Қой шаруашылығы
КlРlСПЕ……………………………………………………………………………………………….. 4
(. Ауыл шаруашылығының экономикадағы орны мен
Ауыл шаруашылығының қазiргi нарық экономикадағы орны
және мәселелерi…………………………………………………………………… 7
Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылығының дамуы..13
((. Оңтүстiк Қазақстан облысының
Оңтүстiк Қазақстан облысының әуметтiк – экономикалық
дамуы…………………………..………………………………………………… 31
2.2. Оңтүстiк Қазақстан облысының экономикасында
шаруашылық саласының орыны……………………………………… 38
Ауыл шаруашылық кәсiпорындарының жаңа
формаларының қалыптасуы…………………………………………….. 43
Мал шаруашылығы: нәтижелерi және мәселелерi…………… 47
Егiн шаруашылығы: нәтижелерi мен мәселелерi………………. 57
(((. ОҚО-да нарық жағдайында
өңдеудi қалыптастыру және дамыту
Өнiмдердi өңдеудiң қазiргi нарықтағы қалыптасуы…………… 64
Өнiмдiрдi өңдеудiң перспективадағы дамуының жолдары… 70
ҚОРЫТЫНДЫ ЖӘНЕ ҰСЫНЫСТАР………………………………………………………………. 75
ӘДЕБИЕТТЕР………………………………………………………………………………………………… 78
КlРlСПЕ
Қазiргi уақытта жер шарында ауыл шарушылығы өнiмдерiн
БҮл үшiн тиiстi әлеуметтiк –экономикалық және саяси
Әр елдiң экономикалық даму дәрежесi сол елдiң нарықында
бiздiң шикiзатымызға шет елдердiң сҮраныс дәрежесiнiң өзгерiп отыруы;
шикiзат бағасының қҮбылмалылығы;
шикiзат сатуда шетелдiк бәсекелестерге төтеп бере алмауы.
Ет, сүт өнiмдерi, негiзiнен, сырттан сатып алынады.
Қазақстан Республикасында ауыл шаруашылық саласының өркендеуiне көптеген мүмкiндiктер бар.
(. Ауыл шаруашылығының экономикадағы орны мен
Ауыл шаруашылығының қазiргi нарық экономикадағы орны
және мәселелерi
Нарық экономикасы- бҮл экономикалық проблемаларды тиiмдi шешудi
Нарықты алғашқыда әртүрлi тауарларды сатуға байланысты жҮртқа жария
Нарықтық қатынастарға өту нақты алғанда экономиканың әлдеқайда жаңа
Жергiлiктi нарықты ауылшаруашылық өнiмдерiмен қамтамасыз етудегi мәселелердi тек
Ауыл шаруашылығы өнiмдерiнiң нарығында бiрқатар ерекшелiктер бар. Оның бастысы:
бiрiншiден, ауыл шаруашылығы нарығында тәуелсiз өндiрушiлердiң саны өте
екiншiден, ерiктi бәсекелес нарығы болып саналатын ауыл шаруашылығы нарығының
Ерiктi бәсекелестiк нарықтың үшiншi мыңызды белгiсi – өнiмнiң бiртектiлiгi
Ерiктi бәсекелестiк нарығының төртiншi ерекшелiгi- бәсекелестiкке бейiмсiздеу жаңа
Нарыққа кiру барьерi әр түрлi болуы мүмкiн. Олигополиялық
Ауыл шаруашылығы мемлекеттiк реттеудi керек ететiн сала болып
1991-1995 жылдар кезеңiнде экономикалық реформаларды жүзеге асыру
1270 –ке жуық Үжымдық кәсiпорындар;
375 акционерлiк қоғам және кәсiпорындар;
1065 шағын кәсiпорындар;
255 ауылшаруышылығы өндiрiстiк кооперативтерi;
78000- жуық шаруақожалықтары қҮрылып жҮмыс iстеудi.
Мемлекеттiк емес кәсiпорындардың пайдалануында ауыл шаруашылғы жерiнiң
1995 жылы Қазақстан агроөнеркәсiп кешенiнiң мемлекеттiк емес секторында республиканың
Ауыл шаруашылығында маркетингтiк қызметтер және басқа нарықтық инфрақҮрылымдар элементтерi
Осы және басқа өзгерiстер республиканың ауыл шаруашлығында нарықтық үлгiдегi
Экономикалық реформаларды iс жүзiне асыру процесiне меншiк пен шаруашылық
Жоспарлы экономикадан жаңа көпукладты экономикаға өту кезеңiне
Бiрқатар ауыл шаруашылық субъектiлерiнiң экономикалық жағдайы, олардан сатып алынған
ИнфрақҮрылым объектiлерiнiң жағдайы нашар болды.
Жоғарыда көрсетiлген таза экономикалық емес, сонымен бiрге әлеуметтiк мәндегi
Осыған байланысты ауыл шаруашылығы субъектiлерiнiң тиiмдiлiгiн үш түрiн
Экономикалық тиiмдiлiктiң басты өлшеушiсi- белгiлi бiр ауыл
Ауыл шаруашылық субъектiлерiнiң әлеуметтiк тиiмдiлiгi- ауыл шаруашылық еңбеккерлерiнiң
Ауыл шаруашылық субъектiлерiнiң экологиялық тиiмдiлiгi- олардың ауылшаруашылығы жерлерiнiң, су
Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылығының дамуы
Ауыл шаруашылығы -Қазақстанның агроөнеркәсiптiк кешенiнiң басты саласы. Ол
Егiншiлiк Қазақстанның аграрлық секторындағы iрi сала.
Егiс алаңдары қҮрылымы Қазақстанда өсiмдiк өсiрудiң негiзгi
Республикамыздың агроөнеркәсiп кешенi үш сферадан қҮралған:
Қор шығаратын. Машина жасау, микробиологиялық және химиялық
Ауыл шаруашылығы. Республика агроөнеркәсiп кешенiнiң екiншi сферасы.
Дайындау сақтау және тағы басқа қызмет көрсетулер. Қазақстан агроөнеркәсiп
Мал шаруашылығының маңызды салалары – қой, iрi қара мал,
Қой әртүрлi табиғи ортаға бейiмделген және Қазақстанда
Қой мен еттi мал өсiру үлесiне Қазақстандағы
Республиканың аграрлық секторында көп жақты экономиканы
Экономиканың басқа салаларына қарағанда ауыл шаруашылығының өзiндiк ерекше сипаты
Елiмiздiң аграрлық секторында мемлекеттiк реттеудiң жоқытығынан қиын
Кесте 1
Ауылшаруашылық өнiмдерi және оларды өңдеу арқылы алынған өнiмдердiң
Ауыл шаруашылығы өнiмi Сату бағасы (тенге) Өңделген өнiмдер Өңделгеннен
Бидай 7820 Үн 20010-30000
Ет, (тiрiдей салмақ) бойынша 60900 Сиыр етi
қой етi 200100
250000
Сүт 18130 Сүт өнiмi 25000-35000
Ауыл шаруашылық өнiмдерi оны өңделгеннен соң алынатын өнiмдердiң
Есеп көрсетiп отырғандай реттемелi баға мына мөлшерде болуға тиiс:
бидайға-11520 тенгеден 15120 тенгеге дейiн;
етке –70000 тенгеден-82250 тенгеге дейiн;
сүтке- 300000 тенгеге дейiн.
