Жобаларды таңдау
Мазмұны
Кіріспе..............................................................................................5 -6
1. ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ АСПЕКТІЛЕРІН ЖОБАЛАУ......................................................................................................
1.2 Инвестициялық жобаның әдістері мен қаржыландыру көздері..............................................................................................................18-21 1.3
бағалау әдістері.......................................................................................22-28
2. «БАНК ЦЕНТР КРЕДИТ»АҚ-НЫҢ НЕСИЕЛІК ҚЫЗМЕТІН САРАПТАУ ЖӘНЕ
2.1. «БанкЦентрКредит» АҚ-ның қысқаша сипаттамасы және несиелік
2.2 «БанкЦентрКредиттің» жобалық қаржыландыру бағдарламасы…...33-36
2.3 «Нұрай» ЖШС-нің инвестициялық жобасын бағалау және таңдау.36-46
ҚР ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАРДЫҢ ТИІМДІЛІГІН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ...........................................................................................................51
3.1 ҚР инвестициялық жобалардың тиімділігін арттыру жолдары.....................................................……………………………...........51-57
Қорытынды……………………………………………………………….57-61
Қолданылған әдебиеттердің тізімі……………………………………..62-63
Кіріспе
Қазіргі таңда экономиканың нақты секторының алдында өндірісті модернизациялау,
Экономиканың нақты секторының инвестициялық тартушылық мәселесін шешуді талап
Сонымен бірге инвестициялық іс-әрекеттің дамуы экономиканың нақты секторындағы
Кәсіпорының инвестициялық қызметін басқару қаржылық менеджментің негізгі құрылымы,
кәсіпорынның экономикалық дамуының жоғарылауын қамтамассыз ету, сонымен қатар
инвестициялармен байланысты тәуекелділікті төмендету. Ескерілмеген жағдайларда инвестициялық тәуекелдер
кәсіпорынның төлемқабілеттілігін және қаржылық тұрақтылығын арттыру.Инвестициялық қызмет қаржылық
Алдын-ала талдаудың негізгі бағыты инвестицияның экономикаға тиімді көрсеткіштерімен
Осыған орай, менің дипломдық жұмысымның тақырыбы инвестициялық жобаларды
Ұсынылып отырған жұмыстың негізгі мақсаты екінші деңгейлі коммерциялық
Қойылған мақсатқа сай келесі талаптарды орындау мүмкін болды:
Инвестициялық жобаның қаржыландыру көздерін және негізгі әдістерін қарастыру
« Центр Кредит Банкі » АҚ-ның, « Дархан
Қазақстанның экономикалық спецификасын ескере отырып, инвестициялық жобалардың маңыздылығын
Дипломдық жұмыста зерттеу құралдары негізінде: талдау және синтез,
Жұмыстың жүйесі ұсынылған талаптарға негізделген. Дипломдық жұмыс кіріспеден,
ТАРАУ. ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ АСПЕКТІЛЕРІН ЖОБАЛАУ
1.1.Инвестицияның мәні және түрлері
Инвестиция –ол нарықтық экономикалық категория . Инвестиция дегеніміз-өнеркәсіп
Инвестицияның объектісі- жаңадан іске қосылған және жұмыс істеп
Инвестицияның құрамына мынадай заттар кіреді:
ақша қаражаттары , банкіге салынған қаржылар, акциялар, облигациялар,
жылжымалы және жылжымайтын мүліктер, оның ішінде өндірістік панажайлар
авторлық құқықтардан туындайтын мүліктерді пайдалану құқықтары ;
жерді және табиғи ресурстарды пайдалану құқықтары .
Экономикалық теорияда инвестицияның мынадай түрлері айқындалады:
1.қаржылық (финанстық) және нақтылы;
2.кеңейтілген және жетілдірілген ;
3.тікелей және қоржындық;
4.ұзақ мерзімді және қысқа мерзімділік.
Инвестиицяның финанстық және нақтылы болып бөлінуі қаржыны салу
Қаржылық (финанстық) инвестициялар – бұл, жеке компаниялар мен
Нақтылы инвестициялар дегеніміз- негізгі капиталға және материялдық-өндірістік
Инвестицияның кеңейтілген және жетілдірілген болып бөлінуі негізгі капиталдың
Кеңейтілген инвестиция дегеніміз - өндірісте жұмыс істеп тұрған
Жетілдіру инвестициясы дегеніміз- амортизациялық қаржылар арқылы өндірістік капиталды
Инвестицияның тікелей және қоржындық болып бөлінуі бұл инвестициялардың
Қоржындық инвестиция дегеніміз- шетел акциясына , облигациясына және
Құнды қағаздардың қоржына жеке адамның немесе мекеменің құнды
Сонымен, қоржындық инвестициялар деп - шетел компаниясының акцияларын
Инвестицияның ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді болып бөлінуі
Ұзақ мерзімді инвестиция дегеніміз- мемлкеттік бағдарлама бойынша іс
Қысқа мерзімді инвестиция дегеніміз – қысқа мерзімінің ішінде
Қысқа мерзімді инвестициялар деп - өндірістік жағдайлардың кілт
Инвесторлар инвестициялық қызметке, өзіне меншікті немесе жалға берілген,
Инвестиция – бұл ресурс, оны жұмсай отырып, болжаған
- Тәуелділік
- Тікелей
- Портфельді
- Аннуитеттік болып бөлінеді.
Венчурлік капитал – үлкен тәуекелге байланысты жаңа акциялар
Тікелей инвестициялау – шаруашылық субъектілердің табыстар түсіруіне және
Портфельдік инвестициялар – портфельді қалыптастыруға байланысты құнды инвестициялық
Аннуитеттік – тұрақты аралық салымшыға елеулі табыс әкелетін
Қазір Қазақстанда тікелей және портфельді шетел инвестициялары бір
Еліміздің инвестициялық саясаты ірі салымдарды қаржыландыру үшін жағдайлар
Қазақстан экономикасын тұрақтандыру және дамытудың маңызды жолдарының бірі
Еліміздің инвестициялық саясаты ірі салымдары қаржыландыру үшін жағадайлар
Жеке инвесторлар мемлекеттік инвесторларға қарағанда коммерциялық табысты көбейтуге
Қазақстан үкіметі 1996 – 1998 жылға арналған мемлекеттік
Соңғы жылдары біздің республикамызда шетел инвестицияларымен жұмыс істейтін
Портфельдік инвестиция - бұл капиталға салынатын қаржы
Инвестициялық қоржынды қалыптастырудың басты мақсаты не ол, не
Үкіметтік несиелер мен кепілдемелерді шектеу. Мұндай жағдайда елге
Тікелей шетел инвесторлары донардың ұзақ мерзімдік мүдделерін жүзеге
Олардың өндірістің процесті басқаруға қатысуы мүмкіндігі болуы тиіс.
Елеулі көлемде қаржылық ресурстардың ағылып келуін қамтамасыз етеді,
Тікелей шетел инвесторлары іскерлік және шаруашылық белсенділікті қамтамасыз
Мұның барлығы Үкіметтің орта мерзімдік инвестицияның бағдарламасын қабылдау
біріккен және төл кәсіпорындарды құру
шетел компанияларының басқаруына объектілерді беру
акционерлеу жолы арқылы кәсіпорындарда әшекейлендіру процесі донарлардың қатысуын
Ал енді Президенттің Қазақстан халқына жалдауы. Үстіміздегі он
1.2.Инвестициялық жобаның түсінігі,мәні және оны іске
асыру кезеңдері
Капиталдың негізгі құндылығының маңызы, оның иесіне пайда әкелу
Инвестордың пайымдауынша, инвестициялаудың мәні “ертеңгі”
салынған каржылар толығымен қайтарылуы тиіс;
осы операцияның пайдасы, салынған қаржының кейіңгі қайтарылымнан
Любушин Н.П., Лещева В.Б., Дякова В.Г., атты ғалымдардың
1 Сурет – Жобаның негізгі элементтері.
