Бастауыш сыныпта дүниетанымды оқытудың әдістемесі

Мазмұны
Кіріспе...........................................................................................................................2-4
І тарау. Бастауыш сыныптарда дүниетанымды оқытудың негізі
1.1. Оқушылардың ғылыми көзқарастарын қалыптастыру....................................5-12
1.2. Жеке пәндерді оқыту процесінде балалардың дүниетанымын қалыптастыру............................................................................................................13-16
ІІ тарау. Бастауыш сыныпта дүниетанымды оқытудың әдістемесі
2.1. Сабақтан тыс тәрбие жұмыстарымен оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру............................................................................................................17-37
2.2. Бастауыш сыныпта дүниетанымды оқытудың әдістемесі............................38-41
Қорытынды..................................................................................................................42
Пайдаланған әдебиеттер.......................................................................................43-44
Кіріспе
Зерттеу тақырыбының көкейкестілігі: Қазақстан Республикасының басты міндеттерінің бірі жас
Бастауыштан бастап күнделікті оқу, жүйелі дайындалу, сапалы болудың бірден
бала мектеп үшін емес, мектеп бала үшін жұмыс істейді;
баға құнды емес, бала құнды;
ұстаз қызметінің мақсаты - өз пәнін жақсы үйретуден гөрі,
мұғалімнің өзінің сабағын білуі жеткіліксіз, бала жанын ұғуы міндет,
әр баланың өмір тіршілігі өзінше бір тағдыр. Баланың тағдырын
баланың ықыласын оят, қолынан іс келетіндігіне сендір, дүниетанымын молайт;
мұғалімнің сөзі мен ісі жаманды емес, шынайы болуы қажет,
шәкірттің кемшілігін іздеме, оның артықшылығын тап, дүниетанымын жетілдір;
балаға сыйлы боламын десең, баланы өзің ойла, дүниетанымын түсін,
көптің көзінше баланың кемшілігін бетіне баспа, сеніп айтқан сырын
сабақ үстіндегі тыныштықты іздесең бәріне бірдей қара, жұмыс бер,
қиын тақырыпты түсіндіре салып, сұрауға асықпа, келесі сабақты қайта
баланы сабақтың кейіпері ете біл, сонда дүниетанымы жетіледі;
әр бала – табиғаттың ғажайып құбылысы. Оны сол үшін
Бастауыш сыныпта дүниетанымды оқытудың әдістемесін жасаудың маңыздылығы шәкірт
Зерттеудің мақсаты: бастауыш сыныпта дүниетанымды оқытудың әдістемесін ойластыру және
Зерттеудің міндеттері:
1. Бастауыш сыныпта дүниетанымды оқытудың әдістемесінің оқу-тәрбие жұмыстарын жетілдіру
2. Педагогикалық шарттарды анықтау.
3. Бастауыш сыныпта дүниетанымды оқытудың әдістемесіне талдама жасау.
Зерттеу нысаны: бастауыш мектептегі дүниетаным пәнін оқыту.
Зерттеу әдістемесі:
педагогикалық бақылау;
дүниетаным пәнін, бастауыштың басқа пәндерін оқыту мәселелері, жаратылыстану пәндерін
педагогикалық тәжірибелерді зерделеу, озық тәжірибелерді қорытындылау;
педагогикалық эксперимент.
Бітіру жұмысы: кіріспеден, 2 тараудан, әрбір тарау екі тақырыпты
Жұмысты жинақтау, зерттеулерде психология, педагогика, дүниетануды оқытуға қатысты соңғы
І тарау. Бастауыш сыныптарда дүниетанымды оқытудың негізі
1.1. Оқушылардың ғылыми көзқарастарын қалыптастыру
Адамды жан-жақты етіп тәрбиелеу, білім беру жүйесінде олардың ғылыми
Ғылыми көзқарас, дүниетаным жеке адамға өзін қоршаған өмірді, оның
Тарихта мұндай /сынбайтын/ иілмейтін, тұрақтылығымен белгілі адамдар бар.
Италияның ұлы ғалымы Галилео Галилей /1564-1642/ - «А все
Халқымыздың күрескер ұлдары Кенесары, Махамбет пен Исатай бастаған азаттық
Дүниетаным адам санасының арнайы түрі, оның өзін қоршаған дүниеге,
Дүниетаным деген сөздің маңызына көз жіберсек, оның адам мінездемесінде
Осыған орай ғылыми дүниетанымның, құрылымдық компаненттерінің төрт түрінің бар
Білім объективтік дүниені бейнелейтін адам баласының мол тәжірибесі. Білім
Дүниетаным жеке адамның өзін қоршаған ортадағы табиғат пен әлеуметтік
Сенім терең, тиянақты ойланып қортылған идеялардың жиынтығы. Сенім жеке
Адам мұраты жете түсінудің жоғары кемелі, адамның жоғары мұрат-мақсаттары,
Дүниетанымының қалыптасуы ұзақ және күрделі процесс, оның барысында жеке
Әрине әр адамның өмірге өз көзқарасы болады, ол оның
Дүниетанымдылық білімін оқушылар дене және ақыл күшінің дамуына, білім
Бастауыш, орта, жоғары мектеп жасындағы балалар
Оқыту мен тәрбие барысында әр кезеңге байланысты білім берудің
Бастауыш сынып оқушылары дүние, табиғат құбылыстары, адамның
табиғатпен өзара әрекеттесуі, қоғам өміріне олардың алатын орны туралы
ғылыми білімнің бастапқы негізгілерін игереді. Олар Отан,
халықтар достығы т.б. мәселелерді түсінеді.
