Дүниежүзінің металлургия кешені
Жоспар:
Кіріспе
Дүниежүзінің металлургия кешені
2.1. Қара металлургия кешені
Түсті металлургия кешені
Дүниежүзінің машина жасау кешені
Автомобиль жасау кешені
Электронды техника өндіріс кешені
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Курстық жұмыстың тақырыбы «Дүниежүзінің металлургия және машина жасау
Мақсаты: металлургия мен машина жасау кешендеріне әлемдік деңгейде
Курстық жұмыс «металлургия дегеніміз не?» деген сұраққа жауап
Келесі негізгі бөлімнің тағы да бір бөлімшесінде машина
Жоғарыда айтылған негізгі бөлімдерінің компонентеріне, яғни металлургия мен
Сонымен қатар дүниежүзінің саяси картасындағы барлық мемлекеттердің осы
Әлемдегі мемлекеттер үшін металлургия мен машина жасау кешендерінің
II.
Металлургия (грек. Metallurgeo- металл өндеймін)- ғылымның, техниканың, өнеркәсіптің
Орындалатын процестерге байланысты пирометаллургия және гидрометаллургияға бөлінеді.
Қара металлургия- металлургияның ғылым мен техникасының қара металдар
Түсті металлургия- кен шикізаттарын өндіру мен өндеуден бастап,
Галламды металлургия- су ерітінділерінен галламдарды (галийдің электірлік теріс
Металлдардың бұл әдісі көптеген шет елдерде (АҚШ, Канада,
2.1. Қара металлургия- өнеркәсіптің негізгі салаларының бірі және
XXғ. 70ж. ортасына дейін болат өндіру өсу үстінде
Дүние жүзіндегі болатты өндіру динамикасы
XXғ. бойында болатты өндіру динамикасы жылдан жылға көбейіп
Дүние жүзіндегі болатты балқытудың басты аймақтары
Аймақ Дүние жүзінің балқыту мөлшері,%
1950ж. 1970ж. 1980ж. 1990ж. 2000ж.
ТМД 14,4 19,5 21,1 20,1 11,8
Шетелдік Еуропа 31,1 33,7 28,0 26,3 22,9
Шетелдік Азия 4,2 20,5 25,7 32,5 42,4
Африка 0,4 0,9 1,8 1,7 1,4
Солтүстік Америка 49,0 22,6 17,2 14,6 14,1
Латын Америкасы 0,4 1,6 5,0 3,8 6,5
Австралия және мұхиттық аралдар 0,5 1,2 1,2 1,0
Қазіргі уақыта дүние жүзінде болатты балқытудан жылына 200
Болат балқытудан алғашқы ондық елдер
1950ж. 1970ж. 1990ж. 2003ж.
мемлекет балқыту, млн.т мемлекет Балқыту млн.т мемлекет Балқыту
АҚШ 88 АҚШ 122 КСРО 153 Қытай 220
КСРО 27 КСРО 116 Жапония 111 Жапония 111
Ұлыбритания 17 Жапония 93 АҚШ 90 АҚШ 91
Германия 14 Германия 45 Қытай 66 Ресей 63
Франция 9 Ұлыбритания 28 Германия 44 Корея Республикасы
Жапония 5 Франция 24 Италия 26 Германия 45
Бельгия 4 Қытай 18 Корея Республикасы 23 Украина
Канада 3 Италия 17 Бразилия 21 Үндістан 32
Люксембург 3 Бельгия 13 Франция 19 Бразилия 31
Италия 2 Польша 12 Ұлыбритания 18 Италия 27
Жоғарыда көрсетілген кестеге сәйкес 1950ж. болатты балқытудан алғашқы
2000-2001жж. тоқыраушылықтан кейін дүние жүзінде оң тенденциялар байқала
Қытай- 2003ж. оның экономикасының өсуі 9%, ал болатты
Үндістан және т.б. Азия елдерінде металл салалары үшін
Сонымен қатар металл бағасының өсуінің тағы бір себебі
Жалпы сипатама: Барлық өндіріс орындарда болат 80% құрайды.