ЖОБА
Жобаны ойластыру
(мақсаттылығы)
Іске асыру құралдары
(шешімдер)
Іске асыру мақсаттары
(шешімдер қорытындылары)
ЖОБАНЫҢ НЕГІГІ ЭЛЕМЕНТТЕРІ
Жобаның негізгі белгісі болып: мақсаттың құрамы, өзгертулер, уақыттың
Инвестициялық жобалардың ұсыныстары көптеген көздерден келуі мүмкін. Инвестициялық
Жаңа тауарлардың өндіру және өндіріте бар тауарлардың көлемін
Жабдықтарды немесе ғимараттарды ауыстыру.
Ғылыми зерттеулер және өңдеулер
Қадағалау
Басқалар ( оларға мысалы, қауіпсіздікті қамтамассыз ететін
Халықаралық банктің ұғымы бойынша, « жоба ұғымы »
1. Қойылған мақсатқа жету ориентациясы. Адамның барлық
2. Уақыт аралығының шектелуі. Жоба белгіленген мерзім аралығында
3. Әрекеттермен байланысты координация. Жоба өзіндік ерекшеліктері
4. Маңыздылығы. Әр жоба өзінің түрлі қасиеттерімен
Жобаның масштабтары :
Кішігірім жобалар – бұл жобалар техникалық-экономикалық ерекшеліктерді көп
Орташа жобалар – негізгі қорларың техникалық қайтажабдықтау және
Үлкен жобалар – прогресивті технологиялардың пайдалануы мен өндірілетін
Мегажобаларға бірнеше жобалардан құралған, инвестициялық бағдарламалар жатады. Мегажобалар
бағалануымен, қиындылығы және ұзақтығы ( 5-7 жыл )
Іске асыру мерзімдері :
Қысқа мерзімді ( 1 жылға дейін ) жобалар
Орта мерзімді және ұзақ мерзімді жобалар, олар ғылыми
Айтылғандардың негізгі түйіні жоба қатысушыларын дұрыс таңдау.Инвестициялық жобалардың
Дәстүрлі түрді қолданылған кезде, инвестициялық жобаны басқару келесі
демеуші ( ұйымдастырушы ) – жобаның барлық
құрал-жабдықтарды жеткізіп беруші –филиалдар, компаниялар, немесе құрал-жабдықтарды жеткізуші
сақтандыру сұрақтары бойынша кеңес беруші– сақтық тәуекелдердің алдын
салық сұрақтары бойынша кеңес беруші –салық төлемдерін төмендету
маркетинг бойынша кеңес беруші –жобаның көрсеткіштерінің сенімді
қаржылық кеңес беруші –жобаға қатысты тиімді қаржылық, несиелік
несие берушілер – жобаның талаптарын ескере отыпып, жобаны
Қазіргі кезде тиімді басқару, сол фирманың негізгі капиталының
Жобаны басқарушы – бұл жоба – құрылыс
Әр жоба өзінің күрделілігімен және жұмысының көлеміне қарамастан,
Қазақстандық жағдайларда жобаның несиелеу уақытында, негізгі маңызы
Жобаны өңдеу концепциясы жобаның идеясын зерттеуге және іске
Келесі жобаның негізгі мінездемесін құру.( жобаалды инсестициялық зерттеу
Бірінші фаза әрине, инвестиция көлемінің негізіне тиесілі, көптеген
Сонымен қатар, бұл жерде жобаны заңды түрде рәсімдеу
Инвестицияалды фазасының соңында, инвестициялық жобаның бизнес - жоспары
Келесі уақыт аралығы инсестициялау кезеңі немесе оны іске
Берілген кезеңде кәсіпорынның тұрақты активтері құрылады. Шығындардың кейбір
Негізгі жабдықтарды іске қосудан бастап,жылжымайтын мүлік және
Жобаның жалпы мінездемесіне эксплуатациялық фазаның ұзақтылығы маңызды ықпал
Ескеретін бір жағдай бар, ол жобаның бастапқы
Жобаның өмір шендігінің ұзақтылығы және инвестицияларды пайдалану инвестордың
Белгіленген мерзімдер, ұзақ мерзімді салымдардың қайтарымдылығына, экономикалық кезеңіне
1 Кесте - Инвестициялық жоба кезеңінің құрылымы.
Деңгей Кезең Кезеңнің мазмұны және
1 .Инвестицияалды фазасы
1.1. Мүмкіндіктерді зерттеу
1.1.1.Инвестициялық жобаның талдау және дәлелдеу
1.1.2.Инвестициялық ұсыныстардың құрылуы
1.1.3.Инвестициялық мүмкіншіліктердің және инвесторлардың талдауы
Жобаның туындауын және оның іске асуын талқылау .
Елдегі, аумақта, салада инвестициялық жағдайды талдау.
Инвестициялық ұсыныс түріндегі
1.2 Жобаның ТЭД дайындау
1.2.1.Технико- экономикалық
(ПТЭО).
1.2.2.Инвестициялық ұсыныстың толықтай өңдеу.
Инвестициялық жобаның ТЭД дайындау және талдау.
ТЭД-ді өндіру мақсаты мен шығындары.
1.3. Бизнес-жоспарды өңдеу, талдау мен бағалау.
1.3.1.Бизнес-жоспарды өңдеу.
1.3.2.Бизнес-жоспарды инвесторлармен талқылау.
1.3.3.Бизнес-жоспарды нақтылау.
1.3.4.Инвестициялау туралы шешімдер жасау.
Бизнес-жоспарды маркетинг, қаржы, технолог мамандармен талқылау. Инвестицияалды фаза
1. Кестенің жалғасы.
2.Инвестициялық фаза
2.1.Жобаны іске асыруды заңды түрде дайындау.
2.1.1.Келісім-шарттар мен келісім сөздер жүргізу.
2.1.2. Заңды тұлғаны әзірлеу.
Инвестициялық жобаның барлық қатысушыларымен келісімдердің қорытындысы және әзірлеу.
2.2.Жобаның ғылыми–техникалық өңделуі.
2.2.1.Өндірістің техникалық дайындығы.
2.2.2.Өндірістің ұйымдастырушылық дайындығы.
Жаңа инвестициялық өнімге техникалық құжаттарды әзірлеу. Өндіру жоспарларын
2.3. ФОССТИС ( тұтыну мен өткізудің құрылымы) 2.3.1.Тауар
2.3.2.Жарнама.
2.3.3.Өткізу стратегиясының құрылымы. Өнімді жеткізу келісімдерінің қорытындылары.Инвестициялық
2.4. Құрылыс
2.4.1.Құрылыс құжаттарын дайындау.
2.4.2.Монтажды-құрылыс жұмыстар.
2.4.3.Қабылдап-өткізу сынақтары.
Кезеңдердің атауына сай
3 Жобаның эксплуатациялық фазасы, Есеп,бақылау, талдау. Өнімді өндіру.
* Инвестициялық жобалар үшін, өздеріне жаңа өнімді өндіру
1.3.Инвестициялық жобаның әдістері мен қаржыландыру
көздері
Инвестициялық жобалардың барлық бағыттары мен формалары кәсіпорынның тиімділігін
Жобаның қаржылық көздерінің құрылуы акционерлік капиталды тартудың және
Жобаны қаржыландыру төрт кезеңнен тұрады:
Жобаның өміршенділігін алдын ала қарастыру.
Жобаны іске асыру жоспарын өндіру.
Қаржыландыруды ұйымдастыру.
Қаржыландырудың талаптары және іске асыру жоспарын қадағалау.
Жобаны инвесторларға ұсынудың алдыңғы кезеңінде жобаның
Жобаны іске асыру кезіндегі процесс оны қаржыландыру алдында
Жобаны қаржыландыруды ұйымдастырудан кейін оны іске асыру мен
Қазақстандағы инвестициясын саласын қаржыландыру мыналар арқылы жүргізіледі:
Инвестордың өзіндік қаржылай ресурстарынан;
Инсестордың қарыз қаржы құралдары ( банктік және бюджеттік
Инвестордың тартылған қаржы құралдары ( акцияларды сатудан түскен
Кәсіпорындарда белгіленген тәртіппен орталықтандырылған ақша құралдары;
Мемлекеттік, жергілікті бюджеттерден, және бюджеттік емес қорлардың инвестициялық
Шетел инвестициялары.
