Негізгі өндірістік құралдардың қозғалысы есебі
М А З М Ұ Н Ы
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР……………………………………………………6
АНЫҚТАМАЛАР..........................7
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР……………………………………………8
КІРІСПЕ..............................9
1 КӘСІПОРЫННЫҢ НЕГІЗГІ КАПИТАЛЫН ПАЙДАЛАНУ ТИІМДІЛІГІН КӨТЕРУДІҢ
1.1 Негізгі капиталды тиімді пайдаланудың
1.2 Негізгі құралдардың пайдалану тиімділігін бағалаудың әдістемелік
2 «ТЕМИРЖОЛСУКЫЗЫЛОРДА» ЖШС-нің НЕГІЗГІ ӨНДІРІСТІК ҚОРЛАРДЫҢ ЕСЕБІ
2.1 Негізгі өндірістік құралдардың қозғалысы есебі.............30
2.2 Негізгі құралдардың тозу есебі және есептен шығару………………………35
2.3 Негізгі құралдарды қайта бағалау және түгендеу……………………………40
3 «ТЕМИРЖОЛСУКЫЗЫЛОРДА» ЖШС-нің НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРЫН ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ЖАҢАРТУ
3.1 «ТЕМИРЖОЛСУКЫЗЫЛОРДА» ЖШС-нің экономикалық
3.2 «ТемиржолсуКызылорда» ЖШС-нің негізгі құралдармен қамтамасыз етілуін талдау
3.3 Кәсіпорында негізгі құралдарды тиімді пайдалануын талдау ........49
3.4 Негізгі капиталдың тиімді пайдалану жолдарын жоғарылату........54
3.5 «ТемиржолсуКызылорда» ЖШС-нің негізгі капитал
ҚОРЫТЫНДЫ.............................69
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ...............70
ҚОСЫМШАЛАР
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Қазақстан Республикасының Конституциясы.-Алматы: Қазақстан, 1998 ж.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі.-Алматы: Қазақстан, 1194 ж.
Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы. Қазақстан Республикасының
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі. Қазақстан Республикасының 2007
Акционерлік қоғамдар туралы. Қазақстан Республикасының 2003 жылғы
Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы.
Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттары.- Алматы Корпорация «КАРАНА-ЮСАНД», 2007
Қаржылық есептіліктің Ұлттық №1 және №2 стандарттары.
Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспарын бекіту туралы. Қазақстан
АНЫҚТАМАЛАР
Жеке өндіріс – қайталанатын немесе қайталанбайтын, кезеңдік емес
Жоспарлау – болашақта жүзеге асырылуы ықтимал әрекет нұсқаларын
Негізгі капитал - бұл шаруашылық жүргізуші субьектіге келешекте
Негізгі қорлар – бұл өзінің құнын бөлшектеп жоғалтатын
Негізгі құралдардың амортизациясы – бұл біртіндеп тозып жатқан
Икемді бюджет – ұйымның іскер белсенділігінің бірнеше баламалы
Қаржылық бюджет – күрделі қаржы жұмсау бюджетін, ақшалай
Операциялық бюджет – ұйымның кіріс және шығыс баптарын
Өндіріс – мақсатты бағыттағы қызмет. Бұл қызметтің арқасында
Смета – әкімшілік қабылдайтын шешімді жүзеге асырудың қаржылық
Сметалық бақылау жүйесі – шығын метасын орындауға, нақты
Үстеме шығын – кәсіпорынды басқарумен, өндірісті басқару және
Капитал бюджеті – кәсіпорын капиталын басқару үшін бюджет
Негізгі смета – бұл нақты мерзімді қамтитын сандық
Үйлестіру – бюджеттік жоспарлау барысында смета көмегімен ұйым
Смета мотивациясы – кәсіпорын басшыларының жұмысқа араласуына мүмкіндік
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
1. ЖШС-Жауапкершілігі шектеулі серіктестік
2. АҚ- акционерлік қоғам
3. ҚҚС-Қосылған құн салығы
4.ТС-толық серіктестік
5.ҚЕХС-Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттары
6.ЖЗҚ-Жинақтаушы зейнетақы қоры
7.ЖЖТ-Жылдық жиынтық табыс
8.КТС-Корпоративтік табыс салығы
9.МЕА-Материалдық емес активтер
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Нарықтық қатынастарға өтумен байланысты әр бір
Қазіргі экономика – бұл бір-біріне қайшы келетін топтар
Бұл мәселелерді шешу үшін кәсіпорынды тек қана техникалық
Өнім өндірісі және қызмет көрсету процессінде келесі экономикалық
Өндірістің заттанған құралдары кәсіпорын капиталы деп аталады. Капитал
Еңбек құралдары негізгі өндірістік қорлардың заттай мағынасын құрайды,
Негізгі қорлар өндіріс сферасында қызмет етеді және республиканың
Нарықтық жағдайда кәсіпорын меншік формасына байланыссыз өзінің меншілігінің,
Осыдан дипломдық жұмыс тақырыбы «Ұйымның негізгі капиталы есебі
Еліміздің Президенті ел басы Н.Ә. Назарбаевтың 2006 жылғы
Қазақстан қарапайым технологияларды қолданатын ел қатарынан шығып, дамыған
Жазылып отырған жұмыстың мақсаты - жалпы кәсіпорынның нарық
«ТемиржолсуКызылорда» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің технико-экономикалық көрсеткіштерін талдайтын болсақ,
Атап айтқанда, өнімді (қызмет көрсету мен жұмыс) сатудан
Қысқа мерзімді актив ішінде қатты өзгеріске түсіп отырған
Дебиторлық берешектердің абсолютті де үлестік те салмағы күрт
Салықтық активтер қарастырып отырған жылдарда төмендеуі, яғни
Кәсіпорын активтерін құралу көздері әр түрлі болуы мүмкін:
Мәліметтер бойынша активтерді қалыптастырудың негізгі көзі ретінде меншікті
Дипломдық жұмыстың міндеті – пайдаланылған негізгі құралдардың талдауын
Дипломдық жұмыстың бірінші тарауында: негізгі қорлардың жіктелімі, құрамы
Дипломдық жұмыстың екінші тарауы дипломдық жұмысты жазуда база
Дипломдық жұмыстың үшінші тарауында кәсіпорынның негізгі қорларын тиімді
Дипломдық жұмыстың методологиялық негізгі болып кәсіпорында негізгі қорлардың
1.КӘСІПОРЫННЫҢ НЕГІЗГІ КАПИТАЛЫН ПАЙДАЛАНУ ТИІМДІЛІГІН КӨТЕРУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
1.1 Негізгі капиталды тиімді пайдаланудың
Капитал деп келешек игілікті өндіруді молайту үшін пайдаланатын
Капиталдың өсуі капиталистердің ақысыз иемденетін жалдамалы жұмыстарының еңбектерінен
Нарықтық капиталға көшкен кезде капитал сөзі жиі айтылатын
Егер ақшаларды құнды еселеу құралы ретінде қолданса яғни
Ақша ақша ретінде және айналым ақша капитал ретінде
Ақшаның капиталға айналуының басты шарты ақша иегерінің нарықта
Экономикалық теория классикалық мектебінің негізін слаған А. Смит
Бірақ капиталдың мәнін толыққанды етіп К.Маркс ашқан. Маркс
Өзінің басты еңбегі "Капиталда" К.Маркс капиталдың бірқатар аныктамасын
Алғашқы кезде былай көрінуі ммкін: құнның
Негізгі капитал бұл шаруашылық жүргізуші субьектіге келешекте табыс
Бұл капитал кәсіпорынның мөлшерін және жай-күйін анықтайтын негізгі
Субьектінің капиталының жағдайы және қозғалысы жөнінде ақапараттарды жалпылау
Құрылтайшылардың акционерлік қоғамның негізгі капиталына салымдары бойынша қарыздарын
Шаруашылық жүргізуші субьектілер іс жүзіндегі қолданыстағы заңдарға және
Шаруашылық серіктестіктер резервтік капитал құруға міндетті. Резервтік капиталдың
Резервтік капитал бөлінбеген табыстан аударулар есебінде құрылады. Резервтік
Басқа да резервтік капитал есебі арнайы шотта жүргізіледі.