АҚШ. Үлкен дағдарыстардан кейін АҚШ шикізатты реструктуризация жүргізген
Жапония. Қазіргі кезде Жапонияда қара металлургия тоқырау кезеңде.
Қытай және Үндістан. Бұл жаңа толқын. Қытай үшін
Шикізат мәселесі. Металлургияда үнемі шикізатпен проблемалар туындайтын. Басты
Болжам. Қара металлургия үшін 1996-2000жж. көрсеткіштері бойынша ондағы
Темір рудалары- тау кен өндірісінің негізгі саласы. Бірақ,
Әлемдік темір рудасын өндіру динамикасы, млн.т
Жоғарыда көрсетілген диаграммадан біз XXғ. бойында әлемдік сауда
Тек темір рудасын ғана қарастырмай, құрамында темірі бар
Темір рудаларының географиясында соңғы жылдары көптеген өзгерістер болып
1990-2000жж. аралығындағы әлемдік саудадағы темір рудаларын өндірудің басты
Дүние жүзі, аймақтар, мемлекеттер Өндіру, млн.т.
1990ж. 2000ж.
Бүкіл әлем 965 1060
ТМД 235 180
Оның ішінде:
Ресей 107 87
Украина 105 77
Қазақстан 24 16
Шетелдік Еуропа 50 22
Оның ішінде Швеция 20 21
Шетелдік Азия 240 310
Оның ішінде:
Қытай 180 224
Үндістан 55 75
Африка 45 50
Оның ішінде:
ОАР 30 34
Солтүстік Америка 90 98
Оның ішінде:
АҚШ 55 63
Канада 35 35
Латын Америкасы 190 235
Оның ішінде:
Бразилия 150 195
Венесуэла 20 20
Австралия және мұхиттық аралдар 115 170
Оның ішінде:
Австралия 110 168
Жоғарыда келтірілген кестеден мынандай географиялық сипатамалар жасауға болады:
Осындай жағдайға тап болуына байланысты әлемдік сауда нарығында
Дүниежүзіндегі темір рудасын экспорттайтын және импорттайтын негізгі елдер
Экспорт-елдері Экспорт, млн.т Импорт-елдері Импорт, млн.т
Австралия 165 Жапония 130
Бразилия 160 Қытай 65
Үндістан 33 Германия 45
Канада 26 Корея Республикасы 40
ОАР 22 Ұлыбритания 21
Украина 20 Франция 20
Швеция 17 АҚШ 16
Мавритания 11 Италия 16
Венесуэла 10 Бельгия мен Люксембург 14
Ресей 8 Польша 9
Қазіргі кезде құрамында темір қоспасы бар шикізаттың экспорты
Австралия- Шығыс Азия
Австралия- Батыс Еуропа
Бразилия- Шығыс Азия
Бразилия- АҚШ
АҚШ- Батыс Еуропа
ОАР- Шығыс Азия
ОАР- Батыс Еуропа
Үндістан- Шығыс Азия
Үндістан- Батыс Еуропа
Венесуэла- АҚШ
Ресейде темір рудасын өндіруден ең максималды көрсеткіші 1988ж.-
2.2. Түсті металлургия- әр бір сала сияқты ішкі
Түсті металлургия қара металлургия тәріздес өте ерте кезде
Бірінші кезеңде түсті металлургия саласы ауыр металдарды (мыс,
Екінші кезең 1950-1970жж. қамтиды. Бұл кезед жеңіл металдың
Үшінші кезең 1970ж. ортасында басталған еді. Ол дүниежүзінің
Бірақ осыған қарамастан дәстүрлі металлдарға да сұраныс азайған
1990ж. түсті металлургия кешені өте жоғары деңгейде дамыған
