Шығындар баптары
Мазмұны:
Кіріспе........................................................................................................................5
І. Құрылыс-монтаждау жұмыстарын орындау шығындары есебінің теориялық негіздері.....................................................................................................................8
Құрылыс өндірісінің ерекшелігі...................................................................23
Құрылыс пен монтаждау жұмыстарының өзіндік құнына кіретін шығындардың
«Мак-Строй» ЖШС-нің қаржылық-экономикалық сипаттамасы............31
ІІ. «МАК-Строй» ЖШС-нің үлгісінде құрылыс-монтаждау шығындарының есебі...........................................................................................................................40
Құрылыс-монтаждау шығындарының бастапқы және жинақтау есебі...........................................................................................................................40
Құрылыс-монтаждау шығындарының синтетикалық және аналитикалық есебі...........................................................................................................................49
Құрылыс-монтаждау шығындар есебі мен талдауды халықаралық қаржылық есеп стандарттарына
ІІІ. «МАК-Строй» ЖШС-нің үлгісінде құрылыс-монтаждау шығындарын өзіндік құнын
Құрылыс-монтаждау жұмыстарының өзіндік құнының құрамын талдау........................................................................................................................74
Құрылыс-монтаждау жұмыстарын орындауда шығындардың баптар бойынша талдау ......................................................................................................77
Қорытынды..............................................................................................................94
Қолданылған әдебиеттер тізімі.............................................................................
Қосымшалар
Кіріспе
Қазақстан Республикасының жоғары дәрежеде дамыған экономикасы құрылыс саласының қарқынды
Қазақстан Республикасында құрылыс саласы жеке меншікті нысанында құрылған және
Құрылыс қарекеті - өндірістік және өндірістік емес негізгі қорларды
Құрылыстың басты негізгі қатысушыларына манылар жатады: тапсырыс беруші, жобалау
«Күрделi құрылысқа арналған мердiгерлiк келiсiмдер» №12 қазақстандық бухгалтерлік есеп
Ал «Құрылысқа арналған шарттар» №11 халықаралық қаржылық есеп
Бәрінен бұрын ҚР Азаматтық кодексінің 616 бабына сәйкес мердігерлік
Құрылысты және онымен байланысты жұмыстарды жобалық құжаттамаға сәйкес мердігер
Сонымен қатар, келісім-шартта көрсетілмеген тапсырмаларды мердігер смета мен жобалық
Дипломдық жұмыстың өзектілігі - құрылыс өндірісінің ерекшеліктерін зерттеп,
Осыдан дипломдық жұмыстың мақсаты болып, құрылыс ұйымдарында құрылыс-монтаждау жұмыстарын
Осыған байланысты, дипломдық жұмысты орындау барасында мынадай міндеттер қойылды:
Құрылыстық-монтаждау шығындары есебінің теориялық негіздерін зерттеу;
Зерттеу объектісінің қаржылық-экономикалық жағдайына талдау жасау;
Құрылыстық-монтаждау шығындары есебін ұйымдастыру ерекшеліктерін зерттеу;
Құрылыстық-монтаждау шығындардың өзіндік құнына талдау жасау;
12 ҚБЕС мен 11 ХҚЕС салыстыру;
Құрылыстық-монтаждау шығындары есебін жетілдіру жолдары.
Зерттеу объектісі басты қызметі құрылыс-мотаждау жұмыстарын жасау «Мак-Строй» ЖШС
Дипломдық жұмыс үш бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімде: құрылыс-монтаждау жұмыстарын
Дипломдық жұмысты жазу барысында құрылыс саласында бухгалтерлік есебін
1 тарау. Құрылыс-монтаждау жұмыстарын орындау шығындар есебінің теориялық
1.1 Құрылыс өндірісінің ерекшеліктері
Күрделі құрылыс - материалдық өндірістің арнайы бір саласы ретінде
Құрылыс жұмыстарының құрамына дайындық жұмыстарынан бастап (нысандарды бұзу, бас
құрылыс нысанындағы жылжымайтын мүлік, олардың бір жерге бекітілуі және
сәулеттік, конструктивтік күрделілігі, іріктілігі мен салмақтылығы, көптеген әртүрлі және
салынған нысандардың өндірістік және эксплуатациялық сипатына түріне көлемі мен
құрылыс нысандарының территориялық дербестігі құрылыс ұйымдарының бір орнынан екінші
Құрылыста елімізде кең тараған мердігерлік, шаруашылық және шаруашылық-мердігерлік
Құрылыста көбінесе кеңінен тараған мердігерлік нысан. Бұл нысан бойынша
Құрылыстың шаруашылық нысанында барлық құрылыс-монтаждау жұмыстарын құрылыс участкесі, жөндеу-құрылыстық
Құрылысты жүзеге асыратын басты қатысушыларға жатқызылады:
Тапсырыс беруші - тапсырыс беретін, ұйымдастыратын, қаржыландыратын, жаңа құрылысты,
Жобалау ұйымдары – тапсырыс берушінің тапсырысы бойынша жоба-сметалық, техникалық
Ғылыми-жобалық ұйымдар – тапсырыс берушінің тапсырысы бойынша жаңа және
Мердігерлік құрылыстық-монтаждау ұйымдары - тапсырыс берушінің тапсырысы бойынша
Жалпы алғанда құрылыстық сұрақтар көптеген нормативтік құқықтық актілермен реттеледі.
ҚР Азаматтық кодексінің Ерекше бөлімі, мұнда 32 бөлімінде мердігерлік
Сонымен қатар, құрылыс мердігерлерінің белгілі бөлігін реттейтін заңдар:
2001 жылдың 16 шілдесінде шыққан №2241-11 «ҚР Құрылыс, архитектура,
ҚР Үкіметі бекітіп қабылдаған, 2005 жылдың 27 маусымындағы №2635
Кәсіпорынның бухгалтерлік қызметі саласында тікелей қатысы бар нормативтік құжаттар
Бухгалтерлік есептің № 12 «Күрделі құрылыстағы мердігерлік келісімдер» стандарты
Бухгалтерлік есептің № 12 «Күрделі құрылыстағы мердігерлік келісімдер» стандартына
№ 5-3 1996 жылдың 28 мамырындағы ҚР аумағындағы салу,
Бухгалтерлік есептің (IAS) 11 «Құрылыстағы келісім-шарт» халықаралық стандартын қолдану
№1 « Құрылыстағы үстеме шығындардың мөлшері туралы» 1991 жылдың
Сонымен ҚР Азаматтық кодексінің 616 бабына сәйкес мердігерлік келісім-шарт
Құрылыс мердігері келісім-шарты бойынша (ҚР АК 651 бап) мердігер
Бухгалтерлік есептің №12 «Күрделі құрылыстағы мердігерлік келісім-шарт» стандарты, сонымен
Белгіленген нормативтік құжаттарға сәйкес мердігерлік келісім-шарт бойынша мердігер өзінің
Көріп отырғанымыздай, ҚР Азаматтық Кодексіндегі құрылыс мердігері келісім-шартының түсінігі
Ал, бухгалтерлік есептің халықаралық стандарттарына сәйкес құрылыстағы келісім-шартқа мүлдем
Алайда даулы сұрақтар туындаған кезде, бірінші кезекте ҚР Азаматтық
Кез келген келісім-шарттың жалпы құрылымы болады, мұнда әрбір бөлім
Сонымен, әдетте келісім-шарт қатысушы жақтардың атауларымен басталады, мұнда қандай
Келісім-шарттың пәні бөлімінде бір жақтың екінші жаққа ұсынатын мәліметі
Құрылыс және онымен байланысты жұмыстарды жобалық құжаттамаға сәйкес мердігер
Сонымен қатар, келісім-шартта көрсетілмеген тапсырмаларды мердігер смета мен жобалық
Құрылыс мердігерлігінің келісім-шартында жобалық-сметалық құжаттардың мазмұны мен құрылымы көрсетілуі
ҚР аумағындағы құрылыс, салу және тұрғын үй министрлігінің 1996
Егер де құрылыс барысында жобалық-сметалық құжатта көрсетілген жұмыстар болса,
Келісім-шартта, сонымен қатар сметалық құжаттамада құрылыс жұмысын орындау сатылары
Құрылыстың құнына келетін болсақ, ҚР аумағындағы құралыс, салу және
Құрылыстың сметалық құны келісілерді анықтауға мыналар негіз болады: күрделі
Сметалық құн арқылы, кәсіпорын, ғимарат және құрал-жабдықтардың құрылуының негізгі
Келісімді бағаға құрылыс-монтаждық жұмыстың сметалық бағасы, мердігерлік қызметке жатқызылатын
Айта кететін жағдай, құрылыстың сметалық құны күрделі салымдардың технологиялық
құрылыс жұмыстары;
құрал-жабдықты монтаждау жұмысы (монтаждық жұмыс);
жиһаз, құрал-жабдық және ыдыс алу (жасау) шығындары;
өзге де шығындар.
Мердігерлік келісім-шартың берілген бөлімінде (ақы төлеу туралы) төлем
Құрылыс мотаж жұмыстарының сметалық құнына кіретіндер:
тікелей шығындар;
үстеме шығындар;
сметалық пайда (жоспарлық жинақ).
