Желілік адаптер
Мазмұны
Кіріспе 3
Компьютерлік желі дегеніміз не? 4
Желілердің топологиялық элементтерінің классификациясы 7
Файлдық серверлер және жұмыстық станциялар 7
Локалды желілердің топологиясы 8
Қатынау әдістері және мәліметтерді жіберу протоколдары 10
Қатынаудың Ethernet әдісі 10
Қатынаудың Arcnet әдісі 11
Қатынаудың Token-Ring әдісі 11
Ethernet аппаратурасы 11
Аrcnet aппаратурасы 16
Token-Ring аппаратурасы 17
Практикалық жұмыс 19
Қорытынды..................................……………………………………………......22
Кіріспе
70-ші жылдардың басында компьютердің бөліктерін жасау аймағында
Компьютерлік желі дегеніміз не?
Компьютерлік желі – бұл арналаранда ақпарат тасушысы жоқ,
Желі тармағы — бұл бір-бірімен байланысты желілерді жалғайтын
Шеткі желі — тек бір тармақтың соңында орналасқан;
Аралық желі — бірден көп тармақтардың соңында орналасқан;
Бір-бірімен байланысты желі — бұндай тораптар негізінен бір-ақ
Компьютерлер желіге әртүрлі қосу амалы оның топологиясы деп
Желілік аппараттық кұралдар:
Желілік адаптер – желіге компьютердің физикалық қосылуы, желілік
1-сурет. Желілік адаптер
Хаб – компьютерлердің желіге қосылуының орталық нүктесі ретінде
2-сурет. Хаб
Switch(свитч) – хаб секілді компьютерлердің желіге қосылуының орталық
3-сурет. Свитч
Жүйе архитектурасы - ол мәліметтер жіберу жүйесінің тарату
Өте кең тараған архитектуралар:
Ethernet (англ. ether — эфир) — кең тарататын
Arcnet (Attached Resource Computer Network –ресурстар біріктірілген компьютерлік
Token Rіng (эстафеталық шығыршық жүйе, маркер жіберу (беру)
FDDІ (Fіber Dіstrіbuted Data Іnterface) — мәліметтерді көп
АТМ (Asynchronous Transfer Mode) — болашағы мол, әзірге
Қарапайым компьютерлік жүйе бір-бірімен онша алыс тұрмаған екі
ТКБ (ПКС-орысша) тура компьютерлік байланыс негізінен портативті және
Жергілікті есептеу жүйесі. Бір-бірімен соншалықты қашық орналаспаған,
Мекеменің региональды жүйесінде құрылған арнайы коммуникативтік хабар алмасу
Екі компьютер арасындағы байланысты ұйымдастыруда көбінесе бір компьютерге
Желілердің топологиялық элементтерінің классификациясы.
Тораптың сызба-құрылымы (topology) деп тораптың геометриялық нысанын немесе
Файлдық серверлер және жұмыстық станциялар
Файлдық серверлер локалды желінің негізі болып саналады. Бұл
Әр жұмыстық станциялар өз операциялық жүйесі бар дербес
Жұмыстық станцияның операциялық жүйесі
Желідегі барлық компьютерлер өзіндік операциялық жүйемен басқарылады. Олар
Желінің қабықшасы операциялық жүйенің барлық командаларын және функцияларын
Локалды желілердің топологиясы
Желінің топологиясы дегеніміз - мәліметтердің желіде орын ауыстыру
"Жалпы шина" топологиясында желідегі барлық компьютерлер бір кабель
4- сурет. " Жалпы шина" топологиясы бойынша құрылған
Кабельді желідегі барлық жұмыстық станциялар кезекпен пайдаланады. "Жалпы
5- Суретте "жұлдыз" топологиясы бойынша құрылған желі
5- сурет."Жұлдыз" топологиясы бойнша құрылған желі
"Жұлдыз" топологиясы бойынша құрылған желіде барлық компьютерлер желілік
"Шеңбер" топологиясын да қолдануға болады(Сурет 6).
6- сурет. "Шеңбер" топологиясы бойнша құрылған желі
Ақпарат бір компьютерден екінші компьютерге эстафета түрінде беріледі.
Құрылғылар құрамы және оның бағдарламалық камтуы схемаға тәуелді.
7- сурет. "Снежинка" топологиясы бойнша құрылған желі
Мұнда барлық жұмыс группаларына арналған жұмыстық станциялар және
Қатынау әдістері және мәліметтерді жіберу протоколдары
Желілерде мәліметтермен алмасудың бірнеше процедуралары болады. Бұл процедуралар
Қатынаудың ең көп тараған түрлеріне Ethernet, Arcnet және
Ethernet қатынау әдісі
Бұл әдісті 1975 жылы Xerox фирмасы шығарған. Қазіргі
Бұл қатынау әдісі үшін "жалпы шина" топологиясы пайдаланады.
