Меншік теориясының экономикалық негіздері

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Халықаралық Бизнес Академиясы
Экономика, менеджмент және кәсіпкерлік факультеті
Қаржы және аудит кафедрасы
Экономикалық теория пәнінен курстық жұмыс
Қазақстан Республикасында жеке меншіктің қалыптасу мәселесі.
Орындаған:Есеналиева Айғаным
1-курс
Мамандық: Қаржы және несие
Ғылыми жетекші:э.ғ.к. Куренкеева Г. Т.
Алматы 2005
ЖОСПАР
КІРІСПЕ.
I МЕНШІК ТЕОРИЯСЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ.
1.1 Меншік теориясының экономикалық негіздері.
1.2 Меншік формалары мен жеке меншіктің экономикадағы ролі.
II Қазақстан Республикасында жеке меншіктің қалыптасу ерекшеліктері.
2.1 Жекешелендірудің негізгі мақсаты мен міндеттері.
2.2 Кәсіпкерлікті дамытудағы жеке меншіктің ролі
ҚОРЫТЫНДЫ.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.
Кіріспе.
Адамзат тарихында экономиканы ұйымдастырудың негізгі үш әдісі анықталған:
1991 жылға дейін шаруашылығы әкішілдік - әміршілдік формада
Ізденіс барысында аталмыш тақырыптың толық мазмұнда ашылуы үшін
Қарастырылып отырған тақырыптың күрделілігі және сан қырлылығы, шешімін
Жұмыстың териториялық мақсаты – Қазақстан Республикасында көптүрлі меншік
1.1. Меншік теориясының экономикалық негіздері
“Меншік” ұғымы әрбір экономикалық жүйесінің іргетасы болып табылады.
К. Маркстың тұжырымдауы бойынша, меншік экономикалық категория ретінде
Меншіктің экономикалық мазмұнына жүргізілген қысқаша талдау мынаны байқатады:
1.2. Меншік формалары мен жеке меншіктің экономикалық ролі
Қазақстан экономикасын терең қаржылық және құрлымдық дағдарыстан алып
Сонымен қатар, жұмыстық орындалу барысында жиі қолданылатын бірқатар
Мемлекет иелігінен алу- мемлекеттік кәсіпорындардың шаруашылық басқару міндетін
Жеке меншік – жеке адамдардың өндірістің заттық факторларына
Жекешелендіру – мемлекеттік меншік обьектілерін азаматтардың және басқа
Нарыққа көшу барысындағы аса маңызды мәселелердің бірі –
Жеке меншік дамуы XIX-шы ғасырдың екіші жартысының ортасына
Қазақстан Республикасында жүргізіліп жатқан әлеуметтік-экономикалық реформалардың негізі ретінде
Меншіктің әр түрлі формалары - бұл олардың динамикалық
Жеке меншіктің экономикалық роліне келетің болсақ, жеке және
Алғашқы қауымдық меншік орнына келген жеке меншікті К.
Сонымен, жеке меншік адамның адам ретінде жеке басының
Экспроприаторларды экспроприациялау деген әйгілі ұранан басқа, К. Маркстің
Әрине жеке меншіктің қанаушылықты жоққа шығармайтыны да белгілі
Сонымен, 1985 жылғы қайта құрудан басталып, ұзаққа созылған
Қорыта айтқанда, мемлекет меншігін жекешелендіру процессі мемлекет иелігінен
Ол шындығында да нақты меншік иесін, кәсіпкерді дүниеге
Мемлекеттен, саяси өкіметтен тәуелсіз, дербес меншік суьектісін қалыптастырады.
Жекешелендіру экономиканың қайта құрудың түпкі мақсаты болып табылмайды,
2.1 Жекешелендірудің негізгі мақсаты мен міндеттері..
Қазақстан Республикасының нақты әлеуметтік-экономикалық жағдайдағы жеке меншіктің пайда
Қазақстанда жекешелендіру төрт кезеңнен тұратын бағдарлама арқылы жүзеге
Негізінен, жекешелендіруге өндіріс және бюджеттік шаруашылықтар жатады.
Тек, жекешелендіруге жататын шаруашылықтарға.
тұрмыстық қызмет көрсететін шаруашылықтар;
тұрғын үйлер және коммуналды объектілер;
қоғамдық тамақтандыру және мемлекеттік сауда;
агроөндіріс және құрылыс объектілері кіреді;
Ал, жекешелендіруге жатпайтын шаруашылықтар ретінде,
халыққа білім беру;
денсаулық сақтау;
денешынықтыру және спорт саласында: Медеу комплексі, спорт сарайы,
мәдениет және өнер саласында: театрлар, музейлер, консерваториялар, филармониялар,
ауылшаруашылығы саласында: мемлекеттік асылтұқым зауыты, мемлекеттік ат зауыты,
байланыс саласында: радиоорталық, қалалық, аудандық байланыс, т.б.