«Күрделі құрылыс мердігерлерінің келісім-шарты» №12 БЕС сәйкес жоғарыда көрсетілген
Мердігер келісім-шартының берілгендерімен байланысты тікелей шығындар:
участікте құрылыс жұмысын атқаратын жұмысшылардың еңбекақысы бойынша шығындар, жұмысты
құрылыста қолданылған материалдық шығындары;
құрылыста алаңына әкелінетін және одан әкелінетін негізгі құралдар мен
участіктегі жұмысты орындауда қолданылатын жалға алынған негізгі құралдар
құрылыс мердігерлерінің келісім-шартымен тікелей байланысты авторлық бақылау мен жобалау
кепілдік жұмыстар мен ақауларды жөңдеу шығындарын бағалауды қосқандағы болжанатын
үшінші жақтың талаптарын орындау шығындары (құрылыс мердігерінің келісім-шарты бойынша
Бұл шығындар, келісім-шартта көрсетілген кірістердің құрамына кірмейтін кірістер негізінде
Жалпы құрылыс қызметімен байланысты үстеме шығындар, олар құрылыс мердігері
Құрылыс жұмыстарына қызмет көрсету шығындары:
құрылыс-монтаж жұмыстарындағы жұмысшыларының негізгі өндіріс жұмысшыларының, құрылыс машиналарындағы жұмысшылардың,
Қосымша еңбекақыға кіретіндер:
ауа-райына байланысты тоқтатылған жұмыс еңбекақысы; жұмыскерлердің демалысына ақы төлеуді
жас өспірім жұмыскерлердің жұмыс мөлешерін азайтумен байланысты төлем; аспирантура,
жасөспірімдерге жеңілдік төлемдер;
аяғы ауыр әйелдерге орташа еңбек бойынша төлем;
емізетін аналардың өтелмеген жұмысына төлем;
бригадирге бригаданы басқарғаны үшін төлем;
демалыс жәрдемақысы;
жеңілдік жағдайда немесе заңда қаралған тегін қызмет көрсету кезіндегі
екінші, үшінші ауысымда жұмыс істегендерге, кезекші электромонтер, слесарь, сантехник,
құрылыс бойынша жұмыс орындау кезінде қолданылатын негізгі құралдардың амортизациясы;
мәдени-тұрмыстық және гигиена-тазалықпен қамтамасыз ету шығындары
амортизациялық аударымдар (немесе амортизация аударымдарының бөлігіндегі жал төлемі), санитарлық-тұрмыстық
санитаплық-тұмыстық мекемеге кететін шығындар – жинап тазалаушы, кезекші слесарь,
амортизациялық аударым (немесе амортизациялық бөлігі ретінде арендалық төлем), мекемені
амортизациялық аударым немесе амортизациялық аударым бөлігі ретінде жал төлемі)
техника қауіпсіздігі мен еңбекті күзету шығындары;
заңда көрсетілген жағдайларда арнайы киімдер, аяқ киім және қорғау
заңда көрсетілген жағдайда май, сүт және т.б. заттарды тегін
дәрігерлік қорапшаларды алумен байланысты шығындар;
еңбекақы шартын жақсарту, құрылыстағы ауру және бақытсыз жағдайларды ескерту
қауіпсізді-техника бойынша кабинеттерді жабдықтау және жұмысшыларды қауіпсіз әдістерді үйрету
техника қауіпсіздігі мен еңбекті күзету бойынша шаралар номенклатурасында қарастырылған
құрылыс алаңдарындағы жұмысты ұйымдастыру шығындары;
амортизация аударым, негізгі және жалға алынған құралдарды қоса алғанда
жинамалы және контейнерлік түрдегі мобилді (инвентарлы ғимарат);
дәнекерленген құралды тазалап, реттейтін заттар, темірлерді қолмен дәнекерлеу құралдары;
тасымалданатын темір және ағаш сатылар;
құрылыс-монтаждық жұмыстарды жүргізу кезінде, ұсақ-түйек жұмыстарды орындауға арналған заттар,
өлшеу қораптары, бетон мен цементке арналған темір жәшіктер, өткізілегн
қауіпті аумақта жұмыс жасағанда шектеу қоятын техника (шлагбаум, дыбыс
уақытша ғимараттар мен жабдықтарды құру үшін резервтер есептеу;
уақытша жабдықтарды жинау және құру, жөндеумен байланысты тозу және
құрылыс объектісіндегі қоймалық мекемелер, шеберлер мен прорабтардың сақтау қоймалары
техника қауіпсіздігі сақталған, ғимаратты, бұзу кезіндегі жүретін тақтайлар, өтпелі
инвентарлық алаңдарға арналған инвентарлық құралдар;
жұмысты жүргізуге қажетті қоршаулар (арнайы және архитектуралық сипаттан өзге),
магистралдық жүйелерден уақытша электр жүйесін, су, бу және ауа
арнайы киімдер, жабдықтар, өрт сөндіруші құралдарды алу және оларға
күзет ғимараттарын және өрт сөндушілік гараждарды жасау, ағымдық жөндеуге
өрт сөндіру және күзеттің мазмұны:
арнайы киімдер, жабдықтар, өрт сөндіруші құралдарды алу және оларға
күзет ғимараттардын және өрт сөндірушілік гараждарды жасау, ағымдық жөндеуге
өндірісті рационализациялау және нормативтік жұмыстардың шығындары:
нормативтік-зерттеу орталықтарына, құрылысқа техникалық көмек көрсетуді ұйымдастырған жобалау-технологиялық институттарына,
тәжірибе-экперименталды жұмыстарды жүргізуге моделдер мен үлгілерді жасау кеткен шығындар;
рационализациялау және жасау бойынша басқа да шараларға, кокурстарға, көтермеге
құрылыстық және монтаждық жұмысты жүргізу барсында геодезиялық жұмыстардың шығындары.
жұмысты жобалау шығындары. Бұл бапқа кіретін кіретін шығындар: жұмыс
өндірістік зертханалар үшін шығындар (еңбекті ғилыми ұйымдастыру және экономикалық
өндірістік зертханалардағы жұмысшылардың еңбекақысы юойынша шығындар; зерханалық жабдықтарының ғимаратының
зерттеу жүргізу кезінде бұзылған, шығындалған материалдардың, жабдық бөлігінің және
кеңес беру және экспертиза шығындары;
зертханаға қызмет көрсететін басқа да ұйымдарға төлемдер; өзге де
жер асты қазба жұмыстарын жүргізу кезінде әскери-құтқару қызметіне
құрылыс алаңдарын жасау және жақсылап жабдықтау үшін кететін
жұмысшыларға еңбекақы төлеу шығындары, және де құрылыс аймағын тазалау
электр энергиясының шығындарына электрлі лампалар, кезекші электр жөндеушісіне еңбекақы,
құрылыс объектісін тапсыруға дайындау шығындары. Бұл бапқа жататындар:
кезекші слесарь-сантехниктің және электромонтердің, кілтшінің, сонымен қатар қоңыс жинаушының,
объектіні тапсыру мерзіміндегі жылыту шығындары;
объектінің құрылысы біткен соң алаңнан құрылыс қоңыстарын тасу шығындары;
монтаждық және арнайы құрылыс жұмыстарын орындау үшін құрылыс-
монтаж ұйымдарының шығындары;
құрылыс барысында ағымдағы құрылыс ұйымдары мен олардың бөлімдерін қайта
Үстеме шығындарға кіретін, бірақ олардың құрамында есептелмеген шығындар:
бекітілген заңдылық ретіне сәйкес құрылыс объектісін және өндірістік қуаттылықты
үстеме шығындардың мөлшерінен жоғары, тапсырыс беруші жабатын шығындар:
жылдар бойы сіңірген еңбегі үшін сыйақы төлеумен байланысты шығындар;
үздіксіздік жұмыс өтіміне байланысты қосымша демалыс төлемдері, жұмыстың көп
жұмысшыларды жұмыс орнына әкелу және қайта әкетуге байланысты шығындар;
құрылыс-сонтаждық ұйымын қайта базалаумен байланысты шығындар;
Жалпы құрылыс қызметімен байланысты, құрылыс мердігерінің келісім-шартында көрсетілуі мүмкін
Есеп объектісі бойынша машиналар мен механизмдерді пайдалану шығындары бір
Құрылыс мердігерінің келісім-шартының шарты бойынша тапсырысшы жабатын өзге шығындарға
Тапсырысшы жабатын шығындарға кейбір әкімшілік шығындар енгізілуі мүмкін, бұлар
Мысалы, айналысатын участкеде еңбекақы есептеп, төлеімен бухгалтер-кассирдің еңбекақысы бойынша
Құрылыста мердігерде есептелінетін шығындарына келесілер қосылмайды:
контрактіде төленуі анықталмаған, әкімшілік қызметке жалпы шығындар;
өткізуге байланысты шығындар;
контрактіде төленуі көрсетілмеген, ғылыми-зерттеу және тәжірибе конструкторлық жұмыс шығындары.
Сметалық кіріс құрамына (жоспарлы жинақ), ереже бойынша мердігерлердің келесі
меншікті айналым құралын қалыптастыру;
объектінің құнына кіретін және құрылыс процесі барысында ғпнп қолданылатын
кадрлардың біліктілігін жоғарлату;
әлеуметтік саланы қамтамасыз ету және т.б.
Сметалық пайда – жұмыстың өзіндік құнына кірмейтін, мердігердің шығындарын
Базалық мөлшер ретінде сметалық пайда нормасының 8% негізгі шығындар
Сонымен, құрылыс мердігерінің келісім-шартында келесі бөлімдер мазмұндалады:
келісім-шарт бойынша жақтардың міндеттері мен құқықтары көрсетілген бөлім;
келісім-шарт мерзімін, жұмысты орындау уақытын, сонымен қатар келісім-шартты
орындалған жұмысқа мердігер кепілдік беретін бөлім;
дауды шешу және оны қарау ережесі туралы бөлім;
келісім-шарттың қорытындысын көрсететін бөлім.
Осылайша, құрылыстың мердігерлік келісім-шартын бекіту жалпы алғанда күрделі үрдіс
Біздің ұсыныстарымыз, бухгалтерге мердігер келісім-шартын рәсімдегенде көмек береді деп
Құрылыс ұйымдарының құрамында әртүрлі көмекші өндіріс және қызмет көрсетуші
Басқа көмекші өндірістер құрылысты электрэнергиясымен, бумен және т.б. қажеттілікпен
Басқалардан гөрі ірілеу көмекші өндірістер дербес баланста болады (13,
1.2. Құрылыс пен монтаждау жұмыстарының өзіндік құнына кіретін
Құрылыс пен монтаждау жұмыстарының өзіндік құнына құрылыс пен
Шығындардың экономикалық элементтері өндіріс үрдісі барысында экономикалық мазмұны
Құрылыста элементтер бойынша шығындарды топтастыру номентклатурасы:
Материалдық шығындар (қалдықтарды шегерілгенде).
Еңбекақыны төлеу шығындары.
Сақтандыру жарнасын төлеу.
Құралдардың тозуы.
Басқадай шығындар.
«Материалдық шығындар» элементіне: материалдарға, құрылыс конструкциясы мен бөлшектері, отын,
«Еңбекақыны төлеу шығындар» элементіне жұмыскерлердің еңбекақысы, сонын ішінде істен
«Құралдардың тозуы» элементіне құрылыс ұйымының балансында болған негізгі қорлар
«Басқадай шығындар» элементіне жоғарыда көрсетілген шығындар элементтер топтарына кірмеген
Қолданылған машиналар, механизмдер, мекеме мен ғимараттар жалға алуы және
Жалпы пайдаланылған көлігі қызметін (материалдарды жеткізуден басқа) және құрылыс
Іскерлік іс-сапарлар;
Жоспарлық шығындарды төмендету үшін жетуді үнемдеуген шаруашылық-есептік бригадаларға сыйақылар
Жоғары тұрған ұйымдар қамтамасыз етуге кеткен шығындар;
Өрт сөндіруші, әскери оңашалау және күзету ведостволардан тыс шығындар;
Басқа шығындар.
Құрылыста сметаны жасау, жоспарлау және құрылыс өнімін өзіндік құнын
Материалдар.
Жұмысшылардың негізгі еңбекақысы.
Құрылыс машиналары мен механизмдернің эксплуатациясына кеткен шығындар.
Үстеме шығындар.
«Материалдық шығындар» бабы өндірістің ең ірі, үлесі шығындарын 50-90%
Материалдық шығындар өнімнің өзіндік құнының құрамында үлкен үлес салмағына
Өнімнің өзіндік құн құрылымында материалдық шығындар келесі баптармен көрсетіледі:
шикізат пен негізгі материалдар;
меншікті жартылай фабрикаттар;
қайтарымды шығыстар;
қосымша материалдар;
техникалық мақсатта қолданылатын жанар-жағар май мен энергия;
құрылыс материалдары.