Қаржыландырудың өзіндік көздері.
Пайда - кәсіпорынның таза табысының маңызды формасы,
Кәсіпорындардағы инвестицияларды қаржыландырудың екінші ірі көзі амортизациялық аударымдар
Негізгі қорлардың жаіарту қажеттілігі, өнім өндірушілер бәсекелестігімен байланысты,
Біріншісі амортизация нормаларының кеңеюі сәйкесінше және нормативті қызмет
Жеделдетілген амортизацияның екіншісі мемлекеттік нормаларға сәйкес, негізгі капиталды
Акционерлеу инвестициялау әдісі ретінде.
Біздің елімізде бағалы қағаздар мыналарды құрайды: акциялар, облигациялар,
Заманауи талаптарда бағалы қағаздарды шығару кәсіпорындағы ірі инвестициялардың
Бағалы қағаздар екі топқа бөлінеді:
Иелену қатынасы –акциялар;
Ұзақ мерзімді қарыз алу қатынасы – облигациялар, жай
Инвестицияларды несиелендіру.
Несие қарыз алушы мен несие беруші арасындағы экономикалық
Ұзақ мерзімді несиені ұсыну үшін, несие алушы өзінің
кәсіпорынды құру туралы жарлық;
салық комитеті дәлелдеген кәсіпорынның соңғы есептік бухгалтерлік баланс;
технико экономикалық дәлелдемелер;
кәсіпорынның қаржылық жағдайы мен төлем қабілеттілігін растайтын басқадай
Банк несиелеу шараларының дұрыс жүргізілуін қадағалайды. Несие алушы
Лизинг инвестициялау әдісі ретінде.
Лизинг ұзақ мерзімді машиналарды, құрал-жабдықтарды, көлік құралдарын
жалға беруші жалға алушыдан келіп түскен түсімдермен өзінің
жалға алу мерзімдері мүліктің толық құртылғанын қарастырмайды;
мүліктің тозуы немесе сынуы толығымен жалға берушінің мойнында;
белгіленген мерзім аяқталғаннан кейін мүлік жалға берушіге қайтарылады.
Жедел лизингтің құрамына: рейтинг- бір күннен бір жылға
Қаржылық лизинг жалға алынған мүліктің толық ақшалай өтелуін
Қызмет көрсету лизингі – жалға берілген жабдықтарға қызмет
Леверидж лизинг-қаржылық лизингтің ерекше түрі. Бұл келісім –шартта
Қоржындағы лизинг- бұл кәсіпорынның қаржылық құрылымы, ғимараттар мен
Қазақстанда 2000 жылдан бері лизингтік несие қолданылып келеді.
Қызметтің бұл түрі Қазақстан Республикасының « Қаржылық лизинг
Елдегі инвестициялық белсенділіктің төмендеуі, оның өндірістік қорларының моральді
1.4.Инвестициялық жобаның негізгі критерийлері және
бағалау әдістері
Инвестициялық жобаның тиімділігін экономикалық бағалау –бұл инвестицияалды зерттеулерді
Инвесторлар инвестициялық жобаның тәжірибелік іске асуына кіріспес бұрын
жобаны іске асыру кезінде, салынған табыс құралдарының қайтарымдылығы;
фирма деңгейінен төмен емес, инвестициялық тұрақтылықты қамтамассыз ететін
Фирмаға қолайлы инвестицияның өтеу мерзімдері.
Шетел және еліміздің авторлары ақпараттарды топтауды ұсынады, экономикалық
- баланстық есеп беру;
- табыс және шығын есебі;
- ақша құралдарының айналысы туралы есеп беру.
Аталған шаралар қаржылық есеп беру формаларына толық сәйкес
Қазіргі кездегі Қазақстан Республикасының экономикасында инвестициялардың жүйесінде 98,2%
Инвестор құнды қағаздарды өзінің қаражаттарына дербес немесе институционалдық
Брокерлер-клиенттер арасындағы келісімге келтіретін , мәмлеге келуге көмектесетін
Дилерлер -өздерінің атынан және өздерінің қаражатына қарай құнды
Сараптаушылар- капитал нарығының жұмыс істеу механизімін зерттейтін жоғарғы
Пайыздық мөлшерлеме(ставка)- бұл , фирманың несиеге ақша капиталын
Кәсіп иесі өндіріске өзінің қаржыларын пайдаланғанда , алуға
Ақшаның уақытша құнын есептеу техникасына негізделген критерийлерді дисконттау
Дисконттау- бұл инвестициялық бағдарламаларды талдау және бағалау кезінде
Ұлттық экономиканы тұтас алғанда және әрбір сала бойынша
Мұндағы айрықша бөліп көрсететін проблемалар: жұмыс істеп тұрған
Ивестициялық процесс әрқашан тәуекелмен байланысты, жоба қауіпті болған
Инвестициялық салада қолданылатан әдістерді екі топқа бөлуге болады:
Өз кезегінде берілген топтарды тізбектерге бөлуге болады:
Дисконттау әдісі:
жобаның ағымдық бағамын таза анықтау әдісі ( NPV
Мысалға инвестицияға болжау жасайық, ( 1 С )
Біз білеміз егер де;
• NPV > 0, болса, жобаны
• NPV < 0, жобаны қайтару
• NPV = 0, жоба не
Жобаны жылдық табыстар арқылы болжаған кезде, оның барлық
Егер жоба бір реттік ғана емес, келесідей инвестициялық
Мұндағы i — болжаланатын инфляцияның орташа деңгейі.
Келтірілген формалар арқылы қолдан есеп жасау күрделі іс,
NPV көрсеткішін бөліп айтқан жөн, ол кәсіпорындағы жобаны
NPV әдісінің күрделілігі және қолданылуы.
NPV әдісінің көмегімен жобаның коммерциялық тиімділігін ғана емес,
NPV әдісінің осындай жеңіл есептеу мен пайдалануының
Бірақ, NPV әдісін қолдану келесі шарттарды сақтаған кезде
Инвестициялық жобаның ақша ағымдарының көлемі, белгіленген уақыт аралықтарының
NPV-ді есептеу кезінде, дисконттық қойылымдар әрқашан қолданылады, бірақ
(PI) жобасы бойынша инвестициялық тұрақтылықты есептеу әдісі. Бұл
мұндағы:
PI > 1, болса, жобаны қабылдау керек ;
Р1< 1, жобаны қайтару керек;
PI = 1,жоба не табысты, не шығынды емес.
(PI) критериінің логикасы мынадай: шығындар бірлігінің табысқа сипаттылығын
- (IRR) жобасының ішкі табыс нормасын есептеу әдісі.
IRR = г, мұндағы NPV = f(r) =
Бұл коэффициентті талдап, ескертуде жобаланған инвестициялардың тиімділігіне негізделген:
Іс жүзінде кез келген кәсіпорын өзінің қызметін қаржыландырады,
Авансты пайдалану негізі ретінде кәсіпорынның қызметіне қаржылық ресурстармен
Бұл көрсеткіштің экономикалық мағынасы келесідей болады: кәсіпорынның инвестициялық
Егер:
• IRR > СС, болса, жобаны қабылдау
• IRR < СС, жобаны қайтару керек
• IRR = СС, жоба не табысты,
Берілген әдісті іс жүзінде қолдану қиын, егер аналитиктің
үшін кестелердің көмегімен екі түрлі дисконттық коэффициент таңдалады
мұндағы r1 – кестелік дисконттық коэффициент, осы кезде
r2 — кестелік дисконттық коэффициент, осы кезде f(r2) i, мұндағы i – базалық қойылымның
Бұл критерий біріншіден қаржылық құралдардың альтернативті салынуын есептеу
IRR көрсеткіші сонымен қатар түрлі инвестициялық жобалардың арасында
NPV -әдісін пайдалану кезінде, қосымша инвестицияларды сонымен қатар,
Тәжірибеде инвестициялық жобаларды салыстырмалы түрде талдау, көбінесе ішкі
Жалпы NPV -әдісінің көрсеткіштерін, ішкі тиімділік нормаларымен салыстырғанда
Біріншіден, IRR әдісі кезінде NPV -әдісіне шектеу қойылады,
Екіншіден, IRR әдісін пайдалану ортасы тек таза инвестициялармен
(РР) инвестицияны өтеу кезеңін есептеу әдісі. Бұл әдіс
РР = п онда, Рк > IС.