әртүрлі шаруашылықтар саласы бойынша: телевидения, баспахана, теміржол
Нақты анықталынып, бекітілген осындай талаптарға сәйкес 1993 жылы
Осы кезеңде жекешелендірудің нысандарының ішінде мемлекеттік мүлікті еңбек
Республикадағы жекешелендіруді жүзеге асыру бағдарламасының бірінші кезеңі меншік
Қазақстан Республикасы Президентінің 1993 жылы 5-наурыздағы, “Қазақстан
Екінші кезеңнің (1993 – 1995 ж.ж.) ерекшілігі
барлық мемлекеттік кәсіпорындарды ашық үлгідегі АҚ –ға
конкурс және аукцион бойынша мемлекеттік емес заңды тұлғаларды
кәсіпорындарды жекешелендіру,
Осы кезеңде сату – сатып алу процесіндегі төлем
1)мемлекеттік меншіктің тиесілі бөлігін алу үшін инвестициялық купондарды
2)купондарды жинақтау үшін инвестициялық жекешелендіру қорларын құруҮ
3)мемлекет мүлкін иемденуден немесе акцияларды сатудан түсетін
Ресми емес дерек көздеріне қарағанда, жаппай жекешелендіруге барлығы
Жаппай жекешелендірудің 1994 -1995 ж.ж. қорытындылары
1996-1998 жылдарға арналған Қазақстан Республикасында мемлекеттік меншікті жекешелендіру
1998 жылы жекешелендіру объектілерін сатудың тәртібін, сондай-ақ аукционға
1) сауда – саттықтың ағылшындық тәсілі – бастапқы
2) сауда – саттықтың голландық тәсілі – бастапқы
Жекешелендіру бағыттарының ішіндегі ең күрделісі – жеке жобалармен
Үшінші кезең мемлекеттік меншіктің тек ақшалай қаражатқа жекешелендірілуін
мүліктік кешен ретінде мемлекеттік кәсіпорын;
жекешелендірілуі тұйық технологиялық циклді бұзбайтын мүліктік кешен ретіндегі
кәсіпорын мүлкін, мемлекеттік кәсіпорынды жойған жағдайда, тек аукционда
шаруашылық серіктестіктердің жарғылық қорларындағы мемлекеттің акциялары мен үлестерін.
Сондай-ақ мемлекттік акциялар пакеті мен үлестерін сенімдік басқаруға
электроэнергетикалық кешендегі;
мұнай-газ және мұнай-химия кешеніндегі;
металлургиялық және тау-кен кешеніндегі;
көлік-коммуникация кешеніндегі;
агроөнеркәсіп кешеніндегі;
әлеуметтік саладағы секторлық бағдарламаларды.
Жекешелендіру процесін жүргізу барысында үкімет ірі кәсіпорындарды жекешелендіруге,
IV кезең Мемлекеттік мүлікті басқарудың және жекешелендірудің тиімділігін
IV кезең Бағдарламасының басты мақсаты – жекелендіру мен
Бағдарламаға сәйкес:
мемлекеттік акциялардың иемдену және пайдалану құқықтары салалық министрліктер
“көгілдір фишка” ретінде анықталып, мемлекет оларда үлес қосушы
Мемлекеттік мүлікті республикалық және коммуналдық деп бөлу жүргізілді;
Сонымен, 1991 – 2000 жылдар аралығында Қазақстан Республикасында
Қазіргі уақытта жалпы ішкі өнімде жеке меншік секторының
Жерді жеке меншікке беру, бермеу мәселесі бірнеше жылдардан
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексі меншіктің жеке, мемлекеттік және
Меншік тек экономикалық мағынада емес, құқылық формада да
Иемдену құқы, яғни игіліктерге физикалық бақылау жасау, пайдалы
Басқару құқы, яғни игіліктерді пайдалануды кім, қалай қамтамасыз
Табыстарға құқ, яғни игіліктерді пайдалану нәтижесіне құқылық ету;
Егемендік құқы, яғни игіліктерді жатсындыру, өзгерту немесе жойып
Қауіпсіздік құқы, немесе игліліктерді экспроприациялаудан және зиянды сыртқы
Игіліктерді мұрагерлікке беру құқы;
Игіліктерді иемденуге шек қоймау құқы;
Сыртқы ортаға зиянды әдістерді пайдалануға тыйым салу;
Өндіріп алуға жауапкершілік құқы, қарыз үшін игіліктерді өндіріп
Қалдық сипатты құқ, яғни бұзылған құқықтарды қалпына келтіруді
Айтылғандардан мынадай қорытынды шығаруға болады: меншік категориясына теориялық
Қорыта келгенде, Қазақстан Республикасында 1991 жылдан бастап жүргізіліп
2.2 Кәсіпкерлікті дамытудағы жеке меншіктің ролі
Мемлекеттік меншікті жекешелендірудің негізгі мақсаты – таза бәсекеге
Қазақстан Республикасының нақты әлеуметтік – экономикалық жағдайында экономикалық