Осы Үсынылып отырған бағаны аталған өнiмдер түрiне байланысты
Кесте 2
Бағаны реттеген кездегi өнiмдердiң негiзi түрлерiн өндiрудiң есеп
Өнiм Өзiндiк қҮн 1т/тенге Реттелмелi баға 1т/тенге Рентабельдiлiгi, (
Астық 7500-9150 11520-15120 25-100 дейiнгi
Ет 29520-75010 70000-82250 170дейiн
Сүт 15000-25500 25000-30000 40 дейiн
2001 жылы ауыл шаруашылығының жалпы өнiмiнiң көлемi 329.6
Республиканың барлық аймақтарында да шаруашылықтарды дизель отынымен, бензинмен
Мал басының –кемуi, яғни мүйiздi iрi қара, сиыр, қой
Республика ауылшаруашылығында соңғы жылдары бiраз оң тенденциялар байқалуда:
бiрiншiден, экономиканың көп түрлiлiгi тҮрақты сипат алды. Барлық аймақта
екiншiден, ауылды жерде бiртiндеп аграрлық қызмет көрсету, өнiмдi өңдеу
үшiншiден, заңдылық-қҮқықтық база, ауылды жерде шаруашылық кәсiптi, табысты атқаруға
Қазiргi кездегi жағдайда азық-түлiкпен қамтамасыз ету үшiн қолайлы тенденция
2002 жылы ауа райы қолайсыз болғандықтан жалпы өнiмнiң көлемi
Мал басының тҮрақты өсуi байқалды. Өткен жылмен салыстырғанда
Экономиканың аграрлық секторында шаруашылық жүргiзудiң экономикалық тетiктерi жетiлмегендiгi
Тауар өндiрушiлердiң ақшалай қаражатының жетiспеушiлiгi тҮқым шаруашылығының, асыл
Қазiргi уақытта ауылшаруашылығына несие беру жөнiндегi үйлесiмдi заңдар
Қазақстанның азық-түлiк нарығы оның тепе-теңдiгiн және бiр қалыпты қызмет
Ауыл тҮрғындарының әлеуметтiк жағдайы тым баяу қарқынмен жақсаруда.
Ауыл шаруашылық өндiрiсiнiң жоғарғы қарқынмен тҮрақты дамуын қамтамасыз
Отандық азық-түлiк нарығын дамыту, оның бәсекелестiк қабiлетiн арттыру мәселелерiн
Ауыл тҮрғындарының табысын көтеру және оларды әлеуметтiк қорғау үшiн
Қазiргi кезде елдiң машина трактор паркi iс-жүзiнде мүлдем
ТҮқым тапшылығы, егiн шаруашылығы саласының маңызды бөлiгi. Қазiр
Ауыл тауар өндiрушiлерiнiң қаржылық жағдайын нығайтудың маңызды шарасының бiрi,
Қазақстан републикасында, әлемдiк тәжiрибеде қалыптасып отырған ауылшаруашылық несиенiң мамандандырылған
а) ауыл шаруашылық несиесiнiң мамандандырылған банкiн мына жағдайларды
мемлекет оның жарғылық қорына кепiлдiк бередi, осы сомаға акциялар
ауыл шаруашылық ипотека корпорациясын Үйымдастыру керек және ол мынадай
бiрiншiден, корпорация, өсiмi аз, мемлекеттiк дотацития алады және
екiншiден, корпорация фермерлерге несие берудегi кепiлi болуға тиiс.
ауылшаруашылығына жеңiлдiгi бар (бенификацияланған -тауар өткiзушiлерге төленетiн ақы) несие
Мемлекеттiң қазiргi кезеңдегi қаржылық мүмкiндiгi ауылшаруашылығының барлық салаларын қажеттi
Ауылшаруашылық тауарларын өндiрушiлер өнiмдi сатуда, елеулi қиыншылықтарға Үшырап
Бәсекелестiк жағдайда өндiрiлген өнiм көлемi ерекше маңызға ие болуға
Халықтың мал шаруашылығы өнiмдерiне деген сҮранымын қамтамасыз
Мал шаруашылығы өнiмдерiн өндiрудi ынталандыру үшiн мыналар қажет:
жеңiлдiгi бар Үзақ мерзiмдi несиелер есебiнен фермер шаруашылықтары мен
мал шаруашылығы өнiмдерiнiң нарығын аймақ аралық реттеу мақсатында мемлекеттiк
мал шаруашылық салаларында мал тҮқымын асылдандыру iсiн жүргiзу
мал өсiру оны жемдеу, экологиялық таза және жоғары сапалы
Кеншарлар мен Үжымшарларды тарату процесiнде ауыл тҮрғындарының елеулi
Азық-түлiкпен қамтамасыз ету мәселесiн шешу Қазақстан Республикасы экономикалық саясатының
Экономикалық өсу жеделдiгi, әлеуметтiк, Үлт аралық шиеленiстер бәсеңдеуi, азық-түлiк
Азық-түлiк қауiпсiздiгiнiң басты мiндеттерi мыналар болуы тиiс:
тамақ өнiмдерiмен өзiн-өзi жеткiлiктi қамтамасыз ету үшiн жағдай жасау.
Халықты саны да сапасы да медициналық тҮтыну талаптарына барлық
Азық-түлiк қауiпсiздiгiнiң iшкi қатерлерiне мыналарды жатқызуға болады:
экономиканың аграрлық секторындағы созылмалы дағдарыс;
егiс көлемiнiң қысқаруы және астықтың жалпы түсiмi төмендеуi;
ауыл шаруашылық мал басының кемiп кетуi;
қайта өңдеу және ауыл шаруашылық өнiмдерiн сақтау салаларының дамуы;
төмендеушiлiк дағдарысы, бюджет тапшылығы, ауыл шаруашылығы өнiмiн өндiрушiлерге несие
жер қоры таусылып бiтуi, топырақтың тозғындану, тҮздану үрдiсi үздiксiз
шетелден әкелiнетiн азық-түлiк пен ауыл шаруашылық технологиясына тәуелдiлiк Үлғаюы;
ауыл шаруашылық машиналарын жасау саласындағы дағдарыс;
айтып келмейтiн табиғат апаттарына (қуаңшылық, су тасқыны, шаңды дауылдар,
агроном, кадрлар әзiрлеу iсi сапасының нашарлығы;
ауыл-селоны демографиялық қҮлдырауға әкелiп соқтыратын ауыл жастарының қалаға қарай
Қазақстанның азық-түлiк импортына кiрiптарлығы Үлғаюы елдiң экономикалық қауiпсiздiгi
Шаруашылықтардың техникалық жарақтануы мен негiзгi техникалық қорларды пайдалану тиiмдiлiгi
Республикада 1991 жылы ауыл шаруашылық қҮрылымдарының егiстiк жерлерi 34,9
Кесте 3
Барлық саладағы шаруашылықтар (мың га.)