Сынып оқушыларының ғылыми дүниетанымы жаратылыстану, математика, физика және гуманитарлық
Жоғары сынып оқушыларының табиғат пен қоғам туралы ғылыми білім
Ғылыми дүниетанымды қалыптастыруға сан түрлі факторлар ықпал жасайды. Олардың
Дүниетанымның психологиялық құрылымы танымдық, эмоционалдық және еріктік сиякты құрамаларды
Дүниетанымды қалыптастыру өткінші процесс емес. Ол адам өмірін түгел
Мектепте оқытылатын жаратылыстану, математика ғылымдары табиғаттың құбылыстары мен процестері
Физика, химия заңдарын білу және сол пәндер бойынша тәжірбие
Оқушылардың дүниетанымын қалыптастыруда гуманитарлық ғылымдардың орны ерекше. Тарих, әдебиет
Тарих курсы қоғамның даму заңдарын түсінуге мүмкіндік жасайды. Әдебиет
Сонымен мектепте оқыту оқшылардың дүниетанымын қалыптастырудың маңызды құралдарының бірі.
1. Мұғалімнің ғылыми дүниетанымын негіздерін қалыптастыру іс-әрекеті кезеғдерінің нақты
2.Табиғатпен қоғамдық өмірдің танылуы тиісті құбылыстарына оқушылардың жеке қатынасын
3. Алған білімді меңгеру, қолдану және үздіксіз бекітудің бірлігі.
4. Оқушының адамгешілік қатынас
Адамгершілікті көзқарастарды қалыптастыру, тереңдету мен бекіту, оқушыны
коршаған орта, оны қоғамның-саяси белсенділіке, өз бетіндік іс-әрекетке және
жауапкерлікке итермелейтін жағдайда қоюды талап етеді.
5. Мұғалім-ғылыми дүниетаным иесі, және оны жүзеге асырушы. Жалпы,
Әртүрлі сыныптың және мектептен тыс тәрбие жұмыстары оқушылардың ғылми
көзқарастарын қалыптастырады. Осы бағытта жүргізілетін түрлі оқу пәндері, жас
Мектепте үйелмен және өндірісте оқушылардың қоғамдық пайдалы еңбегінің, олардың
Көп жылдар бойына әдебиет беттерінде атеистік тәрбие сөз етіліп
Ғылыми-атеистік тәрбиенің негізгі мақсаты дүниенің біртұтас екендігі жөнінде оқушылар
Міндет —оқушыларды жаратылыстан тыс күшке сенуді жокка шығаратын ғылыми
Атеист болу дегеннің өзі тек Құдайға сенбеу емес, дүниеге
Дүниені диалектикалық, материалистік, атеистік тұрғыдан қараудың элементтері ең алдымен
Ғылыми-атеистік тәрбиеде үйелмен оқушының кұнделікті тұрмыстық ортасы маңызды роль
Қоғам дамуының жаңа сатысында тәрбиеге ықпал жасайтын факторларға біржақты,
Кейбіреулер қайта құру, жаңарту кезеңдерінде болып жатқан жағдайды пайдаланып,
Бірсыпыра ғалымдардың пікірінше тауратты, басқа да діни әдеби және
Бірақ шіркеумен және мешітпен жақындасуды тіпті дінмен келіскендіктің белгісі
Бәрімізге белгілі барлық классикалық кескіндеме таураттық (библия) сюжетке негізделген
Сонымен, біздер дүние жүзінің әдебиетімен тарихи мәдениетіне түсінбей, ешуақытта
Қазіргі кезеңде жастардың дін деген не, оған олардың қөзқарасы,
Дүниетанымның ғылыми-матералистік тұрғыдан түсіндіруді жақтай отырып, дінге сенушілердің сезіміне
1.2. Жеке пәндерді оқыту процесінде балалардың дүниетанымын қалыптастыру
Бүгінгі заманда сауатсыз адамды табу мүлде мүмкін емес. Мемлекеттік
Десек те, жас жеткіншектердің ғылыми дүниетанымын қалыптастыратын, жеке
Жаратылыстану, математика ғылымдарымен танысу барысында оқушылар теориялық және тәжірбиелік
Физика, химия заңдарын білу және ол заңдылықтарды түсінуге арналған
Оқушылардың дүниетанымын қалыптастыруда гуманитарлық ғылымдардың орны ерекше. Тарих, әдебиет
Тарих пәні қоғамның даму заңдарын түсінуге мүмкіншілік жасайды.
