Мәліметтер базасы
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 3
1 Автоматтандыру мәселесіне аналитикалық шолу 5
1.1 Автоматтандыру мәселесінің теоретикалық негіздері 5
1.2 Қазіргі кездегі МББЖ теориясы 9
1.2.1 Мәліметтер базасының теориясы 9
1.2.2 МББЖ архитектурасы 11
1.2.3 Мәліметтер базасы теориясының негізгі түсініктері 14
1.2.4 Мәліметтер базасын жобалау негіздері 21
1.3 Қызметкерлермен жұмысты автоматтандыру 25
1.3.1 Қызметкерлермен жұмысты автоматтандыру мәселелері 25
1.3.2 Кадрлық ақпаратты көкейкесті қалыпта ұстау 26
2 Реляционды МББЖ Microsoft Access 28
2.1 Microsoft Access-ті қолданудың ерекшеліктері 28
2.2 Мәліметтер құрылымын анықтау мен енгізу 29
2.3 Мәліметтерді өңдеу және басқару 31
2.4 Microsoft Access-тің қосымша мүмкіндіктері. 32
2.5 Microsoft Access-ті қолдану ерекшеліктері 33
3 Жобалық бөлім 36
3.1 Зерттеу объектінің сипаттамасы 36
3.2 Мәселенің қойылымы 38
3.3 Мәселені шешу алгоритмі 39
3.4 Бағдарламаны сипаттау 42
3.5 Мәліметтерді өңдеудің нәтижелері 46
3.6 Мәліметтер өңдеу жүйесінің экономикалық тиімділігі 46
Қорытынды 48
Қолданылған әдебиеттер тізімі 50
Кіріспе
Экономикадағы нарықтық қатынастарға өту мен ғылыми техникалық прогресс Қазақстан
Соңғы жылдары отандық ғылымымыз ақпараттандырудың теоретикалық негіздерін тұрғызуында елеулі
Экономикалық үрдістерді басқару облысында ақпарат ең алдымен құн/өндіріс қатынасын
ЭЕМ мен дамыған коммуникация құралдары негізінде экономикада жаңа ақпараттық
Ақпараттық үрдістер ақпаратты еңбек, материалдық, қаржылық құралдарды үнемдейтін өте
Қазақстанда тауарлы және қаржылық нарықтардың ұмтылысты дамуы қоғам өмірінің
Басқару мақсаттары үшін ақпараттың жоғары қажеттілігі мен ақпараттық үрдістердің
Автоматтандырылған жүйелер мен технологиялардың тиімділік критерийлерін қалыптастыруда өзгерістер
Қоғамдық-экономикалық өмірдің барлық сфераларында ақпараттандыру мәселелерінің көкейкестілігі айқын болып
1 Автоматтандыру мәселесіне аналитикалық шолу
1.1 Автоматтандыру мәселесінің теоретикалық негіздері
Мәліметтерді өңдейтін қолданбалы жүйелерді тұрғызу үшін бұл жерде ең
Мәліметтер арасында байланыстарды ұйымдастыру реляционды, иерархиялық және желілік
Реляционды модель кесте түріндегі мәліметтердің ең қарапайым және ең
Иерархиялық пен желілік модельдер жалпы бір белгісі бар мәліметтер
Бұл кемшілік желілік модельде жоқ, себебі бұл модельде кем
Желілік модельді персоналды компьютер үшін МББЖ құру талпыныстары белгілі
МББЖ пакетінің толық вариантында келесі құрамдастар бар:
мәліметтерді клавиатурамен тікелей басқаруға мүмкіндік беретін қолданушы ортасы ;
бағдарламаны тез құруға және дұрыстауға мүмкіндік беретін интерпретатор сияқты
дайын бағдарламаға тәуелсіз EXE-файл түріндегі дайн коммерциялық өнім түріне
кертартпалық операцияларды тез бағдарламалайтын бағдарлама-утилиттер (есептер, экрандар, меню және