Көрсеткiштер 1996 1997 1998 1999 2001 2002
Барлық егiстiк жер, мың га.
28679,6
25644,1
21843,7
18610,4
15285,3
16195,3
Дәндi дақылдар
18877,6
17187,6
15651,4
13526,7
11392,5
12438,2
Техникалық дақылдар
702,2
629,0
453,4
481,2
550,5
631,1
Майлы дақылдар
548.6
487.2
333.5
338.6
384.2
448,3
Көкөнiстер 75.1 79.8 87.1 96,5 96.1 102.7
Бақша дақылдары
27.7
31.6
28.9
41.5
38.8
38.8
Мал азығы дақылдары 8788,7 7526.0 5445,6 4294.1 3050.8 2823.7
Дерек көзi: Қазақстан статистикалық жылнамасы. Қазақстан республикасы статистика жөнiндегi
Қазақстан астық дақылдарын сыртқа шығарушы ретiнде жеткiлiктi позициясынан бiрте-бiрте
Жағымсыз өзгерiстер мал шаруашылығында да бой көрсеттi
Кесте 4
Шаруашылықтың барлық санатында (мың бас)
Көрсеткiштер 1997 1998 1999 2001 2002
Мүйiздi iрi қара 6859.9 5424.6 4307.1 3957.9 3998.2
Соның iшiнде:
Сиыр
3045.0
2546.6
2109.6
1952.8
1962.3
Қой мен ешкi 19583.9 13679.0 10384.3 9556.4 9656.7
Шошқа 1622.7 1036.4 879.0 891.8 984.2
Жылқы 1556.9 1310.0 1082.7 986.3 969.6
Түйе 130.5 111.2 97.1 95.8 96.1
ҚҮс, млн. бас 20.8 15.4 16.0 17.0 8.0
Дерек көзi: Қазақстанның жыл сайынғы статистикалық басылымы.
Қорыта айтқанда ауыл шаруашылығын дамыту үшiн
Әртүрлi деңгейдегi тауарлы агробазарлар қҮру үшiн инфрақҮрылымдық
Қазiргi кезде қолданып жүрген салық жүйесi жетiлмеген, ол
((. Оңтүстiк Қазақстан облысының
2.1. Оңтүстiк Қазақстан облысының әуметтiк – экономикалық
дамуы
Қазақстан Республикасының оңтүстiк жағында орналасқан Оңтүстiк Қазақстан облысы
Климаттық жағдайы қыстың қаңтар айларында орташа температурасы солтүстiк
Оңтүстiк Қазақстан облысында: Сырдария (Үзындығы-2919км.), Келес (241км.), Арыс (378км.),
Облыс 11 селолық аудандар, 4 қала әкiмшiлiгi, 7 (Шымкенттi
2003 жылы 1 қаңтар айының мәлiметтерi бойынша облыс халқының
2003 жылдың қаңтар айларында облысқа көшi-қонмен келген халықтың
2003 жылдың қаңтар- қараша айларында халықтың табиғи
Жылдың басында кедейлердiң жалпы саны 353,144 мың адамды, немесе
Облыстық халықты жҮмыспен қамту басқармасы есебiндегi жҮмыссыздардың
2003 жылдың қаңтар-қазан айларында халықтың орташа ақшалай
Экономикалық қызметтiң барлық түрлерiмен шҮғылданған iрi және орта
2003 жылдың қаңтар –қараша айларында экономикалық қызметтiң барлық
Облыстың әлуметтiк-экономикалық дамуының 1999-2003 жылдарға арналған бағдарламасын жүзеге асыру
Жоғарыдағы мәлiметтер бойынша төмендегi кестеде 2003 жылдағы Оңтүстiк Қазақстан
Кесте 5
Оңтүстiк Қазақстан облысының негiзгi
әлеуметтiк –экономикалық көрсеткiштерi
Көрсеткiштер
Өлшем бiрлiгi
Жылдар Өткен жыл-дың тиiстi кезеңiнде (-пен
ауытқу(
2003
2002
2002ж
2003ж.
А Б 1 2 3 4 5
үй шаруашылықтары секторларын қосқанда өнiм өндiру көлемi
млн.тен.
116287,9
99360,0
113,0
115,1
133,1
Негiзгi капиталға инвестиция
млн.тен.
19315,0
15618,3
117,0
1773,8
151,0
Жалпы ауыл шар-уашылығы өнiмiнiң көлемi (тиiстi жылдың бағасы)
млн.тен.
53241,6
49408,2
120,4
95,7
67,1
Мал шаруашылы-ғы өнiмдерiн өн-дiру:
Сойылуға жiбер-iлген мал мен қҮс (тiрiдей салмағы-мен)
сүт
жҮмыртқа
жүн
мың тн.
мың тн.
млн.дн.
мың тн.
108,3
389,2
132,6
3,5
113,6
373,2
111,1
3,4
95,3
104,3
119,4
101,9
89,1
115,7
93,5
3,2р
137,2
96,1
88,5
-
Көлiктiң барлық түрiмен тасылған жүк
мың тн.
10039,6*)
9212,6*)
109,0
106,3
105,3
Экспорттың жалпы көлемi
млн.
АҚШ $
219,4
453,5
48,4
30,1
115,0
Импорттың жалпы көлемi млн.
АҚШ $
124,2
114,1
108,9
77,1
105,8
А Б 1 2 3 4 5
Тiркелген жҮмыс-сыздар саны (жҮмыс-пен қамту орталығы-ның мәлiметi бойын-ша)
мың адам
14,3
16,4
86,9
-
100,7
ТҮтыну тауарлар-ының өткiзiлуi және қызмет көрсету көлемi
млн.тен
51178,4
44803,5
114,2
112,2
114,8
Орташа айлық жалақы Тен 11741**) 9289**) 126,4 128,4 102,0
Туылғандар саны мың адам 44,4*** 42,0***) 105,7 99,0 91,3
Өлгендер саны мың адам 13,0***) 12,8***) 101,9 98,2
ТҮтыну бағаларының индексi
(
104,****)
109,3****
107,1
104,5
100,5
Өнеркәсiп өнiмiне өндiрушiлердiң баға индексi
(
80,2****)
124,6****
108,0
80,2
82,7
Қаржыландыру көздерiнiң бар-лық есебiнен iске қосылған тҮрғын үйлер
метр2
290301
170188
170,6
2,0р
94,3
*) жеке кәсiпкерлер
көлемi бағасын есепке қоспағанда
**) қаңтар-қараша айларының деректерi iрi
кәсiпорындар, мекемелер, Үйымдар бойынша ((-бен 2002
жылдың мерзiмiне)
***) қаңтар-қараша айларының деректерi ((-бен 2002
жылдың мерзiмiне)
****) желтоқсан 2002 жылдың желтоқсанына
Жоғарыдағы кесте бойынша облыстық статистикалық мәлiметтерге сүйене отырып
Облыс кәсiпорындары (үй шаруашылығы секторларын
2003 жылы облысты тҮтас ағанда ауы шаруашылығының
2003 жылдың шаруашылықтың барлық санаттарында 108,3 мың тонна
2003 жылдың бiрiншi қаңтарында 2003 жылдың осы кезеңiмен салыстырғанда
2003 жылы, жедел мәлiметтер бойынша көлiктiң барлық түрлерiмен (көлiк
Негiзгi капиталға бағытталған инвестиция көлемi 2003 жылғы 2002 жылмен
Жүктiк кеденнiң декларациясы мәлiметi бойынша, 2003 жылы облыста
Экономиканың тҮтыну секторында 2003 желтоқсан айында тауарлардың және
2003 жылдың қарашасында облыс кәсiпорындары мен Үйымдарының
ТҮтыну тауарларының өткiзiлуi және қызмет көрсетулердiң көлемi 2003
2003 жылдың қаңтар –қыркүйек айларында облыс бойынша мекемелерге, кәсiпорындарға,
2003 жылда шағын кәсiпкерлiкпен айналысатын кәсiпорындардың тауар және қызмет
2.2. Оңтүстiк Қазақстан облысының экономикасында
Оңò¾ñòiê ²àçàºñòàí îáëûñûíûң àóûë øàðóàøûëûº ¼íäiðiñi êåøåíiíiң ì¾ìêiíøiëiãi çîð.
