Саяси партиялардың жіктелуі

ЖОСПАР
КІРІСПЕ
Саяси партиялардың пайда болуы, мәні және қызметтері
Саяси партиялардың жіктелуі
Қазақстандағы көппартиялықтың қалыптасуы
Қоғамдық-саяси ұйымдар мен қозғалыстар
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Саяси жүйеге мемлекетпен қатар саяси партиялар да кіреді.
Тарихқа белгілі алғашқы саяси партиялар Ежелгі Грецияда пайда
Қазіргі біздің түсінігіміздегідей саяси партиялар Еуропада XIX ғ.
Саяси партиялардың пайда болуы, мәні және қызметтері
Бірақ саяси партиялар бірден көпшілік партия бола қалған
1) аристократиялық үйірмелер;
2) саяси клубтар;
3) көпшілік партиялар.
Саяси клубтардың аристократиялық үйірмелерден айырмашылығы — олар ең
Ал көпшілік партиялардың саяси клубтардан ерекшелігі - олар
Дегенмен, көрсстілген үш кезеңді толығымен Ұлыбританияның екі партиясы
Бірінші саяси көпшілік партия болып 1861 ж. Англияда
Американың белгілі саясаттанушысы Дж. Ла Паломбараның ойынша партиялар
1) партия белгілі бір идеологияны қорғайды немесе кем
2) партия — адамдарды жергілікті ұйымнан бастап, халықаралық
3) партияның мақсаты — билікті қолға алып, жүзеге
4) әр партия өзіне халықтың дауыс беруінен бастап,
Саяси партия тапты немесе әлеуметтік топты ұйымдастырады, олардьң
Саяси жүйеде партиялар үлкен әлеуметтік жіктердің (топтардың, таптардың,
Поляктың белгілі саясаттанушысы А. Боднардың көрсеткеніндей, қазіргі қоғамда
а) қоғамның ірі топтарының мақсат-мүдделерін анықтау, тұжырымдау
ә) олардың белсенділігін артгырып, жинақтау;
б) саяси идеология мен саяси ілімдерді жасау;
в) саяси жүйелерді, оның жалпы принциптерін, элсментгерін, құрылымдарын
г) мемлекетте билік үшін күреске қатынасу және
д) мемлекеттік билікті іске асыруға қатынасу;
е) қоғамдық пікірді қалыптастыру;
ж) жалпы қоғамды, яки оның белгілі бір бөлігін
и) мемлекеттің, кәсіподақтарының, қоғамдық ұйымдардың аппараты үшін кадрлар
Сонымен қатар партиялар сайлау науқанын дайындау мен өткізу,
Қазіргі демократиялық қоғамдағы партияның маңызды міндеті — азаматтық
Қоғамның қай жігіне партияның ықпалы күшті жүріп, олардан
Сонымен, партия деп мемлекеттік билікті қолға алуға немесе
Саяси партиялардың жіктелуі
Саяси партияларды жіктеп, жүйелеудің көптеген белгілері мен өлшемдері
Бұл мәселені терең зерттеген саясаттанушылардың бірі француз ғалымы
60 жылдардьң аяғында жоғарыда аты аталған Ла Паломбараның
Саяси жүйедегі рөлі мен іштей ұйымдасуына байланысты саяси
1. Авангардтық партиялар (лениндік тұжырымдама). Олардың ұйымы
2. Сайлаушылар партиясы. Олардың негізгі мақсаты үміткерлердің
3. Парламенттік партия. Ол негізгі екі қызметті
4. Қауымдастық партиясы. Ол адамдарды белгілі бір
Саяси идеологиясына қарай партияларды 5 түрге жүйелеп жүр.
1. Коммунистік партиялар мен солшыл радикалдық бағыттағы партиялар.
2. Социал-демократиялық (немесе социалистік, лейбористік) партиялар. Олар қазіргі
Қазіргі кезде адамзатты айнала қоршаған орта күннен-күнге нашарлап,
3. Буржуазиялық-демократиялық партиялар. Олар XIX ғасырда Еуропа
4. Консервативтік партиялар. Негізінен ірі буржуазияның мүддесін
5. Фашистік партиялар. Олар жеке мүддеден мемлекеттік
