметтері бойынша алтынның негізгі
тастық алтынның қоры бойынша әлемдегі лидер болып келеді,
Адамзаттың тарихында, орташа есеппен 158 мың тонна алтын
Алтын құймаларға, медальдар мен монеталарға инвестициялық сұраныс динамикалық
Əлемнің кез келген елі алтынға мемлекеттің ішкі байлығы
Үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы (ҮИИДБ) шеңберінде еліміздің Индустрия
Алтын метталын өндіру түсті метталлургияның бағыты болып табылады.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Лондонская ювелирная биржа Kitco.com 2008. -44 с.
Алмазова О. Д. Золото и валюта : прошлое
Хеджирование банковских операций с драгоценными металлами. Новости DealingCity
Мировой рынок золота. - Финансовые известия . 2004
Валютный рынок и валютное регулирование. Учебное пособие/Под ред.
ҚР ҰБ мәліметтері
Рынок золота: надежда на развитие//Экономика и жизнь.2009.- №19.-
Золото на бирже: бумага по цене слитка// Экономика
Предприятие на внешних рынках: Внешнеторговое дело /под.ред. С.И.
Пискулов Д.Ю Теория и практика валютного дилинга, СПб:
Эрлих А. Технический анализ товарных и финансовых рынков,
Спиридонова Н. Золото: благородные перспективы. М.: Экономика и
Мамедов О. Ю. Современная экономика: многоуровневое учебное пособие,
Садвокасов А. Золотодобыча в СНГ// Известия № 23.
Левшин Ф.М. Мировой рынок: конъюнктура, цены и маркетинг,
Interstock: ежедневный экономический обзор рынка металлов Kazakhstan today.
Среднедневной оборот рынка золота на Лондонском рынке драгметаллов
Комар В. Рынок драгоценных металлов в ожидании изменений//
Экономический обзор мирового рынка золота на 21.04.2011. KZ-today
Ito.T.Race to the Centre: Competition for the Futures
Энциклопедия предпринимателя. под ред. С. М. Синелиникова. Минск:
ҚР статистика жөніндегі Агенттіктің мәліметтері
ҚР Үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы
24 ҚР «Валюталық реттеу және валюталық бақылау туралы»
25Джон Дж.Мэрфи "Технический анализ фьючерсных рынков: теория и
26Мировой рынок золота на современном этапе: конъюнктура, спрос,
27Балабанов И.Т. Драгоценные металлы и драгоценные камни .-
Қаржы рыногінің қалыптасуы: ахуалы,мүмкіндіктері, жағдайлары
Қазақстанның қаржы нарығын жетілдіру жолдары
Қазақстан Республикасындағы валюталық реттеу мәселелері
Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік валюталық реттеу
Қазақстан Республикасындағы құнды қағаздар нарығының ерекшеліктерін талдау
ВАЛЮТА БАҒАМЫН ТҰРАҚТАНДЫРУҒА ВАЛЮТАЛЫҚ РЕТТЕУДІҢ ӘСЕРІН ТАЛДАУ
Қаржы нарығының теориялық негіздері
БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР ҚОР НАРЫҒЫ
Ақша айналысын басқару, реттеу әдістері
Қаржы нарығының құрылымы және олардың атқаратын қызметтері