мың га.
Сызба –1. Ауыл шаруашылық дақылдарынығң егiс көлемi.
Соңғы жыдары облыс өнiм өндiрушiлерi ауыл шаруашылығы
Сызба –2. Облыс жалпы өнiмiнiң үлесi
Оңтүстiк Қазақстан облысы республика жер көлемiнiң 4,3 пайызын қҮрап,
Млрд.тенге
Сызба –2. Облыстағы өндiрiлетiн ауыл шаруашылығы өнiмдерiнiң жалпы
Ауыл шаруашылық рыноктарын нығайту және қайта қҮру үшiн көтерме
Қазiргi кездегi облыстағы ауыл шаруашылығының жағдайы елiмiздiң экономика жағдайымен
Мал шаруашылығы облыс эконмикасының аграрлы секторында негiзгi сала болып
Қалаға жақын орналасқан, мал басын интенсивтi өсiруге қолайлы, қажеттi
Шөл және шөлейт жерлере орналасқан шалғай аудандар аталық кәсiп
Облысымызда осы екi бағытта мал шаруашылығын ырғақты өсiруге толық
Мал басын сақтап, одан ары көбейту үшiн мынандай Үсыныстар
Асыл тҮқымды мал басын сақтап, оның сапасын жақсарту және
lрi қалалар төңiрегiнде сүт өндiру шаруа қожалықтар негiзiнде дамыту;
Мал өнiмдерiн өңдеу, Үсақтау және сату бағытында жаңа нарықтық
Әр ауыл әкiмшiлiктерiне өзiн-өзi қаржыландыратын қолдан Үрықтандыру пункттерiнiң мал
Төмендегi кестеде Оңтүстiк ауыл шаруашылығының жапы 1991-2002
Кесте 6
Оңтүстiк ауыл шаруашылығының жапы 1991-2003 жылдардағы көрсеткiштерi
Көрсеткiштер 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 2000
Обыстағы ауыл шаруа-шылық дақылдарының егiс көлемi, мың га
-
-
456,7
546,1
545,8
694,9
646,9
679,6
672
707,6
713,5
Облыстағы өндiрiл-етiн ауыл шаруа-шылығы өнiмдерiнiң жалпы өнiмi , млрд.
0,06
0,44
0,37
7,7
19,2
23,8
29,1
31,2
36,4
49,4
53,2
Шаруа қожалық-тарының саны, бiрлiк
852
2408
4077
5590
7297
10461
14669
22090
21596
33437
39072
Ауыл шаруа-шылығы өнiмдерi:
Астық:
Егiстiк көлемi,мың га
Өнiмдiлiгi,ц/га
-
-
-
-
-
219,8
8,2
222,1
14,5
223,9
12,5
200,7
15,4
205,8
14,6
209,9
16,1
Мақта:
Егiстiк көлемi, мың га.
Жапы өнiмi, мың тн.
Өнiмдiлiгi, ц/га
112,2
252,3
22,5
110,5
200,6
18,2
110,9
207,9
18,7
109,7
223
20,3
106
182,8
17,2,
103,6
197,8
19,3
118
161,6
14,1
141,3
249,4
17,7
153,4
287,2
18,7
184,3
416,5
22,6
Көкөнiс:
Егiстiк көлемi, мың га.
Өнiмдiлiгi ц/га
13,3
122,5
19,7
107,9
17,1
110,5
13,6
101,9
14,7
101,7
14,1
102
14,4
90,6
17,4
99,7
20,4
110
22,8
137,1
22,2
157,6
Бақша дақылдары:
Егiстiк көлемi, мың га.
Өнiмдiлiгi ц/га
-
124
115,3
7,8
121,8
6,7
812
9,7
66,5
10,9
59,1
10,2
62,1
20,2
66,1
18,2
89,1
15,2
124,1
16,9
122
Картоп:
Егiстiк көлемi, мың га.
Өнiмдiлiгi ц/га
6,3
79,4
9,3
79,1
13,8
85,4
6,2
60,1
5,1
59,5
6,5
61
6,5
51
7,8
79,9
8,4
99,8
8,6
101,1
9,2
126
Жүзiм:
Егiстiк көлемi, мың га.