Ethernet қатынау әдісі көпшілік қатынау мен коллизия(конфликтерді) шешуші
Мәліметті жіберер алдында жұмыс станциясы торап бос не
Ethernet бір уақытта бірнеше станциялардың мәлімет жіберуін қамтамасыз
Arcnet қатынау әдісі
Бұл әдісті Datapoint corp. фирмасы шығарған. Бұл әдіс
Егер станция басқа станцияға мәлімет жібергісі келсе, ерекше
Token Ring қатынау әдісі
IBM компаниясы шығарған әдіс. Желінің "шеңбер" топологиясына арналған.
Ethernet аппаратурасы
Ethernet аппаратурасы кабельден, Т-коннекторлардан, терминаторлар және желілік адаптерлерден
Кабель жұмыс станциалар өзара мәлімет алмасу үшін арналған.
Ethernet үшін кабельдердің бірнеше түрі пайдаланады: жіңішке коаксиалды
Кабельдің сипатына байланысты желінің мынадай сипаты өзгереді: кабельдің
Әдете Ethernet арқылы жіберілетін мәліметтің жіберілу жылдамдығы секундына
Ethernet-тің әр түрлі кабель түрлерімен жақынырақ танысайық.
Қалың коаксиалды кабель
Диаметрі 0,4 дюйм және толқындық кедергісі 50 Ом.
8-сурет. Қалың коаксиалды кабель негізіндегі Ethernet
8-суретте репитермен бөлінген, екі сегменттен тұратын желі конфигурациясы
Әр жұмыс станциясы желілік адаптер арқылы трансиверлі кабельмен
Трансивер корпусында 3 разъем бар: 2 – калың
1 – кестеде жұмыс станциясын калың коаксиалды кабельге
1 – кесте. Жұмыс станциясын қалың коаксиалды кабельге
Желілік адаптер Компьютердің аналық жадысына қондырылады
Трансиверлі кабель Желілік адаптер мен трансиверді қосатын экрандалған
Трансивер Трансиверлі кабель арқылы желілік адаптерге қосылады. Калың
Сегменттің соңына терминаторлар қосылады. Бұл корпусында 50 Ом
Терминаторлардың бір корпусы жерленген болу қажет. Желінің әр
2 – кесте коаксиалды кабельдің шектеулігі көрсетілген:
2-кесте. Коаксилды кабелі бар желінің шектеулері
Сегменттің максималды ұзындығы 500 м
Желідегі сегменттің максималды саны 5
Желінің максималды ұзындығы 2.5 км
Бір сегментке қосыған жұмыс станцияларының максималды саны(егер онда
Жұмыс станцияларының қосу орнының минималды арақашықтығы 2.5 м
Трансиверлі кабельдің максималды ұзындығы 50 м
Калың коаксалды кабель негізіндегі Ethernet желісінің құрылғылары:
N-коннектор (9-сурет)
N-терминатор(10-сурет)
N-Barrel-коннектор (11-сурет)
N-терминатор с заземлением
DIX-коннектор (12-сурет)
Трансивер
-
9-сурет. N-коннектор
11-сурет. N-Barrel-коннектор
13-сурет.Желілік трансивер
Жіңішке коаксиалды кабель
Толқындық кедергісі 50 Ом, диаметрі 0,2 дюйм болып
Жіңішке кабельдегі желі қалың кабельге қарағанда қарапайымдау келеді.
Әдеттегідей барлық желілік адаптерлер екі разъемді болып келеді.
14-сурет. Жіңішке коаксиалды кабель негізіндегі Ethernet желісі
Сегменттің соңына терминаторлар қосылу қажет. Терминаторлар Т-коннекторға қосылады.
Техникалық сипаты жөнінен жіңішке кабель қалың кабельге қарағанда
3 – кесте. Жіңішке коаксиалды кабельдің шектеулері.
Сегменттің максималды ұзындығы 185 м
Желідегі сегменттің максималды саны 5
Желінің максималды ұзындығы 925 м
Бір сегментке қосыған жұмыс станцияларының максималды саны(егер онда
Жұмыс станцияларының қосу орнының минималды арақашықтығы 0.5 м
Жіңішке коаксалды кабель негізіндегі Ethernet желісінің құрылғылары:
BNC-коннектор
BNC-терминатор
BNC-Barrel-коннектор
BNC-терминатор с заземлением
T-коннектор
Экрандалмаған қос айналмалы кабель
Кейбір Ethernet желілік адаптерлері жай экрандалмаған қос айналмалы
Желілік адаптердің разъемі телефонда пайдаланатын желімен сәйкес келеді.