Әдебиет сабағында оқушылар өмір шындығын, отандық және дүниежүзілік мәдениеттің
Сыныптан, мектептен тыс тәрбие жұмыстары оқушылардың қоғамдық өмірге ынтасын
Осы салада түрлі пән, техникалық, жас натуралистер, қолөнер үйірмелерінің
Мектеп пен отбасы, ынтымақтаса отырып,оларды пайдалы еңбекке айналастыру арқылы
«Білім» сөзі - өте күрделі және көп мағыналы ұғым.
Бастауыш білім беру мазмұнын жетілдірудің қайнар көзі- мәдениет немесе
Осы талаптарға сай әлеуметтік тәжірбиенің мазмұны, педагогикалық сын тұрғысынан
Бастауыш мектептің маңызы мен қызметі оның үздіксіз білім
Сондықтан білім берудің басты міндеттері:
оқушының өзін қоршаған, өзі өмір сүретін жаңа
оқу, ойын, еңбек, қарым-қатынас,т.б. әрекет түрлерін кажетті деңгейде меңгеруі;
айналадағы дүние мен дара тұлғалық қатынасының қалыптасып, эстетикалық,
Бастауыш саты оқушысының жас ерекшеліктеріне сай таным мүмкіндіктерін және
Бастауыш сатыда білім берудің жоғарыда көрсетілген түбегейлі мақсат, міндеттерін
- Оқу материалының қазіргі ғылым мен техниканың дәрежесіне баяндалуы;
- Жоғары идеялығы мен оқулықтар мазмұнының бағдарламаның мазмұнын ұғынуға
Оқулық материалдары жүйелі және бірізді түрде оқушылардың жалпы және
Жоғарыда айтылғандарды қортындылай келе, Ахмет Байтұрсыновтың: "...Ең әуелі мектепке
ІІ тарау. Бастауыш сыныпта дүниетанымды оқытудың әдістемесі
2.1. Сабақтан тыс тәрбие жұмыстарымен оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру
Абай Құнанбаев шығармаларын әдебиет, тіл, тарих, педагогика тарихы, т.б.
Бұл ретте мынадай мәселелерді ескеру жұмыстың нәтижелілігіне септігін тигізіп,
1 .Эстетикалық тәрбие туралы элементарлы білім қалыптастыру және одан
Нақты және белгілі сезімде қалған әсерлердің жинақталған қорынан бастау
Эстетикалық тәрбие студенттердің эстетикалық
біліктілігі мен қабілеттерін
мағыналы құбылыстарды сезімінен өткізу мен бағалау, одан рахат алуы
секілді әлеуметтік мәнді сапаларын қалыптастырады.
Эстетикалық тәрбие тұлғаның өжеттену және қабілет секілді
мүмкіндіктерін дамыту арқылы адамды сұлулықтан ләззат алумен бірге
өмірдің, тұрмысты көркемдік «заңдылықтары» негізінде
құндылықтар жарататын белсенді жасампаздыңқа жетелейтіндей етіп
баулиды.
I. Ақыл-ой тәрбиесінің мәні, мақсаты мен міндеттері.
Ақыл-ой дегеніміз — адам бойындағы білім, санасы, ыстық сезіммен
Ақыл-ой тәрбиесі деп тәрбиешілердің баланы ақыл-ой күш — қуатын
Ақыл-ой тәрбиесі деп тәрбиеші мен тәрбиеленушілердің балалардың ақылын, ойлауын,
Ақыл-ой тәрбиесінің мақсаты:
Жеке тұлғаның сана - сезімі мен рухани жан дүниесін
Адам жасаған заттық және рухани байлықтарды меңгеру. Оларды
өмірде, практикада қолдана білуге үйрету, дағдыландыру;
Баланы логикалық тұрғыда дұрыс ойлай білуге үйрету. Абайдың
тұжырымдауынша «ақыл — адамға ғана тән жоғары қасиет».
Ақыл-ой тәрбиесінің міндеттері:
Оқушыларды қазіргі заман талаптарына сай ғылыми негіздерімен
терең және берік қаруландыру;
Білім беру негізінде
көзқарасты қалыптастыру;
Балалардың таным қабілеттерін дамыту, олардың ойлай білуін,
қиялы мен түйсігін дамыту.
Оқушыларды ғылымның
таныстырып, өздігінен оқудың тиімді амалдарын меңгеруге үйрету;
Балалардың білімге қызығуын
өздігінен білім алуын молайтуды, қажетсінуді қалыптастыру;
Ақыл — ой еңбегінің жалпы мәдениетінің арттыру.
Ақыл-ой тәрбиесі — адамның таным қабілетін дамытып, ержетіп есеюіне,
Ақыл-ой тәрбиесінің құралдары.
Ақыл-ой тәрбиесін ұйымдастырудың негізгі құралы - мектептегі оқыту. Ғылымға
Сондай — ақ, зиялылық іскерліктерді қалыптастыруға көмектесетін тапсырмалардың түрлері
Ақыл-ой тәрбиесінің құралдарына мыналар жатады:
Зерттеу және бақылау ісіне қатысы бар тапсырмалар: бақылау,
эксперимент жүргізу, саяхаттар,
тәжірибелік жұмыстар;
Шығармалық жұмыстар: шығарма жазу, суретке қарап әңгіме
құру, өз бетінше әртүрлі пәндер бойынша есептер құрастыру, сурет
белгілі тақырыптарға баяндамалар рефераттар жазу т.б.