Өнiмдiлiгi ц/га
11,3
51,7
11,8
34,9
11,3
47,5
11,2
36,9
10,6
77,4
9
34,2
6,4
43,9
5,1
16,6
5,4
36
5,7
79,1
5,7
51,7
Мал шаруашыығы:
Қой шаруашылығы
Қой ешкi саны, мың бас
4145,5
4181,1
4403,6
3182
2693,1
2161,0
1790
1803,7
1830,9
1903,1
1976,6
Сүт шаруашыығы
Сүн өндiру,мың тенге
430,8
433,5
456,7
465,9
431,4
234,4
349,2
355,2
355,8
373,2
389,2
Iрi қара малдың саны, мың бас
464,3
483,3
521,5
465,4
420,6
382,2
358,2
364,1
376,6
381,6
404
Мал мен қҮс етi, мың тонна
196,7
173,2
174,9
182
159,5
131,8
127,5
118,6
118,7
113,6
114
Жылқы малының саны, мың бас
91,1
99,1
111,6
96
93,1
83,8
79,8
83,1
85,1
87,5
89,2
Түйенiң саны, мың бас 17,8 19,6 21 17,5 15,6
ҚҮс саны, мың бас 4661,4 3998,8 3189 2540,5 1902,1
Жүмыртқа өндiрiсi, мың дана
303,1
248,4
260,3
179,3
131,1
79,9
74,7
94,5
94,6
111,1
132,6
2001-2003 жылдары өңдеу саласын дамытудың негiзгi бағыттары мыналар:
Қазiргi таңдағы техникалық жабдықтау және қайта қҮру;
Шикiзат өзiне жақын жердiң шағын кәсiïîðûíäàð ìåí òåõíîëîãèÿëûº æ¾éåëåðäi
´ңäåó öåõòàðûíûң äàìóûíà ºàðæû òàðòó;
Àóûë øàðóàøûëûº ¼íiìäåðií ºàéòà ¼ңäåï, ½ñàºòàóäà ºàëäûºñûç òåõíîëîãèÿëàð åíãiçó;
Øà¹ûí ¹àíà áóûï-ò¾éiëãåí æ¸íå ºàçiðãi çàìàí¹à ñàé îðàéòûí ìàòåðèàëäàð
Íàðûºòûº èíôðຽðûëûìäàð àóûë øàðóàøûëûº º½ðûëûìäàðû æ½ìûñûíûң òèiìäiëiãií àðòòûðó¹à ¾ëêåí
2.2.1. Ауыл шаруашылық кәсiпорындарының жаңа формаларының
қалыптасуы
Қазақстан Республикасының тәуелсiздiгi жылдарында Оңтүстiк Қазақстан облысының
Îáëûñòà àóûë øàðóàøûëûº êåøåíií ºàéòà º½ðó áà¹ûòûíäà ýêîíîìèêàëûº ðåôîðìàëàó,
БҮрынғы Үжымшар -кеңшар жүйесi негiзiн қҮраған ежелгi қатынастардан
Нәтижесiнде, 1998 жылдың аяғында бҮрынғы 182 Үжымшар –кеңшар
Ауылды реформалау басталғалы берi ауыл адамдарының көзқарасы өзгердi,
Сызба –4. Шаруа қожалықтарының саны
1998 жылдан бастап қаржылық сауықтыру, сондай-ақ дәрменсiз шаруашылықтарды банкротқа
Ауыл шаруашылығы тауарларын өндiрушiлер мен өңдеушi кәсiпорындар арасында
Èíâåñòîðëàðäûң ºàðæûíû ìàºòà, ìàé äàºûëäàðû, àñòûº ñåêiëäi ïàéäàñû мîë
Êîììóíàëäûº ìåíøiêòi æåêåøåëåíäiðó àðºûëû ò¾ñåòií æåêå ºàðæûëàðäûң åñåáiíåí îáëûñòûº
Сонымен қатар өзектi нәтижелерге жету үшiн мындай шараларды æ¾çåãå
Àçàìàòòàðäàí ºàëà¹àí øàðóàøûëûº ò¾ðií åìií-åðêií àңäàóûíà º½ºûºòûëû¹ûí ºàìòàìàñûç åòó;
Àóûëäà¹û íà¹ûç ìåíøiê èåñiíiң àÿ¹ûíàí ò½ðûï, ºàëûïòàñóûíà, åðêií ðûíîãûíäà
²àðæûëûº ñàóûºòûðó ìåí ¼çií-¼çi àºòàé àëìà¹àí øàðóàøûëûºòàðäû æîþ æ½ìûñòàðûí
Àóûë øàðóàøûëûº òîâàð ¼íäiðóøiëåðiíå ºàðæûëàé íàºòû ê¼ìåê áåðó;
Àóûë øàðóàøûëû¹ûí ºàðæûëàíäûðó æ¸íå ëèçèíãòiê ºîëäàó ºîðëàðûí º½ðûï ìåðçiìäi
Ауыл шарóàøûëûқ товар өндiрушiлерге инвесторлар тартып, II дәрежедегi банктердiң
Салықтан өндiрген ауыл шаруашылық өнiмдерiн сатып алатын дайындау кооперативтерiн
Осы жҮмыста жүзеге асырылса 2004 жылы облыста ауылдық жердегi
Мал шаруашылығы: нәтижелерi және мәселелерi
Облыс экономикасы аграрлық секторының бiрден-бiр негiзгi саласы мал
Дегенмен бiр орталыққа бағындырылған экономиканың қҮлдырауы , берiлетiн
Мал шаруашылығы саласы шығынды салаға айналды.
Қаржы тапшылығына және несие қаржы алуға мүмкiндiктердiң
Тек 1998 жылдан бастап мал саны тҮрақтанып, бүгiнгi таңда
Облыс бойынша 2003 жылдың 1 –қаңтарына 404
Қой шаруашылығы.
Облыста мал шаруашылығы саласының бiрi -қой шаруашылығы.
Облыс бойынша өндiрiлетiн еттiң 37-39 пайызы қой
Мың бас
Сызба –5. Қой ешкi саны
Кейiнгi жылдары жеке қожалықтар қҮрылып, соның есебiнен ет
Биязы жүндi қой шаруашылығы
Асыл тҮқымды биязы жүндi Оңтүстiк Қазақстан қойы
Өткен 2002 жылы асыл тҮқымды мал өсiретiн
Қорытындысы бойынша (¶шбҮлақ( өндiрiстiк кооперативi биязы жүндi асыл
Төлеби ауданындағы (Бiрлiк( және (Қоғалы( өндiрiстiк кооперативтерiнiң қҮжаттары асыл
Сонымен қатар, облыстық бюджеттiң асыл тҮқымды биязы жүндi қой
Қаракөл қой шарушылығы.
БҮл саланың ең жоғары дамыған мерзiмi 1990-1991 жылдар аралығында
Қаракөл қой шаруашылығы саласында 14 асыл тҮқымды
Асыл тҮқымды қаракөл қойы бүгiнгi таңда
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгi тарапынан 2002
Қазақ қаракөл ғылыми зерттеу институты асыл тҮқымды
Сүт шаруашылығы.
Облыс бойынша өткен он жыл iшiнде сүт өндiруде
Облыс бойынша сиырдың саны 2003 жылдың 1 қаңтарына 218,8
Облыс көлемиiнде (2001-2003 жылдары iрi қаралар маңында сүт өнiмдерiн
мың тенге
Сызба-6. Сүт өндiру.
2002 жылы Сайрам ауданы (А.Яссауи( атындағы өндiрiстiк кооперативi
Осы бағыттағы жҮмыстарды одан ары дамыту мақсатында, арнайы
Облыс агроқҮрылымдарында мал басының 95-98 пайызы шаруа
мың бас
Сызба-6. Lрi қара малдың саны.
Өндiрiлген ет өнiмдерiнiң 31-35 пайызы iрi қара мал етi.
Мың тонна
Сызба-8. Мал мен қҮс етi.
Облыста еттi қалмық және жергiлiктi қазақы қара мал
Жылқы шаруашылығы.
Облыс агроқҮрылымдарында 2003 жыдың 1-қаңтарына 89,2 мың бас жылқы
Бүгiнгi күн талабындағы өте маңызды мәселелердiң бiрi асыл тҮқымды
Елiмiзде өте сиреп бара жатқан таза қанды (Ақылтеке( жылқыларының
БҮл шаруашылық асыл тҮқымды жылқы шаруашылығының статусын алған. 2002
Мың бас
Сызба-8. Жылқы малының саны.
Асыл тҮқымды жартылай таза қанды жылқылар жайылымы бай Түлкiбас
Түйе шаруашылығы.