Түсті металлургия өндіріс орындарының орналасуы ең бірінші оның
Осы елдер үшін бұл кешен экономиканың басты саласына
1970ж. бастап Батыс елдерінде ауыр металлдарды балқыту үлесі
1990ж. соңындағы мыс өндірісі
Концентрат өндірісі Қара мысты балқыту Рафинадты мысты балқыту
мемлекеттер мың т мемлекеттер мың т мемлекеттер мың
Чили 3700 АҚШ 1720 АҚШ 2500 АҚШ 3880
АҚШ 1850 Чили 1400 Чили 2100 Қытай 1400
Индонезия 810 Жапония 1350 Жапония 1300 Жапония 1250
Канада 710 Қытай 1000 Қытай 1200 Герамния 1140
Австралия 610 Канада 630 Германия 680 Италия 600
Ресей 520 Ресей 600 Ресей 610 Франция 580
Қытай 490 Перу 430 Польша 450 Тайвань 580
Перу 480 Польша 430 Бельгия 380 Корея Республикасы
Польша 440 Мексика 350 Перу 380 Бельгия 420
Мексика 380 Германия 350 Замбия 330 Ұлыбритания
Жоғарыда кестеде көрсетілгендей мыс концентратын өндіруден алдыңғы ондыққа
XXIғ. Басындағы әлемдік елдердің ішіндегі рудты және рудты
Шикізат түрі Млн.т Басты өндіруші мемлекеттер
Рудты пайдалы қазбалар:
Темір кені 1100 Қытай, Бразилия, Австралия, Ресей, Үндістан,
Марганец кені 25 Украина, Қытай, ОАР, Австралия, Бразилия,
Хром кені 11 ОАР, Қазақстан, Түркия, Үндістан, Зимбабве,
Боксит 140 Австралия, Гвинея, Ямайка, Бразилия, Қытай, Үндістан,
Мыс кені 14 Чили, АҚШ, Канада, Индонезия, Ресей,
Қорғасын кені 3 Австралия, Канада, Қытай, Перу, Мексика,
Мырыш кені 9 Австралия, Канада, Қытай, Перу, АҚШ,
Қалайы кені 0,2 Қытай, Индонезия, Перу, Бразилия, Боливия,
Никель кені 0,9 Ресей, Канада, Жаңа Каледония, Австралия,
Рудты емес пайдалы қазбалар:
Фосфор кені 150 АҚШ, Қытай, Марокко, Рсей, Тунис,
Калидты тұз 60 Канада, Германия, АҚШ, Франция, Израиль,
Күкірт 55 АҚШ, Канада, Ресей, Жапония, Сауд Арабиясы,
Жоғарыда көрсетілген кестеде әр түрлі пайдалы қазбалардың шикізат
Басқа металдардың географиялық орналасуы өте маңызды болып табылады.
XXғ. Батыс Еуропа мемлекеттері үшін түсті металлургия кешені
Сирек кездесетін металл- алтын. Сирек кездесетін металдардың географиялық
XXғ. бойында әлемде алтын өндіру біршама көбейе түсті.
Алтынды импортаушы елдерді екі үлкен топқа бөлуге болады.
Екінші топқа 80-90% дейінгі алтының үлесі зергерлік бұйымдарды
Қорытындылай келе Батыс аймақтары үшін түсті металлургия үшін
Балқу мен әр түрлі сирек металдар кіретін құрылымы
Шикізатты көптеп пайдалануы.
Өндіріс орындарының орналасуындағы көлік, энергетика ерекшеліктеріне қарай
Дамушы елдерге түсті металлургия үшін осы қасиеттері тән:
Ресурстармен толық қамтамасыз ету.
Өндірістің жоғарғы және төменгі циклдары.
Шикізатты аз пайдаланады.