Шикізат пен материалдар шикізат пен материалдар шығындары болып келтіріледі
Қосымша материалдар – қалыпты техникалық процессті қамтамасыз ету үшін
«Еңбекақы төлеу» бабында кәсіпорынның негізгі өндіріс персоналына еңбекақы төлеу
Негізгі құрылыс жұмыскерлеріне еңбекақы төлеу шығыстар есебін ұйымдастырудағы негізгі
Құрылыста негізгі еңбекақы сомасына құрылыс, монтаждау және басқа құрылыс
«Құрылыс машиналары мен механизмдерін эксплуатациялау шығыстары» бабында құрылыс ұйымдары
«Құрылыс машиналар мен механизмдерді эксплуатациялау шығыстар» бабы:
жұмысшылардың еңбекақысын төлеу жүйесі мен нысандары бойынша құрылыс ұйымдары
материалдық ресурстар шығыстары, сонын ішінде эксплуатациялық мақсатпен қолданылған жанар-жағар
құрылыс машиналары мен механизмдерді қалпына келтіру үшін амортизациялық аударымдар;
келісім-шарт негізінде жалға алынған машиналар мен механизмдерді қолдану үшін
техникалық қызмет көрсету және құрылыс машиналар мен механизмдернің диагностикасына
құрылыс машиналары мен механизмдернің жөңдеу жұмыстарына кеткен шығыстар, резервтік
құрылыс машиналары мен механизмдерді қайта негіздеу шығыстары немесе резервке
құрылыстан тыс құрылыс конструкцияларын және материалдарды тасу, не орнын
құрылыс машиналар мен механизацияларды эксплуатациялауға кеткен басқа да шығыстар.
«Құрылыс машиналар мен механизацияларды эксплуатациялауға кеткен шығыстар» бабы бойынша
Келісім-шарт бойынша емес жұмыста қолданылған жалданған құрылыс машиналар мен
Үстеме шығыстар – бұл өндірісті басқару мен қызмет көрсетумен
7 мен 12 бухгалтерлік есеп стандарттары мен әдістемесіне сәйкес
1. Құрылыс жұмыскерлеріне қызмет көрсету шығыстары:
өндірістің негізгі және қосалқы жұмыскерлеріне қосымша еңбекақы және әлеуметтік
өндірістің негізгі және қосалқы жұмыскерлеріне кезекті демалысты төлеге арналған
аммортизация аударымдары және аммортизация аударым жалға алу бөлігінен, ағымдық
қызмет көрсету персоналының негізгі және қосымша еңбекақы мен
қайтарылмайтын жұмыскерлерге көрсетілген қызмет құны;
еңбекті күзету және қауіпсіздік техникасына сақтау шығыстары;
2. Құрылыс алаңдарында ұйымдастыру және жүргізу жұмыстар шығыстар:
құрылыс машиналар мен механизмдерге аммортизациялық аударымдар;
уақытша үйлер мен ғимараттарды салуға арналған резерв аударымдары;
уақытша лауазымды емес ғимараттардың құрамы, жөндеу және кейіннен істеу
өндірістік материалдық емес активтер мен негізгі құралдардың ағымдық және
негізгі және қосалқы өндірісіндегі құрылыс машиналар мен механизмдерді және
жөндеу қорына аударымдары;
өндіріс жұмыстарын жобалау шығыстары;
өндіріс зертханаларды сақтау шығыстары;
құрылыс алаңдарының сақталуы мен жабдықтану;
объектіні іске қосу және байқауға кеткен шығыстары;
өндіріс саласындағы консультациялық қызмет көрсеткен үшін шығыстары;
қызмет көрсету және орташа басқару өндіріс персоналының негізгі
өндірістік іс-сапарлар шығыстары;
өндірістік құрылыс-монтаждау жұмыстарында геодезиялық жұмыстарға кеткен шығыстары;
құрылыс алаңдарында өрт сөндіруші, әскери оңашалау және күзету шығыстары;
3. Үстеме шығыстарға жататын, бірақ та үстеме шығыстар нормасында
жұмыскерлерге біруақытылы көмек көрсету;
құрылыс ұйымынан тәуелсіз объектітің қателіктерді түзетуді жасауды төлеу;
жұмыскерлерді жұмыс орнына дейін және қайтару тасымалдауды қамтамасыз ету;
құрылыс-монтаждық бөлімшелерді қайта базалау шығыстары (14,20-25 беттер(.
Өндірісте құрылыс-монтаждау жұмыстарын ұйымдастыру осы баптар бойынша сметалық пен
Барлық құрылыс-монтаждық жұмыстардың өзіндік құнына кіретін шығындар анықталған белгілер
Объектінің өзіндік құнының калькуляциясына енетін нысанда шығыстар тура және
Тура шығыстарға бастапқы құжаттар бойынша тура нысанда объектілер
Жанама шығыстарға өндірісте бірнеше немесе барлық өнім (жұмыс) түрлерімен
Есеп мерзіміне таратуына байланысты шығыстар ағымдағы шығыстар және алдағы
1.3 «Мак-Строй» ЖШС-нің қаржылық-экономикалық сипаттамасы
«Мак-Строй» Жауапкершілігі шектеулі серіктестігі Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексіне,
«Мак-Строй» ЖШС Астана қаласының әділет депортаментінен 2002 жылы 12
«Мак-Строй» жауапкершілігі шектеулі серіктестік Қазақстан Республикасы Экономика және сауда
СТН 620300212809 болып, 05.03.2002 жылы №0037801 сериясы 62 ҚР-ның
Қосылған құн салығы бойынша есепке қою туралы куәлігі №0004163
Кәсіпорын құрған кезде жарғылық капиталы 82 300 тенге.
Серіктестік 50 адамнан аспайтын жұмыскерлер саны бар орташа жылдық
Құрылтайшысы – Иманбаев Абай Нүрсейітұлы.
Өзінің даму мүддесі үшін және басқа да шаруашылық субъектілерімен
Серіктестік мекен-жайы : Қазақстан Республикасы, 010000, Астана қаласы, Алматы
Серіктестік негізгі қызметін Қазақстан Республикасы Экономика және сауда министірлігінің
Сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы лицензияланатын жұмыс (қызмет)
Жер жұмыстары.
Ғимараттар мен құрылыстардың күрделілігі ІІ және ІІІ деңгейіндегі тіркеуіш
Сыртқы инженерлік желілер мен құрастырмаларды және ішкі инженерлік желілерді
Құрастырмалар мен жабдықтардықоғау жөніндегі жұмыстар:
Майлау мен сырлау жұмыстарын қоспағанда, күрделілігі ІІ және ІІІ
Күрделілігі ІІ және ІІІ деңгейіндегі ғимараттар мен құрылыстардың құрастырмаларын
«Мак-строй» ЖШС кейінгі 3 жыл бойынша жыл сайынғы істеген
1-кесте Бас мердігер ретінде «Мак-строй» ЖШС кейінгі 3
Объектінің аты мен орналасу мекені Тапсырыс берушінің аты Жұмыс
Келісім-шарттың бағасы, тенге
Қаржы полиция академиясының жатақханасы
Астана ҚР экономикалық және коррупциялық қылмыспен күрес бойынша агентігі
ҚР ІІМ-нің Алматылық Заң колледжінің жатақханасы
Алматы Алматылық Заң колледжі Ғимаратты күрделі жөндеу 3 400
Өнер мектебі
Приозерск Акимат
Шатырды
күрделі жөндеу 1 300 000
ҚР Ауылшаруашылығы министірлігі аАлматылық аумақтық филиалы РГКП «Республикалық мал
Тәртіп бойынша талдау қаржылық есептіліктің активтер бөлімін құрамы мен
2-кесте «Мак-Строй» ЖШС-нің мүлкінің құрылымы мен құрамы
Мүлкінің түрі 2005 жыл 2006 жыл Ауытқу
Сома, тенге Үлес салм., % Сома,
Сома, . тенге Өсу қарқыны
азаюы, %
1. Негізгі құралдар
2. Материалды емес активтер
3. Аяқталмаған капиталды салымдар
4. Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар
5.Басқа да айналымнан тыс активтер 58327791
24741
-
-
39000 10,3
0,004
-
-
0,006 73399224
21045
-
-
39000 9,4
0,002
-
-
0,004 15071433
-3696
-
-
- 125,8
85
-
-
100
6.Айналымнан тыс активтер жиыны. 58391532 10,306 73459269 9,406 15067737
7. Өндіріс қорлары (ТМҚ)
8. Ақша қаражаттары және ұзақ мерзімді қаржылық салымдар
9. Басқадай активтер 358512736
1046555
150694325
63,01
0,18
26,5 494773072
5343187
211241421 63,004
0,68
26,91 136260336
4296632
60877096 138
510,6
140,2
10.Айналым активтерінің жиыны 510253616 89,694 711357680 90,594 0,9 139,41
11.Мүлкінің жалпы құны 568645147 100 784816949 100 216171802 138,01
Кестенің мәліметтерінен талданатын мерзімінде мүлкінің құны өседі, кәсіпорын үшін
Негізгі құралдардың құны 150 711 433 тенгеге өсті, себебі
Материалды емес активтер 3696 тенгеге азайды, өйткені МЕА-ге амортизация
Өндіріс қорлары 136 260 336 тенге сомасына өсті, себебі
Дебиторлық борыш 60 877 096 тенгеге өсті де, кәсіпорынның
Ақша қаражаттары бабы 442 966 322 тенге сомасына өсті,
Кәсіпорын мүлкісінің құрылымы мен құрамын зерттегенде ұзақ мерзімді және
Кәсіпорын мүлкінің құрамында ең үлкен үлес салмағы негізгі
Нарықтық қатынастар жағдайына байланысты кәсіпорын қызметі және оның дамуы
Талдау барысында активтердің құрылу көздері меншікті және қарыз
Келесі кәсіпорын қандай мүлкі көздерінен құралатынын анықтау қажет. Оны
Кестенің мәліметтері бойынша мүлкі көздерінің құны көбейді келесі көздер
кредиторлық борыш 207 045 907 тенгеге көбейді және кәсіпорын
Ұзақ мерзімді қарыздар 66 919 791 тенге сомасына өсті,
Бөлінбеген кіріс (залал) есепті жылы – 2 219 750
Өзгермеген мүлкі көзі тек қана жарғылық капитал болып қалды.
3-кесте «Мак-Строй» ЖШС-нің мүлкі көздерінің құрылымы мен құрамы
Мүлкі көздері 2005 жыл 2006жыл Ауытқулар
Сома, тенге Үлес салмағы, % Сома, тенге Үлес салм.,
тенге өсу қарқыны, азаюы, %
1.Жарғылық капитал
2.Резервтік капитал
3.Бөлінбеген кіріс(залал)
4.Барлығы
5.Ұзақ мерзімді қарыздар
6.Қысқа мерзімді қарыздар
7.Кредиторлық борыштар мен басқада пассивтер
8.Жалпы құны 82300
-
9752375
9834675
39781253
-
519028320
568645147 0,014
-
1,7
1,714
6,9
-
91,386
100 82300
-
7532625
7614925
46701044
-
726074227
784816949 0,01
-
0,959
0,969
5,951
-
93,02
100 -
-
-2219750
-2619750
6919791
-
207045907
216171802 100
-
77,2
73,4
117,4
-
139,9
138,01
Мүлкі көздері құрамынның талдауы, меншікті капитал мен қарыз капиталы
Кәсіпорынды қаржылық тұрақты және келешекке дамуы болуы мүмкін болып
Нарықтық экономика жағдайда кәсіпорынның экономикалық мақсатта функционалдылығы
Абсолютті көрсеткіштерге: өнімді (жұмыстар, қызмет көрсету) сатудан түскен табыс,
Салыстырмалы көрсеткіштеріне кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттайтын табыстылық (рентабелділік) көрсеткіштері.
Ары қарай кәсіпорын қызметінің қаржылық нәтижелерін талдау жасаймыз.