Инвестицияны өтеу мерзімінің көрсеткішін есептеу өте жеңіл, сонымен
Біріншіден, ол соңғы уақыттағы табыс ықпалын ескермейді. Екіншіден,
Ұсынылған фактілер қаржылық операциялардың аксиомасы ретінде және инвестициялық
II ТАРАУ. «БанкЦентрКредит» АҚ-ның несиелік қызметін сараптау және
2.1. «БанкЦентрКредит» АҚ-ның қысқаша сипаттамасы және несиелік қызметінің
«БанкЦентрКредит» акционерлік қоғамы 1988 жылдың 19 қыркүйегінде құрылған
Банктің республика бойынша өзінің кең филиалдық желісі бар,
1988 ж. қыркүйегінде – Алматының Орталық кооперативтік банкі
1991 ж. тамызы – Банк Қазақтың Акционерлік Орталық
1995 ж. мамыры - Chase Manhattan Bank-нен және
1996 ж. қарашасы – Банк “БанкЦентрКредит” ААҚ ретінде
1997 ж. желтоқсаны – Банк “Жилстройбанк” ЖАҚ-н жекешелендіру
1998 ж. шілдесі – “БанкЦентрКредит” АҚ-н “Жилстройбанк” ЖАҚ-мен
2002 ж. қыркүйегі – сомасы US$ 15 млн
2002 ж. қарашасы - Moody's Investors Service халықаралық
D – қаржылық орнықтылық рейтингі. Барлық рейтингтердің болжамы
2003 ж. тамызы - БанкЦентрКредит өзінің Оқу
2003 ж. мамыры – ЦентрКредит банкінің шағын және
2003 ж. мамыры - "Банк ЦентрКредит" АҚ-на “Күміс
2003 ж. сәуірі - Fitch рейтингтік агенттігі
2002 ж. желтоқсаны - "БанкЦентрКредит" АҚ-ның “Жедел аударымдар”
Банктің негізгі қызметі болып депозиттерді қабылдау және теңгеде
2004ж. 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша өзінің басты кеңсесінен
Коммерциялық банктік бизнестің арқасында Банк саудалық және құрылымдық
Банктің алғашқы стратегиялық жоспары 1998 жылы жасалып шығарылды.
Қазіргі кезде банк әдеттегідей шағын және орта бизнеске
Сонымен қатар банк болашаққа үш негізгі бағыттарды жоспарлап
Банк өсіп келеді, дамып келеді, оның капиталы көбейіп
Банктің қазіргі кездегі стратегиясы 2010 жылға дейін есептелген,
Банк бірнеше бағыттарда: қысқа мерзімді несиелеу, саудалық қаржыландыру,
«БанкЦентрКредиттің» жарғылық капиталы 2004 жылдың 1 тамызына 6,2
"Банк ЦентрКредит" АҚ – Ауыл шаруашылығы Министрлігі мен
“БанкЦентрКредит” ААҚ ауыл шаруашылығын қолдау бағдарламаларындағы өзінің қатысуын
Банктің қарыздық портфеліндегі ауыл шаруашылығына берілген қарыздар 15,3%
Жалпы сомадан ауыл шаруашылығына мамандандырылған шағын және ірі
Бұдан басқа, "Банк ЦентрКредит" ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірушілерге
2 сурет. 31.12.04 жағдайындағы экономика салалары бойынша
Сельское хозяйство – ауыл шаруашылығы
пищевая промышленность – тамақ өнеркәсібі
Кредитование физических лиц – жеке тұлғаларды несиелеу
транспорт и коммуникации – көлік және коммуникациялар
прочие – басқалар
строительная промышленность – құрылыс өнеркәсібі
энергетическая промышленность – энергетика өнеркәсібі
добывающая промышленность – кен өндіру өнеркәсібі
Соңғы жылдары «БанкЦентрКредит» экономиканың нақты секторын белсенді несиелеуде.
Банктің халықаралық несиелік рейтингі мемлекет деңгейінде халықаралық рейтингтік
Қазір «ЦентрКредит» шағын және орта бизнес кәсіпорындарын дамытуға
«БанкЦентрКредит» Ауыл шаруашылығы Министрлігімен серіктестікке де көп көңіл
Ресурстардың едәуір бөлігін индустриалдық-инновациялық даму стратегиясын іске асыруға
2004 жылдың 1 шілдесіне жеке тұлғаларға берілген несиелердің
Несиелердің сапасы. Банктің несиелік қауіптері қарыздар портфелінде, аккредитивтерде
3 сурет. 31.12.04 қарыздық портфельдің қамтамасыз етілу құрылымы.
Прочие виды залога – кепілдердің басқа түрлері
Гарантии – кепілдер
Денежные средства – ақша қаражаттары
Акции компаний – компания акциялары
Недвижимость – жылжымайтын мүлік
Товарные запасы – тауар қорлары
Оборудование – жабдықтар
Необеспеченные кредиты – қамтамасыз етілмеген несиелер.
Клиенттерге несие жылжымайтын мүлікті, кепілдіктерді, тауарлық қорларды, жабдықтарды,
Банк қарыздық портфельдің сапасын жақсарту жөніндегі жұмыстарды тұрақты
2.2. «БанкЦентрКредиттің» жобалық қаржыландыру бағдарламасы.
Соңғы жылдары АҚШ-да және Батыс Еуропада инвестицияларды қаржыландыру
Бүгінгі күні Қазақстанда жобалық қаржыландыру сияқты несиелік қызметтегі
Жобалық қаржыландыру дегеніміз - әдеттегі несиелеу тұрғысынан
Жобалық қаржыландырудың мәні мынада, жиынтық табыстар мен шығындарды
Тәуекелдің қандай бөлігін несиелеуші мен қарыз алушы өздеріне
- қарыз алушыға толық регреспен;
- қарыз алушыға шектелген регреспен;
- қарыз алушыға регрессіз.
Бірінші форма қажет қаражаттарды алудың қарапайымдылығына байланысты кең
Инвестициялық жобаларды әдеттегі банктік несиелеудің жобалық қаржыландырудан айырмашылығы
Жобалық қаржыландыру кезінде банк жобада несиелеуші ретінде ғана
Жобалық қаржыландыру Басқармасы «БанкаЦентрКедиттің» несиелік қауіп Департаментінің құрылымдық
Осы бөлімшенің қызметінің мақсаты болып бизнесті кеңейту және
Міндеттері: экономикалық тұрғыдан дәйектелген және тіршілікке қабілетті инвестициялық
Жобалық Қаржыландыру секторының негізгі функциялары:
• жобаның тиімділігін және рентабельдігін сараптау;
• жоба бойынша қауіптерді бағалау; жобаның стратегиясын жасап
• қаржыландыру сызбаларын жасап шығару;
• жобадан шығу стратегиясын жасап шығаруға қатысу;
• потенциалды инвесторлармен және несиелеушілермен ынтымақтастық, қаржыландыруды/жанама қаржыландыруды
• жобаға қатысуға өкілетті мемлекеттік қаржылық институттар мен
• жобаның іске асу барысын қадағалау және бақылау.
Банктегі жобаны қаржыландыру процестері:
1. Басымдық саланы таңдау.