Акционерлік қоғамдар әрі қарай айналымнан алу мақсатында өз
Кәсіпкердің қолдағы негізгі капиталды сатып алысымен пайдалану міндет
Басқаша айтқанда негізгі капитал сатып алу жолындағы кез
Негізгі құралдар көптеген өндіріс құралдары бойына пайдаланылады, қасиеті
Айналым құралдары бір ғана өндірістік процесте тұтынылады және
Пайдалану сипатына қарай негізгі құралдар былайша бөлінеді:
Қолданыстағы – бұл пайдалану сатысындағы негізгі құралдар қолданылмаған
Запаста тұрған- қолданылып жүрген негізгі құралдардың жөнделуі, жойылуы,
Өндіріске қатысатын әртүрлі құрал-жабдық пен айналымды біркелкі жасалмайды,
Негізгі капитал өнімді капиталдың бір бөлігі болып табылады.
Кәсіпорынның негізгі белгісі – оның меншігінде, шаруа жүргізуінде
Негізгі қорлар – бұл өзінің құнын бөлшектеп жоғалтатын
Негізгі қорлардың кеңейтілген қайта өндіріс процесіне қатысу сипатына
Өндірістің әрбір процесі өндіріс қорларының қатысуымен жүзеге асырылады,
1. Еңбек заттары (материалдар, шикізаттар, сатып алынатын жартылай
2. Еңбек құралдары (станоктар, машиналар және т.б.).
Еңбек құралдарын басқару нәтижесінде адам еңбек затына тікелей
Еңбек үрдісінде ресурстарға және оларды тұтыну қатынасынан көпшілігінде
Ресурстар болып жоғарыда айтылғандай мемлекет оның әкімшілік орталықтары,
Негізгі қорлар – бұл еңбек құралдарына заттай айналған
Ресурстарды негізгі және айналымға бөлудің негізіне өндірісте жүргізетін,
Құрылыс кәсіпорындарының негізгі қорларына келесілер жатады: жылжымайтын мүлік
Құрылыс кәсіпорындарының негізгі қорлары олардың материалды-техникалық базасының негізін
Негізгі қорларды көптеген өндірістік циклдар ішінде пайдаланады, олар
Негізгі қорларға қарағанда айналым қорлары бір өндірістік процеске
Материалды активтер сатып алыну мақсатына байланысты негізгі қорлар
Негізгі қорлар өндіріс процесіне қатысу сипатына байланысты төмендегілерге
- өндірістік – бұл өндіріс процесіне тікелей
- өндірістік емес – тұтынуға белгіленген негізгі қорлар.
Тәнділігі бойынша негізгі қорлар келесідей бөлінеді:
- меншікті – ол
- арендаға алынған – ол басқа бір
Оларды сәйкесінше 2410 субшоттарда «Ұзақ мерзімді жалға берілетін
- қозғалыстағы - өндірісте және шаруашылық қызметте пайдаланылатын
- тоқтап тұрған – уақытша
- запастағылар – қозғалыстағы негізгі қорларды жөндеуде,
Заттай құрамына байланысты негізгі қорлар:
- мүлікті – заттай құрамы бар объектілер (ғимараттар,
- мүліксіз – жерге, тоғайлық және
Өндірілген өнім және көрсетілген қызмет қай экономика саласына
Негізгі қорлар жасайтын функциясына және мақсатты белгілеуіне байланысты
1. Жер – субъекттің меншік құқығымен сатып алынған
2. Ғимараттар – еңбекке жағдай жасау, халыққа әлеуметтік-мәдени
3. Құрылыстар – еңбек затын өзгертпейтін қызметтерді орындау
Мүкаммалар (инвентарь) болып әрбір бөлек тұрған құрылыс саналады.
4. Өткізгіш құрылғылар – электро, жылу және механикалық
5. Машиналар және құрал-жабдықтар. Мүкаммалар объектісі болып
- күш машиналары және құрал-жабдықтар – жылу және
- күш машиналары және құрал-жабдықтар – еңбек
- өлшегіш және реттеуіш құралдар, жабдықтар және лабораториялық
- есептеуіш техника – бұл процестерді автоматтандыруға және
- басқа да машиналар және құрал-жабдықтар –
6. Көлік құралдары – адамдарды және жүктерді тасуға
7. Аспаптар (құралдар) – бұл механикаландырылған және механикаландырылмаған
8. Өндірістік жабдықтар және құралдар - өндірістік операцияларды
9. Шаруашылық инвентарь – конторлық және шаруашылық инвентарь
10. Көпжылдық отырғызулар – жасанды, көпжылдық оптырғызулар (жеміс-жидектер,
11. Жерді жақсарту үшін капитал шығындары (құрылыссыз)
12. Басқа да негізгі қорлар – библиотекалық қорлар,
Нарықтық экономикаға өту жағдайында бухгалтерлік есептің мақсаты негізгі
Негізгі қорлар қандай да болмасын өндірістің маңызды
Нарықтық экономикаға өту шарттары еңбек коллективін өндірістің барлық
Негізгі қорлардың жағдайы және оларды пайдалану – талдамалық
Кәсіпорынның негізгі қорларын және өндірістік қуаттылықтарын толық және
Өнеркәсіпті-өндірістік негізгі қорларды тиімді пайдалануды және жағдайын талдау
Негізгі қорлар пайдалануына байланысты қозғалыстағы, запастағы және тоқтатылғандар
Қозғалыстағы – пайдаланудағы негізгі қорлар (жұмыстағы, жөндеудегі немесе
Запастағы негізгі қорларға запаста тұрған құрал-жабдықтар және көлік
Тоқтатылған негізгі қорлар кәсіпорынның немесе бөлек цехтардың уақытша
Жеке меншіктегі сол кәсіпорынға тиесілі негізгі қорлар. Арендаға
Негізгі қорлар қандай да болмасын өндірістің маңызды
Негізгі қор бұл нақты өзгертілмеген үлгіде өзінің
Қазіргі нарық жағдайында ұдайы өндіріс тұсында жүріп жатқан
Бұл саясат тек макро деңгейде ғана емес, сонымен
Негізгі қорлардың ұдайы өндірісі – жаңа құралдарды мүліктену,
Ұдайы өндірістің екі нысаны бар:
- жай ұдайы өндіріс, негізгі құралдардың тозу
- кеңетілген ұдайы өндіріс, негізгі құралдардың
Негізгі қорлардың ұдайы өндірісінің басты мақсаты – кәсіпорында
- әр түрлі жағдайларға байланысты
- өндірістің көлемін ұлғайту
- негізгі қорлардың
Негізгі қорлардың ұдайы өндіріс үрдісі түрлі көздер арқылы
кәсіпорынның жарғылық капиталы ретінде;
капиталды салымдар нәтижесінде;
міндетсіз беру нәтижесінде;
аренда ретінде.
Негізгі қорлардың ұдайы өндірісі сандық жағынан жыл бойы
Фк = Фн + Фв – Фл
Мұндағы, Фк - негізгі құралдардың жыл соңындағы
Фн - негізгі құралдардың жыл басындағы құны;
Фв - негізгі құралдардың жыл бойына қозғалстағы негізгі
Фл - негізгі құралдардың жыл бойына жою
Модернизация (жаңғырту) – бұл жаңа құрал-жабдықтардың қатарына дейін
Типтік модернизация – бұл сериялық құрылыста топтық біртипті
Мақсаттық модернизация – нақты өндірістің қажеттілігіне байланысты жетілдіру.
Модернизацияның шарты үнемдеу немесе қосымша түсімдердің өткізілуі
С = П = (C1 – C2) V2
мұндағы,
П – қосымша түсім;
С1,С2-өткізілген модернизациядан кейінгі және
V2 - модернизациядан кейінгі өнімнің шығару көлемі.