Ethernet үшін ерекше қондырғы – концентратор қажет. 1
Осы әдістің негізгі артықшылығы – бағасы жағынан арзан
Arcnet аппаратурасы
Arcnet торабын ұйымдастыру үшін арнайы желілік адаптер
Arcnet-тің әр адаптердің берілген торапқа арналған өзінің нөмірі
Arcnet торабын арналған шектеулер
Белсенді концентраторға баратын кабельдің максималды ұзындығы 300
Бір кабельге жалғанған жұмыс станцияларының минималды ара қашықтығы
Ең ұзын маршрут бойынша тораптың масималды ұзындығы
Жұмыс станциясы мен белсенсіз концентратордың арасындағы максималды ара
Белсенді мен белсенсіз концентратордың арасындағы максималды ара
Екі белсенді концентраторлардың арасындағы максималды ара қашықтық 600
Жұмыс станцияларының торапты адаптерлері толқын кедергісі 93 ОМ
Arcnet торабына арналған шектеулер 10.4. кестесінде келтірілген.
Arcnet торабының жетістігі торап жабдықтарының арзандығы (Ethernet
Token-Ring аппаратурасы
Бұл тораптың топологиясы сақина топологиясына қарағанда жұлдызша топологиясына
Бірақ, егер бір концентратор қолданылса, онда бірігетін алмал-салғыштарды
Toren-Ring торабына арналған шектеулер
8228 типіндегі концентраторлардың максималды саны 12
Тораптағы жұмыс станцияларының минималды саны 96
Екі концентратор арасындағы кабельдің максималды ұзындығы
Тораптағы барлық концентраторларды байланыстыратын кабельдің максималды ұзындығы
Кестеден көрініп тұрғандай Toren-Ring торабы үлкен арақышықтықтарға арналмаған.
Практика
Мақсаты: Novell NetWare Lite желісінде жұмыс. Желілік
15-сурет
Желілік принтерді құру үшін net.exe утилитасын қосыңыз. Желіге
16-сурет. Бас мәзір
батырмасын басып, “Servers” тізімінде принтер қосылған
Диалогтық панель пайда болады "Information for Network Printer
“Status” өрісінде принтердің қазіргі қалпы көрсетіледі.
Баспаға шығаруға жіберілген құжаттардың тізімін “Job list”өрісінде
17-сурет. Желі жұмысының мәзірі
"Default access rights" өрісінде принтердің жалпы қолданушыларға пайдалануға
"Users with nondefault rights" өрісінде ерекше қолданушылар тізімін
"Characters per sec (10-2048)" өрісінде принтерг жіберілген ақпараттың
"Error wait time (10-120 sec)" өрісінде сервер принтердің
"Server Port" өрісінде принтер қосылған порт көрсетіледі.
"Current paper type" өрісінде қолданылатын қағаздар типі көрсетіледі.
"Information for Network Printer ..." диалогтық панелінің барлық
18-сурет. Принтермен жұмыс
Желілік принтер құрылды. Енді жұмыстық станциялардың принтерге қатынауын
Кейін "Capture Settings for Port LPT2" диалогтық терезесі
“Banner” өрісінде баспаға шығатын беттерді бөлу керек па
“Copies” өрісінде баспаға шығатын көшірім санын көрсетуге болады(1-250).
“Direct to printer” өрісінде баспаға шығу буферизациясын басқаруға
Баспаға шығаруды тоқтату үшін "Job hold, indefinite" өрісінде
“Printer wait” өрісінде принтер баспаға шығатын файлды күту
Қорытынды
Компьютерлік желі – бұл арналаранда ақпарат тасушысы жоқ,
Жүйе архитектурасы - ол мәліметтер жіберу жүйесінің тарату
Файлдық серверлер локалды желінің негізі болып саналады. Бұл
Желінің топологиясы дегеніміз - мәліметтердің желіде орын ауыстыру
Қорытындылай келгенде мен курстық жобаны жобалай отырып
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
А.Ш. Тұрым “Есептеу кешендері, жүйелері және тораптары”, оқулық,
Алматы: ҚазҰТУ, 2002.
А.Ш. Тұрым, А. Оған “Есептеу жүйелері және тораптары”,
Тұрым Асқын Шамұлы. "Ақпараттану және Есептеу техникасы саласындағы
А.Ш. Тұрым “Windows 95-те есептеу торабын қолдану”, әдістемелік
Сарыпбеков Ж., А.Ш. Тұрым, Құрманов “Модели и методы
Э. Таненбаум “Компьютерные сети” Москва Санкт-Петербург 2003 г.