Салыстыруға байланысты тапсырмалар:
жинақтай ойлау;
Ойлау әрекеттерін реттеуге
алгоритмдерді, алгоритмдік нұсқамаларды пайдалану, оларды өз бетімен
құрастыру;
• Анализдеу оқу жұмысына байланысты тапсырмалар: затарды,
құбылыстарды топқа бөлу.
Сонымен, барлық оқушыларды белсенді танымдық іс-әрекетке тарту, түрлері тапсымаларды
Оқушылардың ақыл - ой тәрбиесі және оның дамуы.
Ақыл-ой тәрбиесі - тәрбие жүйесінің маңызды бір құрамдас бөлігі.
Ақыл-ой тәрбиесінде, балаларға білім беру барысында олардың танымдылық қабілеттері
Ақыл-ой дамуы және ойлау білігі негізгі ойлау операцияларын меңгеруді
Мұғалімдердің міндеті — оқушылардың жас ерекшеліктерін, міндеттерін ескере отырып,
Ойлау түрлеріне мыналар жатады: диалектикалық ойлау, абстрактылық ойлау, жалпылама
Нақты логикалық ойлау — балалардың ойлау және оқу процесінде,
Абстракт логикалық ойлау — жалпы және дерексіз ұғымдарға сүйенеді.
Жинақтай ойлау — бір құбылыстар тобын қамтитын әрекеттердің ортақ
Алгоритмдік ойлау - көздеп отырған нәтижесі қамтамасыз ететін нақты
Индуктивтік ойлау — ойдың жекеден жалпыға, деректерден жшақтауға қарай
Дедуктивті ойлау - ойдың жалпыдан жекеге, дербестікке қарсы жүретін
Анализ — бүтінді бірліктерге ойша жіктеу немесе жеке қасиеттерін
Синтез — бұл затты ойша үйлестіре біріктіру немесе құбылыстардың
Салыстыру — белгілі бір ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау.
Топтастыру — араларындағы ұқсастықтары мен айырмашылыққа тәуелді заттар мен
Дүниетаным және ғылыми дүниетанымның мәні
Дүниетаным — бұл адам санасының арнайы формасы, ягни қоғамдық
Дүниетаным — адамдардың өмірлік ұстанымы, олардың сенімі, мұраты іс
Дүниетаным — жеке адамның табиги және әлеуметтік құбылыстарды түсіндіру
И.Д.Харламов ғылыми дүниетанымның төрт түрлі құралдарын көрсетеді:
а) Ғылыми білім жүйесі — объективтік дүниені бейнелейтін адам
баласының мол тәжірибесі.
Ғылыми білім - қалыптастыру және дүниетанымнық дамуының ғылыми үлкен
б) Дүниетаным — жеке
құбылыстарын түсіндіру туралы пайымдауы, ой — тұжырымы.
в) Сенім — терең,
жиынтығы. Сенім — жеке адамның өмірлік позициясының
анықтайды, мінез — құлқын сипаттайды.
г) Адам мұраты - жеке түсінудің жоғарғы кемелі, адам
жоғары мұрат — мақсаттары өмірге ұмтылушылығы, талаптанушылығы.
Мұрат — жеке адамды немесе қоғамдық талаптардың мінез —
арман — тілектерінің сипаты мен көріністерін айқындайтын рухани бейне
үлгісі және белгілі мақсатқа бағытталған адам
формасы.
Ғылыми дүниетаным — қоғамдық сананың ең жоғарғы түрі. Бұл
Оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыру жолдары.
Оқушылардың ғылыми дүиетанымын қалыптастыру — оларды осы заманғы ғылыми
Мектепте оқылатын жаратылыстану, математика ғылымдары табиғаттың құбылыстары мен процестері
Ботаника. Жалпы биология курстарын оқу, мектептің оқу -
тәрбие учаскелерінде, оқушылардың өндірістік бригадасында шәкірттер жұмыс істеп жүріп,
Физика. Химия пәндері бойынша пайда болуы мен дамуы туралы,
Гуманитарлық пәндердің де рөлі ерекше. Тарих пәні бойынша қоғамдық
Әдебиет — адам арасындағы қарым — қатынасқа, жаңа өмірге,
Қоғам өмірінде болып жатқан әртүрлі саяси экономикалық, әлеуметтік мәселелерге
Дүниетанымның қалыптасып дамуына әсер ететін факторлар:
1. Адамның материалдың жағдайы;
Әлеуметтік орта, тәрбие ақпарат құралдары;
Қоғамдың пайдалы еңбекке қатысуы.
Бұлар жас ұпақтың қоғамдық өмірге ынтасын тәрбиеледі, саяси және
Оқушылардың бейнелі ойлауын дамыту.
Адамның әр түрлі қызметінде мәселенің шешімін табу үшін қолданылатын
Психология-педагогика ғылымының осы заманғы дамуында
оқушылардың бейнелі ойлауын жетілдіру мәселесі алдыңғы орныға
қойылады. Әсіресе, сызба геометрия мен сызуды оқытуда ол аса
Бұрынғыға қарағанда кейінгі кезде психологтар бейнелі ойлау мәселесіне
айтарлықтай көңіл бөліп келеді. Оған А.Н. Леонтъевтің, С.Д.