Жеке объектілер үшін шикізат және энерго шикізат көздеріне
Алюминий- жер қыртысындағы ең көп таралған металдың бірі
Алюминий барлық техника мен өндірісте қолданылады. Конструкционды материал
Әлемдік география шаруашылығында алюминий өндірісін зерттеу әсіресе қаралады,
- Алюминий кенін өндіру (боксит)
- Одан жартылай өнімнің- глиноземның шығуы
- Глиноземның балқуынан 1-дәрежесі бар алюминидің шығуы
Бірақ, осы үш кезеңге тағы да үш кезеңді
Алюминий рудаларын XIXғ. II жартысында Оңтүстік- Шығыс Францияда
1913ж. осы екі ірі аймаққа дүниежүзінің 98% алюминий
1980-90жж. австралия одан әрі дами түсті, бірақ негізгі
2003ж. боксит өндірудегі алдыңғы ондық елдер
Мемлекеттер Млн.т
Австралия 57
Гвинея 17
Бразилия 13
Ямайка 13
Қытай 10
Үндістан 9
Венесуэла 5
Суринам 5
Ресей 4
Қазақстан 4
Ауыр түсті металдарға қарағанда алюминий боксидінің құрамында пайдалы
Алюминий келесі толық циклді өндірісінен глинозем алынады. Глиноземнің
Қазіргі кезде глинозем 30 мемлекеттерде өндіріледі. XXғ. ортасында
Топтағы мемлекеттерде глинозем өндіру боксит рудаларына және порттарға
Топқа жататындар Австралия, Ямайка, Гвинея және т.б. мемлекеттер
Алюминий толық үшінші циклна I-дәрежелі алюминий балқуы кіреді.
XXғ. II жартысында оның өсу динамикасы
1970ж. дүние жүзіндегі энергетикалық дағдарысына байланысты I-ші дәрежелі
XXғ. I жартысында I-дәрежелі алюминиді Батыс Еуропа мен
I-дәрежелі алюминиді экспортаушы елдерге: Ресей, Канада, Австралия, Бразилия,
II-ретті алюминидің географиясы анағұрлым басқа. Оны дүние жүзіндегі
Жалпы алюминий өндірісі бойынша оның боксит рудасынан бастап,
Боксит кенін өндіру және оны экспортаушы дамушы елдер
Екінші топқа жататын мемлекеттерде боксит кенін өндіру және
Үшінші топтағы елдер екінші топтағы мемлекеттер сияқты және
Төртінші топтағы мемлекеттерде боксит пен глиноземы бар, бірақ
Бесінші топтағы елдерде боксит пен глинозем мүлдем жоқ.
Ресейде бұл класификация бойынша 4 топқа кіргізуге болады.
III. Машина жасау кешені- қазіргі өнеркәсіп өндірісіндегі көп
Оларды пайда болу жағынан: ескі, жаңа, заманауи.
Мақсатты жағынан: жалпы, транспорттық машина жасау, электроника және
Бұл салалардың өндірісте орналасқанда еңбек бөлінісі тұтыну және
ҒТР дәуірінде машина жасау кешені ғылыми икемді болды.
Авиаракеталық өндіріс саласы- қазіргі машина жасау кешенінің ең
Қазіргі кезде дүние жүзінде ұшақ пен тікұшақ жасайтын
Авиаракеталық- космостық өндірісі дүниежүзінде 1988ж. 75 млрд.доллар, 1993ж.
3.1. Дүниежүзіндегі автомобиль жасау саласы
Автомобиль кешені XIXғ. соңында пайда болды, осыған орай
Автомобиль кешені- машина жасау кешенінің басты саласы. Көптеген
II дүниежүзілік соғыстан кейін әлемде жылына 4 млн
2000ж. әлемдік машина жасау кешенінің өсу динамикасы
Бұл көрсеткіштердің барлығынан 4/5 жеңіл автомобильдердің үлесіне тиеді,
1950ж. автомобиль жасау кешенінің басты өндірушісі АҚШ болған.