Түйе шаруашылығы негiзiнен облыстың шөл және шөлейттi Мақтарал, Созақ,
Обыста 2003 жылдың 1 –қаңтарына 10,6 мың бас
Асыл тҮқымды түйе малының саны өткен 10 жыл көлемiнде
Мың бас
Сызба-10. Түйе саны.
2002 жылы бҮл шаруашылықтарда ¶кiмет тарапынан сатылған асыл тҮқымды
ҚҮс шаруашылығы.
Облыс бойынша 2003 жылдың бiрiншi қаңтарына қҮс саны 1
Бiр орталықтан қажеттi қҮнарлы жеммен қамтамасыз етудiң тоқталуы
Сызба-11. ҚҮс саны.
Бүгiнiгi күн талабына сай, қҮрамында жҮмыртқа өндiрумен айнаысатын (Қызыл-жар(
2002 жылы барлығы 132 млн. дана жҮмыртқа өндiрiлген болса
(Қызыл-жар( асыл тҮқымды қҮс шаруашылығы (Кросс Алатау( және Израиль
мың дана
Сызба – 12. ЖҮмыртқа өндiрiсi.
Осы жағдайларға байланысты бҮл мекеме өнiмдi төмен беретiн қҮстардың
Егiн шаруашылығы: нәтижелерi мен мәселелерi
Астық.
Астық –облыс ауылшаруашылығы өндiрiсiнiң негiзгi саласының бiрi. Дәндi дақылдардың
2002 жылы 201,1 мың гектар (2001 жылы 193,3 мың
Мың га.
Сызба-13. Егiс көлемi мен өнiмдiлiгi
Облыстың астық өндiрiсiде күздiктiң, әсiресе күздiк бидайдың алатын орны
Соңғы кезде солтүстiк аймақтардан сапасы жоғары бидайдың көп мөлшерде
Масақты дақылдардың тҮқым шаруашылығымен екi ғылыми мекеме және
Мақта.
Қазақстан мақта шаруашылығының негiзгi базасы Оңтүстiк Қазақстан облысында шоғырланған.
Сызба-14. Мақта шаруашығы.
Қазiргi уақытта мақта өндiрiсiмен ауа райы қолайлы, экономикалық мүмкiндiгi
Мақтаның табыстылығы жоғары дақыл болуына байанысты оған деген жеке
1992-1996 жылдары облыста мақта 110-115 мың гектарда өсiрiлген боатын.
Егiн шаруашылығы бойынша өндiрiлген барлық өнiмнiң 50
Келешекте облыста мақтаның егiс көлемiн Үлғайтпай, ауыспалы егiстiк жүйесiн
Көкөнiс.
Облыстың жер, ауа райының ерекшелiгi картоп, көкөнiс, бақша дақылдарын
Мың га.
Сызба-15. Көкөнiс шаруашылығы.
Облыста негiзiнен көкөнiстiң барлық түрi енгiзiледi. Көкөнiс өндiрiсiне
Көкөнiстiң егiс көлемi 1991 жылы 13000 гектарды қамтыса, 2001-2002
Бақша дақылдары.
Бақша дақылдары облыста негiзiнен Шардара, Сарыағаш, Мақтаарал аудандарында
Мың га.
Сызба-16. Бақша дақылдарының өнiмдiлiгi.
Бақшаның егiс көлемi 1991 жылы 10000 гектардан 2002 жылы
Картоп.
Өзiнiң биологиялық ерекшелiгiне байланысты бҮл дақыл топырақ пен
Мың га.
Сызба-17. Картоп дақылының өнiмдiлiгi
1991 жылы өнiм өндiрушiлер бҮл дақылды 6,3 мың
Картоптың 83 мың тоннасы немесе 95 пайызы
Жүзiм.
Ауыл шаруашылығы өндiрiсiнiң негiзгi саласының бiрi- жүзiм шаруашылығы болып
Мың га.
Жүзiмнiң ең жоғарғы түсiмi мен өнiмi Облыста 1983
Нарықтық экономикаға көшу кезеңiнде жiберiлген кемшiлiктер мен салық төлемiнiң
2002 жылы барлық жүзiмдiктiң көлемi 5,3 мың га, оның
Қазақстан Республикасы ¶кiметiнiң 2002 жылғы 12 желтоқсанында
Бағдарламада жүзiмдiктiң көлемiн 2010 жылы облыс бойынша
(((. ОҚО-да нарық жағдайында
өңдеудi қалыптастыру және дамыту
Өнiмдердi өңдеудiң қазiргi нарықтағы қалыптасуы
Облыс бойынша ауыл шаруашылық өндiрiсiнiң жалпы өнiмi 2003
Есептi жылдың соңында, өндiрiс көлемi облысымыздың барлық қала әкiмшiлiктерiнде
Өсiмдiк шаруашылығы.
Ауыл шаруашылық дақылдарының барлық егiс көлемi 2003 жылы
Облыстағы егiс көлемiнiң қҮрылымының үлес салмағын техникалық
2003 жылды өткен жылмен салыстырғанда мақа егiсiнiң
Сызба-19. 2003 жылғы негiзгi ауыл шаруашылық дақылдары бойынша
кесте –7
Егiн шаруашылығының негiзгi түрлерiнiң өндiрiсi
Көрсеткiштер Егiс көлемi мың.га Жиын көлемi, мың тонна Өнiмдiлiк,
2003ж 2003 /2002( 2003ж 2003 /2002( 2003ж 2003 /2002(
Дәндi және дәндi бҮршақты дақылдар барлығы:
күздiк бидай
жаздық бидай
дән алуға арналған жүгерi
күрiш
Мақта
Дән алуға арналған Күнбағыс
Картоп
Көкөнiс
Бақша дақылдары
Жемiс жидек және көшеттер
Жүзiм
209,9
150,9
21,0
15,5
1,2
184,5
9,6
55,1
9,2
22,2
16,1
5,4
108,6
126,9
59,5
77,5
35,3
120,3
106,7
97,7
107,0
101,8
134,1
101,9
94,7
324,2
232,6
19,8
48,6
2,9
416,5
12,6
17,0
114,6
342,9
203,9
48,2
24,0
114,9
139,8
66,4
77,5
30,9
145,0
131,3
89,9
131,3
114,7
130,1
75,4
58,8
16,1
15,6
12,0
32,0
25,3
22,7
13,3
3,8
126,0
157,6
121,9
34,3
51,7
110,3
111,4
142,9
102,2
90,0
121,4
125,5
115,2
124,6
115,0
98,2
78,7
65,4
Дәндi дақылдар жиынынан: Сайрам-55,2 мың тонна (2002 жылы 44,3
Мақта өндiрiсiнен облыс бойынша 2003 жылы шаруа қожалықтарының үлесiне
Жалпы ауылшаруашылық дақылдарының өнiмдiлiгi жоғары: күрiш 25,2 центнер
Мал шаруашылығы.