Смирнованың, А.Р. Луридің, В.М. Горданның, И.С. Яктанскиийдің, Е.П. Кабаноеа-Меллердің,
«Кеңістікте елестету» ұғымының негізі мазмұнына зат пішінін ұғыну мен
Дүние мен құбылыс әлемін меңгере отырып, оқушылар реттік қатынасты
Жазықтықтан кеңістікке өту немесе кері үрдісі кеңістік қатынастарға сүйенуге
Енді студенттердің кеңістік бейнені құрудағы графикалық іс-әрекетінде бейнелі ойлауды
Бірқатар зерттеулерде көрсетілгендей, сызба негізінде бейне құра-елестету іс-әрекетімен қамтамасыз
Кеңістік ойлау - бейнеліліктің бір түрі. Ал оның қалыптасуына
Баланың қалыптасуындағы еңбектің рөлі.
Балалардың қалыптасуындағы еңбектің атқаратын рөлі жөнінде сонау ежелгі дәуірлердегі
Кецес дәуірінің алғашцы кездерінен бастып жазылған шығармаларда да еңбекке
Тұрмыс ауыртпалығы шығарманың бас кейіпкері Бердібекті рухани жағынан шынықтырып,
Бердібек кісі есігінде жүріп оқыса да, екінші, төртінші сыныптарды
Шығармада ауыр еңбектің адами қалыптасуға тигізетін әсері де оқта-текте
Егер бүгінгі өркениет биігіне қарап, бала цүцығын қорғау мәселесі
Еңбектің осы қанау нысанын көрген жас бала мұндай қанаушылықты
Қазақ балалар эдебиетініц тағы бір көрнекті өкілг С. Беғалин
Автор шығарманың басталу сәтінде осынау екі саланы қатар жарыстыра
Жастайынан табиғат аясында өскен баланың аңшылыққа цүмар болуы заңды.
Еңбек тақырыбы - балалар қаламгері Т. Нұрмағанбетов шығармаларында да
Шығармада жас өспірім ауыл баласының қалайша еңбекпен шынығып өскені
Қырсық қылғанды жылда қонып жүрген қоныстарындағы бұлақ көзі бітіп
Оқап қастарынан қалай кетті, әкелі-балалы екеуі әлдебір ауыртпашылықтың иықтарынан
Бір қарғанда бұл жазушынық шығарманы мейілінше қызықты етіп беру
Жалпы еңбек мәселесі — Нұрмағанбетов Тынымбай шығармаларының көпшілігінде қозғалатын
«Балалық шақтық әндері» повесінің өн бойында да еңбек үрдісі
Адамның рухани дамуының көзі - еңбек. Ф. Әнгельс еңбектің
Міне ғылыми негізінде тұжырымдалған осы пайымдауды жазушыларымыз өздерінің шығармаларында
Сабақтың тақырыбы: «Табиғат жан саясы» Сабақтың эпиграфы
Тікен гүлін қорғайды.
Ара балын қорғайды
Қулын - қағын қорғайды
Киік - лағын қорғайды
Шағалакөлін қорғайды
Шопан төлін қорғайды
Егінші жерін қорғайды
Ер жігіт елін қорғайды.
Сабақтың мақсаты: Оқушыларды табиғатты ая^іай білуге, көзің қарашығынадй сақтауға
Сабақтың түрі: сайыс сабақ
Әдіс тэсілі: Сұрақ - жауап эдісі, өлеңдер оқу, мақал
Көрнекілігі: Сайыстың шарттары,ғ қызықты сұрақтар табиғат жайлды нақыл сөздер,
Сабақтың барысы: Ұйымдастыру
Қазақстан Республикасының мемлекеттік Ән үранын орындау.
Мұғалім сабақты эпиграф оқумен бастайды.
Мұғалім оқушыларға сабақтың өтілуі барысын түсіндіреді: «Балалар,ғ бүгінгі сабағымызды
Сайысымыздың шарттары:
«Табиғатты сүйем, сұлулыққа бас ием»
(Бұл шартта табиғат жайлы өлеңдер оқылады)
«Табиғатқа қастандың» (көрініс)
«Мақалбай атаның аулынды»
(табиғарт туралы мақал - мәтел айтысы)
4. «табиғат көк күмбезді кең сарайым» (Қызықты сұрақтар, тапсырмалар)
1. Тобымыз «Жауқазын» тобы. Ораз ақын Асқардың «Табиғат» өлеңі.
Табиғат — алтын күнім, күміс айым,
Шашылған жұлдыз - меруерт түн сайын.
Сөйлемей жерде бұлақғ көкте бұлт боп,
Тіліңді түсінуге тырысайын.
Табиғат - көркем жырым, асқақ әнім, Сен ана, мен
Табиғат - мөлдір жаңбыр, үлпа қарым Сергимін салып төске
Табиғат - айна көлім, орамне басғым Сергимін салып төске
Табиғат - көк күмбезді кең сарайым Туысқа әр түрлі
2. «Бәйшешек» тобы; Фариза Оңғарсынованың «Туған жер»
Сағындым туған жердің көғал белін Желпінген беттен сүйіп самалжелін
Елестер көз алдымсда қүм нарын да Асры can ойнаушы
Жағалау бұлдырайтын сағым ойнап, Каспийм толып ақса балық ойнап.