МББЖ бағдарламалау тілінің болуы белгілі бір тапсырмалар мен белгілі
Бағдарламалық өнімдер нарығында реляционды МББЖ тобі кең ұсынылған. Мысалы,
Қазіргі кезде МББЖ-лер арасында ең белгілісі dBASE,
МББЖ мәліметтер базасымен әртүрлі режимде жұмысты ұсынады:
тармақталынатын менюді қолдану арқылы „ассистент” режимі қолданушының арнайы дайындығын
МББЖ тілінің командалар жүйесі мен қолданушы диалогын ұсынатын командалық
МББЖ тілін қолданатын және әртүрлі күрделілік деңгейінде, ыңғайлы жасалған,
МББЖ-сін таңдау көптеген факторларға байланысты, бірақ негізгі фактор ол
МББЖ-ні бағдарламалық өнім ретінде баға, орындайтын функциялар жиынтығы және
Қолданушы-экономисттің МББЖ-сін таңдау кезінде, біріншіден, жүйені меңгеру қиындықтары, оның
Қолданушылық интерфейс қолданушының МББЖ-мен жұмыс істеуінің қолайлығын анықтайды. Тармақталынған
МБ-сының жұмыс істеу үшін МББЖ-сі ғана сатып алынбайды, сонымен
Соңғы жылдардағы техникалық және бағдарламалық жетістіктерге байланысты ақпараттық құралдардың
МБ-сы және онымен байланысты технологиялар жаңа жүйелерді құруда кілтті
Кез-келген МББЖ-ң басты функциясы – бөлінетін ақпаратпен біріккен жұмыстың
Өсіп келе жатқан ақпараттық қажеттіліктер МББЖ технологияларда бар шектеулерді
Біздің республикада ақпараттық жүйелердің көбісі персоналды компъютерлерде жұмыс істейтін
Кәсіптік МББЖ-лері күрдерірек операциялардың орындалуын қамтамасыз етеді. Оларға Oracle,
біріншіден, сервердің қуатты процессоры тиімдірек жұмыс істейді;
екіншіден, желі керек емес жүктемеден босатылады;
үшіншіден, қолданушылардың жұмыс рындарында жоғарғы өнімді компъютерлерге деген қажеттілік
Жүйе архитектурасын қысқарту кезінде компъютерлерді өнімдірек компъютерлерге ауыстыру жолымен
Қазіргі кездегі МББЖ-ң кемшіліктерінің арасынан операциялық жүйенің функцияларынан қосарлануы
1.2 Қазіргі кездегі МББЖ теориясы
1.2.1 Мәліметтер базасының теориясы
Көлемі үздіксіз өсіп келе жатқан ақпаратты ортақтастырудың қолайлы әдістерін
файлдар жиынтықтарының логикалық ұйғарылуы;
мәліметтерді манипуляция тілімен қамтамасыз ету;
әртүрлі мәжбүрлі жұмыс тоқтауларынан кейін ақпараттың қалпына келуі;
бірнеше қолданушылардың параллельді жұмыс істеуі.
Егер де қолданбалы ақпараттық жүйе жоғарыда айтып кеткен қажеттіліктерді
Терминалдар және басқа ЭЕМ-дер
Сур.1 МББЖ-ні қолданған кездегі бағдарламалар мен мәліметтердің байланысы
1.2.2 МББЖ архитектурасы
МББЖ төмендегі түсініктер туралы білмейтін қолданушылар үшін мәліметтерге деген
жадыда мәліметтердің және олардың сипаттамаларының физикалық орналасуы;
сұралатын мәліметтерді іздеу механизмдері;
көп қолданушылардың бір уақытта бірдей мәліметтерге сұрау жасаған кезде
дұрыс емес жаңартулардан және рұқсат етілмеген әрекеттерден мәліметтерді сақтауды
мәліметтер базасын көкейкесті қалыпта ұстау.
