Экономикалық саясаттың қалыптасуы және субъектілері
Жоспар
Кіріспе 1
І. Экономикалық саясат принциптері, мақсаттары, қайшылықтары 2
1.1 Экономикалық саясаттың қалыптасуы және субъектілері 2
1.2 Экономикалық реттеудің әлеуметтік-экономикалық мақсаттары 7
1.3 Экономикалық саясат мақсаттарының қайшылықтары және оларды шешу
ІІ. Шаруашылық механизмінің құрылымы 14
2.1 Экономикалық реттеу әдістері мен құралдары 14
2.2 Қаржы-қаражат жүйесі және оның шаруашылық механизмі 17
ІІІ. Мемлекеттік саясатты қалыптастыру және саяси-экономикалық шешім қабылдау
3.1 Мемлекеттік мекемелер жұмысын жаңаша ынталандыру және реформалау
3.2 Мемлекет монополист болмау қажет және адамдарға жақын
Қорытынды 24
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 25
Кіріспе
Рынокқа өту процесінде жоғары серпін беру үшін қандай
Экономикалық көзқарас тұрғысынан рынокқа өту ең алдымен меншік
«Меншік» түсінігіне объективті ақиқат тұрғысынан қарау адамдардың іс-әрекетін
І. Экономикалық саясат принциптері, мақсаттары, қайшылықтары
1.1 Экономикалық саясаттың қалыптасуы және субъектілері
Нарықтық экономика, оны біртұтас жүйе ретінде алғанда, тұрақты
Мысал ретінде ХVIII ғ. соңы – ХIХ
Өндірістің техникалық дамып өсуі – кездейсоқ болған уақиға
ХVII-ХIХ ғғ. Экономикалық өзгерістер көптеген басқа әлеуметтік-экономикалық процестердің
Осы айтылған экономикалық ақиқаттылықтардың өзара қабысу (нарық-өндірістік революция,
Өзгеріп кеткен жағдайда мемлекет инфрақұрылымдық сипатты шаралар жүйесін
Сырттан реттеп-түзету шаралар жүйесіне үздіксіз дамитын нарықтық экономиканың
Экономикалық саясат элементтерінің алғашқы жасалған кезеңін ХІХ ғ.
Алғашқы экономикалық саясаттың ерекше сипаттық белгісі – оның
Кең ауқымды да кешенді экономикалық саясат жасап, оны
Бірақ сонда да нарықтық экономиканың өзін-өзі реттеу мүмкіншілігіне
Арнайы әдебиеттерде экономикалық саясаттың көптеген анықтамалары кездеседі. Солардың
Мемлекеттік реттеудің іс-шаралары жүйесінде оның әр түрлі, мысалы,
Экономикалық саясатта жалпы-экономикалық прогрестерге ықпал жасаушы және нақты
Институционалдық және сапалық анықтау принциптеріне сәйкес аграрлық, өндірістік,
1. Экономикалық саясат әрқашан да екі фактордың: шаруашылық
2. Дамыған елдерде қалыптасқан тәжірибе көрсеткендей, экономикалық саясаттың
3. Экономикалық саясат елдің саяси бағытын қолдан нығайтатын
Экономикалық саясат субъектілері
Бұрынғы Кеңес әдебиеттерінде экономикалық саясаттың субъектісі ретінде тек
Мемлекет экономикалық саясат субъектісі ретінде.
Мемлекеттің билігі елдегі әр түрлі өндірушілер мен тұрғындар
Қызметтерді бөлісу принципі мемлекеттің ұйымдық-саяси типіне байланысты. Соңғысы
Батыстың құқықтық жүйесі жағдайында мемлекетке жақын тағы да
Осындай институционалдық ұйымдар мемлекет пен жеке сектор арасындағы
Экономикалық саясаттың мемлекеттік емес субъектілері.
Оларға белгілі бір әлеуметтік топтардың мүдделерін білдіретін
Экономикалық саясатта кәсіпкерлер одақтарының рөлі, өзінің маңыздылығы бойынша,
Мемлекет пен жеке экономиркалық одақтардың мүдделерін келістіру нұсқаларының
Экономикалық саясатты жүргізу процесіне тікелей қатысатын мемлекеттік институттар
Сонымен, «экономикалық саясат» ұғымы «мемлекеттік реттеу» ұғымынан кеңдеу.