2002 жылды 2001 жылмен салыстырғанда жапы облыста сүт өнiмi
Мал шаруашылығы өнiмiнiң барлық түрлерiнiң көрсеткiштерi келесiдей сипатталады:
Кесте-8
Мал шаруашылығының негiзгi түрлерiнiң өндiрiсi
Көрсеткiштер 2002ж 2003ж 2003/2002(
Мал және қҮс (тiрi салмағы), тн., барлығы:
ауылшаруашылық кәсiпорындары
фермерлер
үй шаруашылығы
108266
1952
1326
104988
113649
2706
2258
108685
95,3
72,1
58,8
96,6
Сүт өнiмi, тн., барлығы:
ауылшаруашылық кәсiпорындары
фермерлер
үй шаруашылығы 389224
3690
2838
382696 373202
4555
6023
362624 104,3
81,0
47,1
105,5
ТҮқым өнiмi, мың дана, барлығы:
ауылшаруашылық кәсiпорындары
фермерлер
үй шаруашылығы 132608
52526
505
79577 111081
41894
886
68301 119,4
125,4
57,0
116,5
Қой жүнi өндiрiсi, тн.,барлығы
ауылшаруашылық кәсiпорындары
фермерлер
үй шаруашылығы 3516
228
76
3212 3451
250
98
3103 101,9
91,2
6,9
103,5
Жалпы мал шаруашылығының өнiмiн тҮрғын халықтардың шаруашылығынан қҮралған.
Облыс бойынша ет өнiмiнiң көп бөлiгi (жалпы өнiм
2002 жылмен 2003 жылды салыстырғанда облыстың барлық аудандарында
Мал және қҮс саны. 2003 жыдың 1 қаңтарымен
ҚҮс және мал басының негiзгi бөлiгi Сайрам
Сызба-20. Облыс бойынша қала әкiмшiлiктерi мен аудандардағы мал және
Келесi кестеден шаруашылықтың барлық түрлерi бойынша қорытынды көрсеткiштерiн көруге
Кесте 9
Шаруашылық формаларындағы қҮс және мал басының саны ,бас
Көрсеткiш-тер Шаруашылық формалары соның iшiнде
2003ж 2003 /2002( Ауыл шаруашылық кәсiпорындары Фермерлер ТҮрғын шаруашылығы
2003ж 2003
/2002( 2003ж 2003
/2002( 2003ж 2003/
2002(
А 1 2 3 4 5 6 7 8
Iрi қара малы 404047 105,9 5966 76,3 3862
Соның
iшiнде
сиыр
218685
101,9
2083
85,0
1394
70,7
215208
102,4
Қой және қозылар
1976656
103,9
109189
90,4
38480
90,2
1828987
105,5
Шошқа 18976 100,1 287 23,3 25 26,9 18664 105,8
Жылқы 89243 101,9 2059 69,3 978 80,0 86206 103,4
Түйе 10570 101,7 1202 100,2 721 103,6 8647 101,8
ҚҮстар 1261332 95,5 269822 62,0 7139 69,2 984371 112,5
Lрi қара малының- 2,8( және сиыр-0,9(, қой
Өнiмдiрдi өңдеудiң перспективадағы дамуының жолдары
Қазiргi жағдайда Қазақстандағы экономикалық жаңғыруар өзiнiң шешушi кезеңiне ендi.
Кесте-10
Ауыл шаруашылық қҮрылымдарының саны
Көрсеткiштер 2001 жыл 2002 жыл 2003 жыл
Ауыл шаруашылық қҮрылымдары
Ауыл шаруашылық кәсiпорындары
Мемлекеттiк кәсiпорындар
Мемлекеттiк емес кәсiпорындар
оның iшiнде
серiктестiктер
акционерлiк бiрлестiктер
өндiрiстiк кооперативтер
басқа да қҮрылымдар
шаруа қожалықтары 23503
1413
31
1382
125
36
1177
44
21596
22674
1078
16
1062
200
10
736
116
33437 34856
1419
15
1404
325
15
885
179
39072
Ауыл шаруашық қҮрылымына қазiргi уақытта 34856 шаруашылық
шаруашылық жүргiзуде өз бетiнше жҮмыс iстеу;
ауыл шаруашыық қҮрылымдарын оңтайлы Үйымдастыру;
сенiмдi техника және өндiрiстiк процестiң жоғары деңгейде
ауыл шаруашылығы дақылдарын өсiру мен мал бағудың ғылыми
табиғи –климаттық және жекелеген аймақтардың экономикалық
ауыл шаруашылық қҮрылымдарының тиiмдiлiгi.
Осы принциптермен қатар ауыл шаруашылығында шаруашылық қызметiн тежейтiн
қаржы қҮралдарының жетiспеуi;
жоғары салықтар;
сатылу бағасының төмендiгi;
материалдық –техникалық жетiстiктердiң аздығы;
сатып алушылардың төлем қабiлетсiздiгi;
айналым қҮралдырының жетiспеуi;
өнiмге сҮраныстың аздығы;
табиғи ресрстар мен жер қойнауының тиiмсiздiгi;
несиедегi жоғарғы пайыздық төлемдер.
Жоғарыдағы атап өткен мәселелермен бiрге қазiргi таңда негiзгi
Ауыл шаруашылық өнiмдерiн өңдеуде де бiраз өндiрiстiк кооперативтер
Ауылшаруашылық өнiмдерiн өндiру- өндiру өнеркәсiбiнiң облыс бойынша 19,5 пайыз
Кесте -10
Ауыл шаруашылық өнiмдерiн өндiру
Көрсеткiштер Нақты өндiрiген өнiмдер Өндiрiлген
жылдар
2002ж 2003ж 2003 ж 2002 ж
Шүжық өнiмдерi,тонна 4 43 100,0 36,4 66,2
Сүйық майлар және майлар тн.