МББЖ-нің функцияларын орындау кезінде мәліметтердің әртүрлі сипаттамалары қолданылады. Бұл
МБА мәліметтер базасы туралы жалпы түсініктер мен өзінің мәліметтер
Бұл адамдарға бағытталған модель мәліметтерді сақтаудың физикалық параметрлерінен толық
Пән облысы
(МБ-да көрініс табатын шынайы өмір бөлігі)
Сур.2 Мәліметтер деңгейлерінің модельдері.
Сур.2 көрсетілген басқа модель дер компьютерге бағытталған. Олардың көмегімен
Көрсетілген қол жетерлік нақты МББЖ көмегімен іске асатындықтан, модельдер
Үш деңгейлі архітектура (инфологиялық, даталогиялық және физикалық деңгейлер) сақталынатын
1.2.3 Мәліметтер базасы теориясының негізгі түсініктері
Экономиканың дамуымен коммерциялық және әкімшілік тапсырмаларды шешу үшін керекті
Ақпараттық жүйенің түйіні болып оның ішінде сақталынатын мәліметтер табылады.
Ақпараттық жүйелердің құрылуы мәліметтер база теориясының түсініктеріне негізделеді.
Пән облысы
Берілген зерттеу үшін қызығушылығын білдіретін нақты жүйенің бөлігі пән
Автоматтандырылған ақпараттық жүйелерді жобалағанда пән облысы бірнеше деңгейдегі мәліметтер
Толық пән облысы(кәсіпорын) мен осы пән облысының ұйымдастырушылық бірлігін
Пән облысын сипаттау үшін керек ақпарат нақты модельге тәуелді
Объект
Объект деп ол туралы ақпаратты сақтайтын ақпараттық жүйе элементін
Объект нақты (мысалы, адам, зат) және абстрактілі (мысалы, құбылыс,
Объекттер класы
Бірдей қасиеттер жиынтықтары бар объекттер жиынтығын объекттер класы деп
Объекттер және олардың қасиеттері нақты өмірдің түсініктері болып табылады.
Атрибут
Атрибут – бұл объекттің қасиеттерінің ақпараттық көрінісі. әрбір объект
Жоғарыда атап кеткен түсініктердің өзара байланысы сур.3 сызба түрінде
Сур.3 Ақпараттық модельді іске асырған кездегі мәліметтер мәндерінің өзара
Кесте
Кесте – бұл бір типті жобалардың ақырғы жиынтығынан тұратын
Бір кестенің әрбір жобасы соңғы өрістер санынан тұрады. Бір
Мәліметтердің мәні
Мәліметтердің мәні деп мәліметтердің әрбір элементіндегі ақиқат мәліметтерді айтамыз.
Бір пән облысы туралы ақпаратты бірнеше объекттер көмегімен алуға
Мәліметтердің кейбір элементтері ақпараттық модельді құру үшін маңызды қасиетке
Мәліметтердің кілттік элементі
Мәліметтердің кілттік элементі болып ол арқылы мәліметтердің басқа элементтерінің
Объектті мәліметтердің екі немесе ода көп элементтері бір мағыналы
Алғашқы кілт
Алғашқы кілт – ол кестедегі әрбір жолды жалғыз ғана
Альтернативті кілт
Альтернативті кілт – ол алғашқы кілтке ұқсас емес және
Мәліметтердің жазбалары
Мәліметтердің жазбалары – бұл мәліметтердің байланысты элементтерінің мәндер жиынтығы.
Мәліметтер типтері
Мәліметтер типтері мәліметтердің сақтау Турін сипаттайды. Қазіргі кездегі мәліметтер
Домен
Қойылған шарттарды қанағаттандыратын бір тип мәліметтер элементтерінің мәндерінің жиынтығы
Жалпы түрде домен мәліметтердің базалық типіне жататын домен элементтерін
Ұсыну
Ұсыну – ол мәліметтер базасында сақталынатын мәліметтерді іріктеуге атаулы
Байланыс
Байланыс – ол мәндердің арасындағы функционалды тәуелділігі.