1.2 Экономикалық реттеудің әлеуметтік-экономикалық мақсаттары
Экономикалық саясат дегеніміз – белгіленген бір мақсаттарды анықтау
Алдымен, ең жалпылама деңгейде экономикалық дамудың түпкі мақсаты
Экономика теориясында «жақсы тұрмыс» ұғымы АҚШ–та және
«Жақсы тұрмыс» ұғымы туралы сөз болғанда, бір мәселе:
Осы түпкі мақсаттан кейін екінші анықтау деңгейіндегі міндеттер
Осы күнгі әлеуметтік құрылымның негізгі мақсаттарына қоғамның еркін
Сыртқы сфераға қатысты қауіпсіздікті қамтасыз ету;
Құқықтық тәртіп орнату
Мемлекет тарапынан нарық инфрақұрылымын бастау.
Кейіннен экономистер бұл анықтамалық тізімді ары қарай дамытып
Осы күні «қоғамның еркін дамуы» негізгі мақсат
Экономикалық еркіндік туралы түсінік әр елде ондағы қалыптасқан
Құқықтық тәртіп орнату проблемасы бойынша да дамыған елдердің
Мемлекеттің кез келген экономикалық шешімі және оның
Құқықтық тәртіп орнату экономикалық саясаттың негізгі мақсатының бірі
Экономикалық саясаттың негізгі мақсаттарын қарастырғаннан кейін, енді оның
Экономикалық болмыста соңғысы ЖҰӨ - нің
Дамыған елдерде экономикалық саясаттың стратегиясын жасау және оны
1. Экономикалық өсу;
2. Толық еңбекпен қамту;
3. Баға мен ұлттық валюта;
4. Сыртқы экономикалық тепе теңдік.
Экономикалық өсу мақсатына байланысты тағы бір маңызы зор
Өндіріс ауқымын елдегі бар өндірістік потенциалды толық пайдалану
Егер инфляция деңгейі жылына 1-2%-тен аспаса, баға деңгейі
Экономикалық саясаттың маңызды міндеті – халықаралық экономикалық талас-тартыста
Соңғы кездері табиғатты қорғау мәселесі өте жиі қайталанып,
Сонымен, экономикалық саясат – бұл ең алдымен өзара
1.3 Экономикалық саясат мақсаттарының қайшылықтары және оларды шешу
Экономикалық саясат концепциясын қабылдаған кезде, мемлекет оның негізінде,
Бірақ іс жүзінде мұндай абсолютті үйлесімді мақсаттар жүйесі
Біріншіден, нақты мақсаттың өзін анықтау – тым қиын
Екіншіден, экономикалық саясатты іске асыру кезінде, оның мақсаттары
Демек, мәселе - өзара байланыстағы, бірақ сонымен бірге
тұрақты және мөлшері сәйкестендірілген экономикалық өсу;
толық жұмыспен қамтылу;
қоршаған ортаны сақтау;
экономика құрылымының бейімділігі;
табыстар және мүлік бойынша әділетті теңестіру;
ақшаның тұрақтылығы;
сыртқы экономикалық тепе-теңдік.
Толық жұмыспен қамтылу жағдайына жету және бағалар тұрақтылығын
Өз кезегінде табыс жағынан қалыптасқан инфляция өндірістің құлдырауын
Осыдан келіп мынадай қорытынды шығады: экономикалық саясатты жұмысбастылықты
Экономикалық өсу және қоршаған ортаны сақтау.
Бұл мақсаттардың бір-біріне қайшы келетіні айқын көрінеді. Сондықтан
Бұдан шығу жолы қандай? Ол екі жақтан байқалады.
Бұл проблеманың екінші шешімі мынадай: экономикалық қуат пен
Келтірілген мысалдарда қайшылықты мақсаттар құрамалары қаралды. Сонымен бірге,
Бірақ, ондағы таңдалған бағыттар бір-біріне жағдай жасап, бірінің
ІІ. Шаруашылық механизмінің құрылымы
2.1 Экономикалық реттеу әдістері мен құралдары
Экономикалық саясат тек мемлекеттің экономикаға ықпал ету шаралар
Экономика, шаруашылық кешені ретінде уақыт өткен сайын күрделене
Экономиканың күрделенуі, осыған байланысты, шаруашылық процестерінің даму тұрақтылығына
Мемлекеттік реттеу жүйесіне жүктелген міндеттер салмағын экономикадағы уақыт
4.Тізімделіп көрсетілген жағдайлар экономикалық саясатта қолданылатын әдістер мен
Тікелей ықпал ету әдістері экономика субъектілерін мемлекеттің жарлығына
Экономика көптеген субъектілержиынтығы ретінде көрінеді. Олардың арасында тұрақты
Жанама ықпал жасау әдістерін қолданғанда мемлекет экономика субъектілерінің
Жанама әдістер шаруашылық субъектілеріне әртүрлі деңгейде ықпал етеді.