2006 жылы кәсіпорын құрылыс саласында қызмет көрсету бойынша залал
4-кесте «Мак-Строй» ЖШС-нің қаржылық нәтижелерін
Көрсеткіштер 2005 жыл 2006 жыл ауытқулар
Сома, тенге Өсу қарқыны, азаюы %
1. Қызмет көтсетуден түскен табыс, тенге 259672634 356673586 97000952
2. Қызмет көрсетудің нақты өзіндік құны, тенге 2456553753 352571668
3. Жиынтық табыс, тенге 14019881 3921918 -10097962 27,9
4. Кезең шығындары 4699428 646672 1767812 137,6
5. Негізгі қызметтен түскен табыс, тенге 9320453 640756 -8679697
6. Табыс салығы бойынша шығындар, тенге 185698 315184 129486
7. Таза табыс 913755 -2219750 -3133505 -242,9
8. Сату табыстылығы, % 0,35 -0,62 -0,97 *
9. Активтер табыстылығы, % 0,135 -0,325 -0,463 *
10. Меншікті капитал табыстылығы, % 10,72 -26,04 -27,76 *
Талданып жатқан кезең аралығында қызмет көрсетуден түскен табыс 97
Кезең шығындары талдау периодында 17 678 812 тенгеге өсті.
Осындай өзгертулердің нәтижесінен табыс салығы 129 486 тенгеге өсті.
Салыстырмалы көрсеткіштері кәсіпорынның қызмет тиімділігінің деңгейінің азаюын сипаттайды өйткені
Сонын ішінде сату табыстылығы , 2005 жылы өткізуден түскен
Активтер табыстылығы кәсіпорынның мүкісінің 1 тенгеге таза табыс
Меншікті капитал табыстылығы меншікті капиталдың 1 тенгеге таза табыс
Кәсіпорынның қаржылық нәтижелерін талдауынан келесідей қорытынды шығарыға болады: жыл
Кейін кәспорынның қаржылық тұрақтылықты бағалауын жасаймыз ( кесте 5).
5-кесте «Мак-Строй» ЖШС-нің қаржылық тұрақтыдлығн бағалау
Көрсеткіштер 2005 жыл 2006 жыл Ауытқу
1. Тәуелсіздік коэффиценті(0,5-0,6)
2. Қаржыландыру коэффициенті (> 1)
3.Қаржылық тұрақтылық коэффиценті ≈ 0,9, қиын жағдай =0,75
4. Меншікті айналым капиталы
5. Маневерлік коэффиценті(≥ 0,5)
6. Дебиторлық және кредиторлық борыштың қатынасы (2:1) 0,017
0,018
0,087
-48559157
-4,939
0,29 0,015
0,0181
0,075
-61420791
-5,102
0,29 0,002
0,001
-0,012
-12861634
-0,163
0
Жоғарыда келтірілген тәуелсіздік коэффицентін 0,5-0,6 деңгейінде шектеуді орындау, қарызға
Қаржылықландыру коэффиценті меншікті капитал мен қарыз капиталының қатынасын сипаттайды.
Қаржылық тұрақтылық коэффиценті меншік капитал мен ұзақ мерзімді міндеттеме
2 тарау. «Мак-Строй» ЖШС-нің үлгісінде құрылыс-монтаждау шығындарының есебі
Құрылыс-монтаждау шығындарының бастапқы және жинақтау есебі
Шаруашылық операцияларының құжаттық рәсімдеу субъектімен дайындалып есеп саясатында көрсетілу
Операцияларды безендіру жалпы схемасы келесідей болады:
Қаржы-шаруашылық операцияларын бекітетін алғашқы құжаттар болып: 01.07.99ж. № 409-1
19.03.2004 жылғы №128 ҚР ҚМ бұйрығына сәйкес бастапқы құжаттар
Бастапқы құжаттар келісімдерді іске асыру нәтижесінде және де ХБЕ
Бухгалтерлік есептің барлық жазбалары жұмысшылар жоспар есептерінің сыныптамасына сәйкестеліп,
28 қаңтар 2007 жылғы № 234- ІІІ ҚР Заңдарының
Бастапқы eceпкe алу құжаттары (бұдан әрi - бастапқы құжаттар)
Бухгалтерлiк құжаттама бастапқы құжаттарды, бухгалтерлiк есеп тiркелiмдерiн, қаржылық есептiлiктi
Бухгалтерлiк жазбалар бастапқы құжаттар негiзiнде жүргiзiледi. Операцияларды
1) құжаттың (нысанның) атауы;
2) жасалған күнi;
3) құжат өз атынан жасалған ұйымның атауы немесе дара
аты-жөнi;
4) операцияның немесе оқиғаның мазмұны;
5) операцияның немесе оқиғаның өлшем бiрлiгi (сандық және құндық
6) операцияның жасалуына (оқиғаны растауға) және оның дұрыс рәсiмделуiне
7) салық төлеушiнiң тiркеу нөмiрi.
Операцияның немесе оқиғаның сипатына, Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерiнiң
Бухгалтерлiк есеп тiркелiмдерiнiң деректерi топтастырылған түрде қаржылық есептiлiкке көшiрiледi.
Құрылыс-монтаждау шығындары есебімен қолданылатын негізгі бастапқы құжаттар болып табылатын:
Актіде номенклатуралық номерлерінің материалдық атауы, ай басына қалдық, ай
Басты қалдықтар: негізгі берілген есепке айдың және бір айдың
Деректі түгендеу негізінде материал шығыны келесі әдіспен анықталады: айдың
Материалдар қозғалысының есеп тізімдемесі болып материалды жауапты тұлға
Материалды қозғалыс есебі тізімдемесі синтетикалық есебі деректер үйлесімі мен
Бірінші бөлек – «Кіріс материалдарының қосымша дерегі және ауытқу
Бұл бөлімде ведомостінің екінші бөлімінен материалдардың нақты өзіндік
Ауытқу сомасы бұл көрсеткіштер арасындағы айырмашылық, ал пайыз ауытқуы
Жұмсалған материалдарды пайыз бойынша әртүрлі түр мен топқа байланысты
П*( ООМ +ОПМ)/(ОМУ++ПМУ)*100% (1)
.
Мұндағы :
П - материалдардың есептік бағалары бойынша құны нақты
құнымени ауытқу пайызы;
ООМ – ай басындағы материалдардың қалдықтар бойынша аутқу;
ОПМ – ай бойы түскен материалдар ауытқуы;
ОМУ – есептік бағалары бойынша ай басындағы материалдар қалдығы
ПМУ –ескі қозғалыстағы есептік бағалар (есепсіз) сомалардың ай
Бұл пайыз бойынша жұмсалған материалдарға қатысты ауытқуларды
есептен шығырады (сол шоттарға).
Екінші бөлім – « ______шот бойынша қозғалыс» 1310
Бұл бөлім сальдолық және жинақтау ведомості, материалдық есеп негізінде
Материалдардың толық нақты өзіндік құны материалдардың есепті баға мен
Материалдардың қаншалықты жұмсалуын білу үшін бақылаудың бір түрі бұл
№ М-29 нысанындағы есеп беру, құрылыс пен монтаждау жұмыстарын
Негізгі құрылыс материалдарының шығындары туралы есеп беруді құрылыс учаскілеріндегі
№ М-29 нысанындағы есеп беру жеке объектілер бойынша немесе
Құрылыс және монтаждық жұмыстарының орындалуы № 2, 2а, 2в
Материалдардың шығындарының өндірістік мөлшері жұмыстың объектісінің бірлігімен бекітілсе;
Негізгі материалдардың нақты шығындары туралы құжаттар (материалдық есеп беру,
Есеп беруді толтыру рет. № М-29 нысанының әрбір жолына
Әрбір материалдың бір айдағы нақты шығыны № М-29 нысанында
№ М-29 нысанындағы есеп беруге құрылыс учаскесінің бастығы қол
Егер де құрылыс-монтаждық жұмыс өндірісіне кеткен негізгі материалдардың саны
Ал егер де құрылыс-монтаждық жұмыс өндірісіне кеткен негізгі материалдардың
Құрылыс және монтаждық жұмыстың өндірісіне негізгі материалдарды есептен шығару
орындалған жұмысты қабылдау актісі – жалпы объекті бойынша тапсырушы
Материалдарды беру сақтау келісімі бойынша жүргізіледі:
2а нысанындағы қабылдау актісі, бітірілген этапта орындалған жұмыстың көлемін
2б нысанындағы қабылдау актісі, қосымша шығындарға төлем жүргізілетін құжат,
2в нысанындағы қабылдау актісі, орындалған жұмыстың аралық актісі.
Егер де «еңбекақы бойынша шығындар» бабын қарастырсақ, онда алғашқы
кесімді жұмыс нарядтары кесімді жұмыс, бригадаға немесе жеке
табель – есеп айырысу ;
қосымша парақтар және басқа да құжаттар.
«Құрылыс машиналары мен механизмдерін эксплуатациялау бойынша шығындар» бабына байланысты
«Кранның жұмысы туралы рапорт» – сағаттық еңбекке ақы төлеу
Құрылыс машинасының іссапарлық парағы – құрылыс машинасының жұмысын есепке
«Құрылыс машинасының жұмысы туралы рапорт» – қызмет көрсетуші адамға
«Құрылыс машиналарының жұмысы туралы рапорт–наряд» – «Мак–строй» ЖШС балансындағы
«Құрылыс машиналарының жұмысының есебінің картасы» – орындалған жұмыстың көлемі,
«Құрылыс машиналары жұмысының есебінің журналы» – үлкен және кіші
«Орындалған жұмыс туралы анықтама» – құрылыс машиналарының орындаған жұмысын
Бұл анықтама механизмді басқарушыларға беріледі, мұнда ол тапсырысшыларға еңбекақы
Құрылыс машиналары жұмысының өзіндік құнын калькуляциялау объектісі олардың жұмысының
Құрылыс-монтаждау шығындарының синтетикалық және аналитикалық есебі
Құрылыста дайын өнімді жасау үшін өте ұзақ мерзім керек,
Құрылыстың құны сметамен анықталады. Смета кезінде шығындардың сметалық нормасы
Материалдар.
Жұмысшылардың негізгі еңбекақысы.
Құрылыс машиналары мен механизмдерін эксплуатациялау бойынша шығындар.
Үстеме шығындар.
«Материалдар» бабы бойынша шығындар есебі
Құрылыс өнімінің өзіндік құнының құрамының маңызды бөлігін материалдар құрайды.
Объектілік қоймаға орталық қоймадан және басқа өндірістік бөлімшелерден түскен
Шикізат дегеніміз ауылшаруашылық өнімдері (бидай, мақта және т.б.) және
Материалдар өндіріс өңдейтін өнімдер (металл, мата, қант және т.б.).
Бұл шот негізгі материалдар мен шикізаттардың нақты бары мен
208 (1350) «Құрылыс материалдары және басқалары» құрылыс жұмысының есебін
208 (1350) «Құрылыс материалдары» шотында құрылыс және монтаждық жұмыста
Құрылыс материалдарының талдамалық есебі материалдардың аттары, саны және бағасы
Материалдарды шығынға жіберу актілердің негізінде немесе ұйымның басшысы бекіткен
Материалдарды есептен шығару келесі шотта жүргізіледі:
126 (2930) «Аяқталмаған құрылыс» .
Дебет бойынша аяқталмаған күрделі құрылысқа апарылған шығындардың сомасы көрсетіледі.