Сонымен, экономикалық саясаттың негізгі он қағидасын сақтау қажет.Оның
Республика экономикасында жеке сектордың дамуының нәтижесінде кәсіпкерліктің де
Кәсіпорын (фирма) кәсіпкерлік қызмет өндірістік звеносының негізі болып
Азаматтар меншігіне негізделген жеке кәсіпорындар;
Ұжым меншігіне негізделген кәсіпорындар.
Ұжымдық кәсіпорындар кооперативтік немесе акционерлік түрде болуы мүмкін.
Акционерлік қоғам түрінің негізіндегі кәсіпорын, акционер меншігінің негізінде
Мемлекеттік және қазыналық кәсіпорындар жалпы мемлекеттік міндеттерді шешу
Құрылтайшылар мүлігінің қосылуы негізінде біріккен кәсіпорындар құрылады, яғни
Қазақстан республикасы Азаматтық Кодексімен, “Шаруашылық қызметінің еркіндігі және
Қазіргі кезде нарықтық экономикасы дамыған елдерде бірнеше
“Орта және шағын кәсіпкерліктің дамуы экономикалық прогрестің шешуші
Шағын бизнестің негізгі мақсаты – халықты жұмыспен қамтамасыз
Шағын кәсіпкерлікті дамытуға, Қазақстан азаматтарының кәсіпкерлікпен айналысуына қолайлы
Жеке адамның және жанұялық кәсіпкерліктердің, шаруашылық қожалықтарының істеріне
Шағын бизнес субьектілерін мемлекеттік тіркеудің жеңіл тәртібін енгізу;
Мемлекеттік бақылау ұйымдарының шағын бизнес субьектілерінен қосымша ақы
Материалдық өнімдер өндірісімен шұғылданатын шағын бизнес субьектілеріне
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000-2002 жылдарға арналған іс-қимыл бағдарламасында
“Статистикалық тіркелім деректерінде республика бойынша 2003
“Шағын кәсіпкерліктің дамуына кедергі келтіріп отырған теріс жағдайлар
Шағын кәсіпкерлікті қолдауға бағытталған заңдардың орындалу деңгейінің төмендігі;
Жергілікті билік органдары шенеуніктерінің шағын кәсіпорындар қызметіне
Сонымен, қорыта айтар болсақ, шағын кәсіпкерлік әлі де
Қорытынды.
Қазақстан республикасындағы нарықтық қатынастардың қалыптасуы мен өсіп-өркендеуінің алдағы
Республикада Конституция бойынша екі меншік нысаны танылған: мемлекеттік
Мемлекет иелігінен шығарудың және жекешелендірудің ұлттық бағдарламасын орындау
Шағын жекешелендіру; Бұл меншіктелушілердің кең көлемдегі топтарының пайда
Жалпы жекешелендіру; Бұл – мемлекеттің бекіткен тізіміне сәйкес
Жеке жобалау арқылы жекешелендіру; Бұл – экономика түрін
Мемлекет иелігінен алудың және жекешелендірудің ұлттық бағдарламасының
Жоғарыда айтылған қорытындыға қайта оралатын болсақ, жекеменшіктің қалыптасуы
Сонымен қорыта келгенде айтарымыз, Қазақстан Республикасында 1991 жылдан
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
Доғалова Г. Н. Қазақстандағы мемлекеттік меншікті жекешелендіру тәжірибесін
Байтуғанов Ж. М., Әуелбаев С. Ш. Нарықтық экономика.
Жүнісов Б. А., Мәмбетов Ұ. Е., Байжомартов
Нұрғалиев Қ. Р. Қазақстан экономикасы. Алматы “Қазақ университеті”
Төлемісов О. Реформалардың экономикалық тиімділігін және мемлекеттік басқару
Мейірбеков А. Қ., Әлімбетов Қ. Ә. “Кәсіпорын экономикасы”.
ҚР Конституциясы. Алматы “Жеті жарғы” 2000ж
Н. Ә. Назарбаев. “Қазақстан – 2030”. Барлық Қазақстандықтардың
Мәуленова С. С. “Экономикалық теория”. Алматы “Экономика” 2004ж.
Шеденов Ө. Қ., “Жалпы экономикалық теория” Ақтөбе –
Крымова “Эономикалық теория” Алматы 2003 18-25б
Әубәкіров “Экономикалық теория негіздері оқулық” Алматы-1998 168-179б.
1

Ұқсас жұмыстар

Экономикалық теорияның қалыптасу кезеңдері. Қазақстан Республикасындағы жекешелендіру процесі

Экономикалық жүйенің дамуы үшін қажетті алғы шарттар және жағдайлар

Мемлекет және құқық теориясының пәні мен әдістері, атқаратын қызметтері

Мемлекет және құқық теориясының ерекшеліктері

Экономикалық жүйе

Экономикалық жүйелердің мінездемесі мен оның ерекшеліктері

Экономиканың жүйелердің негізгі типтері

Аралас экономика мәні, маңызы

Жаңа институционалдық Экономикалық теория