Соңымда қалыпты ғой сол бір күнім, Алыстан сағыныштың өрдім
3. «Қызғалдақ» тобы: Өтебай Тұманжановтың «Сүйейік табиғатты,
аялайық» өлеңі.
Жайын жүргім келеді, жайын жүргім. Ортасында еркелеп сансыз жүргім
Әр күн маған елжіреп сыр шертеді Таң тамаша ол
Ерікндікті кеңдікті көңілің сезіп Қиянаттан, қыспақтан жиренеді.
Жібек гұлдер жүзіңді жаңартады. Жүпар ауа жасныңд тазартады Жақсылығын
Сүйелекі табғатты аялайық! Біз де одан жақсылықты аямайық! Анадай
Мұғалім: Әй табиғат! Шеберсің - ау, шеберсің,
Көрмегенді көрсетерсің берерсің
Үлан - ғайыр байлығыңды місе етпей
Аш көзденген адамдарға не дерсің?
Айың анау, күнің анау, жерің анау
Ау, адамдар, жетпей жатыр енді не?
Табиғатқы ол сені, менің елді де
Иә, табиғатты қажетімізге пайдалану барысында оны таза, көркем, мол
«Жауқазын» тоыбының сахналық көрінісі.
Саханаға 2-3 оқушы бір - бірін қуалап шығады. Үшеуінің
Әй, балалар, бұларың не? не сітеп жатырсыңдар?
Ата, біз көкпар ойнап жатыр едік,
алып, сныдырып тастады, - деді Хамит аузы бүртиып.
Олай емес, өзі менің атымның үзындығын көре
жіберді, - деді Бағдат жыларман болып.
Әңгімеге үшінші бала Бақытжан араласты.
Ата екеуі де бірін - бірі түсінбей жатыр. Бұларға
лақтырып тастап, үйшеуміздің де шыбықтарымызды бірдеу
алайық десем көнбей тұр.
Кімнің шыбығы ұзын болса,
төбелесеміз, - деді. Үшеуінің де эңгімесін сабырлықпен
қаряи былай деді:
Әй, балаларым - ай! Араларыңнан бір ақалды
десем, үшеуіңде ақымақ бала екенсіңдер ғой! Үріңдер мен сендерге
шыбықтары сынған ағшытың қазіргі жағдаын
балаларды жол бойындағы ағашқа апарды. Балар шыбықтары сынып,
кей шыбықтары зорлықтан төмен қарап, салбырап тұрған
көріп қатты үялды.
Міне, көрдіңдерме? Табиғат Ана зорлықты көтере алмайы.
адам баласы табиғатты қорғауға міндетті. Here табиғатты
анамызға теңемйміз?
Өйткені Жер - Ана бізге бар байлығын береді. Бүгін
Ата, бізді кешіріңіз, - деді Бағдат өзінің іс -
дереу аңғарып.
Екінші шыбықтарды сындырмаймыз, - деді Хамит
Мен де Білмей қалдым, - деді Бақытжан түсініп.
Бәркелді, балалмрым,
Қателіктеріңді түсіндіңдер екінші қайталамаңдар! Естеріңде ь\болсын,
Табиғатр күллі тіршілік атаулының қүты қоныс мекені алтын ү_я,
бесігі, - деп қария сөзін аяқтады.
«Бәйшешек» тобының сахналық көрінісі сахнаға екі оқушы шығады екуінің
Әне, көптен күткен сэтте таяп қалды. Жол бойындағы үлкен
Торғай, қорап аузы ашылып тұрған Бахытжанынң айыр ағашының жұлып
- Иэ, сабаққа бармай торғай атып жүрсіңдерме?! Мыналарың не?!
емеспе?! Кімнен үйрендіңдер мүнай жаман эдетті? — деп сынып
жетекшілері Рабиға апай ашуланды.
Екі дсос оснсда ғана өздерінің жасаған қателіктерін түсінді. Ертеңінен
«Қызғалдақ» тобының сахналық көрінісі.
Сахнада 5-6 қыз шаштарына гұлдерді әшекейлеп тағып, көк шөптің
Қонақтар келісімен шөптерді жұлып көрпеше төседі. Қонақтары жайғаса бергенде,
Қыздар не істеп отырсыңдар? - деді Қария.
Ойнап отырмыз ата, - деді Жанар.
Байқап ойнаңдар! Қазақта «Көкті жұлма көтей соларсың» - деген
бар, - деді де кетті.
Қыздар қарияның айтқанын талдай бастады.
Қыздар, «көктей соларсың» дегенді қалай
жоғарыда қалың шөптің үстінде отырған Гүлшат.
Меніңше, көктей соларсың» дегенді көктей өмірің келте
түсінем, - деді Мақпал.
Мүмкін көңіл күйге байланысты айтылған сөз шығар, -деді Мөлдір.