Әрбір кәсіпорын жөндеуге кеткен шығындарының бірқалыптылығын сақтау
Өндірістік емес негізгі қорлар жөндеу және қалпында ұстау
Негізгі өндірістік қорларға кеткен жөндеу шығындары оның
Біріншіден, кәсіпорында жоспарлы көрсетуші жөндеулер (ЖКЖ) уақытылы
Екіншіден, капиталды жөндеуге кіріспес бұрын экономикалық жоспарда мұқият
Негізінен 2-шісі күрделі жөндеулерді жүргізу экономикалық жағынан
Көп жағдайда күрделі жөндеу моральді тозуды жоймайды, сондықтан
Үшінші жағдайда кәсіпорынға тікелей қатысты бөлшектерді, әсіресе өткір
Тозған бөлшектерді қалпына келтіру мүмкіндік береді:
- уақытылы жөндеу жұмыстарын жүргізу және кейбір запас
- жөндеу шығындарын азайту, өйткені бөлшектерді
- кәсіпорынға жеткізілетін запас бөлшектердің тасымалдау шығындарын азайту.
Тозған бөлшектерді қалпына келтіру экономикалық көзқарас жақтан пайдалы,
жаңа бөлшектер салыстырымында
(Св + Ен Кв) Y =< ( Ц
Жаңа бөлшектерді өзіңнің қаражатымен жасаған салыстырымында
(Св + Ен Кв) Y =< ( Cизг
Мұндағы,
Св – бөлшектерді қалпына келтіру өзіндік құны;
Ен – күрделі салымдардың тиімді мөлшерлік коэффициенті;
Кв–тозған бөлшекті қалпына келтіру үшін арнайы құралдармен
Ү – жаңа бөлшекпен қалпына келтірілген бөлшектердің арасындағы
Зтр – бөлшектерді жасап шығарушыдан кәсіпорынға жеткізу
Сизг - өзіндік күштермен жаңа бөлшектерді жасап шығаруға
Кизг – тозған бөлшектерді қалпына келтіру үшін қажетті
Тәжірибе көрсеткендей орта және әсіресе ірі кәсіпорындарда
Негізгі қордың жөндеуі:
Кәсіпорында негізгі қорларды қолдану үрдісінде үнемі тозып отырады.
Қалпына келтіруші жөндеуі – бұл әртүрлі жағдайларға байланысты
Ағымды жөндеу – бұл кіші жөндеу және негізінен
Капиталды жөндеу – бұл негізгі қорлардың негізгі жөндеуін
1.2 Негізгі құралдардың пайдалану тиімділігін бағалаудың әдістемелік
Өндірістік негізгі қордың құрылымы қоғам арасында салынатын қаражат
Жоғарғы көрсеткішті қор қайтарымынан шығарылған басқа да өнім
Негізгі қор бағасының олардың өндіріс процесіне қатысуына байланысты
Бастапқы құн
Қалдық құн
Қалпына келтіру құны
- Негізгі өндірістік қорлардың
немесе сатып алуға шығындалған сома. Ол амортизация нормасын,
- Негізгі қорларды пайдалану процесінде олар тозып,
құнын жояды. Олардың шын өлшемінен тозған құнын алып
- Негізгі қордың қалпына келтіру құны -
Негізгі кәсіпорынның айналымы мына сатылардан тұрады:
Негізгі қорлардың тозуы: табиғи және моралдық тозу.
а) табиғи және моралдық тозуы, яғни еңбек құралының
Табиғи тозу мына жағдайда болады:
- Дайын өнімнің құнымен қалпына келтіретін еңбек құралының
- Еңбек құралдарының іске пайдаланылмай тұруына
жойылады.
Негізгі қордың бірдей элементтері табиғи тозу теңсіздігінен шығарылған.
Табиғи тозу өндірістік қызмет мерзімін процентпен белгілейді, яғни
Иф=Tф/Tн*100
Мұндағы Tф-өндірістік негізгі қордың нақты қызмет мерзімі, жыл
Tн-нормативті қызмет мерзімі, жыл.
Кездейсоқ, нақты қызмет мерзімін салыстыру мөлшері немесе оның
Иф=Тф/Тф+Тв*100 (6)
Мұндағы: Тф- өндірістік негізгі қордың нақты қызмет мерзімі,
Тв-өндірістік негізгі қордың қызмет мерзімінің мүмкіндігі, жол
б) моралдық тозу көнеруден туады. Негізгі қаржы конструкциясы
Моралдық тозу көлемін бағалау:
негізгі капиталдың толық және алғашқы құны = еңбек
пайдалану бағасы бойынша сатып алу.
Негізгі капиталдың қалдық құны - толық құны -
Негізгі капиталдың қалыпқа келтіретін құны - іс жүзіндегі
құралдарының сол периодтағы, бағадағы құны
Моралдық тозудың алғашқы үлгісінде (ИМ1) бастапқы құнды қалпына
ИМ1=Пн - Пс / Пн * 100
Мұндағы Пс және Пн - өндірістегі жаңа және
Табиғи және моралдық тозу есебінде қорды қалпына келтіру
Келесі топ көрсеткіштері негізгі қордың актив бөлігін пайдалану
Экстенсивті пайдалану коэффициенті (Кэ), НӨҚ актив бөлігін пайдалану
Кэ =Тф/ фреж
Құрал-жабдықтарды экстенсивті пайдалану коэффициентінің мәні бірлікке жақындауы тиіс
Интенсивті пайдалану коэффициенті (Ки)- бұл көрсеткіш маштналар мен
Ки = Пф / Пв
Мұндағы, Пф – машиналар мен жабдықтардың нақты өндірісі;
Пв – машиналар мен жабдықтардың өндірістік мүмкіншілігі.
Интегралды коэффициент (Кинт) - бұл көрсеткіш маштналар мен
(Кинт) = Кэ * Ки
Негізгі қорлардың амортизациясы.
«Амортизация» термині тікелей мағынада негізгі қорлардың өлімі жоқтығын,
Амортизация процесі негізгі қорлардың қызмет ету уақыты ішінде
Негізгі қорлардың ауыстырылған өнім құрамындағы құны өндіріс сферасынан
Өнімді шығарғаннан кейін сәйкесінше негізгі қор құнына ауыстырылған
Амортизацияның негізгі функциялары – қайта өндірісті қамтамасыз ету,
Одан басқа анықталған деңгейде негізгі қорларды толық пайдалануын
Шаруашылық практикада амортизацияны есептеу үшін амортизациялық аударымдар қолданылады,
Амортизациялық аударымдар өнімнің, жұмыстың, қызмет көрсетулердің өзіндік құнын
Амортизацияның объективті негізі болып өндірістік үрдісте және бағаның
Амортизациялық аударымдар шығып кеткен негізгі қорларды қайта өндіруге
Өнімге ауыстырылған құн көлемі келесіндей анықталады; біріншіден негізгі
Екіншіден, бұл мөлшер негізгі қорлар түрімен анықталады, мысалға:
Үшіншіден, өнімге ауыстырылатын негізгі қорлар құнының мөлшері өндіріс
Амортизациялық аударымдардың көлемі норма амортизациясы бойынша негізгі қорлардың
Осыған байланысты амортизация нормасы мына формула бойынша анықталады:
На = Фп (б) – Фп
Мұндағы, На – жыл ішіндегі амортизация нормасы (%);
Фп (б) – негізгі қорлардың бастапқы құны;
Фп – жойылатын құн;
tсл – негізгі қорлардың жұмыс жасау мерзімі.
Амортизация нормасы негізгі қорлар құнының жылдық процентін өтеумен
Көпшілік салаларда өндірістің технологиялық ерекшеліктеріне, құрал-жабдықтар жұмысының ауыстырылуына
Амортизация нормалары экономикалық оқшауланған және негізгі қорларды уақытында
Бухгалтерлік есептің 6 стандартына сәйкес амортизацияны есептеу үшін
Бірқалыпты құнды тізімнен шығару;
Жасалған жұмыс көлеміне сәйкес құнды тізімнен шығару
(өндірістік әдіс);
Жеделдетілген тізімнен шығару:
а) кішірейетін қалдық
б) сандардың сомасы бойынша құнды тізімнен шығару
(коммулятивтік әдіс).