Бұл процесс жобалық қаржыландыруды ұйымдастырудың бастапқы кезеңі болып
2. Жобаларды таңдау.
Жобалық қаржыландыруға өтініштерді алдын-ала таңдау белгілі салалық басымдықтарға
3. Жоба бойынша алдын-ала ақпаратты жинау және сараптау.
4. Сыртқы сараптама; Ішкі сараптама.
5. Ресурстарды (инвестициялық, инновациялық қорлар және т.б.) тарту
УПФ қаржылық институттар үшін инвестициялық ұсыныстарды дайындайды; жобаның
6. Жобаны бекіту.
Инвестициялық жобаны дайындау және қорғау (УПФ); инвестициялық жобаны
7. Келісім-шарттарға қол қою.
Барлық қажетті құжаттарды (келісім-шарттар, келісімдер) заңды түрде рәсімдеу.
8. Жобаның іске асу барысын кеңесші-компанияларды тартып қадағалау
Жобаны қаржыландыру және іске асуына бақылау жасау.
9. Жобалардан шығу (міндеттемелерді толығымен өтеу).
Жобан таңдау критерийлері: сала (басымдық салалар); осы саладағы
Қарыз өтеудің негізгі көзі – жобаны іске асырудан
Қарыз алушыға қойылатын талаптар:
• салаға тиістілігі (болашағы зор, басымдық сала);
• қарыз алушының негізгі құзыры (осы бағыттағы жұмыс
• компанияның ашықтылығы (қаржылық айқындылығы, төмен саяси тәуекел
• жоба бойынша құжаттамалар (егжей-тегжейлі жасалған бизнес-жоспар, жоба
• жобаға қатысу (жобаға қаржыландыру сомасының 30% кем
Қарастырылатын жобаға қойылатын талаптар:
• саладағы жағдайы (саладағы көшбасшы болу мүмкіндігі);
• тиімділігі (салынған капиталдың рентабельдігі жылына 30% артық);
• ақталу мерзімі (10 жылдан артық емес);
• капитализация (несиелеу мерзіміне өсуге беталыс);
• инвестиция мөлшері (ең азы 1 млн.долл. дейін,
• қамтамасыздандырылуы (сатып алынатын активтер, акциялардың блоктаушы пакеті,
2.3. «Дархан» ЖШС-нің инвестициялық жобасын бағалау және таңдау.
Инвестициялық жоба, ең алдымен, алынатын табыстар мен шығындарды
Инвестициялық жобаны сараптау мен бағалаудың мәні – шешім
Нақты активтері бар операцияларды дәйектеу және қаражат салудың
Жобаның экономикалық тиімділігін бағалау үшін, Жамбыл облысының Байзақ
Жобада 400 бас малға есептелген сүт фермасын және
2 кесте – Мал шаруашылығының сүт өндіру және
Бағам (теңге/1 АҚШ доллары) 140
Машиналар мен жабдықтардың бағасы, АҚШ долл. 925000
Өндірістік қуаттылығы (тонна/күніне) 15
Бір жылдағы жұмыс күндерінің саны 360
Өндірістік қуаттылық (тонна/жылына) 5400
Сүттің бағасы, жоғары (тг./литр) 55
Сүттің бағасы, төмен (тг./литр) 30
Сүт майының бағасы (тг./литр) 473
ҚҚС: (%) 16
Импорттық салықтар (%) 5
Табыс салығы (%) 30
Меншік капитал (%) 15
Тартылған ресурстар бойынша пайыздық мөлшер (%) 10
Бөлшек саудалық үстеме (%) 18
ЕАЌ-ның жыл сайынғы көбеюі (%) 5
Қайта өңдеуші жабдықтарды оңтайлы пайдалану үшін шикізатты жақын
Жобаны іске асыру Сарыкемер аудан орталығынан 20 шақырымда,
Қайта өңдеуші зауыт және сақтайтын орын сүт фермасынан
Жобаның негізі мақсаты болып аймақтық нарықтың (Оңтүстік-Қазақстан облысы,
Өнім және нарықтану. Нарықтану стратегиясын іске асыру кезінде
Алдын-ала нарықтанушылық зерттеулерді жүргізу кезінде анықталғандай, өндіру үшін
Осылайша, өндірістік жоспарға сәйкес (3 кесте), қайта өңдеуші
- 12000 кг пастерленген сүт (майлылығы 3,2 %);
- 3000 кг йогурт/айран (майлылығы 3,2 %);
450 кг қаймақ (майлылығы 20 %).
3 кесте. Өндіріс.
Өнім Мөлшері(кг/ күніне) Мөлшері(дана/ күніне) Бөлшек бағасы (тг/дана
($|дана) Көтерме баға ($/дана) Тауар айналымы ($/жыл)
Пастерленген сүт (1 литр. пакет) 12000 12000 74
Айран (0,5 литр. пакет) 3000 600 45 0,32
Қаймақ (0,2 литр. стақан) 450 2250 88,5 0,59
Жиыны сатудан түскен түсім
3664592
Ары қарай таза маржиналдық табыстың көрсеткіштерін қарастырамыз.
4 кесте. – Таза маржиналдық табысты есептеу.
Өнім Шикізат (сүт майы) (кг/бірлік) Шикізат
Бірлікке ($/бірлік) Қаптама ($/бірлік) Шикізат және қаптама ($/бірлік)
Пастерленген сүт (3,2% майлылығы.) 0,032 0,24 0,10 0,34
Айран(0,5 литр.майлылығы 3,2) 0,016 0,12 0,075 0,20 0,13
Қаймақ(0,2литр. майлылығы 20%) 0,040 0,030 0,035 0,34 0,46
Отандық өнімнің төмен сапасы туралы орынығып қалған пікірлермен
Қайта өңдеуші қуаттылықты шикізатпен қамтамасыз ету үшін жоба
2002 жыл маусымында Жамбыл облысы бойынша бір литр
Жоба қайта өңдеуші зауыттың шикізатқа деген сұранысының 50%
Шетелдік қайта өңдеу жабдықтарын сатып алуға жұмсалатын жалпы
4 кесте – Инвестициялық шығындар және негізгі қорларды
Дәреже
бағасы мазмұны Ұстауға жұмсалған шығын амор-
тиза-
ция нормасы амор-
тизац.
аударымдар Жылдық қалдық бағасы
Машиналар және жабдықтар (импорт)
925000
0,1
92500
0,10
92500
18500
5 кестенің жалғасы.
Импорттық салықтар 46250
Тасымалдау,құрастыру, өңдеу 98000
Ғимараттар мен құрылыстарды қайта жаңарту 250000 0,02 5000
Мамандандырылған көлік (5; 3,5 тонн) 43898 0,1 4390
Дизельні электр генераторы 20000 0,1 2000 0,10 2000
Жиыны шығындар 1383148
103890
111390 347780
Бәсекелестік күресте маңызды мағынасы бар көліктік инфрақұрылымның сенімділігіне
Электр энергиясымен жабдықтауда үзілістерді болдырмас үшін, әсіресе қыс
Қайта жаңғыртуға жұмсалатын шығындар. Ғимараттар мен құрылыстарға алдын-ала
Өндірістік машиналар мен жабдықтарға амортизациялық аударымдар нормасы 12,5%
Инвестициялық шығындардың құрамына негізгі құралдарды сатып алу шығындары
Айналым капиталындағы қажеттіліктерді есептеу келесі пікірлерге байланысты жүргізіледі:
- дебиторлық қарыздар. Қарыздың орташа мерзімі - өнімді
- тауарлық-материалдық қорлар (14/360 х ТМҚ қалыптастыруға);
- ақша қаражаттары. Бір айлық еңбек ақысын жабуға
Компанияның кредиторлық қарыздары болмайды деп болжанған, сондықтан бұл
Ағымдағы шығындар. Жобаны іске асырудың барлық мерзімінде кәсіпорынның
Электр энергиясын тұтыну 1 к/ватт-қа 0,03 доллар
Жүк көтергіштігі 5 және 3,5 тонна жүк машиналарын
Өнімді нарыққа жылжытуға деген жыл сайынғы шығындар жоғарыда
5 кесте - Өнімнің өзіндік құны.