801 (7010), 901 (8010), 911 (8020), 921 (8030), 931
«Мак–строй» ЖШС материалдарды өндіріске босату кезінде нормативтік қажеттіліктер шегінде
Мердігерлік әдіспен құрылыста қолданылатын тауарлық–материалдық құндылықтардың құнын есептеуге арналған.
6-кесте Шоттар Типтік және Жұмыс жоспарлары бойынша құрылыс материалдар
№ Операция аты Дебет Кредит Құжаттық негіз
1
2
3
4 Құрылыс объектіге материалдарды сатып алу :
Материалды құны
ҚҚС есепке алынды
Белгілі келісімде анықталған құрылыс объектіде қолданған материалдар мен шикізат
Барлық келісімдерде құрылыс объектіге қызмет көрсету және өндірісте қолданылған
Негізгі құралдарды жөндеуге кеткен материалдар құны көорсетілген
201-203, 205
/1310,1350/
206,208,331
/1420/
901
/8011/
931
/8041/
931
/8041/
671
/3310/
671
/3310/
201-203,
205,206,208
/1310,1350/
201-203,
205,206,208
/1310,1350/
201-203,
205,206,208
/1310,1350/
Лимиттік-заборлық карталар,
№ М-19, М-29
7-кесте Құрылыс материалдарын жіберуге арналған шоттар корреспонденциясы
№
Шоттар корреспонденциясы
п/п Операция мазмұны корреспонденциясы
дебет кредит
1 Орталық қоймадан объектідегі материалдарды 201 (1310) 208
материалдарды қоймаға жіберу объектідегі орталық
қойма қойма
2 Негізгі өндіріске құрылыс материалдарды жіберу 901 /8010
(1310,1350)
3 Құрылыс жартылай фабрикаттарды жасау цехіна құрылыс ма
құрылыс материалдарды жіберу
(1310,1350)
4 Қосымша өндіріс цехтарға құрылыс материалдарды жіберу 921
материалдарды жіберу
(1310,1350)
5 Үстеме шығындарға жатқызылатын құрылыс материалдарын 931
материалдарды істен шығару
(1310,1350)
6 Құрылыс материалдарды қайта бағалау 543 /5320 201
(1310,1350)
7 Төтенше жағдай болғанда кәсіпорын жойылғанда 861,862
(1310,1350)
құрылыс материалдарды істен шығару 7470
8 Түгендеу жүргізген кезде материалдардың жоқ болуы мен
болғанда және бұзылғанда істен шығару
(1310,1350)
9 Табиғи құнсыздануы бойынша материалдарды 126,821,
істен шығару 938 /2930,
7210,8040 (1310,1350)
10 Кінәлі тұлғаға жетіспеушіліктін жоғары деңгей 333,334
деңгейі мен бұзған материалдарды істен шығару 1250,1280 (1310,1350)
«Жұмысшылардың негізгі еңбекақысы» бабында құрылыс және басқа мердігерлік жұмыстарды
«Мак–строй» ЖШС жұмыскерлерінің негізгі еңбекақысы орындалған жұмыс бойынша мерзімді
Бұл бапқа құрылыс машиналары мен механизмдерін басқаратын жұмысшылардың, көмекші
Негізгі еңбекақы 902 (8010) «Өндіріс жұмысшыларының еңбекақысы» шотының дебетінде
Құрылыста қосымша еңбекақы үстеме шығындардың құрамында қарастырылады, сондықтан есепте
Құрылыс және монтаждық жұмыспен айналысатын жұмысшылардың негізгі еңбекақысы алғашқы
«Құрылыс машиналары мен механизмдерін эксплуатациялау бойынша шығындар» бабы бойынша
Құрылыс машиналары мен механизмдерінің эксплуатациясының әртүрлі нысандары бар. Құрылыс
Кейбір мердігерлік ұйымдарда құрылыс машиналарын эксплуатациялау үшін арнайы құрылымдық
Сондықтан да машинаны эксплуатациялау ұсталымдарының деңгейіне механизациялау бөлімшесінің ұжымы
Егер де мердігерлік ұйым машиналарды жалға алатын болса, онда
Егер механизацияны басқарушылар жұмысты аралық мердігер ретінде өздері орындаса,
Меншікті құрылыс машиналары эксплуатациясына кеткен шығындарды көп жағдайда
«Үстеме шығындар» бабында құрылыс монтаждық жұмыстарға байланысты үстеме шығындар
Механизацияны басқарудағы негізгі өндірістің үстеме шығындары ай сайын аралық
Құрылыстағы ақауға жататындар: техникалық шарттарды бұзумен орындалған жұмыстар немесе
Анықталған ақауға акт толтырады, оны құрылыс зертханаларындағы жұмысшылар, сапа
Ақау туралы акт немесе басқа да жеке құжат ақауды
Өндіріске қарағанда құрылыстағы ақаудан болған шығындар анықталған ақауды түзетуге
Ақаудан болған жоғалтулардың құнын осы ақау туралы акт негізінде
негізгі еңбекақы – орындалған жұмысты қайта өңдеуге немесе ақауды
ақауды жөндеуге қажетті материалдар – материалдардың санына байланысты олардың
қосымша еңбекақы, негізгі еңбекақыға бекітілген пайыз ретінде есептелінеді;
құрылыс машиналары мен механизмдерінің қосымша жұмысы, көлік және басқа
Берілген ақау туралы актілердің негізінде бухгалтерия болған жоғалтуларды есептейді,
938 (8048) шот, «Өндірістегі ақау аралық шоты дебетінде көрсетіледі,
681 (3350) – «Еңбекақы бойынша қызметкермен есеп айырысу» –
208 (1350) – «Құрылыс материалдары және басқалар» – ақауды
903 (8013) – ақауды жөндеу бойынша құрылыс машиналары мен
635 (3150) – «Әлеуметтік салық» – жұмысшылардың негізгі еңбекақысы
671 (3310, 4110)– «Төлеуге аналған шоттар» – ақауды жөндеу
938 (8048) шоты, «Өндірістегі ақау аралық шоты кредитінде көрсетіліп,
334 (1280) – «Өзге де дебиторлық борыштар» – жабдықтаушылар
208 (1350) – «Құрылыс материалдары және басқалары» – ақау
681 (3350) – «Қызмекткерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу» –
561 (5410)– «Есепті жылдың бөлінбеген пайдасы (жабылмаған зияны)» –
901 (8011) «Материалдар», 902 (8012) «Өндіріс жұмысшыларының еңбекақысы», 903
Аяқталмаған құрылыстық өндіріс.
Есепті мерзім аяғында тапсырысшыға берілмеген мердігерлік ұйым орындалған құрылыс
«Мак–строй» ЖШС аяқталмаған өндірісін нақты шығындар бойынша есепке
Аяқталмаған құрылыстық өндірістің көлемін анықтау үшін ай сайын қалған
Есептік айда басталған бірақ аяқталмаған жабдықты жөндеуге тгендеу жүргізілгенде
Аралық мердігерлер анықтамаға № 3 нысанын қосады, мұнда олар
Мысалы: Орындаған жұмыс пен шығындар сметалық құн бойынша анықтама
№ 3 нысан
Ай сайын субмердігер бас мердігерге беріледі
Басмердігер тапсырыс берушіге
Тапсырыс беруші
Мердігер
Құрылыс аты
Орындаған жұмыс пен шығындардың сиеталық құнға анықтама
(жалғасы)
Қантар-найрыз 200_ г. мың. тенге
Орындаған жұмыстың сметалық құн бойынша бағасы
Жыл басынан
есептік ай сонын ішінде
есептік айды Құрылыс жұмыстары Құралдарды Басқада жұмыстар
қоса, барлығы жұмыстары монтаждау жұмыстары мен шығыстар,құрылыс
жұмыстары бойынша жұмыстар құрамына
бойынша енбейтіндер
1 2
3 4 5
Құрылыс бойынша барлығы 15705 2454 3074
Сонын ішінде:
Іске қосу кешендері,
өндіріс
Объектілер:
960,3 194,8 307,4 29,4
Цех № 1
610,2 50,6 - 11,2
Цех № 2
м.п.
30 наурыз 200 __ г.
Мердігер
(ҚЫЗМЕТІ, ҚОЛЫ)
М.Ө.
30 наурыз 200_ г.
Тапсырыс беруші
(ҚЫЗМЕТІ; ҚОЛЫ)
Бас мердігердің бухгалтерлік есебі мен есептілігінде тек қана аралық
Орындалған жұмысты қабылдау актісі № КС-2 типтік нысанында жасалынады.
Өндіріске деген шығындар есебін және орындалған жұмыстың өзіндік құнын
Нақты кезеңде есеп және өзіндік құнды калькуляциялаудың объектісі ВАК
8-кесте Құрылыс объектісі ВАК РК БЭКП КР ғимаратының
Операция мазмұны: Шоттар корреспон-денциясы Сома, тенге
Дебет Кредит
Есеп беру мерзімі ішінде тапсырыс берушінің тапсырысы бойынша жұмысты
материалдық шығындар
еңбекақы төлеу
әлеуметтік салық
үстеме шығындар
шығындардың жалпы құны
901
8011
902
8012
903
8013
904
8014
900
8010
208
681
3350
635
3150
930
8040
901-904
8011-8014
784223
191635
36200
93500
1105558
Тапсырыс берушіге орындаған жұмыс үшін шот берілді:
кіріс сомасына
ҚҚС сомасы
301/
1210, 2110
701/
6010
633/
3130
1280920
226045
Орындаған жұмыстың өзіндік құны шығынға жазылды 801/
7010 900/
8010 1105558
Ағымдық шотта тапсырыс берушімен төленді 441/
1040 301/
1210, 2110 1506965
Есепті мерзімнің соңында шоттарды жабу 701/
6010
571/
5410
571/
5410 571/
5410
801/
7010
561/
5410 1310404
1105558
204846
Мұнда материалдар бабында жасалынатын өнімге негіз болатын шикізаттар мен
Бұл ғимаратты соғуға 1 105 558 мың теңге материалдық
1. құрылыс болттары, анкерлік
2. алюминий табағы
3. керамогранит панелдері
4. композициондық панельдер
5. алюминийлік элементтер кешені
6. іргелік и үстеме бөлшектер
7. басқалар
8. дюбель, шуруп
9. ілгіш
Құрылыстағы тапсырысты орындау кезінде кәсіпорын өзінің меншікті материалдарын қолданады,
«Мак–строй» ЖШС құрылыстық ұйымының бухгалтериясында осы қорлардың синтетикалық есебі
Бұл ұйымда берілген жұмысты орындауға материалдарды жіберуге лимитті –
Кәсіпорында мерзімдік еңбекақы нысаны қолданылады, нақты жұмыс істелген уақытқа
Есепті мерзім соңында кәсіпорын еңбекақы бойынша шығындарды жинақтау үшін
Еңбекке ақы төлеуден ұсталымдар, Қазақстан Республикасының заңдылығына сәйкес әлеуметтік
Есепті мерзімнің аяғында бухгалтерия еңбекақыдан ұсталынатын аударымдарды негізгі 900
Ұйымның үстеме шығындары ереже бойынша 904 (8014) шотта көрсетіледі,
«МАК–строй» ЖШС құрылыс машиналары мен механизмдеріне кеткен шығынды 930
Қарастырылып отырған мысал бойынша механизмдерге кеткен шығындардың сомасы 53
Электорэнергияға кеткен шығындар;
Жанар-жағар май материалдарына кеткен шығындар, қосымша материалдары;
Осы машиналар мен механизмдерде жұмыс істеген жұмысшыларға негізгі еңбекақысы;
Осы еңбекақыдан әлеуметтік салық;
Құрылыс техниканың амортизациясы;
Жал төлемі;
Техникалық қызмет пен жөндеу жұмыстары;
Басқада шығындар.