Бірқалыпты құнды тізімнен шығару әдісі – объектінің амортизацияланатын
Өндірістік әдіс амортизациялық аударымдар тек қана объектіні пайдалану
Өндірістік әдісті таңдауда объектінің өндірістік қуаттылығын пайдаланудан байланысты
Технологияны жетілдіру жағдайында құрал-жабдықтар моральды тез тозады. Сондықтан
а) сандардың сомасы бойынша құнды тізімнен шығару әдісі
б) кішірейетін қалдық әдісі.
Сандардың сомасы бойынша құнда тізімнен шығару әдісі есептік
Кішірейетін қалдық әдісі амортизацияны есептеу бастапқы құнмен емес
Бекітілген орнатылған тәртіптегі сәйкескен инвентарьлы объектінің амортизация нормасы
Соңғы жылдары дамыған елдерде машиналардың құнын тез тізімнен
2 КӘСІПОРЫННЫҢ НЕГІЗГІ ӨНДІРІСТІК ҚОРЛАРДЫҢ ЕСЕБІ
2.1 Негізгі өндірістік құралдардың қозғалысы есебі
Негізгі құралдардың есебі ұйымның бухгалтериясында инвентарлық объектілер шегінде
Негізгі құралдардың әрбәр жіктемелік топтары бойынша инвентарлық объектіге
а) ғимараттар бойынша – ішкі құрылғыларын қоса алғандағы
б) құрылыстар бойынша – тіреуіштерімен қоса алғандағы көпірлер,
в) берілістік құрылғылар бойынша – ғимараттың немесе құрылыстың
г) қуатты машиналар мен жабдықтар – іргетасы, приборлары
д) жұмыс машиналары мен өндірістік жабдықтар - іргетасы,
е) көлік құралдары – әрбір көлік құралы.
Ұйымдарда негізгі құралдардың есебін дұрыс жүргізу үшін және
Негізгі құралдар тозуына, бұзылуына басқа ұйымдар мен адамдарға
Негізгі құралдарды есепке алу кезінде келесі нысандағы алғашқы
- Негізгі құралдарды қабылдау-өткізу актісі НҚ-1;
- Жөндеу жүргізілген, қайта конструкцияланған және жаңғырталған негізгі
- Негізгі құралдарды есептен шығару актісі НҚ-3;
- көлік құралдарын есептен шығару актісі НҚ-4;
- Негізгі құралдар есебінің инвентарлық карточкасы НҚ-5;
- Негізгі құралдар есебінің инвентарлық карточкасын тізімге түсіру
- Негізгі құралдардың қозғалысы есебінің карточкасы НҚ-7;
- Жалға алынған негізгі құралдар есебінің карточкасы НҚ-8;
Негізгі құралдардың түсуі қабылдау-өткізу актісімен ресімделеді. Акт әрбір
Шаруашылық ұйымдарының бухгалтериясында негізгі құралдардың әрбір объектісіне типтік
Егер ұйымның бір бөлімшесіне құралдың (инвентардың), аспаптық немесе
Негізгі құралдарды көп емес шағын ұйымдар мен бірлестіктер
Ұйымдарда шығыс етілген және өндіріс орны мен ұйымының
Толтырылған инвентарлық карточкаларды үлгілі түрлі НҚ – 10
Негізгі құралдардың сақталынып және жұмыс істеп тұрған жері
Бұл карточкада көрсетілген объектілер мен олардың құны бухгалтерлік
Карточканың НҚ – 12 санды үлгілі түрінің мәліметтері
Ұйымдарда, инвентарлық карточкалар және инвентарлық кітапшалармен қатар ірі
Ұйымдарға негізгі құралдар сатып алу, сату, құрылтайшылардың үлес
- объектінің аты;
- объектіні алушы мен тапсырушы ұйымдардың
- салынып біткен құрылыстың қабылданған кездегі
- құрылыстың салынып біткен уақыты;
- амортизациялық аударым мөлшері;
- бастапқы құны;
- басқа да шартты белгілері.
Негізгі құралдардың салынып біткен аса ірі объектілеріне шаруашылық
Негізгі құралдарға толтырылған қабылдау – тапсыру актісі кейіннен
Ұйымдардағы негізгі құралдарының есебі бухгалтерлік есепте мына төменде
2411 – жер,
2412 – үйлер мен ғимараттар,
2413 – машиналар мен жабдықтардың беріліс қондырғылары,
2414 – көлік құралдары,
2415 – басқадай негізгі құралдар,
2930 – аяқталмаған құрылыс.
Қаржылық есептілікті ҚЕХС сәйкес жасайтын ұйымдар негізгі құралдарды
Бұлар активті шот болғандықтан дебетінде негізгі құралдарының кірісі,
Жоғарыда айтылғандай, негізгі кұралдардың өзіндік құнына оны әкелуге,
Негізгі құралдар есебінің тиісті шотының дебеті бойынша келіп
2930 «Аяқталмаған құрылыс» - шаруашылық әдіспен салынған негізгі
1060 «Банктегі арнайы шоттардағы ақша», 1050 «Валюталық шоттағы
5020 «Төленбеген капитал» 51 «Төленбеген капитал» бөлімшесінің шоты
6230 «Үкіметтің атқарушы органдарының субсидиялары» немесе 727/6280 «Басқалар»
Ұзақ мерзімді жал шартымен алынған негізгі құралдардың құны
Шаруашылық ұйымның өздерінің пайдаланудағы, яғни меншігіндегі негізгі құралдарын
2.2 Негізгі құралдардың тозу есебі және есептен шығару
Негізгі құралдар ұзақ уақыт бойы өндіріс процесіне қатысу
Негізгі құралдардың амортизациясы – бұл біртіндеп тозып жатқан
Ұйымдардағы негізгі құралдардың тозу есебі бухгалтерлік есепте 2420
2421 – үйлер мен ғимараттардың тозуы;
2422 – машиналар мен жабдықтардың тозуы;
2423 – көлік құралдарының тозуы;
2424 – басқадай негізгі құралдардың тозуы;
Толық амортизацияланған негізгі құралдар бойынша тозу сомасы есептелінбейді.
Бұл кезде төмендегідей бухгалтерлік жазу беріледі:
Дт 8045 "Негізгі құралдардың тозуы мен материалдық емес
Кт 2420
Жалпы шаруашылық мақсаттағы және коммерциялық құрылымдардың негізгі құралдарының
Бұл кезде төмендегідей бухгалтерлік жазу беріледі:
Дт 7210
Кт 2420
Өткізілетін орындарда тауарларды сақтауға арналған негізгі құралдар бойынша
Кт 2420
Амортизацияны есептеген кезде ұйым келесі әдістердің біреуін пайдалана
а) Құнды бірқалыпты есептен шығару әдісі;
б) Өндірістік әдіс;
в) Жылдамдатып есептен шығару әдісі:
Қалдық құнның кему әдісі;
Кумулятивтік әдіс.