Шығындар бабы Мөлшері Бірліктің бағасы ($/бірлік) бағасы
$ Жалпы шығындағы үлес, %
1 2 3 4 5
Ағымдағы шығындар
Шикізат (сүт; 3,8%, жоғары) 2700000 0,37 1006780 40,13
Шикізат (сүт; 3,8%, төмен) 2700000 0,20 549153 21,89
Қаптама
Пастерленген сүт, 1 литр, пакет 4320000 0,1 432000
Айран, 0,5 литр пакет 2160000 0,075 162000 6,46
Қаймақ, 0,2 литр, стақан 810000 0,035 28350 1,13
Энергиямен және сумен жабдықтау, т.б.
0,030
0,00
Электр энергиясы (өндіріс: 1 560
к/ватт/айына ) 562000 0,030 16860 0,67
Электр энергиясы (ғимараттар. 100 к/ватт/айына) 36000 0,030 1080
Электр энергиясы (генератор 600 сағат/жылына) 138240 0,030 -4147
Дизель отыны (10 литр/сағат; 600 сағат/жылына) 6000 0,220
5 кестенің жалғасы.
Су (күніне 45000 литр) 16200000 0,000 0 0,00
Жұмсалатын материалдар
Зертханалық химикаттар, дақылдар.
2375 0,09
Тазартушы құралдар
3750 0,15
Көлік шығындары 36000 0,220 7920 0,32
Негізгі құралдарды жөндеу және ұстау
103890 4,14
Қызметкерлердің еңбек ақысы
Бас директор (шет елдік маман) 1 37500 37500
Директордың орынбасары (нарықтану) 1 18000 18000 0,72
Өндіріс және сапа жөніндегі менеджер 2 7200 14400
Инженер 1 5400 5400 0,22
Техниктер 3 4800 14400 0,57
Операторлар, жүргізушілер 30 3600 108000 4,30
Жиыны ағымдағы шығындар
2509030 100,00
Амортизациялық аударымдар
111390
Нарықтану шараларына жұмсалатын шығындар 3664592 0,020 73292
Қайта өңдеу, сақтау және өткізу кезіндегі шығындар 3664592
Қарастырылмаған шығындар 2509030 0,025 62726
Жиыны өнімнің өзіндік құны
2829729
Табыс салығының мөлшері қазіргі кезде бар 30%-ѓа тең
Инвестор жарғылық капиталға үлес ретінде қажетті ресурстардың 15%
Жобамен жасалатын ақша қаражаттарының ағыны 10 кестеде көрсетілген.
Нәтижелер. Сүтті қайта өңдеу және сүт өнімдерін өндіру
Жобаның дамуының базалық сценарийіне сәйкес жобаның таза ағымдағы
Табысты (шығынды) есептеу. 8 кестеде жобаның іске асырылу
6 кесте – Жобаны іске асыру кезіндегі табысты
Көрсеткіш Жылдар
1 2 3
Өнімді сатудан түскен түсімдер 3664592 3664592 3664592 3664592
Айнымалы шығындар
Шикізат (сүт, майлылығы 3,8%) 1006780 1006780 1006780 1006780
Шикізат (сүт, майлылығы 3,8%) 549153 549153 549153 549153
Қаптау 622350 622350 622350 622350 622350 622350 622350
Энергия мен, сумен жабдықтау 14033 14033 14033 14033
Шығын дық материалдар 14045 14045 14045 14045 14045
Нарықтану шараларына жұмсалатын шығындар 73292 73292 73292 73292
6 кестенің жалғасы.
Қайта өңдеу, сақтау, өткізу жөніндегі шығындар 73292 73292
Негізгі құралдарды жөндеу және ұстау 88306 88306 88306
Жиыны айнымалы шығындар 2503976 2503976 2503976 2503976 2503976
Маржин табыс 1160616 1160616 1160616 1160616 1160616 1160616
Маржин табыс(%) 31,67 31,67 31,67 31,67 31,67 31,67
Айнымалы шығындар
Энергиямен,сумен жабдықтау 1080 1080 1080 1080 1080 1080
Аморти-зациялық аударымдар 111390 111390 111390 111390 111390 111390
Негізгі құралдарды жөндеу және ұстау 15583 15583 15583
Жиыны тұрақты шығындар 325753 332863 340329 348167 356398
Салық төлегенге дейінгі табыс пайызбен 834863 827753 820287
Рентабе-льдік,% 22,78 22.59 22,38 22,17 21,95 21,71 21,46
Несиелер бойынша пайыздар 151346 120389 103191 85992 68794
Жалпы табыс 683517 707364 717097 736456 735424 743980
Табыс салығы 239231 247577 250984 254260 257398 260393
Таза табыс 444286 459787 466113 472197 478026 483587
Жобаның сезімталдығын сараптау. Жобаның сезімталдығын сараптаудың нәтижелері кестеде
Жобаның тағы бір маңызды параметрі – шикізаттың бағасы
Жүргізілген сараптамаға сәйкес, жобаның шикізат бағасы мен кәсіпорынның
Осыған байланысты жобаны нақтырақ өңдейтін жағдайда нарықтану
Жобаның таза ағымдағы бағасы бойынша NPV және табыстың
2.4. Инвестициялық жобаны іске асыру барысында туындайтын негізгі
Экономикалық категория ретіндегі тәуекел – бұл болуы да
Тәуекел – бұл мүмкіндік, ал нақтырақ болсақ кәсіпкердің
Нарық жағдайындағы шаруашылық субъектілерінің арасында экономикалық қатынастардың көп
- өндірістік тәуекел;
- қаржылық тәуекел;
- макроэкономикалық тәуекел.
Қаржылық тәуекелдердің ішінде ең қауіптісі болып инвестициялық тәуекелдер
Инвестициялық қауіптер бірқатар белгілер бойынша жіктеледі:
- уақытша белгілер бойынша: қысқа мерзімді (бір жылдан
- инвестициялау нысаны бойынша: нақты инвестициялар тәуекелі (жобалық
Жобалық қауіп – бұл болашақтағы жағымсыз ауытқалардың тәуекелі,
Тәуекелді басқарудың келесі кезеңдерін ажыратады:
1. тәуекелді анықтау (ұқсастыру) .
2 .тәуекелді бағалау.
3. тәуекелді басқару.
4. тәуекелді бақылау
Тәуекелдердің алдын-алу және бейтараптандыру жөніндегі ұйымдастырушылық шаралар
- Диверсификациялау – бұл капитал салымдарын нәтижелері өзара
- сақтандыру – белгілі қауіптерді сақтандыру компаниясына беру.
- Лимиттеу белгілі шығын сомаларына, тауарларды несиеге сатуға,
- көзделмеген шығындардың орнын жабуға арналған қаражаттарды резервтеу
7 кесте – тәуекелдердің түрлері және оларды төмендету
Белгісіздіктің және тәуеклдердің
1.Экономикалық заңдардың және ағымдағы экономикалық жағдайлардың, инвестициялау және
Жобаның қатысушыларын әртүрлі қауіптерден сақтандыру. “Кілтін беру” шартындағы
2. Сыртқы экономикалық тәуекел
(саудалауға және жеткізуге шектеулер енгізу, шекараны жабу, кеден
Бағалары бойынша “беріктік орын” жасау, бірегей сипаттамасы бар
З. Саяси жағдайдың белгісіздігі, елдегі немесе аймақтағы қолайсыз
4.ИЖ-ның қатысушы-кәсіпорындарының қаржылық жағдайы және іскерлік беделі туралы
4. Жобаның қатысушы-кәсіпорындарының қызметін диверсификациялау.