Үстеме шығындар үшін келесі бухгалтерлік өткізбе бейнеленеді: дебет 904
«Мак-строй»ЖШС-нің бұл объект бойынша барлық шығындар 9 кестеде көрсетілген.
9-кесте Объект бойынша тура шығындардың құрылымы мен құрамы.
Тура шығындар Сома, тенге Үлес салмағы, %
Материалдар 784223 70,9
Еңбекақы 191635 17,3
Әлеуметтік салық 36200 3,3
Транспорттық шығындар 54000 4,95
Автотранспорттың тозуы 9000 0,8
Жанар-жағар май шығындары 10500 0,95
Үстеме шығындар 20 000 1,8
барлығы 1105558 100
Құрылыс-монтаждау шығындарының есебі мен талдауын халықаралық қаржылық есеп стандарттарына
Құрылыс-монтаждау шығындарының есебі мен талдауын Қазақстан Республикасының Бухгалтерлiк есеп
ҚБЕ 12 «Күрделi құрылысқа арналған мердiгерлiк келiсiмдер» стандарт күрделi
ХҚЕ 11 «Құрылысқа арналған шарттар» стандарттыњ маќсаты ќұрылыс
ҚБЕС бойынша күрделi құрылысқа арналған мердiгерлiк келiсiм дегенiмiз -
ХҚЕС бойынша құрылыс салуѓа жасалѓан шарт - бұл активтіњ
ҚБЕС бойынша шарттар: құрылыс мердiгерлiгiнiң бекiтiлген бағамен келiсiмi, бұл
Келiсiм бағадағы құрылыс мердiгерлiгi бұл - жеткiзушiнiң тiкелей құрылыс
ХҚЕС-тында белгіленген баѓасы бар шарт - бұл ќұрылыс салуѓа
«Шыѓындарды ќосу» шарты - бұл ќұрылыс салуѓа жасалѓан шарт,
Құрылыс мердiгерлiгiнiң бiрдей бiрнеше нысанға бiр келiсiм жасауы кезiнде,
а) әр нысан бойынша құрылыс жұмыстарының келiсiмдi бағасы бойынша
ә) әр нысан бойынша келiсiмдерге қол жеткiзгенде;
б) әр нысан бойынша шығындар мен кiрiстердi айқындау мүмкiн
Құрылыс мердiгерлiгiнiң келiсiм топтары, бiр немесе бiрнеше тапсырушылармен, мынадай
а) бұл келiсiм топтары бiрыңғай пакет ретiнде бекiтiледi;
ә) құрылыс жұмыстары барлық келiсiмдер бойынша өзара тығыз байланысқандықтан
б) құрылыс жұмыстары барлық келiсiмдер бойынша бiр мезгiлде немесе
(IAS) 11 «Құрылысқа арналған шарттар» БЕХС құрылысқа арналған шарттарға
1) объектілер салумен тікелей байланысты қызметтер көрсетуге арналған шарттар,
2) объектілерді бұзуға немесе қалпына келтіруге және объектілерді бұзғаннан
Құрылысқа арналған шарттар көпірлер, ғимараттар, плотиналар, құбыр жолдарын, жолдар,
Мердiгерлiк келiсiмдерi бойынша шығындар мыналарды қамтуы керек:
- мердiгерлiктiң осы келiсiмге байланысты, тiкелей шығындары;
- құрылыс мердiгерлiгiнiң келiсiмi бойынша бөлiнуге болатын жалпы құрылыстық
- құрылыс мердiгерлiгiнiң келiсiм шарттары бойынша тапсырушыдан өндiрiлiп алынатын
Тапсырушы орнын толтыратын шығындарға кейбiр жалпы әкiмшiлiк шығындар, құрылыс
Бухгалтерлік есептің 11 (IAS) халықаралық стандарты жобалық-сметалық құжаттамаға келесі
Нақты келісім-шартпен тығыз байланысты шығындар;
Келісім-шарт қызметіне байланысты және нақты келісім-шартқа апарылуы мүмкін шығындар;
Келісім-шарт шарттарына сәйкес тапсырыс беруші жабатын өзге де шығындар.
Нақты келісім-шартқа тікелей жататын шығындарға кіретіндер:
құрылыс алаңындағы қадағалауды қоса алғанда, құрылыс алаңындағы жұмысшылардың жалақысын;
2) құрылыс кезінде пайдаланылған материалдардың құнын;
3) шарттың оырндалуы үшін пайдаланылған ғимараттар мен жабдықтар
өтелімін;
4) ғимараттар мен жабдықтарды жалға алуға шығындарды;
5) құрылыс алаңына және құрылыс алаңынан ғимараттарды, жабдықтарды
және материалдарды көшіруге арналған шығындарды;
6) шартпен тікелей байланысты конструкторлық және техникалық қолдауға
шығындарды;
7) қателерді түзеуге және кепілдік берілген жұмыстарды орындауға арналған
болжамдалған шығындарды, оның ішінде кепілдік берілген жөндеуге
арналған шығындарды;
8) үшінші тараптың наразылығын қамтиды.
Осы шығындар құрылысқа арналған шарт бойынша жалпы кіріске енгізілмеген
Құрылысқа арналған шарт бойынша қызметтер бойынша шығындарға тұтасымен, мынадай
1) сақтандыру;
2) құрылыстың жөнелтпе құжаты шығыстары (мысалы, құрылыспен байланысты персоналға
3) қарыздар бойынша шығыстар (егер мердігер (IAS) 23 «Қарыздар
4) тікелей нақты шартпен байланыспаған конструкторлық және техникалық қолдауға
Ұқсас шығындар бірдей сипаттамасы бар барлық шығындарға дәйекті қолданылатын
Шарт ережесі бойынша тікелей тапсырыс берушіге жататын шығындар зерттеуге
(IAS) 11 «Құрылысқа арналған шарттар» БЕХС-на сәйкес бұл шарттар
1) тапсырыс беруші олардың өтелуін көздемеген жалпы әкімшілік шығыстар;
2) сатуға арналған коммерциялық шығыстар немесе шығындар;
3) тапсырыс беруші олардың өтелуін көздемеген зерттеуге және әзірлеуге
4) нақты шарт бойынша пайдаланылмайтын тұрып қалған машиналар мен
Шарт бойынша шығындар оның кепілдік берілген жұмыс істеуі басталған
Егер де шартқа қол қойылмаса немесе оны дайындау бойынша
Шарт бойынша кірістер мен шығыстарды мойындау, егер есеп беру
Осылайша табыстар мен шығындар, олар орын алған жағдайда, сол
Құрылыс мердiгерлiгi келiсiмнiң нәтижесi үлкен деңгейдегi нақтылықпен, тұрақты бағамен
- келiсiм бойынша табыстың жалпы сомасы нақты айқындалса;
- мердiгердiң экономикалық пайда алу мүмкiндiгi болса;
- келiсiм бойынша жұмыстарды аяқтаудың шығыны және құрылыс жұмыстарының
- келiсiм бойынша нақтылы орын алған шығындар сметалық нормалармен
Ашық бағадағы құрылыс мердiгерлiгi келiсiмнiң нәтижесi үлкен дәлдiкпен бағалануы
- мердiгердiң экономикалық пайда алу мүмкiндiгi болса;
- келiсiмге байланысты шығындар үлкен дәлдiкпен айқындалса.
Құрылыс мердiгерлiгiнiң келiсiмi бойынша табысқа енгiзiлген және алуға үмiтсiз,
Құрылыс мердiгерлiгiнiң келiсiмi бойынша орындалған жұмыстардың процентi екi түрлi
- шығын пропорциясына орындалған құрылыс жұмыстарына айқындалған күнге кеткен,
- құрылыс мердiгерлiгi келiсiм бойынша жұмыстың негiзгi бөлiгiнiң аяқталуы.
Тапсырушыдан алған аралық төлемдер мен аванстар орындалған жұмыс деңгейiн
Құрылыс мердiгерлiгiнiң келiсiмi бойынша нәтижелердi нақты айқындау мүмкiн болмаған
- табыс, анық өтелiнетiн құрылысқа кеткен шығын мөлшерiмен ғана
- құрылыс бойынша шығындар, олар жүргiзiлген аралықта есеп беру
ХҚЕС бойынша кірістер мен шығындарды тану, егер құрылысқа арналған
Егер құрылысқа арналған шарт нәтижесі сенімді бағалана алмаса, онда
Құрылысқа арналған шарттың күтілетін нәтижесі залал болып табылса, онда
Мысалы, тұтастай шарт бойынша экономикалық пайда алу мүмкіндігін белгісіз
Тіркелген бағасы бар шартта құрылысқа арналған шарт бойынша нәтиже
1) құрылысқа арналған шарт бойынша жалпы кіріс сенімді өлшене
2) ұйымға шартты орындаумен байланысты экономикалық пайда түсіру ықтималдығы
3) шарт бойынша шығындар және баланс күніне жұмысты аяқтау
«Шығындар қосу» шартында құрылысқа арналған шарт бойынша нәтиже мынадай
1) ұйымға шартты орындаумен байланысты экономикалық пайда түсіру ықтималдығы
2) шарт бойынша шығындар, олар өтелуге жата ма жоқ
(IAS) 11 «Құрылысқа арналған шарттар» БЕХС баланс күніне шарт
«Орындау проценті» әдісі құрылысқа арналған шарт бойынша кірістер мен
«Орындау проценті» әдісі құрылысқа арналған шарт бойынша кірістер мен
«Орындау проценті» әдісін қолдану аяқтау деңгейін анықтау қажеттілігімен түсіндіріледі.
Алайда, құрылысқа арналған шарт бойынша кез келген күтілетін сомалық
Мердігер құрылысқа арналған шарт бойынша болашақ қызметпен байланысты шығын
тарау. «Мак-Строй» ЖШС-нің үлгісінде құрылыс-монтаждау шығындарын өзіндік құнын талдау.
Құрылыс-монтаждау жұмыстарының өзіндік құнның құрамын талдау.
Өзіндік құнды талдау кезінде, есепті кезең ішінде орындалатын құрылыс-монтаждық
Құрылыс-монтаждық жұмысының өзіндік құнының құрылымы орындалған жұмысының жалпы өз
Нақты өзіндік құнның құрылымын талдау, ең алдымен жоспарлы құрылыммен
Элементтік топталуының болмауыны сәйкес шығындардың орындалған жұмыс көлемінің жалпы
Құрылыс-монтаждау жұмыстардың шығын баптары бойынша құрылымын талдау, олардың өндіріске
Үс= Шб *100/Жш
Мұндағы: Үс – шығын баптарының үлес салмағы, %
Шб - әр бап бойынша шығындар;
Жш - шығындардың жалпы сомасы.
Талдау кезінде «Мак-строй» ЖШС-нің жұмысын бағалау үшін орындалған құрылыс-монтаждық
Зр = Нөз.қ / Сқ
Мұндағы: Нөз.қ - әр бап бойынша нақты(жоспарлы)
Сқ - орындаған жұмыстың сметалық құны.