Жоғарыда аталған әдістік тек біреуі ғана таңдап алынып,
Кесте 3
"Негiзгi құралдардың шығарылуынан түсетін табыс" шоты бойынша корреспонденциялар
№ Шаруашылық операциялардың мазмұны Шоттар корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 4 5
1. Негізгі құралдар сатылды:
қалдық құнына
негізгі құралдардың тозу сомасына
босатылған құнына
7410
2420
1210
1220
1010
2410
2410
6210
2. Сатылған негізгі құралдар бойынша есептелген ҚҚС сомасына,
1220
1010,1030
3130
3. Жыл соңында, 6210 және 7410 шоттарында есептелген
табыс
зиян
6210
5610
5610
7410
Мәселен, ұйым бастапқы құны 110000 теңге құрал сатып
Амортизация жаңадан енгізілген негізгі құралдарға сол іске қосылған
Амортизация негізгі құралдардың келесі түрлеріне есептелмейді: жерге, өнім
Шаруашылық ұйымдарда негізгі құралдардың іске жарамсыздығын, олардың бастапқы
- шаруашылық ұйымдның басшысы немесе оның орынбасары
- бас бухгалтер немесе бухгалтерияның басқа
- негізгі құралдардың сақталуына жауапты адам;
- негізгі құрал қызмет ететін бөлім
- мемлекеттік көлік инспекциясы өкілі (егер көлік құралын
- тағыда басқа жұмысшы қызметкерлер болуы
Бұл жоғарыда аталған адамдардың құрамында құрылған комиссия шаруашылық
- Есептен шығарылатын негізгі құралдарды толық
- Объектіні есептен шығарудың нақтылы себебін анықтайды (сапалық
- Негізгі құралдардың белгіленген уақыттан бұрын, яғни
- Есептен шығарылған негізгі құралдардың іске жарайтын бөлшектері,
- Осы яғни есептен шығарылатын негізгі құралдардың іске
Шаруашылық ұйымдардың негізгі құралдарын есептен шығару үшін №3-НҚ
Аталған актілерде негізгі құралдарды сипаттайтын мынадай деректер көрсетіледі:
- объектінің салынып біткен (өндірістен шығарылған) уақыты
- шаруашылық ұйымға келіп түскен кіріске
- пайдалануға берілген уақыты;
- объектінің бастапқы құны (қалпына келтіру
- бухгалтерлік есептің деректері бойынша есептеген
- жөндеулердің жүргізілген уақыты;
- көлік құралын есептен шығарады, сонымен қатар
- негізгі құралдардың істен шығаруы себебі және
- аварияға байланысты есептен шығарылған негізгі құралдарға жасалған
- сондай – ақ осы негізгі құралдардың
Комиссия жұмысының нәтижесінде жасалған негізгі құралдарды есептен шығару
Негізгі құралдарды есептен шығару актісі бекітілгенге дейін негізгі
Ұйымның техникалық жағдайын сақтау мен ұстау мақсатымен жасалатын
Салық кодексінің 113-бабының 2–тармағына сәйкес қызмет етудің нормативтік
Баяндалғандарды ескере отырып, техникалық құжаттамалар нұсқаулық және т.б.
Сөйтіп, негізгі құралды сақтау және оларды техникалық бабында
Шаруашылық ұйым негізгі құралдарды бұзғаннан алған материалдарын сатқаннан
Басқа шаруашылық ұйымдарына, заңды тұлғаларға тегін берілетін негізгі
Негізгі құралдарды алған ұйым немесе заңды білдіріп, Авизонның
Құрылыста сан алуан құрылыс машиналары мен механизмдері қолданылады.
Бұл топтардың әрқайсысының құрамына аталуы, конструкциялық ерекшелігі, техникалық
Құрылыс ұйымдарында машиналар мен механизмдерді тек қолданылу мақсатына
2.3 Негізгі құралдарды қайта бағалау және түгендеу
Негізгі құралдардың есебі әрбір бөлек объект бойынша бүтін
Негізгі құралдардың бастапқы бағасын белгілі бір күндегі қолданылып
Қайта бағалау жүргізілген күні шаруашылық ұйымдарда негізгі құралдарға
Есте сақтау керек негізгі құралдар сату, кепілдік несие
Негізгі құралдар объектілерінің нарықтық құнын растау үшін келесі
- негізгі құрал объектісінің ағымдағы құны туралы өкілетті
- дайындаушы ұйымнан негізгі құралдардың дәл сондай түрінің
- сауда орындарының тауар бағасы туралы анықтамасы;
- арнайы басылымдарда жарияланған баға мәліметтері.
Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарына сай негізгі құралдардың бастапқы
Мәселен, қайта бағаланатын негізгі құралдың бастапқы құны 100000
Кесте 1
Қайта бағалау мәліметтері
Көрсеткіш Нарықтық құны бойынша қайта бағалау (тозуды ескергенде)
Объекті құны:
- қайта бағалағанға дейін
- бағаланғаннан кейін
100000
120000
100000
200000
Жинақталған амортизация
- қайта бағалағанға дейін
- бағаланғаннан кейін
40000
0
40000
80000 (40х200000:100)
Баланстық құны:
- қайта бағалағанға дейін
- бағаланғаннан кейін
60000 (100000-40000)
120000 (120000-0)
60000 (100000 - 40000)
120000 (200000 –8000 0)
Пайдалы қызмет мерзімі:
- қайта бағалағанға дейін
- бағаланғаннан кейін
5
5
5
5
Амортизация сомасы (жыл):
- қайта бағалағанға дейін
- бағаланғаннан кейін
20000 (100000:5)
40000 (120000:3)
20000 (100000:5)
40000 (200000:5)
Бухгалтерлік есеп пен есеп беру тәртібі бойынша барлық
Негізгі құралдарды жоғарыда көрсетіліп жазылған мерзімдерден бұрын, яғни
Негізгі құралдарға жауапты адам қызметін ауыстырғанда;
Негізгі құралдар ұрланған, жоғалған жағдайда;
Өрт немесе басқа да кенеттен болған табиғи апат
Ұйым бір бағынышты органнан екіншісіне ауысқанда.
Ұйымда негізхгі құралдарға түгендеу жүргізетін комиссия мыналарды толық
Инвентарлық карточкалардың, кітапшалардың, тізімнің бар немесе жоқтығын;
Негізгі құралдардың төлқұжаттарының немесе техникалық құжаттарының бар немесе
Жалға алынған немесе берілген, уақытша пайдалануға және сақтауға
Егер ондай тиісті құжаттар болмаған жағдайда негізгі құралдарға
Ұйымның негізгі құралдарын тексеру барысында алдымен мыналарды ескеруі
- топтамалық есептің жазуларының бас кітап және бухгалтерлік
- негізгі құралдардың қолда бары мен қозғалысының
- негізгі құралдардың қозғалысы және тозуы бойынша
- негізгі құралдардың есебі бойынша екі жақты жазулардың
- негізгі құралдардың есебінің баланстан тыс шоттарда есептелініп
Ұйымдарда, шаруашылық ұйымдарында негізгі құралдарға тексеру жүргізудің басты
- негізгі құралдардың түрлері және өндіріске қатысуы
- бухгалтерлік есепте негізгі құралдардың дұрыс
- негізгі құралдардың қозғалысы бойынша дұрыс
- негізгі құралдарға амортизациялық аударым мөлшерінің дұрыс
- бухгалтерлік есепте және есеп беруде негізгі
Негізгі құралдарға түгендеу жүргізу барысында комиссия міндетті түрде
Түгендеу нәтижесі бухгалтерлік есепте былайша жазылады:
- артық шыққан, яғни бұрын есепке алынбаған негізгі
Дт 2410
- олардың тозу сомасына
Дт 2410
-түгендеу барысында жоғалған, бүлінген негізгі құрал
Дт 1250
Кесте 2
Кәсіпорындағы негізгі құралдар есебі бойынша бухгалтерлік жазулар
Операция мазмұны Д-т К-т
Құрылтайшылардың жарғылық қорды толтыру мақсатымен кіріс етілген негізгі
-келісілген құнына
-тозу құнына
2410
2410
5010
2420
Негізгі құралдар сатып алынды: 2410 1040, 3310
Аяқталған құрылысты кіріске алу 2410 2930
Негізгі құралдарды сатқанда оларға есептелген тозу сомасын есептен
Негізгі құралды сатқаннан алған табыс 1210 6210
Негізгі құралдарға есептелінген тозу сомасына:
-негізгі өндірісте
-көмекші өндірісте
-жалпы шаруашылыққа арналған
8045
8045
7210
2420
2420
2420
3 «ТЕМИРЖОЛСУКЫЗЫЛОРДА» ЖШС-нің НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРЫН ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ЖАҢАРТУ
3.1 «ТемиржолсуКызылорда» ЖШС-нің негізгі құралдармен қамтамасыз етілуін талдау
Негізгі қорлар кәсіпорынның негізгі капиталының жалпы сомасының үлес
Негізгі қорлардың пайдаланылуын талдаудың негізгі міндеттері- оның қорлардың
Кәсіпорынның негізгі қорлармен қамтамасыз етілуі және оларды пайдаланудың