Қатысушыларды әртүрі қауіптерден сақтандыру. Жобаға қатысушыларды мұқият таңдау,
5.Техника-экономикалық көрсеткіштердің динамикасы, жаңа техника мен технологиялардың параметрлері
7 кестенің жалғасы.
6. Нарық коньюктурасының, бағаның, валюта бағамдарының өзгерістері.
6. Бағалары анық тұрақталған және едәуір айыппұл санкциялары
Валюталық қауіптерді сақтандыру. Ойластырылған нарықтану саясатының болуы. Меншік
7.Экологиялық және өндірістік-технологиялық тәуекел (потенциалды
экологиялық тәуекелдері жоба, апаттар және жабдықтардың істен шығуы,
7. Заманауи және экологиялық таза жобаларды қаржыландыру. Экология
8 кесте – Басқа да тәуекелдер
Теріс салдарды азайту әдістері
Коммерциялық тәуекел
Қаржылық коэффициенттердің қатынасының рұқсат етілген деңгейін дұрыс анықтау.
Осы жобаға салынатын инвестициялардың болжалды рентабельдігін жоғарлату әдістерін
Ресурстардың қолайсыз үлестірілу тәуекелдері Ресурстардың бар болуына байланысты
Экономикалық өзгерістер және клиент талабының өзгеруі Тиімді болжау
Бәсекелестердің әрекеттері Бәсекелестердің болуы мүмкін әрекеттерін зерттеу және
8 кестенің жалғасы.
Жұмыскерлердің наразылықтары Қызметкерлерге арналған жақсы ойластырылған әлеуметтік-экономикалық
Бағаның, сұраныстың, табыс деңгейінің өзгеруі Нақтырақ болжау.
Капиталдардың пассивтілігімен біруақытта бір жобада көп қаражатты орналастыруға
Дұрыс таңдалмаған жобаның тәуекелі “дұрыс” және “бұрыс” аргументтердің
Менеджердің қателіктері Бақылау және тексерудің, дәйектелген қайталаудың,
Ұлттық және ұлтаралық бүліншіліктер Мұны ескеруге және алдын-алу
8 кестенің жалғасы.
Көзделмеген үкімет қаулылары (заңдардағы, бағалардағы, салықтардағы және т.б.
Біртектес мүліктердің көп мөлшерінің жойылу тәуекелі Өзін-өзі сақтандыру
Өрт және басқа да апаттар Ықтимал шығындардың сомасын
Тасымалдау кезінде жүктің жойылу немесе зақымдану тәуекелі Жүктің
Жұмысшылардың ұқыпсыздық тәуекелі
Фирманың іскерлік белсенділігінің тоқтап қалу тәуекелі Жұмысшылардың ұқыпсыздығынан
Бизнестің барлық тоқтап қалу мерзіміндегі болуы мүмкін шығындардың
Инвестициялық жобалардың тәуекелдерін сараптаудың әдістеріне жатады:
- тәуекелсіз эквивалент әдісі;
- тәуекелділікке түзетілген дисконт мөлшерінің әдісі;
- сезімталдықты сараптау;
- сценарийлер әдісі;
- шешімдер тармағы;
- Монте-Карло әдісімен имитациялық үлгілеу.
2.3. тармақта келтірілген жобаны сараптаудан көрініп тұрғандай, NPV,
III ТАРАУ. Заманауи экономикадағы инвестициялық жобалардың тиімділігінің жетілдіру
3.1. Қазақстанның қазіргі кездегі экономикалық жағдайларында инвестициялық жобаларды
Қазақстандағы қазіргі кездеге әлеуметтік-саяси және макроэкономикалық жағдайы экономикалық
- жалпы тұрақсыздық және ел өмірінің барлық салаларындағы
- инфляцияның салыстырмасы жоғары темптері және экономикалық қызметтің
- қаржы ресурстарының нарығының одан да тұрақсыздығы;;
- қолданыстағы заңдардың жетілмегендігі, осыған байланысты ұзақ мерзімдегі
Осындай факторлары бар жағдаларда, шығындарды, табыстарды және жобалық
Инвестициялық жобаны қалыптастыру кезінде ол іске асырылатын сыртқы
Қазіргі кездегі қазақстандық жағдайларда инвестициялық жобаларды қалыптастыру және
Сараптау жүргізуге және елдегі макроэкономикалық жағдайларды бағалауға болатын
- экономика дамуының макроэкономикалық көрсеткіштері (төлемдік баланс, сауда
- инфляцияның темпі (салалар бойынша);
- ҚР Ұлттық Банкінің қайта қаржыландыру мөлшері;
- мемлекеттік құнды қағаздардың орташа табыстылығы;
- валютаның айырбастау бағамы.
Төлем балансын, бюджет тапшылығын және экономика дамуының басқа
Қазақстандағы қазіргі жағдайдың ерекшелігі бағалаудың стандартты әдістерін Батыстағыдай
Осыған байланысты біз инвестициялық жобалардың әдістемелік дұрыстығын және
Бірнеше қатарлас процестердің – саяси, экономикалық, қаржылық және
Сонда да, инвестициялардың экономикалық тиімділігін сараптаудың арнайы әдістерін
Инвестициялық сараптаудың замануи экономикалық аспаптарын зерттеудің және іс
1) есептеулердің базалық (бастапқы) нұсқасы ретінде тұрақты бағалардағы
Инвестициялық жобаны бағалаудың нақтылығының басты шарты – қолданылған
Инфляциялық процестерді бағалауға қатысты жоғарыда айтылғандардың барлығы Қазақстандағы
Ең соңында, жаңа салықтарды енгізу “тәуекелі” немесе керісінше
Тұрақты бағалардағы есептеу немесе салықтар мен пайыздардың тұрақты
2) Тұрақты бағалардағы есептеулерді орындау үшін әдетте ұсынылатын
3) Ағымдағы бағалармен есептеу, инвестицияны іске асыруға байланысты
4) Шетелдік инвесторлардың болуын ұсынатын жобалар үшін есептеулерді
Инфляцияның әсеріне, тіпті бағалардың өсу темпі жоғары болмаса
Инфляциялық әсерлерді инвестицияларды сараптау және жобаларды таңдау кезінде
Инвестициялық сараптама шеңберінде инфляцияны есептеу талап етеді:
- инвестиция алушының өзі іске асыруға жоспарлап отырған
инвесторлардың инфляциялық күтуін ескеретін дисконттау коэффициенттерін қолдануды.
Мұнымен қатар, қаржы бере отырып, инвестор өз табысын
Сондықтан, жоғары инфляция жағдайында инвестициялық жобаны жасау кезінде
Әрине, инфляцияның өзін болжау - өте күрделі және
Болашақ ақша түсімдерінің элементтерін олардың инфляциялық процеске “шақырылу”
Әрине, әрбір жобада мұндай жіктеу әртүрлі қалыптасуы мүмкін,
Мысалы, инфляция амортизациялық аударымдарға өте әлсіз әсер етеді
Инфляцияның жалпы темпімен қозғалатын ақша ағындарының элементтері бар.