1990ж. бастап автомобиль жасау кешені Латын Америкасы мен
1990ж. соңына дейін Батыс Еуропа елдерінің үлестері- 28%,
XXIғ. Корея Республикасы тағы бірнеше алға қарай жылжиды,
Автомобиль өндірісі жөнінен алғашқы ондық елдер (2000ж)
Мемлекеттер Өндіру, мың дана
жалпы жеңіл машина
АҚШ 13000 11760
Жапония 9580 8360
Германия 5350 5130
Франция 3300 2880
Корея Республикасы 3050 2600
Испания 3000 2690
Ұлыбритания 3000 1640
Канада 2900 1550
Қытай 2300 700
Бразилия 1800 1350
Қазіргі кезде жыл сайын дүние жүзінде 1 млн
Дүниежүзіндегі ең ірі автомобиль жасау корпорациялар: «Дженерал Моторс»,
1990ж. II жартысында автомобиль жасау нарығына жаңа мемлекеттер
Автомобильдер- әлемдік нарығында ең негізгі тауар көзі деп
3.2. Дүниежүзіндегі электронды техника кешені
Электронды өнеркәсіп көбінесе ҒТР-дың ұрпағы деп атайды. Шынымен
Электронды өндіріс- өзінің пайда болуынан бастап еш бір
Электроника кешенінің салаларына мыналар жатады:
Ақпаратты өндеу үшін электр құрылғыларын шығару саласы.
Байланыс құрылғылары.
Тұрмыстық техника аппаратурасы.
Ақпараты өндеу үшін электр құрылғыларына компьютерлер немесе ЭВМ
Соңғы он жылдықта жеке адамдарға арналған компьютерлер үлкен
Байланыс техникасы өндірісі (телекомуникация) телефондар байланыстары, бейне байланыстар,
Тұрмыстық электр аппаратураларының өндірісі көп көлемді, барлығына қажетті
Дүние жүзінде осы саланың географиялық жылжуы байқалады. 1960ж.
Электр аппаратуралаының басқа салаларына қарағанда электронды компоненттер өндірісі
Негізінен дүниежүзі картасында электронды өндіріс бойынша 4 ірі
АҚШ- өзінің әлемдік нарықтағы біріншілік орнын жоғалтқанмен, олар
Жапония- өндіріс көлеміне байланысты АҚШ-тан кейін екінші орынды
Батыс Еуропа елдері. Оның ішінде Германия, Франция, Ұлыбритания,
Шығыс, Оңтүстік- Шығыс Азия мемлекеттері. Олар өзінің экономикалық
Электр техника кешені әлемдік саудадағы орны ерекше. Бірақ,
IV. Қорытынды
Дүниежүзіндегі металлургия мен машина жасау кешенінің географиялық орналасуы,
Металлургия кешенінің негізгі маманданған салалары түсті және қара
Түсті металлургияны қорытындылай отырып дүниежүзінде металдардың барлығы дерлік
Қара металлургияның даму тарихын қарайтын болсақ, онда ерте
Машина жасау кешені қазіргі өнеркәсіп өндірісіндегі көп қолданысқа
«Дүниежүзінің металлургия және машина жасау кешені» атты курстық
Қорыта келе металлургия болсын, машина жасау кешені болсын
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
Интернет сайттары:
www.yandex.ru
www.google.ru
www.referat.ru
www.referat.kz
www.geogid.ru
Қазақстан Ұлттық энциклопедиясы, VI том.- Алматы, : 2004ж.
В.П.Максаковский «Географичекая картина мира» , I бөлім.- Мәскеу
В.П.Максаковский «Географичекая картина мира» , II бөлім.- Мәскеу
В.В.Вольский «Социально- экономическая география зарубежного мира»,- Мәскеу «Дрофа»,
Баймырзаев, Фурсина, Нюсупова «Введение в экономическую, социальную и
3
Дүниежүзінің металлургия және машина жасау кешені
Мектептегі экономикалық география білім жүйесін жүргізу әдісі мен тәсілдері
Өнеркәсіп құрылымы және орналасу заңдылықтары туралы
Машина жасау өндірісінің салалары
Химия өнеркәсібінде
Машина жасау өнеркәсібі
Химия өнеркәсібі туралы
Қазақстанның физикалық географиялық жағдайы
Тұрақты даму тұжырымдамасындағы экологияның рөлі
Туркия. Мемлекеттің тарихы