Кәсіпорынның өндірістік қуаты негізгі қорлардың өнімді барынша көп
Өндірістік негізгі қордың құрылымы қоғам арасында салынатын қаражат
Жоғарғы көрсеткішті қор қайтарымынан шығарылған басқа да өнім
Кесте 3
«ТемиржолсуКызылорда» ЖШС-нің негізгі құралдарының құрылымын талдау
№
Негізгі құралдардың топ атауы
2009
жыл
мың тг %
2010
жыл
мың тг
% Ауытқулар
+;-
мың тг %
Негізгі құралдардың барлығы 143132,0 100 168915,0 100 25783,0
1 Үйлер, құрылыстар 5450,0 3,8 11268,0 6,6 5818,0
2 Ғимараттар 126,0 0,09 96,0 0,9 - 30,0
3 Көлік құралдары 4440,0 3,1 17049,0 10,1 12609,0
4 Өткізгіш құралдар 2035,0 1,4 1835,0 1,09 -
5 Машиналар мен жабдықтар 128946,0 90,1 138667,0 82,5
6 Өндірістік мүкәммалар 1884,0 1,3 2268,0 1,3 384,0
7 Басқа да негізгі құралдар 251,0 0,2 185,0
Жоғарыда кесте мәліметтері “ТемиржолсуКызылорда” ЖШС-нің негізгі құралдарының жалпы
байқаймыз. Көлік құралдарының көбеюі есепті жылы кәсіпорынға өндірістік
Кесте 4
«ТемиржолсуКызылорда» ЖШС-дегі машиналар және жабдықтар құрамы
№
Көрсеткіштер
2009 жыл
2010 жыл Ауытқу
+,- %
Машиналар мен жабдықтар, барлығы:
Соның ішінде
128946,0
138667,0
9721,0
107,5
1 Қуатты күшті машиналар мен жабдықтар: 168,0
- Жылу техникалық жабдықтар 164,0 777,0 613,0
- Электро қозғалтқыштар 4,0 - 4,0 -
2 Жұмыс маштналары мен жабдықтары 127129,0 126123,0 -
- Құрылыс материалдарын шығаратын машиналар мен жабдықтар 127111,0
- Өлшеуіш техника 8,0 - 8,0 -
3 Басқа да машиналар мен жабдықтар 646,0 8665,0
- Өнеркәсіптік трактор 136,0 556,0 420,0 4,1 есе
Кесте жалғасы
- Металл кесетін машиналар мен жабдықтар 4,0 -
- Темірді соғып сығымдайтын құрал-жабдықтар 3,0 - 3,0
- Көтеріп таситын жүк тиеу машиналары 58,0 6907,0
- Кесу машиналары мен жабдықтары 5,8 160,0 102,0
- Техникалық үрдістерге арналған өзге де ыдыстар 154,0
- Өзге де машиналар мен жабдықтар - 900,0
4 Компьютерлер 1013,0 649,0 -364,0 64,1
Негізгі қорлардың толық барын көп жағдайда белгіленген бір
“ТемиржолсуКызылорда” ЖШС қазіргі кездегі таулы-техникалық құрал-жабдықтармен, күшті өндірістік
3.2 Кәсіпорында негізгі құралдарды тиімді пайдалануын талдау
Кәсіпорынның негізгі қорларын және өндірістік қуаттылығын тиімді пайдалану
Кәсіпорынның негізгі қорларын тиімді пайдалануды талдау өткізудің методикасы
Негізгі қорларды пайдаланудың нұсқаулық шешімдері; және
2) перспективаға
Перспективалық анализ – бұл инвестицияларды талдаудың негізгі түрі,
"ТемиржолсуКызылорда" ЖШС-нің бойынша негізгі қордың қор қайтарымы келесідей:
2009 жылы ФОо = 331500,5/143132,0 = 2,32
2010 жылы ФО1 = 339136,9/168915,0= 2,02
2010 жылы пайдаланылған негізгі қорлардың 1 тенгесінен 2,02
Қор қайтарымның өзгерісін сипаттайтын индекс:
Iфо = ФО1 / ФОо
Iфо = 2,02 / 2,32 = 0,86
яғни, қор қайтарымдылық коэффициенті 2010 жылы 2009 жылмен
Қор қайтарым нәтижелерін салыстырғанда базистік жылға қарағанда есептік
Қор қайтарымның кемуі дәл қай фактордың есебінен кемитінін
Қор қайтарымға факторлардың әсерін талдау барысында “ТемиржолсуКызылорда” ЖАҚ-да
Кесте 5
«ТемиржолсуКызылорда» ЖШС-нің негізгі құралдарды тиімді пайдаланудың көрсеткіштері
№ Негізгі көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2009 2010
+ / - %
1 Өнімді өткізуден түскен түсім мың тг 331500,3
2 Негізгі құралдардың орташа жылдық құны мың тг.
3 Қор қайтарымы теңге 2,32 2,01 -0,31 86,6
4 Қор сиымдылығы теңге. 0,43 4,32 3,89
5 Жұмысшылар саны адам 417 481 64 115,3
6 Қормен карулану мың теңге. 343,2 351,2 308,0
Жоғарыда көрсетілген кестедегі мәліметтерді мына формулалардың көмегімен анықтадық;
Негізгі қордың тиімділігін сипаттайтын көрсеткіштер;
Ққ= ; тг/тг
Қс= ; тг/тг
Кқарул= ; тг/Адам
«ТемиржолсуКызылорда» ЖШС-нің негізгі қорлардың жылжуы туралы есеп беруіне
Екі жыл көрсеткіштерін салыстыра келгенде "ТемиржолсуКызылорда" ЖШС-нің
2009 жылы "ТемиржолсуКызылорда" ЖШС-нің қор қайтарымдылығы 2,12
Келесі қарастыратын көрсеткішіміз ол қор сыйымдылығы, яғни
Сонымен бірге 1 жұмысшының қормен қарулануы 2010 жылы
Кәсіпорынның табысты қызметінде мүлкінің қоғалысы да маңызды роль
Негізгі қорлардың толық барын көп жағдайда белгіленген бір
Негізгі қорлардың ортажылдық құнын келесі формуламен есептеуге болады.
Фс = Фн + Фв · Тв/12 –
Фв – жыл ішінде енгізілген негізгі қорлар құны;
Фл – жыл ішінде шыққан негізгі қорлар құны;
Тв – жыл ішінде енгізілген негізгі қорлардың
функционирлену уақыты;
Тл – жыл ішінде негізгі қорлардың шыққаннан кейінгі
өтіп кеткен уақыт.
Негізгі қорлардың тозушылық дәрежесін тозу коэффициенті арқылы есептейді,
Тозу сомасы
Негізгі қорлардың толық бастапқы құны
немесе Ктозу =
Негізгі қорлардың жарамдылық дәрежесін анықтау үшін жарамдылық коэффициенті
Негізгі қорлардың қалдық құны
Толық бастапқы құн
немесе Кжарамд. = 1
Тозу және жарамдылық коэффициенттерін жағдайына қарай жыл басына
Негізгі қорлар қозғалысының көрсеткіштері период ішінде негізгі қорлардың
Жаңа негізгі қорлар құны
Жыл аяғындағы негізгі қорлар құны
Ол қозғалысқа енгізілген негізгі қорлардың қатынастық сипатын көрсетеді.Негізгі
Жыл ішінде түскен негізгі қорлар құны
Негізгі қорлардың жыл аяғындағы құны
Негізгі қорлардың қайта өндіріс динамикасын талдау үшін негізгі
Жойылған негізгі қорлар құны
Қайта енгізілген негізгі қорлар құны
Бұл коэффициентті көтерген жағдайда негізгі қорларды ауыстыру интенсивтілігі
Негізгі қорлардың тек қана тозуы және өте ескіргендігінен
Жойылған негізгі қорлар құны
Негізгі қорлардың жыл басындағы құны
Кесте 6
«ТемиржолсуКызылорда» ЖШС-нің негізгі құралдардың қозғалысын және техникалық жағдайын
№ Негізгі көрсеткіштер 2009 жыл 2010
жыл
+;-
%
1 Тозу коэффициенті 0,27 0,21 -0,06 -0,8
2 Негізгі қор жарамдылық коэффициенті. 0,73 0,79 0,06
3 Негізгі құралдардың істен шығу коэффициенті 0,28 0,23
4 Негізгі құралдар жаңару коэффициенті. 0,45 0,21 -0,24
Жоғарыдағы кесте мәліметтері "ТемиржолсуКызылорда" ЖШС-нің негізгі құралдарының техникалық
3.3 Негізгі капиталдың тиімді пайдалану жолдарын
Кәсіпорынның негізгі өндірістік қорлары экономикалық болашақтық материалдық базасын,
Кәсіпорынның техникалық мүмкіншілігін тиімді пайдалануды көтерудің негізгі жолдары
Өнімнің өндірісін өсіру, өзіндік құнын азайту, өнім сапасын
Кәсіпорында негізгі құралдарды пайдалануды жақсарту мына жолдармен жетуге
- кәсіпорындағы негізгі құралдарды арендаға беру немесе артық
- құралдарды жөндеулерді уақытында және сапалы түрде
- жоғары сапалы негізгі құралдармен мүліктену;
- қызмет көрсетуші персоналдардың квалификациялық деңгейін
- шамадан тыс моральды және физикалық тозуды
- өндіріс процессіне материал және шикізат дайындығын сапалы
- өндірістің механизация және автоматизация
- экономикалық мақсатта жөндеу қызметтерін орталықтандыру;
- өндірісті концентрациялау, мамандандыру және құрамалау
- азқалдықты, қалдықсыз, энерго және отынүнемді
- машиналар мен жабдықтарды, тоқтаулар мен жұмыс уақытын
- кәсіпорындаңы негізгі құралдарды пайдалануды жақсартудың
Негізгі өндірістік қорлардың құрылымына әсер ететін негізгі факторлар
шығарылатын өнім сипаты;
шығарылатын өнім көлемі;
механизация және автоматизация деңгейі;
мамандандыру және коопирациялау деңгейі;
кәсіпорындардың климаттық және географиялық орналасу жағдайлары.