Инвестициялық сараптамада инфляциялық факторларды ғылыми дәйектелген есептеуді жүргізу
Мысалы, жобадан алынатын таза жылдық ақша ағыны:
(R-C)x(l-T)+ DT = R-C - RT-TC+DT+D-D=(R-C-D)x(l-T)+D, формуласы бойынша
Мұндағы R – жобадан түскен түсім;
С – шығындар (амортизациялық аударымдардан басқасы); D –
Егер шығындар мен табыстар бірдей темппен жүретін болса,
Осылайша, инфляция жобаның нақты (инфляциядан тазартылған) ақша ағынын
Инвестициялық жобадан нақты ақша ағымын есептеу кезіндегі жұмыс
1) номиналды табыс ағымы және ақша шығындарының номиналды
2) таза ақша ағымдары есептеледі;
3) таза ақша ағымдарынан инфляциялық фактор “алынып тасталады”
Жоғарыда келтірілген нұсқауларды орындаумен инвестициялық жобалардың экономикалық тиімділігін
Қазіргі кезде Қазақстан басынан кешіп жатқан ауыспалы мерзімдегі
Бастапқы мәліметердің нақтылығына қойылатын классикалық талаптардан басқа, инвестициялық
- бастапқы мәліметтер., инвестициялау сызбаларының нұсқалары, макроэкономикалық ортаның
Қорытынды
Инвестициялық шешімдерді қабылдау мәселесі әдетте теоретик-ғалымдардың да, шаруашылық-тәжірибешілердің
Осылайша, елдің тұрақтануы және ары қарайғы экономикалық өсуінің
Жұмыссыздық, еңбек жағдайлары, халық өмірінің деңгейі сияқты көптеген
Инвестициялау - кез-келген динамикалы дамып келе жатқан коммерциялық
Инвестициялық жобаларды бағалау кезінде несиелік тәуеклділік капиталдық тәуекелділіктен
- тәуекелдерді бағалау, жобаның әлеуметтік-саяси, ішкі және сыртқы
- жобаны және жобаның нұсқаларын қаржылық және экономикалық
- жобаның және жоба нұсқаларының макроэкономикалық көрсеткіштердің өзгеруіне
- макроэкономикалық көрсеткіштердің өзгеруінің жобаға әсер ету нұсқаларын
- жобаны инвестициялық фазадағы әрекеттердің тізбекті бағдарламасы түрінде
- ағымдағы макроэкономикалық ортада ары қарай дамудың оңтайлы
Осы талаптарға байланысты, қолданылуы Қазақстанның қазіргі жағдайындағы инвестициялық
Жоғарыда аталған критерийлер жобаны іске асыру үшін 5
- жобаның тіршілік қабілеттілігі;
- жобаны іске асыруға тәжірибелі, күшті және адал
- жобаның барлық тәуекелдерін ескеру және үйлестіру;
- барлық өндірістік аспектілерді реттеу;
- нақты үйлестірілген әректтердің жоспарын жасап шығару және
Дипломдық жұмысты жазу нәтижесінде келесі мәселелер шешілді:
• Инвестициялық жобаның мәніне сипаттама берілді, қаржыландырудың негізгі
• «БанкЦентрКредит» АҚ, «Дархан» ЖШС мысалдарында инвестициялық жобаның
• Инвестициялық жобалардың экономикалық тиімділігін бағалаудың негізгі жетілдіру
Ұзақмерзімді инвестицияларды жоспарлаудың теориялық негіздерін сараптау, инвестициялық жобалардың
Инвестициялық жоба дегеніміз – бұл фирманың қаражаттарын жабдықтар,
Уақыттың әрбір мерзімінде инвестициялық жобада табыстар да, шығындар
Инвестициялық есептеулер әдетте бір жылға тең уақыт аралығында
Инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалау кезінде келесі міндеттерді шешу
- жобаның іске асатындығын бағалау, яғни барлық қазіргі
- жобаны іске асырудың потенциалды мақсатқа сай екендігін,
- жобаның салыстырмалы тиімділігін бағалау, яғни қарастырылатын жобаның
Қазіргі кезде өз кезегінде екі топқа бөлуге болатын
Өз кезегінде осы топтарды ішкі топтарға бөлуге болады:
1. Дисконттау әдістері:
- жобаның таза ағымдағы бағасын анықтау әдісі (NPV);
- жоба бойынша рентабельдікті есептеу әдісі (PI);
жобаның табысының ішкі нормасын есептеу әдісі (IRR);
2. Қарапайым әдістер:
- инвестицияның ақталу мерзімін есептеу әдісі (РР).
Іс жүзінде инвесторлар екі немесе одан көп балама
Бағалаудың негізгі әдістерін қолдануды толығымен түсіну үшін тәжірибелік
Жобаның таза ағымдағы бағасы (NPV) және табыстың ішкі
Инвестициялық жобаларды қалыптастыру және сараптаудың қазіргі заманғы шет
Біз жобаны пайдалануды экономикалық тиімділікке сараптау кезінде
Қолданылған әдебиеттердің тізімі
1.Экономикалық теория негіздері.
2.“Саясат” журналы (Қазақстанның инвестицалық политикасы )
3.Қаржылық есеп.2001 ж. Кеулімжанов Қ.К.
4.“Микро экономика” авторы. Н.Қ. Мамыров, Қ.С. Есенғалиева.
5.Экономикалық саясат. Редакциялар жинағы. Алматы 2002ж
Макроэкономика. Оқулық. Алматы. Қаз. МБА 1997ж.
Экономикалық теория. Оқулық. Алматы Қазақ Университеті 2000ж.
Экономикадағы ілімде тарихы. Оқу құралы. Алматы Қаз
Жалпы экономикалық теория . Экономикалық саясат лекциялар
10. Гражданский кодекс Республики Казахстан от 27.12.94 г.№
11. Кодекс Республики Казахстан «О налогах и других
12. Закон Республики Казахстан «О финансовом лизинге» от
13. Закон Республики Казахстан «О внесении изменения и
14. Закон Республики Казахстан «Об инвестициях» от 08.01.2003г.№
15. Закон Республики Казахстан «О внесении изменений и
16. «Об инвестиционных фондах в Республике Казахстан» от
17. Оспанов М.Т., Мухамбетов Т.И. Иностранный капитал и
18. Бочаров В.В. Финансово-кредитные методы регулирования рынка инвестиций.
19. Ван Хорн Дж.К., Дж.М.Вахових (мл.). Основы финансового
20. Беренс В.Д., Хавренек П.Н. Руководство по оценке
21. Шапиро В.Д. Управление проектами. - М.: «Инфра»,
22. Москвин В.А. Кредитование инвестиционных проектов. - М:
23. Стоянов Е.С. Финансовый менеджмент. - М.: «Перспектива»,
24. Катасонов В.Ю., Морозов Д.С. Проектное финансирование: организация,
25. Катасонов В.Ю. Рынок проектного финансирования. - М.:
26. Шенаев В.Н., Ирниязов Б.С. Проектное кредитование. Зарубежный
27. Бирман Г., Шмидт С. Экономический анализ инвестиционных
28. Нупов К.Ш. Модели оценки эффективности в нефтегазовой
29. Федоров В., Ширшов В., Бойко С. Инвестиции
30. Бочаров В.В., Леонтьев В.Е. Корпоративные финансы. С-П.:
31. Ковалев В.В. Практикум по финансовому менеджменту. -
32. Фальцман В. Оценка инвестиционных проектов и предприятий.
33. Ковалев В.В. Методы оценки инвестиционных проектов. М:
34. Садвакасова А.Б. Хаджиева А.Б. Управление рисками коммерческих
35. Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С, Негашев Е.В. Методика
36. Медведев Г.А. Курс финансовой математики.- М: ТОО
37. Лещенко М.И. Основы лизинга.- М: «Финансы и
38. Гейдаров М.М. Анализ инвестиционных проектов. Алматы, 2002.
39. Гробовой П.Г. и др. Риски в современном
40. Решке Д., Шелл X., Управление проектами. -
41. Шапиров В.Д. Управление проектами. Зарубежный опыт. -
42. Мустафин М.А. Моделирование в инвестиционных проектах. Банки
43. Кажмухаметова А.А. Теоритические аспекты анализа инвестиционных проектов.
44. Шапагатова Б.С. Риск — дело благородное. Технологии
5
Инвестициялық жобаны бизнес жоспарлау және оны басқару
Кәсіпорынның инвестициялық қызметін талдау
Кәсіпкерлік қызметтегі инвестициялық жобалар
Қазақстандағы кәсіпорындардың инвестициялық белсенділігін арттыру
Инвестициялар мен инвестициялық шешімдердің жалпы сипаттамасы
Инвестициялау объектілері
Инвестициялық жобаға түсінік
Инвестициялық әрекеттің объектілері
Кәсіпорынның инвестициялық қызметі мен саясатының негіздері
Кәсіпорынның инвестициялық саясатын жетілдіру бағыты