Енді тағы бір маңызы өте зор әдістер тобына
Экономикалық саясаттың әкімшілік әдістері. Әкімшілік
Әкімшілік іс-шараларының қолданылу деңгейі оларды пайдалану аясына сәйкес
Экономикалық әдістер. Экономикалық құралдарға нарық процестерін қажетті арнаға
«Қаржы саясаты» - өте ауқымды да көп қырлы
«Ақша-несие саясаты» деген категория да бір мазмұнды емес.
Осы күнгі нарықтық экономикада, бірінші кезекте ақша-несие механизмінің
Институционалдық әдістер. «Институционалдық» деген ұғым отандық ғылыми айналымда
Қоғамда белгілі бір тұрақты да объективті түрде қалыптасқан
Істің ұйымдық-құқықтық жағын баса айту, мемлекеттік реттеу әдістерінің
Үкіметтің мақсаттарын іске асыру үшін арнайы құрылған мемлекет
Мемлекеттік меншік объектілерін қалыптастыру және сақтау, яғни
Экономикалық бағдарламалар мен болжауларды дайындау.
Экономика бойынша зерттеу орталықтарын, әртүрлі экономикалық ақпарат институттарын,
Экономика проблемалары бойынша ұйымдастырылған сарапшылар, кеңесшілер, көмекшілер институттарының
Кәсіпкерлік және еңбек одақтарын құқықтық және мәліметтер жағынан
Экономикалық интеграцияға қатысу, экономика бойынша өткізілетін халықаралық кездесулерді
2.2 Қаржы-қаражат жүйесі және оның шаруашылық механизмі
Қаржы мәні – ақша ресурстарын бөлу және пайдалануға
Арасында ақша ағымдары үздіксіз ағатын негізгі субъектілер мыналар:
Теорияда «қаржы» ұғымымен қатар «қаржы шаруашылығы», «қаржы жүйесі»
Отандық экономика ғылымында «қаржы-қаражат шаруашылығы» атауы, макроэкономикалық мазмұны
Теорияда қаржы шаруашылығының сипаттамасы «мемлекет қызметінің кеңею заңы»,
Қаржы шаруашылығының ең маңызды белгілері мынандай: а) ақша
Қаржы шаруашылығы бірнеше қызмет түрлерін атқарады. Олардың ішінен
Қоғамдағы экономикалық ресурстарды қайта жылжытып орналастыру қызметі батыс
Мемлекеттік табыстар деген – жеке сектор қорларының ағымдағы
Табыстар саясаты арқылы шешілетін міндеттерді екі топқа бөліп
Экономистердің анықтауынша, мемлекет табыстары, негізінен келесі экономика субъектілерінен
Табыстарды алу формалары.Мемлекеттік табыстар түрлері мен оларды жинаудың
Табыстардың екінші – экономиканың жеке секторынан түскен тобы
Салықтар және салық саясаты. Көптеген мемлекеттік табыстардың ішінде
Мамандардың пікірінше, мына принциптерге негізделген салық жүйесі оптималды
1.Салық жинау жүйесі өте ықшам, оған жұмсалатын шығындар
2.Салық төлеу процедурасы төлеушілер үшін ыңғайлы, көп уақыт
3. Салық салмағын шамадан тыс арттырып, кәсіпкерлердің белсенділігі
4. Салық салу принципі өндіріс шығындарын арттырып, өндіріс
5. Салықты алу процесі конъюктуралық және жұмыстылық саясатының
6. Салықтарды алу принциптері, сонымен бірге, табыстың мүмкін
7. Жеке тұлғалардың «Салық төлеу мүмкіншілігін» анықтағанда, еркіндік
8. Құрамындағы әрбір салықтың мақсаты нақты анықталған біртұтас
Әлемдік тәжірибеде салық түрлерін топтастырып ажыратудың біршама принциптері
Негізгі салық түрлерінің жеке табыс салығына дамыған елдерде
Қосалқы салық түрлері: мүлік салығы (2%) және мұра
Басқа бір классификация бойынша, тікелей салық түрлеріне, олардың
Салықтың экономика цикліне қарсы икемделу механизмінің мазмұны мынандай.