Бірінші фактор ғимараттардың көлеміне және құнына, тасымал құралдарының
Негізгі қорлардың өндірістік құрылымына концентрацияның, маманданудың, коопирациялау және
Негізгі өндірістік қорлардың құрылымын жақсартуға төмендегілер мүмкіндік береді:
- құрал-жабдықтарды жаңарту және модернизациялау;
- станок және машиналардың жетілдірілген түрлерінің үлесін
- ғимараттарды және үйлерді жақсы қолдану, бос
- құрылыс жобаларын дұрыс жасау және кәсіпорынның құрылыс
- аз пайдалынатын және артық құрал-жабдықтарды және
Құрылыс көлемі артқан сайын кәсіпорын алдында терең бір
1. Инвестициялық циклды қысқарту, яғни қандай да бір
а) құрылыс объектісіне жұмсалатын халық шаруашылығынан алаңдайтын құралдар,
б) негізгі қорлардың табиғи және моральдық тозуының арасындағы
Бұл мәселелер құрылыстың негізгі объектілеріне капитал салымдарын біріктіру,
Негізгі құрылыс объектілерінде капитал салымдарын біріктіруді көтеру олардың
Құрылыс ұзақтығын және кәсіпорындарды реконструкциялау қысқарту – қазіргі
Бұл мәселені шешуде маңызды болып құрылыстың ары қарай
Құрылыстық өнеркәсіптік базаларының технологиясын және ұйымдастыруын жетілдіру төмендегілерді
- заводтық дайындау, өнімді тасымалдау және объектілерді тұрғызу
- құрылыстың материал сыйымдылығын және отын-энергетикалық ресурстардың
- эксплуатацияға енгізілетін объектілердің сапасын көтеру;
- эксплуатациялық объектілердің қажетті сапамен қамтамасыз еткенде
Құрылыс ұзақтығын қысқарту үшін құрылыс объектілерінің техникалық дайындалған
2. Транспортта және құрылыста өнеркәсіптік базаларының еңбек өнімділігін
Еңбек өнімділігі тиімді өсуі үшін құрылыс бөлшектерінің және
3. Құрылыстың сапасын көтеру. Құрылыс өндірісінде біткен объектілердің
4. Құрылыстың басқару жүйесін жетілдіру, соның ішінде
5. Құрылыс құнын төмендету – көптеген фактор санына
Құрылыс жұмыстарын механикаландыру әр түрлі жұмыстарға арналған кең
Бірковшты экскаваторлар – циклдік әрекетпен жұмыс жасайтын жер
Экскаваторлардың экономикалық артықшылығы конструктивті және технологиялық артықшылықтарынан шығады.
Басқаруды автоматтандыру нәтижесінде еңбек жағдайларын жақсарту экскаваторлардың өнімділігін
Машиндерге техникалық қызмет көрсетуге арналған уақытты қысқарту оның
Қазіргі уақытта техникалық деңгейін ары қарай көтеру гидравликалық
Шетел тәжірибесінде машиндерді жетілдірудің аталған бағыттарды пайдалану үшін
Үздіксіз қимылдағы экскаваторларды ары қарай дамытудың негізгі бағыттары
Өнімділік эксплуатациялық сипаттардың негізгісі, ол қондырғылардың қуаттылығын көтеру
Үзіліксіз қозғалыстағы экскаваторлардың өнімділігінің негізгі факторы болып оның
Жетекші елдердің тәжірибесінде автогрейдерлерді шығарушылар қуаттылығы және массасы
Жер қазатын машиндер паркінің негізін бульдозерлер құрайды. Оларға
Отандық және шетелдік тәжірибені құрылыста қазіргі машиндерді құрастыру
Құрылыстың өнімділігін және сапасын көтерудің қажетті шарты болып
Кәсіпорынның негізгі қорларын тиімді пайдалануды көтерудің, жоспарлаудың негізгі
Техникалық даму және өндірісті ұйымдастыру жоспарында негізгі өндірістік
Прогрессивті технологияларды енгізу, өндірісті механизациялау және автоматтандыру;
Құрал-жабдықтардың қозғалыстағысын модернизациялау және көнергенін ауыстыру;
Өндірісті басқаруды, жоспарлауды және ұйымдастыруды жетілдіру;
Ғылыми-зерттеулік және тәжірибелі-конструкциялық жұмыстар;
Ғылыми еңбекті ұйымдастыруды енгізу.
3.4 «ТемиржолсуКызылорда» ЖШС-нің негізгі капиталдың тиімділігін жоғарлату жолдарының
Нарықты экономика жағдайына көшкелі де егемен еліміз дамудың
Айта келе қорды пайдалануда жоғары нәтижеге жету үшін,
Құрылыс материалдар өнеркәсібінде негізгі шикізатты ұнтақтау жүйесінің дамуы
Қазақстан Республикасының экономикасын қазіргі кезеңге сай өркендетудің басты
Бүгінгі таңда өндірістік өнеркәсіп ұғымы кең етек алуда.
Өнеркәсіптің ішкі ортасы адамдар, жұмысшылар, өндірістік құрал-жабдықтар, ақпарат
Бүгінгі таңда “ТемиржолсуКызылорда” ЖШС-гі ассортимент түрлерін кеңейтуге және
Кәсіпорын қызметі бағыттарының бірі болып импортты алмастыру өнімінің
Әрбір кәсіпорын материалдық игіліктерді өндіріп, қызмет көрсетеді. Ресурстық
Кәсіпорын деңгейінде дамудың жылжымалы мотивтері болып сату көлемінің
Түптеп келгенде, кәсіпорын негізгі құралдар тиімділігін арттырудың негізгі
- тасымалдау прогрессивті жүйесін қалыптастыру, құрылыс материалдарын шикізатын
- құрал-жабдықтардың жұмысқа қабілеттілігін қадағалау, экологиялық және өндірістік
- құрал-жабдықтардың техникалық және реконструкциялық жағынан қайта қаруландыру.
- стратегиялық маңызды бағыттарды өткізу мүмкіндігін жасау,
Өндірістің барлық әдістері алдыңғы формациялардың аясында қалыптасып қана
ҒТП кең ауқымды, әмбебап сипатқа ие болды. Ол
Өндірістің интеграциялық қатынасының жоғары дәрежеге жетуі. Экономикалық өсу
қазіргі ҒТП-тің ерекшеліктерінің бірі- микроэлектрониканың жедел қарқынмен дамуы
ҒТП-тің қарқынды дамуы қоғамдық өндірісті алға бастырудағы айқын
қалдықты аз қалдыратын немесе тіпті қалдықсыз технология өмірге
Бүгінгі таңда өндірістік өнеркәсіп ұғымы кең етек алуда.