Қыздар, мен Гүлшаттың пікіріне қосыламын көкті көлдей
біздің де көктей жұлынатынымызды қария бізге ескертіп кетті.
Дұрыс айтасың, біздің
қайталамайық,- деді Рабиға.
Қыздар өздерінің қажеттіліктерін түсініп үйлеріне тарады. Мұғалім: Осындай көріністер
Ұлдарымның қайда кеткен қүрығы? Қыздарымның қайда кеткен бүрымы? Мейірімге
Қайран елім, қайран жерім қор болған Жомарттығы cop болған,
Туған жерді тоздырғанша, заман - ай Here жерге кірмейміз
Қираттықта ата - баба мазарын
Қасіреттің тартық енді амзасбын
Қоң етіңді ойып берген, заман -ай
Көсілетін көрпең қайда, қазағым?
Мұғалім: Бабалар табиғатты аялаған
Малын бағып, бауырын сааядаған
Табиғатта «Ана» - деп ардақтаған қамқорлығын ешқашан аямаған -
өмір салты да эсер еткен.
Халық өзін табиғаттың бөлінбес бір бөлшегі деп есептеп, оны
«Жауқазын» тобының айтқан мақал - мәтелдері:
Туған жерге туыңды тік
Жер - Ана, ел - бала.
Тозған жерде тоқшылық болмайды.
Жері байдың елі бай.
Күте білсең жер жомарт.
(Бәйшешек» тобының айтқан мақал мәтелдері:
Қара жер қарыз арқалайды.
Туған жердің топырағы да киелі.
Мал жайсаң, өрісін тап.
Жерің отты болса, сиырың сүтті болады.елің бай болса десең,
«Қызғалдақ» тобының айтқан мақал - мәтелі
Туған жердей жер болмас
Туған елдей ел болмас.
Туған жерге алтын бесік
Көлдің көркі - құрақ, аудың көркі бұлақ
Бір ағаш кесең, он ағаш ек.
Орман көп болса, олжаң көп.
2.2. Бастауыш сыныпта дүниетанымды оқытудың әдістемесі.
Бастауыш сыныпта дүнетанымды оқытудың әдістемесінде ең алғашқы айтарымыз оқу
Екінші кезекте, бастауыш сыныпта дүниетаным материалдарын қай сыныпта не
Үшіншіден, бастауыш сыныпта оқылатын басқа да пәндердің материалдарын білу,
Төртіншіден, бастауыш сынып оқушыларының – дүниетанымын қалыптастырудың негізгі жолы
Бесіншіден, туыстас, байланысты пәндер бойынша көрнекілікті құрамдарды оқытудың техникалық
Алтыншыдан, дүниетаным сабағына нақты заттар, құбылыстар, проекционды-экрандық-мультимедиалық жабдықтармен көрсетілсе,
эпипроекттер ЭПН-1 көмегімен суреттер, схемалар, картиналар, эпифильмдер және т.б.;
диафильмдер – ЛЭТП-М, ЛЭТП-60М – бойынша түрлі түсті, ақ-қара
диацентрлер –Альфа-35-50 – автофильмдер свитялы, пеленг т.б. үлгілеріндегі оқытудың
Зоофопроекторлар – «Лента-2000», «Лех-3», «Полилюкс-3» көмегімен арнайы шығарылған, өзіңіз
Кинопроекторлар: «УКРАИНА-7,8», «Радуга-24», «Эра-101» автомат көмегімен арнайы тақырыпқа тікелей
Телепроекторлар – бейне материалдар, бейне таспаларды пайдаланып, зертханаларда түсірілген
Жетіншіден, арнайы зерделенген оқу материалдарын көрнекіліктерді шәкірттерге сызғызу, ойластыру,
Пәнаралық байланысты міндетті түрде жүзеге асырылуы арқылы, әсіресе, бастауыш
Дүниетануды оқытуда пәнаралық байланыс ғылыми әдістемелік тұрғыда екі жолмен
1. Уақыттың байланыс;
2.Ұйымдық байланыс;
Дүниетаным үдерісінің мәні, оның адам санасында шындықтың бейнеленуі жүзеге
нақты пайымдаудан абстрактылы ойлауға;
одан практикаға көшу – ақиқатты тану;
нысаны реалдықты тану;
тіелей түйсіну, зерделеу;
тарихымен танысу;
сөз түбірімен ұғу;
мәнін, теориясын, практикасын, қолданылуын игеру.
Дүниетаным тәрбелеу, білім алуға қосымша дамыту жасайтындығымен зор
Сөйтіп, дүниетаным:
1. Жаңа білімдердің негізін береді;
2. Ойға салып түсіну үшін фактілерге негіздейді;
3. Фактілерге талдаулар, тұжырымдар жасайды;
4. Эксперименттік тексерулерге негіздеме жасайды;
5. Қолдану, байқалу, болашақта қолдану салалары;
6. Қорытынды негізгі теорияларды индукция, дедукция;
7. Салыстырулар жасау.