Партияларды басты идеологиялық бағытына қарай революциялық, реформистік, консервативтік,
Қандай саяси тәртіпті қолдауына байланысты партиялар демократиялық, авторитарлық,
Саяси өмірдегі алатын орны, билікті жүзеге асыруға қатысына
Жұмыс істеу жағдайына, заңның рұқсат етуіне байланысты партияларды
Партиялар жиылып, партиялық жүйені құрады. Сондықтан оларды жіктеудің
Билік үшін күреске қатысып жүрген саяси партиялардың саны
Көппартиялық деп мемлекеттік билік үшін күрес барысында бірнеше
Екіпартиялық жүйеде (бипартизм) басқа да кішігірім партиялар болуы
Бірпартиялық жүйе өзінен басқа, әсіресе, бәсекелес партияларды болдырмайды.
Демек, партиялық жүйе әр түрлі болады. Сондықтан солардың
Саяси партиялардың ішінде фракциялар (латынның "бөлшектену", "бөлектену" деген
Мемлекеттік билікті жүзеге асыру үшін партиялар коалиция (латынның
а) парламентке қатысатын партиялардың ешқайсысы өз алдына бөлек,
ә) екі күшті партияның әрқайсысы өкіметті өз қолына
б) билік үшін бәсеке екі партия одағының арасында
в) егер дербес партия ұзақ уақыт (20—30
Саяси партиялардың жұмысы, әдетте, кұқықпен немесе Конституциямен реттеледі.
Бірқатар елдердің (Германия, Үндістан, Ұлыбритания, Франция) зандарында радио
Қазақстандағы көппартиялықтың қалыптасуы
XX ғасырдың басында Қазақстанның экономикалық, саяси және әлеуметтік
Бірінші бүкілқазақтық съезд Орынборда 1917ж. шілденің 21—26 арасында
1917 жылы 21 казанда "Қазақ" газетінде "Алаш" партиясы
1917 жылы желтоқсан айының бас кезінде Орынборда екінші
"Алаш" партиясы жөнінде ғалымдар арасында екі түрлі көзқарас
"Алаш" теориясы сияқты 1917 жылдың күзінде Қазақстанда "Үш
1918 жылы 1 қаңтарда Семейде большевиктердің партия ұйымы
Қазақстан тарихында шұғыл бетбұрыс болып, өшпес із қалдырған
Республиканың саяси өмірінде "Қазақ ССР-індегі қоғамдык бірлестіктер туралы"
Республикадағы алғашқы қоғамдық-саяси құрылымдар Коммунистік партияға оппозиция ретінде
Егер Республика аумағында белді рөл атқарған (көбі әлі
Ұлттық-демократиялық "Желтоқсан" партиясы. Жоғарыда айтылғандай, бұл қозғалыстың тууына
Партияның бағдарламасында республиканың саяси және экономикалық егемендігі үшін,
Қазақстанның республикалық "Азат" партиясы. Ол өзінің тарихын 1990
Жалпы алғанда ұлттық-демократиялық "Желтоқсан" партиясы, Қазақстанның республикалық "Азат"
Қазақстанның социал-демократиялық партиясы. 1990 ж. 26-27 мамырында құрылды.
Қазақстанның социалистік партиясы. 1991 ж. 7 қыркүйекте құрылды.
"Қазақстанның Халық конгресі" партиясы 1991 ж. 5 қазанда
"Қазақстанның Халық бірлігі" одағы 1993 ж. 6 ақпанында
Бұдан басқа "Қазақстанның Дәуірлеу партиясы", "Халықтық-кооперативтік партия", "Казақстанның
Қазіргі кездегі негізгі мәселе — республикамызда тәуелсіз әлеуметтік
Сонымен қатар республикадағы барлық партиялар өздерінің бағдарламаларында демократиялық
Республикадағы партиялардың саны үнемі өсуде. Бірақ көппартпялықтың қалыптасу
Оның себептері қандай? Ең алдымен, республикада пікір алуандығының
Қазақстанда көппартиялықтың бұдан әрі даму бағыты қандай болмақ
Қазақстанның конституциясы елдегі конституциялық құрылысты күшпен өзгерту, Республиканың
Сонымен қазіргі қоғамның өмірінде саяси партиялар алдыңғы қатардағы