Өнеркәсіптің ішкі ортасы адамдар, жұмысшылар, өндірістік құрал-жабдықтар, ақпарат
Бүгінгі таңда “ТемиржолсуКызылорда” ЖШС-гі ассортимент түрлерін кеңейтуге және
Кәсіпорын қызметі бағыттарының бірі болып импортты алмастыру өнімінің
Әрбір кәсіпорын материалдық игіліктерді өндіріп, қызмет көрсетеді. Ресурстық
Кәсіпорын деңгейінде дамудың жылжымалы мотивтері болып сату көлемінің
жетістіктерінде өте маңызды аспекті болып жұмысшылар қызығушылықтарының гармонизациясы
Түптеп келгенде, кәсіпорын негізгі құралдар тиімділігін арттырудың негізгі
- тасымалдау прогрессивті жүйесін қалыптастыру, құрылыс материалдарын шикізатын
- құрал-жабдықтардың жұмысқа қабілеттілігін қадағалау, экологиялық және өндірістік
- құрал-жабдықтардың техникалық және реконструкциялық жағынан қайта қаруландыру.
- стратегиялық маңызды бағыттарды өткізу мүмкіндігін жасау,
Өндірістің барлық әдістері алдыңғы формациялардың аясында қалыптасып қана
ҒТП кең ауқымды, әмбебап сипатқа ие болды. Ол
Өндірістің интеграциялық қатынасының жоғары дәрежеге жетуі. Экономикалық өсу
қазіргі ҒТП-тің ерекшеліктерінің бірі- микроэлектрониканың жедел қарқынмен дамуы
ҒТП-тің қарқынды дамуы қоғамдық өндірісті алға бастырудағы айқын
қалдықты аз қалдыратын немесе тіпті қалдықсыз технология өмірге
өзгерістер енді. Бұл жағдай адамның өндірістегі орны мен
Бүгінгі таңда өндірістік өнеркәсіп ұғымы кең етек алуда.
Өнеркәсіптің ішкі ортасы адамдар, жұмысшылар, өндірістік құрал-жабдықтар, ақпарат
Бүгінгі таңда “ТемиржолсуКызылорда” ЖШС-гі ассортимент түрлерін кеңейтуге және
Кәсіпорын қызметі бағыттарының бірі болып импортты алмастыру өнімінің
Әрбір кәсіпорын материалдық игіліктерді өндіріп, қызмет көрсетеді. Ресурстық
Кәсіпорын деңгейінде дамудың жылжымалы мотивтері болып сату көлемінің
Қазіргі ҒТП өте тапшы шикізаттарды жасанды жолмен алған
Тәуелсіздікке қолы жеткен жас мемлекет Қазақстан үшін кәсіпорындар
Кәсіпорын өндірістің тұрақты өсуі үшін өзіндік мақсат пен
Дегенмен, кәсіпорын іс-әрекетінің тиімділігін арттыру үшін олардың мәртебесін
Өндіріске принципиалды жаңа технологияны енгізу, өндіріс процесіне үлкен
ҚОРЫТЫНДЫ
Экономиканы диверсификациялауға бағытталған индустриалды-инновациялық стратегияны іске асыру үшін
Қазақстанда құрылыс өнеркәсібі экономикалық дамуындағы маңызды сала болып
Шикізаттық бағыттан арылу бүгінгі экономиканың басты мақсаты. Отандық
Қазіргі кезде кәсіпорын өндірісінде қолданылатын техниканың ішінде
Бұндай капиталды ұзақ уақыт сақтау еліміздің өндірістік аппаратының
Өндірісті дамытудың негізі кәсіпорынның техникалық жарақтануы мен технологиялық
«ТемиржолсуКызылорда» ЖШС-нің негізгі капитал кәсіпорынның маңызды активері болып
Сондай-ақ нарықтық қатынастар жағдайында амортизациялық аударымның мөлшері кәсіпорынның
Қазақстан Республикасының индустриалды инновациялық даму үлгісін қалыптастыру экономика
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Андреев В.А. Практический аудит - М.Экономика, 2004
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы.
Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттары.- Алматы Корпорация «КАРАНА-ЮСАНД», 2007
Қаржылық есептіліктің Ұлттық №1 және №2 стандарттары.
Байдаулетов М., Байдаулетов С.М.Аудит, Қазақ университеті. 2004ж-226б.,
Дюсембаев К.Ш. Аудит и анализ в системе
«Стройсервис Кызылорда» ЖШС-нің Жарғысы
«Стройсервис Кызылорда» ЖШС-нің қаржылық есебі.
Дюсембаев К.Ш.,Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж.Г. Кәсіпорынның қар-жылық жағдайын
Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З.Н., Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.А.
Ковалев В.В., Волкова О.Н. Анализ хозяйственной деятельности предприятия,
Козлова Г.Н. Бухгалтерский учет в организациях, М.,
Бухгалтерский учет и аудит № 4
бухгалтерского учета, М., Финансы и статистика. 2000г-543с.,
Радостовец В.К., Ғабдуллин Т.Ғ., Радостовец В.В., Шмидт О.И.
Радостовец В.К., Шмидт О.Н. Особенности бухгалтерского учета, Центр
ТөлегеновЭ.Т. Бухгалтерлік ақпарат жүйелері, А., Экономика.
Укашев Б.Е., Әжібаева З.Н. Бухгалтерлік есеп теориясы, А.,Ұлағат
Бюллетень бухгалтера № 18 (196), 2005г.
Бухгалтерский анализ: Пер. с англ. - К.: Торгово-издательское
Введение в бухгалтерское дело:Пер.с англ.Торгово- издательское бюро, 1994.
Методические рекомендации по составлению финансовой отчетности. Утверждены директором
Анализ хозяйственной деятельности в промышленности: Учебник./ И.А.Богдановская, -
ҚОСЫМШАЛАР
А ҚОСЫМШАСЫ
«ТЕМИРЖОЛСУКЫЗЫЛОРДА» ЖАУАПКЕРШІЛІГІ ШЕКТЕУЛІ СЕРІКТЕСТІГІНІҢ ТЕХНИКО-
ЭКОНОМИКАЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ
Көрсеткіштер 2007 жыл 2008 жыл 2009 жыл 2009
(+,_)
Өнімді(қызмет көрсету мен жұмыс) сатудан түскен табыс, теңге
Өнімді(қызмет көрсету мен жұмыс) сатуға жұмсалған шығын, теңге
Жалпы табыс, теңге 5416400 42017433 86774747 44757314
Кезең шығындары, теңге 5045700 41506066 86254746 44748680
Ағымдық активтердің құны, теңге 6919000 12041586 17728135 5686549
Дебиторлық қарыздар, теңге - - -
Кредиторлық қарыздар, теңге 155137451 8331693 14813385 6481692
Негізгі құралдардың жылдық құны, теңге 294951 1620130 705570
Жұмысшылардың орташа тізімдік саны, адам 45 47 52
Еңбекақы қоры, теңге 20569001 23274355 25809731 2535376
Орташа айлық еңбекақы, теңге
Еңбек өнімділігі, теңге
Қор қайтарымдылығы, теңге
Таза табыс, мың теңге 3087 511 520 9
Рентабельділік деңгейі,%
67
Кжою =
Кинт. =
Ктүсім =
Кжаңарту =
Кжарамд. =
Ктозу =
Негізгі құралдар
Негізгі құралдар аудитінің жүргізілуі
Қазақстан Республикасының ұлттық банкі және оның операциялары
Негізгі құралдардың шығысының есебі
Негізгі құралдардың есебі жайлы
Материалдық емес активтердің аудиті
«ProfiSystems» ЖШС-нің жалпы сипаттамасы
Қаржылық есеп, талдау және аудит
Бухгалтерлік есеп пен аудиттің жалпы құрастырылу принципі
Кәсіпорынның қызметі