10-кесте Шығындар сметалық, жаспарлы және нақты өзіндік құнның
(мың тенге)
Шығындар баптары Сметалық құнның үлес салмақ,% Жоспарлы өзіндік құнның
Материалдар 4160,6*100/6064=68,6 3825,6*100/5740=66,7 3824*10/5908=64,7
Негізгі еңбекақы 998*100/6064=16,5 998*100/5740=17,4 1080*100//5908=18,3
Құрылыс машиналар мен механизмдерді эксплуатациялау шығындары 126.4*100/6064=2,1 130*1000/5740=2,2 130*1000/5908=2,4
Үстеме шығындары 861.8*100/6064=14,2 786,4*100/5740=13.7 864*100/5908=14,6
Барлығы 99,3 100 100
Келтірілген мәліметтер нақты өзіндік құнды сметалық құнымен салыстырғанда
Нәтижесінде жұмыскерлердің еңбекақысы 16,5%-ден 18,3% немесе материалдарға, құрылыс заттары
Бұл жағдай «Мак-строй» ЖШС-нің өндірістік-шаруашылық қызметінің жетіспеушіліктерің болуын куәландырады.
Өзіндік құнды баптар бойынша талдау қорытынды бойынша нақты және
Орындаған жұмыстын өзіндік құнның баптары бойынша жоспардың орындалуын толық
Құрылыс-монтаждау жұмыстарының шығындар баптары бойынша өзіндік құнды төмендету бойынша
11-кесте Құрылыс-монтаждау жұмыстарының шығын баптары бойынша өзіндік құнды төмендету
(мың тенге)
Шығындар баптары
Жоспарлы өзіндік құн Нақты өзіндік құн Жоспарлы өзіндік құннан
сома % баптардың қатысуы, %
Материалдар 3825,6 3824 -1,6 -0,05 -0,03
Еңбекақы 998 1080 +82 +8,2 +1,43
Құрылыс машиналар мен механизмдер шығындары 130 140 +10 +16,1
Үстеме шығындар 786,4 864 +77,6 +9,9 +1,35
Барлығы 5740 5908 +168 +2,92 +2,92
Кесте мәліметтері бойынша жалпы жоспарлы өзіндік құн
Бұл бап бойынша үнемділік 1,6 мың теңгені құрайды,
Құрылыс-монтаждау жұмыстарын орындудағы өзіндік құндағы баптар бойынша талдау
Құрылыс-монтаждау жұмыстарының өндірісіне келетін материалдық шығындар орындаған жұмыстарының өзіндік
Орындалған құрылыс-монтаждау жұмыстарының өзіндік құнындағы материалдық шығынның жалпы деңгейін
10-кесте Орындалған құрылыс-монтаждау жұмыстарының өзіндік құнындағы материалдық шығынның жалпы
Сома, мың тенге Үлес салмағы, %
Жоспарлы өзіндік құн бойынша 3825,6 63,1
Нақты өзіндік құн бойынша 3824,0 63,1
Жоспарлы құны мен орындаған жұмыстың нақты көлемінің жоспарлы жоспарлы
Орындағалған құрылыс-мотаждау жұмыстарыдың көлемін өзгерту. Құрылыс-монтаждау жұмыстардың көлемін 7,2%
Жоспарның орындаған көлемінің өзгеруі. Бұл фактордың көбеюі»сальдолық» әдіспен анықталады,
Жұмыс түрлері бойынша материалдық шығындар деңгейінің өзгеруі. Бұл фактор
Кесте 11. Факторлардың әсер етуі
Фактордың аты Ауытқу сомасы (+,-) Бұл бап бойынша жоспарға
Құрылыс-монтаждау жұмыстарын орындау көлемінің өзгеруі -299,6 -7,2
Орындаған жұмыстың құрылымының өзгеруі -35,4 -0,85
Материалдық шығындардың деңгейінің өзгеруі -1,6 0,04
барлығы -336,3 -8,09
Жалпы «Мак-строй» компаниясы бойынша жетілген өтемділі 1,6 мың тенгені
Материалдық нақты шығынның жоспардан тыс бас тартудың жалпы сомасын
Материалдық шығындары нормаларынның өзгеруі – норма факторлары олардың бағаларының
Материалдық шығынның жоспарлы нормалары құрылыс қаржы жоспарымен СНиП нормасының
Нормалар факторларының орындаған жұмыстың өзіндік құнына әсер ету дәрежесін
Кесте 12. Материалдық шығынның қабыл алынбау норма және баға
Материалдар Өлшеу бірлігі Жұмыс бірлігіне шығын нормасы Жұмыс бірлігіне
мөлшері баға мөлшері баға
кірпіш Мың дана 0,4 22,0 0,42 22,5
цемент тонна 0,035 24,0 0,030 23,8
Ең алдымен норма 1 м3-қа кететін материалдар шығындарын анықтаймыз:
Кесте13. Норма 1 м3-қа кететін материалдар шығындар
Материалдар норма нақты ауытқу
кірпіш 22*0,4=8,8 22,5*0,42=9,45 +65
(жалғасы)
цемент 24*0,035=0,84 23,8*0,030=0,714 -12,6
Барлығы 9 тенге 64 тиын 10 тенге 164 тиын
1 м3-қа (кірпіш салуға) кететін материалдар шығындары 52,4 тиынды
Кесте 14. 1 м3-қа (кірпіш салуға) кететін материалдар шығындары
материалдар Нормалар факторлары Баға факторлары Барлығы
кірпіш +0,02*22=+44 +50*0,42=+21 +65 тиын
цемент -0,005*24=-12 -20*0,03=-0,6 -12,6 тиын
Барлығы +32 тиын +20,4 тиын +52,4 тиын
Барлық көлеміне +32*2000=+640 +20,4*2000=+408 +1048 тиын
Материалдарға шығындарды төментету резервтеріне орныдаған жұмыс көлеміне матералдар шығынның
Материалдардың өзіндік құнын талдау материалдарды дайындаумен байланысты шығындар баптарымен
Құрылыс бақармаларында олар жоспарды құру негізінде кіреді. Сонымен қатар
Материалдық шығындарды талдау кезінде, материалдарды құрылыс-монтаждық жұмыстардың өзіндік құнына
Материалдарға, құралдарға шығындарды талдау процесінде, келесі жолдардың есебімен жақсарту,
Тікелей еңбек шығындарын талдау. Тікелей еңбек шығындарының мөлшері жұмыскердің
Талданатын «Мак-строй» ЖШС-нда орындалған жұмыс көлеміне негізгі еңбекақы шығындарын
Кесте15. Мак-строй» ЖШС-нда орындалған жұмыс көлеміне негізгі еңбекақы шығындарын
(мың тенге)
Сома
Жоспарлы өзіндік құн 998
Нақты өзіндік құн 1080
Кестеде көрсетілгендей, жұмыскердің негізгі еңбекақыының фактілік жұмсалымдары жоспарымен қарастырылғанна
Бұл жағдайда теріс әсер еткен факторлар орындалған құрылыс-монтаждау жұмыстардың
Бірінші, бірге алынған екі фактордың мөлшерін анықтайық (құрылыс –монтаждау
Бұл жалпы көрсеткішті екі құрамдас бөлікке бөлеміз:
Құрылыс-монтаждау жұмыстарының көлемін өзгерту. Жұмыс көлемі бойынша жоспар 7,2
Орындалған құрылыс монтаждау жұмыстарын өзгерту. Бұл фактордың мөлшерін «сальдолық»
Әр жұмыс түрі бөлек жұмыскердің негізгі еңбекақы шығындарының деңгейін
Кесте16. Талдау нәтижелері.
Факторлар аты Ауытқу (- үнемдік,+ қайта шығысталу)
Сома, мың тенге Жоспар бойынша, %
Құрылыс-монтаждау жұмыстарын орындауда көлемінің өзгеруі -71,8 -71,8/998*100=-7,19
Құрылыс-монтаждау жұмыстарын орындауда құрылымның өзгеруі +71,8 71,8/998*100=+7,19
Жұмыскерлердің негізгі еңбекақысының жеке жұмыс түрін шығындарының деңгейінің өзгеруі
Барлығы +82 +82/998*100=+8,2
Жұмыскердің негізгі еңбекақысын жұмыстың әр түрі бойынша деңгейін өзгерту
Келесі талдауда жұмыскердің негізгі еңбекақы шығындарының мөлшеріне әсер ететін
Сонымен қатар негізгі еңбекақы есебі мен әр түрлі
Кесте 17. Еңбек өндірісі деңгейінің және орташа еңбек ақынгың
Жұмыстар аты Өлшеу мөлшері Жұмыс бірлігіне еңбекақы шығындары, адам-сағат
жоспар нақты жоспар Нақты
Болктардан фундамент М3 0,8 0,72 3,4 3,46
Сылақ жұмыстары М3 0,12 0,11 0,7 0,74
Мысалдан орындалатын жұмыс бірлігіне еңбек шығындары бойынша да, еңбекақы
Бұл теріс жағдайларды және олардың жұмыстың өзіндік құнына әсерін
Кесте 18. Теріс жағдайларды және олардың жұмыстың өзіндік құнына
Жұмыс аты Жоспардан ауытқу
Еңбекақы шығындары, адам-сағат Еңбекақы,тенге
Болктардан фундамент 0,72-0,8 =-0,08 3,46-3,4=+0,06
Сылау жұмыстары 0,11-0,12=-0,01 0,74-0,70=+0,04
Кесте мәліметтері бойынша болктік фундамент бойынша еңбек өнімділігінің деңгейі
Мысалда еңбек өнімділігінің өсу деңгейі еңбекақының деңгейімен салыстырған еңбекақы
Блоктік фундамент (101,8-110/110)*100 =-7,45%
Сылау жұмыстары (105,7-108,3/ 1108,3)*100=2,4%
Еңбек өнімділігін жоғарлату талданатын жұмыс түрлері бойынша жұмыскерлердің негізгі
Еңбекақы шығындарына және құрылыс-монтаждау жұмыстардың өзіндік құнына орындау жұмыстардың
Машиналар мен механизмдерді эксплуатациялау шығындарды талдау.