Дүниетанымда мынадай дидактикалық принциптердің маңызы ерекше зор:
оқытудың, тәрбиелеудің және дамытудың бірлігі принципі;
ғылымилық пен жүйелілілік прнциптері;
саналылылық пен шығармашылық белсенділігі принципі;
көрнекілік принципі;
бірқалыпты, достығының беріктігі принципі;
дифференциалдық принципі;
қиыншылықтардың жоғары дәрежесіне оқыту принципі;
дамытуға арналған оқыту принципі;
Дүниетануды оқыту әдістерін педагогикалық жіктелулердің үш үлкен тобы:
сөздік;
көрнекілік;
практикалық кеңінен қолданылады.
Сөздік әдістер дүниетануды оқытуда материалдық баяндап беру:
лекциялық,
әңгімелесу,
түсіндіру,
кітаппен,
әдебиеттермен,
анықтамалармен,
сөздіктермен,
эпиграфты оқулықпен,
эпиграфты оқу әдістемелік құралдармен және т.б.
Көрнекілік әдістер:
мұғалімнің тәжірибе жасап көрсетуі;
көрнекі құралдар;
машиналар үлгісі;
көрнекілітер үлгісі;
мәліметтер;
схемалар;
суреттер;
чертеждар;
коллекциялар;
эпипроекциялар;
диапроекцялар;
графопроекциялар;
кинопроекциялар;
телепроекциялар;
мультимедиалық көрсетулер;
теледидар;
мультимедиа және т.б.
Педагогикалық әдістер:
оқушылардың эксперименттік жұмыстары;
практикалық жұмыстар;
үлестірме мазмұндамамен жұмыс;
есептеулер;
өлшеулер;
құрастырулар;
кинематиалық схемамен жұмыс.
Сонымен, дүниетанымды оқу материалдарын дәйектілікпен бейнелі түрде, ғылыми
Қорытынды.
Бастауыш сыныпта дүниетануды оқытудың әдістемесін жасау зерттеу мәселесіне
1. Бастауыш сыныпта дүниетануды оқытудың маңыздылығы, пәнаралық байланыстар
2. Қоршаған әлем мен бүгінгі күннің дамуының байланыстылығы, пәнаралық
3. Бастауыш сыныпта дүниетануды оқытудың әдістемесін жасау
4. Дүниетаным пәнін өткізуде ғылым жетістіктерімен, техника табыстарымен, күнделікті
5. Дүниетаным пәнін оқытуда пәндерді терең білу, тәжірибе алмасу
6. Бастауыш сыныпта оқыту үдерісінде пәнаралық байланыстарды
7. Бастауыш сыныпта дүниетануды оқытудың мүмкіндігіне,
Қорыта айтқанда, еліміздің саяси, экономикалық, әлеуметтік даму мүмкіндіктерін,
Пайдаланған әдебиеттер
1. Назарбаев Н.Ә. «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан»// Егемен Қазақстан
2. Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан 2030» Алматы, Үкімет жаршысы, 1998
3. Қазақстан Республикасының Конституциясы Алматы, Жеті жарғы, 1998
4. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңы.
5. Подласый И.П. Педагогика І-ІІ - М:,
6. Садыков Т.С. Теоретико-методологические основы модернизации системы образования в
7. Нұрғалиева Г.Қ., Құсаинов А.Қ., Мусин Қ.С. Салыстырмалы педагогика.
8. Сластенин В.А., Исаев И., Мищенко А.И. Педагогика –
9. Харламов И.Ф. Педагогика – М., 2000 – 519
10. Педагогика. Педагогичесое общество России. Под ред. П.И.Пидкасистого 2002
11. Көшербаев Қ.Е., Ахметов Ә.Қ., Әбілқасымов А.Е., Рахымбек Х.М.
12. Қ.Айтмағамбетов. Бастауыш сыныптарда дүниетануды оқытудың теориялық негізі.
13. Қ.Айтмағамбетов, Б.В.Муканов Табиғаттану. 3 сыныпқа арналған оқулық. Алматы,
14. К.Жүнісова, Қ.Айтмағамбетов, З.Ф.Олейник Дүниетану. 2 сыныпқа арналған
15. Қ.Айтмағамбетов. 4 класта табиғаттану оқулығы. Алматы,
16. Қ.Айтмағамбетов Бастауыш сыныпта табиғаттануды оқыту методикасы. Алматы, Мектеп,
17. Қ.Айтмағамбетов, К.Жүнісова, З.Ф.Олейник Дүниетануды оқыту әдістемесі.
1

Ұқсас жұмыстар

Дүниетануды оқытудың ерекшеліктері

Бастауыш сынып оқушыларының ұлттық дүниетанымын музыка арқылы қалыптастырудың педагогикалық шарттары

Проблемалық оқыту жолдары мен әдістемесі

Бастауыш сыныптарда дүниетануды оқушының негіздеріне технологияның талғама жасау

Тәрбие процесі кезінде оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыру

Дүниеге көзқарас - дүниенің даму заңдылықтарын ғылыми негізде танып білу

1-сынып оқу үдерісінде қазақ тілі мен математиканы байланыстырып оқытудың тиімділігін анықтау

Бастауыш сыныптарда дүниетануды оқытудың маңызы және оның басқа пәндермен байланысы

Бейнелеу өнері пәні барысында бастауыш сынып оқушыларының дүниетанымын қалыптастыру