Егер де кейбір мәндердің арасында байланыс болса, онда бір
Мәндер арасындағы функционалды тәуелділіктің қайшы болмауын қамтамасыз етуді жүзеге
Байланыстардың негізгі бес сипаттамасы:
байланыс типі(теңестірілген, теңестірілмеген,толық, толық емес категория, спецификалық емес байланыс);
басты мән;
тәуелді мән;
байланыстың қуаттылығы;
бос мәндердің болуына рұқсат етілу.
Егер де тәуелді мәннің экземпляры оның басты
Егер де тәуелді мән экземпляры родительдік мәнмен байланысынан өзгеше
Байланыстың құаттылығы басты мәннің экземплярларының санына тәуелді мәннің экземплярларының
Сақталынатын процедуралар
Сақталынатын процедуралар – ол сұраулар мен процедуралық логиканы білдіретін
Сақталынатын процедуралар желі бойынша мәліметтерді бермей жұмыстың үлкен көлемін
Ережелер
Ережелер мәліметтер базасына мәліметтерді өзгерту немесе қосу кезінде берілген
Әрекет – ол белгілі бір процедураны немесе функцияны шақыру.
Триггеры
Триггерлер – бұл мәліметтерді жаңарту, қосу немесеөшіру операцияларын жүзеге
Триггер мәліметтер базасында мәліметтердің өзгеруін бақылайтын қуатты құрал болып
Триггерлердің мынадай компоненттері бар:
Шектеулер, олардың іске асырылуы үшін триггерлер құрылады.
Шектеулердің тексерілуін қажет ететін, жағдайдың тууын сипаттайтын оқиға. Оқиғалар,
Шектеулерді іске асыру үшін керек логиканың іске асырылуы көмегімен
Мәліметтер базасын жобалауда триггерлерді қолдану қосымшаны тұрғызуда келесі артықшылықтарды
Триггерлер сәйкесінше әрекеттерді жасағанда әрқашанда орындалады. өңдеуші мәліметтер базасын
Керек кезде триггерлерді тікелей мәліметтер базасында өзгертуге болады. Осы
Сілтемелік тұтастылық
Сілтемелік тұтастылық – бұл тәуелді мән экземплярындағы сыртқы кілт
Сілтемелік тұтастылық мәліметтерді өзгертетін барлық операциялары кезінде бақылануы мүмкін.
Логикалық деңгейдегі әрбір байланыс үшін мәліметтерді қосу, жаңарту және
бақылаудың болмауы;
рұқсат етуді тексеру;
операцияға рұқсат бермеу;
бірнеше байланысқан кестенің мәліметтерін жаңарту немесе өшіру операциялардың каскадті
бос (NULL) мәнді белгілеу.
1.2.4 Мәліметтер базасын жобалау негіздері
Мәліметтерді өңдеу жүйесін жобалауда ең алдымен бізге мәліметтер керек.
Мәліметтердің автоматты өңдеу жүйесі мәліметтердің белгілі бір моделін немесе
Ақпараттық модельді құру процесі бірқатар қолданушылардың концептуалды талаптарын анықтаудан
Концептуалды модель
Концептуалды модель объекттерді және олардың физикалық сақталу әдістерін көрсетпей-ақ
Осылайша, концептуалды модель пән облысының моделі болып табылады. Концептуалды
Содан кейін концептуалды модель таңдалған МББЖ-мен біріктірілген мәліметтер моделіне
Логикалық модель(сыртқы модель)
Логикалық модель мәліметтер элементтері арасындағы логикалық байланысты бейнелейді.