Өзін-өзі реттеп, нарық жағдайына бейімделген салық түрлері ғана
Салық саясатының жалпы экономика көрсеткіштеріне ықпал әсер жасауы
Салықтардың экономикаға ықпал жасау әсерінің шамасы экономика субъектілерінің
Астыртын түрде салық төлемеудің де әдіс-жолдары белгілі. Олардың
ІІІ. Мемлекеттік саясатты қалыптастыру және саяси-экономикалық шешім қабылдау
3.1 Мемлекеттік мекемелер жұмысын жаңаша ынталандыру және реформалау
Әкімшілік әлімжеттікке жол бермеу үшін және мемлекет қызметкерлерінің
Мемлекет тарапынан әкімшілік әлімжеттіктің мүмкіншілігін шектеу қажет. Сыбайлас
Мемлекет қызметкерлері арасындағы коррупцияға қарсы ресми тексерулер арқылы
Мемлекеттік қызметтер жүйесін реформалау, саяси қолдауды шектеу, қызметкерлердің
Сонымен, осы стратегияны қолдану сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті
Дамушы елдердің көбінде мемлекеттік қызметтер төмен деңгейде екен.
Көптеген елдерде мемлекеттік сектор қызмет көрсету саласында монополияға
Түпкі нәтижеге бағытталған, қызметтердің мақсаттары нақты айқындалған және
Осы күнгі мемлекет секторында жұмыс істейтіндердің саны бюджеттің
Еңбекақы коэфициентінің шектік арқатынасы бүгінгі күні, бұл да
Бүгінгі күні, өкінішке орай, мемлекет мекемелерінің құрылымын және
Кадрларды таңдау және оларды мемлекет тарапынан жалпы басқару
Әлем тәжірибесінде мемлекеттік мекемелерде қызметтік орын жүйесі, дәрежелік
3.2 Мемлекет монополист болмау қажет және адамдарға жақын
Мемлекет инфрақұрылымдық, әлеуметтік сипаттағы қызметтерді және басқа да
Бұған қоса көптеген елдерде энергия қуатын тасымалдау жүйесін
Мемлекет тұрғындар мен іскерлер қауымдастығының пікірлерін ескеретін болса
Жариялық пен ашық-қоғамдық пікір алысуда және халықтың мемлекетке
Қытайда, Үндістанда, Латын Америкасында және әлемнің басқа да
Орталықтанған жүйені демократиялау мемлекеттік басқарудың сапасын арттыруға көмектеседі
Жеке аймақтар, қалалар мен жергілікті әкімшіліктер арасындағы бәсекелестік
Қорытынды
Осы замандағы қалыптасып отырған ғаламдық процестер мемлекеттік құрылымы
Экономикалық саясат теориясы өмірде кездесетін кез келген жағдайлардың
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1) Назарбаев Н.Ә. Қазақстан Республикасының ұзақ мерзімдік (2030
2) Дорбнуш Р., Фишер С. Макроэкономика: Оқулық. Алматы:
3) Әубәкіров Я.Ә., Нәрібаев К.Н., Жатқанбаев Е.Б., ж.б
4) Корнаи Я. Путь к свободной экономике. М.:
5) Сәбден О. ХХІ ғасырға қандай экономикамен кіреміз.
6) Ойкен В. Основные принципы экономической политики. –
7) Осипов Ю. Основы теории хозяйственного механизма. –
1
Мемлекеттің сыртқы экономикалық саясатының қалыптасуы
Экономикалық саясаттың қалыптасуы
Экономикалық саясат принциптері, мақсаттары, қайшылықтары
Саясат тарихы туралы ақпарат
Мемлекеттік басқару және мемлекеттік саясат
Экономикалық саясат
Коммерциялық банкте депозиттік саясаттың қалыптасуы
САЯСАТ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚОҒАМДАҒЫ ОРНЫ
Коммерциялық банкте депозиттік саясат қалыптасуының теориялық негіздері
Қазіргі әлемдік саясат және жаһандық мәселелер