В.Г.Олифер, Н.А.Олифер. "Компьютерные сети". Учебник. Издательский дом
В.Г. Олифер, Н.А. Олифер “Компьютерные сети”, учебник, 2001.
А.М. Ларионов, Майоров “Вычислительные комплексы, системы и сети”,
Ю.В. Новиков, Д.Т. Карпенко “Аппаратура локальных сетей, функции,
Қазақ-орыс термин сөздігі, “Рауан”, 1998.
Дж. Скотт Хогдал “Анализ и диагностика компьютерных сетей”
Семенов Ю.А
Бақылау тапсырмалары
Желілік адаптердің құрылысымен танысу, компьютерге орнату
Хабтың құрылысымен танысу
Свиччердің құрылысымен танысу
Коаксиалды кабельді жасауды орнату
Novell NetWare Lite бағдарламасын орнату
Novell NetWare Lite бағдарламасын баптау
Желіге интернет жүргізуді үйрену
Желі арқылы хабарлама жіберуді үйрену
Сервердің қайта қалпына келтіруді үйрену
Novell NetWare Lite командаларын үйрену
Тест тапсырмалары
Желілер неше типке бөлінеді?
А) 1 В) 2 С) 3 D) 4
2. Ethernet жүйесінде мәлімет жіберу жылдамдығы
А) 10-100Мбит/с В)2,5Мбит/с С) 4-16Мбит/с D)
3. Arcnet жүйесінде мәлімет жіберу жылдамдығы
А) 10-100Мбит/с В)2,5Мбит/с С) 4-16Мбит/с D)
4. ATM жүйесінде мәлімет жіберу жылдамдығы
А) 10-100Мбит/с В)2,5Мбит/с С) 4-16Мбит/с D)
5. Token Ring жүйесінде мәлімет жіберу жылдамдығы
А) 10-100Мбит/с В)2,5Мбит/с С) 4-16Мбит/с D)
6. Желі топологиясының неше негізгі түрі бар?
А) 1 В) 2 С) 3 D) 4
7. Желідегі барлық компьютерлер бір кабель арқылы қосылатын
А) Жалпы шина В) Жұлдызша С) Шеңбер D)
8. Желіде барлық компьютерлер желілік адаптерге қосылған жеке
А) Жалпы шина В) Жұлдызша С) Шеңбер D)
9. Ақпарат бір компьютерден екінші компьютерге эстафета түрінде
А) Жалпы шина В) Жұлдызша С) Шеңбер D)
10. Xerox фирмасы шығарған қатынау әдісі:
А) Ethernet В) Arcnet С) Token Ring D)
11. Datapoint corp. фирмасы шығарған қатынау әдісі:
А) Ethernet В) Arcnet С) Token Ring D)
12. IBM компаниясы шығарған қатынау әдісі:
А) Ethernet В) Arcnet С) Token Ring D)
13. Ethernet қатынау әдісі үшін қандай топологиясы пайдаланады?
А) Жалпы шина В) Жулдызша С) Шеңбер D)
14. Arcnet қатынау әдісі үшін қандай топологиясы пайдаланады?
А) Жалпы шина В) Жұлдызша С) Шеңбер D)
15. Token Ring қатынау әдісі үшін қандай топологиясы
А) Жалпы шина В) Жұлдызша С) Шеңбер D)
16. Ethernet қатынау әдісін шығарған фирма:
А) Xerox В) Datapoint corp. С) IBM D)
17. Arcnet қатынау әдісін шығарған фирма:
А) Xerox В) Datapoint corp. С) IBM D)
18. Token Ring қатынау әдісін шығарған фирма:
А) Xerox В) Datapoint corp. С) IBM D)
19. Мәлімет жіберу жылдамдығы 4-16Мбит/с тән жүйе
А) Ethernet В) Arcnet С) Token Ring D)
20. Мәлімет жіберу жылдамдығы 10-100Мбит/с тән жүйе
А) Ethernet В) Arcnet С) Token Ring D)
Жауаптары: 1).C 2).A 3).B 4).D 5).C 6).C 7).A
13).A 14).B 15).C 16).A 17).B 18).C 19).C 20).A
2
Желілік адаптер және оны баптау
Компьютерлік желілер пәнінен зертханалық жұмыстарға арналған ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР
Серверге негізделген желі
Кабельдік жүйенің рөлі
Компьютерлік жүйелер негіздері (Cisco) оқу-әдістемелік кешен
Компьютерлік желілер туралы ең негізгі ұғымдар жөнінде қысқаша мәліметтер. Әдістемелік құрал
Серверлік локальды желілер
Дербес компьютерлердің желілері
Ақпаратты жинақтаумен байланыс
Желілік операциялық жүйе түрлерінің жұмыс жасау принциптері