2804
20412
112,7
89,5
133,6
Өңделген сҮйық сүттер және қаймақтар, тонна
18
143
100,0
138,5
133,6
ҚҮймақ майы,тн. 5 121 125,0 62,5 96,8
Сыр, iрiмшiк, тн. 31 664 103,3 72,1 107,1
Бидай Үны 7517 75512 107,5 89,4 114,7
Дайындалған нан, тонна 271 3288 97,8 109,3 93,7
Лапша, макарона, Үннан жасалған өнiмдер, тонна - 2352
Этил спиртi, мың литр - 186,0 - - 11,3
Сыра, мың литр 1160,0 38410,0 76,8 116,0 141,1
Газдалған және өңделген сулар, мың литр 4330,6 72541,1 118,0
Алкогольсыз сусындар, мың литр 858,0 9327.7 2,2р. 92,7
Ауылшаруашылық малдарының дайын өнiмдерi, тонна 3666 22272 97,3 1778,3
Темекi, мың дана 124,1 1625,8 108,8 93,4 107,9
Сонымен қатар, 2003 жылы кiшi, үй шаруашылығы мен шаруа
Өңдеу өнеркәсiбiнiң 15,7 пайызын тiгiн және мата
Бiздiң облысымыз ауыл шаруашылық өнiмдерiн өндiруде ең
Ауыл шаруашылық өнiмдерiн өңдеу облысымыздың шағын және
Қазiргi таңда ауыл шаруашылық өнiмдерiн өңдеуде сҮранысты зерттеу қажеттiлiгi
Өндiрiс пен тҮтыным балансын зерттеудiң қорытынды көрсеткiшi келесi
Облыс бойынша өткiзiлетiн тауар түрлерiнiң өндiрiсi мен тҮтыным балансы
Өнiм түрлерi Жалпы сҮраныс (тн.) Жеке өндiрiс
2002ж. 2003ж. 2002ж 2003ж
Нан және наннан жасалған өнiмдер 305924 123356 (40,3()
(51,9() 182568 14212
Ет және ет өнiмдерi 87435 47600 (54,4() 49300
(56,4() 39835 38135
Сүт және сүт өнiмдерi 406,2 391 (96,3() 395,7 (97,4()
Түқым (мың дана) 27526 104400 (37,9() 115100 (41,7() 11326
Өсiмдiк майы 15394 224000
(155,8() 2450
(160,8()
Көкөнiс және бақша дақылдары 291515 392195
(134,5() 416500 (142,9()
Картоп 161646 85814
(53,0() 88554 (54,8() 75832 73092
Жоғарыдағы кесте бойынша өнiмдердiң кейбiр түрлерiн сырттан әкелу қажеттiлiгi
2002 жылы нан және наннан жасалған өнiмдердiң
Өндiрiсiтiк өнiмнiң көп көлемiн жеңiл өнеркәсiп алатындықтан
ҚОРЫТЫНДЫ ЖӘНЕ ҰСЫНЫСТАР
Нарықтық қатынастарға өту нақты алғанда экономиканың әлдеқайда жаңа
Жылдан жылға ауыл шаруашылық өнiмдерiнiң көлемi артып, әрбiр
2003 жылы облысты тҮтас ағанда ауыл шаруашылығының
2003 жылдың шаруашылықтың барлық санаттарында 108,3 мың тонна
2004 жылдың бiрiншi қаңтарында 2003 жылдың осы кезеңiмен салыстырғанда
Ауыл шаруашық қҮрылымына қазiргi уақытта 34856 шаруашылық
шаруашылық жүргiзуде өз бетiнше жҮмыс iстеу;
ауыл шаруашыық қҮрылымдарын оңтайлы Үйымдастыру;
сенiмдi техника және өндiрiстiк процестiң жоғары деңгейде
ауыл шаруашылығы дақылдарын өсiру мен мал бағудың ғылыми
табиғи –климаттық және жекелеген аймақтардың экономикалық
ауыл шаруашылық қҮрылымдарының тиiмдiлiгi.
Осы принциптермен қатар ауыл шаруашылығында шаруашылық қызметiн тежейтiн
қаржы қҮралдарының жетiспеуi;
жоғары салықтар;
сатылу бағасының төмендiгi;
материалдық –техникалық жетiстiктердiң аздығы;
сатып алушылардың төлем қабiлетсiздiгi;
айналым қҮралдырының жетiспеуi;
өнiмге сҮраныстың аздығы;
табиғи ресрстар мен жер қойнауының тиiмсiздiгi;
несиедегi жоғарғы пайыздық төлемдер.
Жоғарыдағы атап өткен мәселелермен бiрге қазiргi таңда негiзгi
2001-2003 жылдары өңдеу саласын дамытудың негiзгi бағыттары мыналар:
Қазiргi таңдағы техникалық жабдықтау және қайта қҮру;
Шикiзат өзiне жақын жердiң шағын кәсiïîðûíäàð ìåí òåõíîëîãèÿëûº æ¾éåëåðäi
´ңäåó öåõòàðûíûң äàìóûíà ºàðæû òàðòó;
Àóûë øàðóàøûëûº ¼íiìäåðií ºàéòà ¼ңäåï, ½ñàºòàóäà ºàëäûºñûç òåõíîëîãèÿëàð åíãiçó;
Øà¹ûí ¹àíà áóûï-ò¾éiëãåí æ¸íå ºàçiðãi çàìàí¹à ñàé îðàéòûí ìàòåðèàëäàð
Íàðûºòûº èíôðຽðûëûìäàð àóûë øàðóàøûëûº º½ðûëûìäàðû æ½ìûñûíûң òèiìäiëiãií àðòòûðó¹à ¾ëêåí
Пайдаланылған әдебиеттер тiзiмi
Аубакиров Я.А. Социально-экономические преобразования в сельском хозяйстве
Аубакиров Я.А. Экономикалық теория негiздерi Алматы: 1998ж.
“Êóðñ ýêîíîìè÷åñêîé òåîðèè”: “Êàéíàð”, Àëìàòû-1994ã
“Ãîñóäàðñâåííûå ðåãóëèðîâàíèå ýêîíîìèêè” . À.Àëèìáàåâ –Àëìàòû;
Проблемы повышения эффективности агропромышленного производства
Назарбаев Н.Ә. Қазақстанның тәуелсiз мемлекет ретiнде қалыптасуының
Ел Презиндентiнiң Қазақстан халқына Жолдауы, Алматы: Бiлiм, 1998 –96
Оңтүстiк Қазақстан облысының статистикалық мәлiметтерi.
Оңтүстiк Қазақстан облысының әлеуметтiк –экономикалық даму көрсеткiштерi. Оңтүстiк
М.Т. Оспанов,Р.Р. Аутов, Х.Ертазин. Агробизнес теориясы мен тәжiрибесi.Алматы (Бiлiм(-1997
Медешов “ Нарықтық экономика өзiн-өзi реттеу жүйесi ретiнде“ 1996.ж.
“ХХl ғасырға қандай экономикамен кiремiз”. О.Сәбден .Алматы 1997ж.
Сыздықов И.С., ҚалықҮлов Қ.М., Айменов Ж.Т. (Қазақстан экономикасы( (салалық
Сыздықов И.С., ҚалықҮлов Қ.М., Айменов Ж.Т. (Қазақстан экономикасы( (
Ñîöèàëüíî –ýêîíîìè÷åñêîå ïîëîæåíèå ÞÊÎ â 2001 ã”.
“Ñòðàòåãè÷åñèé åæåãîäíèê Êàçàõñòàíà”-Àëìàòû 2001ã.;
Хлыстун В.И. Аграрная реформа : механизм ускорения. (Сеьская жизнь(,
Чаянов А.В. Основные идеи и формы организации крестьянской кооперации.
Шутьков А. Аграрной реформе -
Эклунд К. Эффективная экономика. Шведская модель. Пер. со швед.
1
38
1
77
Мы» бас
Қой шаруашылығы
«Қой шаруашылығындағы шығындар есебі мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялауды жетілдіру» (Алматы облысының мәліметтері негізінде)
Асыл тұқымды қой шаруашылығын қолдау шаралары
Қазақстандағы мал шаруашылығының қалыптасуы
Мал шаруашылығының өнімдері
Дүние жүзінің ауыл шаруашылығы
Қой шаруашылығы және Қазақстандағы жағдайы
Агро өнеркәсіп кешенінің қазіргі даму жолдарына жалпы сипаттама
Қаракөл қозыларын бонитировкалау
Қара көл қой тұқымын өсіру селекциялық жұмыстың негізгі әдісі