Қоғамдық-саяси ұйымдар мен қозғалыстар
Саяси қозғалыс деп өкімет билігі үшін күрес арқылы
Саяси қозғалыстардың пайда болуына төмендегідей саяси жағдайлар себеп
Мәселен, Қазақстанның азаматтық"Азат" қозғалысы қоғамдық - саяси ұйым
Саяси қозғалыстар көпшілік партияны құру жолында алғашкы саты
Қоғамдық құрылысқа қатынасына қарай саяси қозғалыстар консервативтік, реформистік,
Саяси қозғалыс бір қалыпта тұрмайды. Ол дамып, өзгеріп
Қоғамдық ұйымдарға халықтың белгілі бір тобының мүддесін білдіріп,
Саяси қозғалыстар сияқты қоғамдық ұйымдар да адамдардың мүдделерін
Қоғамдық ұйымдар бірлесе амал, әрекет жасау үшін халықаралық,
Қоғамдық ұйымдар әр түрлі келеді. Оған: партиялар, кәсіподақтар,
Қоғамдық ұйымдар мынадай түрлерге бөлінеді:
1. Қоғамдық-саяси мүдделеріне сай құрылған ұйымдар. Бұған алдына
2. Экономикалық мүддесіне қарай құрылған ұйымдар.
3. Таптық белгісіне сай ұйымдар (кәсіподақтар, шаруалар одағы).
4. Қызмет түріне қарай құрылған ұйымдар (ғылыми-техникалық, оқу-ағарту,
Көпшілік ұйымдардың ішінде айрықша көзге түсетіні — кәсіподақтар.
Кәсіподақтар өз қызметінде жұмысшы табына сүйенген саяси партиялармен
Сонымен қатар үкіметке қарсы күрес жүргізуші партиялар мен
Біздің республикамызда кәсіподақтар мемлекеттік және қоғамдық істерді шешуге
Кәсіподақтар өз міндеттерін үш түрлі жолмен шешеді. Біріншісі
Екіншісі — үздіксіз ереуілге шығып, өкіметке күшпен қысым
Үшіншісі — кәсіподақтардың өз көзқарасын өкіметтің саясатымен сәйкестендіріп,
Аталған үш жолдың ішінде қазіргі кезде пайдалысы үшінші
Қоғамдық бірлестіктердің көпшілігі саяси өмірде белсенділік танытқанымен, тікелей
Қоғамдық қозғалыстардың ішінде кең тарағанының бірі -"Халық майдандары".
1. Қоғамда терең батыл өзгерістер кезінде саяси
2. Өздерінің саяси ықпалы жетіспегенде маңызды мақсатқа жету,
3. Соғысқа, фашизмге қарсы, демократияны қорғау үшін интернационалдық
ҚОРЫТЫНДЫ
Бейресми бірлестіктер жастардың, студенттердің арасында да кең орын
Олардын ішінде қоғамдық-саяси, экологиялық, экономикалық, әлеуметтік, діни, спорттық
Белгілі жастар қозғалысына "металлистер", "фанаттар", "панкілер", "хиппилер", "рокерлер",
Басқа елдердегі сияқты Қазақстанда да қоғамдық қозғалыстар мен
1) экологиялық бағыттағы ұйымдар. Оларға жататындар: "Невада-Семей"
2) ұлт мәселелерін шешуге тырысқан топтар. Оларға: Қазақстанның
3) тарихи-ағартушылық қоғамдар: "Мемориал", "Әділет", "Ақикат" және
4) әлеуметтік талаптар қойған ұйымдар; "Атамекен", "Алтын
Бұлардың көбі заман талабына сай пайда болып, өз
Сонымен қатар республикада ардагерлер, әйелдер, жастар одақтары және
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Жамбылов Д.А. «Саясаттану». Алматы, 1996 ж.
Қапесов Н. «Саясаттану». Алматы: Жеті жарғы, 2003ж.
Садықов Ұ. «Саясаттану». Алматы, 1996 ж.
2

Ұқсас жұмыстар

Саяси партиялардың жіктелуі және олигархизациялануы

Сайлаушылар партиясы

Саяси партия

Саяси партиялар мен қоғамдық - саяси қозғалыстар жайлы ақпарат

Саяси партиялар туралы мәлімет

Саяси партиялардың пайда болуы, мәні, белгілері

Қазіргі кезеңнің саяси институттары

Саяси партия ұғымы туралы

Саяси партиялардың пайда болуы, түсінігі және типтері