Машиналар мен механизмдерді эксплуатациялау барлық шығындар екіге бөлінеді: бір
Бір уақытылы шығындар жұмыс өндірісімен байланысты емес және өндірістік
Ағымдық шығындар өндірістік бағдарламаның орындалуымен тікелей байланысты және олардың
Жалпы құрылыс кәсіпорын бойынша машиналар мен механизмдерді тасымалдау бойынша
Кесте 19. Машиналар мен механизмдерді эксплуатациялаудағы жоспарлы және нақты
Көрсеткіштер Сома
(жалғасы)
Шығындар:
Жоспарлы өзіндік құн
130
Нақты өзіндік құн 140
Келтітілген мәліметтер бойынша нақты шығындардың жоспарлы шығдарды қарастырғандағы 1
Бұл ауытқулар орындалған жұмыстардың көлемі мен құрылымының өзгеруі сонымен
Алғашқы екі фактордың әсерін анықтаймыз (көлемі мен құрылымы):140-130=+10
Бұл көрсеткішті талдаймыз:
Орындалған жұмыстар көлемінің өзгеруі. Жұмыс көлемі бойынша жоспар 7,2
Орындалған жұмыстар құрылымның өзгеруі. Бұл фактордың мөлшерін алғашқы табылған
Жұмыс түрлері бойынша машиналар мен механизмдерді эксплуатациялау шығындың деңгейінің
Талдау нәтижелерін кестеде бейнелейміз: (кесте 20)
Кесте 20. Талдау нәтижелері
Факторлар аты Ауытқу (- үнемдік,+ қайта шығысталу)
Сома, мың тенге Жоспар бойынша, %
Құрылыс-монтаждау жұмыстарын орындауда көлемінің өзгеруі -3,8 -3,8/140*100=-7,19
(жалғасы)
Құрылыс-монтаждау жұмыстарын орындауда құрылымның өзгеруі +12 12/998*100=+7,19
Жұмыскерлердің жеке жұмыс түрін шығындарының деңгейінің өзгеруі +10
Барлығы +18,2 +18,2/998*100=+8,2
«Мак-строй» меншіктегіндегі, жалгерлік машиналар мен механизмдерді қолданылады. Машиналар мен
құрылыс-монтаждау жұмыстар көлемі, мың тенге
жоспар бойынша – 6532
нақты бойынша - 6064
машиналар мен механизмдерді эксплуатациялау шығындар, мың тенге:
жоспар бойынша – 53,8
нақты бойынша – 72
1 тенге шығынға кететін құрылыс-монтаждау жұмыстар көлемі,тенге-тиын:
жоспар бойынша—6532/53,88= 121-40
нақты бойынша 6064/72=84-22
машиналар механизмдерді эксплуатациялау шығындар тиімділігі,%
84,22*100/121,4 = 69,4
Машиналар мен механизмдерді қолдану бойынша шығынның тиімділігі 69,45% құрайды.
Машиналар мен механизмдер «Мак-строй» ЖШС-нда балансында болған жағдайда, талдау
Жоғарыда айтылғандай бір уақытты шығындар шартты-тұрақты болып келеді. Сондықтан
Үстеме шығындарын талдау. Құрылыс-монтаждау жұмыстарының өзіндік құнын төмендету резервтерінің
Талдау кезінде үстеме шығындары, шартты-тұрақты және шартты-ауыспалы деп бөлінеді.
Шартты-тұрақты шығындарға, орындау құрылыс-монтаждау жұмыстар көлеміне байланысты емес немесе
Шартты-ауыспалы шығындарға құрылыс-монтаждау жұмыстарының өндірістік бағдарламасын орындауына байланысты немес
Үстеме шығындарының талдау үшін келесі мәліметтер қолданылады (кесте21).
Кесте 21. Үстеме шығындарының талдау үшін келесі мәліметтер
(мың тенге)
Сома
Үстеме шығындар:
Жоспарлы өзіндік құн
Нақты өзіндік құн бойынша
861,8
864
Үстеме шығындардың шартты-тұрақты бөлігі:
Жоспарлы өзіндік құн
Нақты өзіндік құн бойынша
517,2
518,4
Үстеме шығындарының шартты-ауыспалы бөлігі:
Жоспарлы өзіндік құн
Нақты өзіндік құн бойынша
344,6
345,6
Ең алдымен жоспарлы сметасымен қарастырылған нақты шығындар мен олардың
Талданатын «Мак-строй» ЖШС-нда абсолютті ауытқу +2,2 тенге (864-861,8) құрайды,
Үстеме шығындары бойынша өзіндік құнының көбейгенін куәландырады және құрылыс
Үстеме шығындары бойынша қайта шығын бөлек баптар бойынша шығынның
Үстеме шығындарының түзетілген шартты-ауыспалы бөлігі 319,8 мың тенгені (344,6*92,8/100),
Кесте 22. Үстеме шығындары бойынша қайта шығын шартты-ауыспалы факторлардың
Факторлар Сома, (- үнемділік,
+ қайта шығындалу)
Сметаның бөлек баптары бойынша үстеме шығындарының қайта шығындалуы +27
Өндірістік жұмысты аяғына дейін орындалмау (шартты-тұрақты шығындардың қайта шығысталуы)
Барлығы +64,2
Осыдан кейін құрылыс-монтаждау жұмыстарының өзіндік құнындағы үстеме шығының деңгейі
Үстеме шығындары деңгейінің орныдалған жұмыс көлемінің 1 тенгеге көбеюі
Нақты үстеме шығынның ауытқуына әсер етеін факторлар, орындаған жұмысының
Бұл факторлар мөлшерін анықтаймыз. Жалпы ауытқу +2,2 мың тенгені
Алдымен алғашқы екі факторларджың әсерін анықтаймыз (орындау жұмыстарының көлемі
Бұл соманы факторларға бөлеміз:
орындаған жұмыс көлемінің өзгеруі. Жұмыс көлемі бойыгша жоспар 7,2%
Орындаған дұмыс құрылымының өзгеруі. ж\ұмыс бойынша нақты орындау құрылымы
Үстеме шығындары деңгейінің өзгеруі. Үстеме шығынның бөлек баптары мен
Үстеме шығындарын талдау нәтижесін келесі кестеде бейнелейміз (кесте23):
Кесте 23. Үстеме шығындарын талдау нәтижелері
Факторлар аты Ауытқу сомасы Бұл бап бойынша жоспарға қатысты,
Жұмыс көлемі өзгеруі -62,0 -7,19
Жұмыс құрылымының өзгеруі -13,4 -1,55
Шығындар баптары бойынша шығындар деңгейінің өзгеруі +77,6 +9,0
Барлығы +2,2 +0,26
Үстеме шығындары деңгейінің 9%-ға көбеюі, құрылыс компанияның өндірістік-шаруашылық қызметіндегі
Кесте 24. Құрылыс-монтаждау шығындарының өзіндік құнын талдау нәтижелері
Шығындар баптары Ауытқудың жалпы сомасы Жоспарлы мен нақты өзіндік
Көлемі мен құрылымның өзгеруі Соның ішінде Жұмыстың түріне байланысты
Жұмыс көлем і Жұмыс құрылымы
материалдар -336,6 -335 -29,6 -35,4 -1,6
Негізі еңбекақы +82 - -71,8 +71,8 +82
Машиналар мен механизмдерді эксплуатациялау шығындары +14 +3,6 -9 12,6
Үстеме шығындар +2,2 -75,4 -62,0 -13,4 +77,6
барлығы -238,8 406,8 -442,4 +35,6 +168
Келтірілген есептен «Мак-строй» ЖШС-ның жұмыстың жоспарлы құрылымында қате жіберілді.
Қорытынды:
«Құрылыс ұйымдарындағы құрылыс пен монтаждау жұмыстарын орындау шығындарының есебі
Қазақстан Республикасында құрылыс саласы жеке меншікті нысанында құрылған және
Құрылыс қарекеті - өндірістік және өндірістік емес негізгі қорларды
Құрылыстың басты негізгі қатысушыларына манылар жатады: тапсырыс беруші, жобалау
ҚР Азаматтық кодексінің 616 бабына сәйкес мердігерлік келісім-шарт дегеніміз
Құрылыс және онымен байланысты жұмыстарды жобалық құжаттамаға сәйкес мердігер
Сонымен қатар, келісім-шартта көрсетілмеген тапсырмаларды мердігер смета мен жобалық
Сметалық пайда – жұмыстың өзіндік құнына кірмейтін, мердігердің шығындарын
Базалық мөлшер ретінде сметалық пайда нормасының 8% негізгі шығындар
Бұл дипломдық жұмыста «Мак-строй» ЖШС-нің құрылыс саласында орындау жұмыстары
«Мак-строй» ЖШС-нің есебін ұйымдастырғанда, материалдар мен шикізатты пайдалану есебінде
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын қарстырғанды, кәсіпорын мүлкісі: негізгі құралдар өсті,
Құрылыс-монтаждау жұмыстарын орындау шығындардың бастапқы және жинақтау есебі қарастырылған:
Құрылыс-монтаждау жұмыстарын орындауда шығындардың синтетикалық пен аналитикалық есебі қарастырылды
Дипломдық жұмыстың екінші бөлімінде халықаралық қаржылық есеп стандарттарына сай
Дипломдық жұмыстың нәтижесі бойынша, талданып жатқан кәсіпорында жоғарыда келтірілген
Кәсіпорынның нормативтік шаруашылықты ретке келтіру;
Материалдар есебіне құжаттар ауқымын кеңейту және дәлелдемелеу;
Еңбек ұжымының шикізат шығындарын азайтуға материалдық және тибиғи мүдделілігі;
Үстеме шығындардың сметалыұ дәлдәгә мен қалыптасуы;
Қоймалық шаруашылықты реттеу;
Материалдарды шығысталу нормасын тәртіпке келтіру, техникалы уақытылы ауыстыруымен байланысты
Жоспарлы-экономикалық бөлімнің жұмыскердің нормативін есептеу.
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1. ББ-строительство №4, 2004 жыл
2. ББ-Строительство №5, 2004 жыл
3. ББ-Строительство №6, 2004 жыл
4. ҚР Азаматтық кодексінің Ерекше бөлімі (616-639, 651-666 баптар).
5. 2001 жылдың 16 шілдесінде шыққан №2241-11 «ҚР Құрылыс,
6. ҚР үкіметі бекітіліп қабылдаған, 2005 жылдың 27 маусымында
7. Бухгалтерлік есептің № 12 «Күрделі құрылыстағы мердігерлік келісімдер»
8. Бухгалтерлік есептің № 12 «Күрделі құрылыстағы мердігерлік келісімдер»
9. № 5-3 1996 жылдың 28 мамырындағы ҚР аумағындағы
10. Бухгалтерлік есептің (IAS) 11 «Құрылыстағы келісім-шарт» халықаралық стандартын
11.№1 « Құрылыстағы үстеме шығындардың мөлшері туралы» 1991 жылдың
www.minfin.kz
Скала В.И., Скала Н.В., Скала Б.В., «Основы учета в
ББ-Строительство, № 3,2005 жыл
ББ-Строительство, № 5,2004 жыл
ҚР «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы» Заң
Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия: 4-е изд., перераб.
ББ-Строительство, № 4, 2005 жыл
ББ-строительство, № 6, 2004 жыл
ББ-Строительство, №5, 2005 жыл
Балахин М.И. «Анализ производственно-хозяйственной деятельности строительной организации», М.,-1971 г.
Кривенцов А.М. «Анализ хозяйственной деятельности в строительстве», М., Стройиздат
Девкач Д.И. «анализ хозяйственной деятельности подрядных строительных организации», М.,-1972г.
Девкач Д.М. «Анализ производственно-хозяйственной деятельности подрядных строительных организаций», М.,Финансы-1990г.
6
Шығындар және оларды жіктеу. Шығыстың шығыннан айырмашылығы
Шығындар есебінің және өнімдердің өзіндік құнын калькуляциялаудың нормативтік əдісі
Тікелей шығындар есебі
Шығындардың классификациясы жалпы ережелері
Өндіріс шығындарын жіктеу
ЖШС «ОПТСНАБ» - тың ұйымдастыру - экономикалық мінездемесі
Өндіріс шығындарын есепке алудың әдістері мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау
Өндірістік шығындарды есепке алу және өнімнің өзіндік құнын колькуляциялаудың нормативтік әдісі
ӨНІМНІҢ ӨЗІНДІК ҚҰНЫ. Өнімнің өзіндік құның талдау міндеттері мен маңызы
Басқару есебінде қолданылатын шығындарды жіктеу