Мәліметтердің логикалық моделі реляционды, иерархиялық немесе желілік болады. Сыртқы
Физикалық модель(ішкі модель)
Мәліметтердің орналасуын, қол жетерлік әдістерін және индекстеу техникасын анықтайтын
Сыртқы модельдер мәліметтер сақталынатын физикалық жады типімен және осы
Пән облысының барлық көкейкесті талаптары жобалау сатысында концептуалды модельде
Мәліметтердің тәуелсіздік деңгейі мәліметтер базасын жобалау дұрыстығымен анықталынады. Пән
Мәліметтер модельдерінің типтері
Мәліметтердің иерархиялық және желілік модельдері МББЖ-де 60-шы жылдардың басында
Иерархиялық модель
Иерархиялық модель объекттер типтерінің иерархия принципімен құрылады, яғни объекттің
Тораптар емн тармақтар иерархиялық ағашқа ұқсас құрылымды жасайды. Торап
Желілік модель
Мәліметтердің желілік моделінде объекттің басты және бағыныңқы түсініктері кеңейтілінген.
Реляционды модель
Мәліметтердің реляционды моделінде объекттер және олардың арасындағы байланыстар кесте
Мәліметтер базасын жобалау
Ақпараттық модельді құрудағы барлық қиындықтар бір ғана мақсатты көздейді
Барлық керекті ақпаратты қамтитын бірегей мәліметтер базасын тәжірибе жүзінде
Мәліметтер базасын жобалаудың негізіне белгілі бір ұйымның соңғы қолданушылардың
Соңғы қолданушылардың талаптарын қарастырғанда келесілерді ескеру керек:
Мәліметтер базасы ұйымның көкейкесті ақпараттық талаптарын қанағаттандыруы керек. Алынатын
Мәліметтер базасы соңғы қолданушылармен кейін анықталған және қайта
Мәліметтер базасы пән облысын қайта ұйымдастырғанда және кеңейткенде жеңіл
Мәліметтер базасы бағдарламалық және аппараттық ортаның өзгеруі кезінде оңай
Мәліметтер базасына енгізілген дұрыс мәліметтер дұрыс күйде қалуы тиіс.
Мәліметтер базасына енгізуден бұрын мәліметтердің дұрыстығы тексерілуі керек.
Мәліметтер базасының мәліметтеріне сәйкесінше рұқсаты бар тұлғалар ғана қол
Тұтынушы қойған тапсырысты талдау және соңғы қолданушылардың талаптарын өдеу
Мәліметтер базасының логикалық моделін құру кезінде, ең алдымен, пән
Концептуалды модельдің реляционды модельде көрініс табуы салыстырмалы оңай жүзеге
1.3 Қызметкерлермен жұмысты автоматтандыру
1.3.1 Қызметкерлермен жұмысты автоматтандыру мәселелері
Ұйымның меншік нысанына байланыссыз жұмыс берушінің еңбек ұжымының әрбір
Еңбекті ұйымдастырудың контракттік жүйеге өтуі заңды және психологиялық проблемалармен
әртүрлі мұрағаттық ақпаратпен жұмысты ұйымдастыру (бұйрықтар, келісім шарттар, қызмет
айналым құжаттардың икемділігі және жиі өзгеретін заңдардың талап етілуіне
ұйымның күрделі құрылымдарын есепке алу;
басқа қызметтермен ара қатынасы, мысалы, бухгалтерия (жалақы, несие, есептегі
пайдаланудың жеделділігі, нақтылығы және оңайлылығы.
Қазақстан нарықтық экономикаға өту кезінде бұрын қабылданған кадрлық есепке
Тек техникалық сипаттағы жаңа ақпараттық технологиялар, күрделі бағдарламалық және
кадрлық ақпараттың коректі жиынтығының көкейкесті қалыпта ұстауы мен енгізудің
айналым құжаттардың қалыпты моделі сақтау және талап етілген есептемені
жұмыс істеуінің сыртқы шарттардың өзгеруіне жүйенің инварианттылығын қамтамасыз ету;
фирманың бағдарламалық кешенінің басқа элементтерімен қарым-қатынасты қамтамасыз ету және
жүйелердің сенімділігі және сонда сақталынған ақпаратты қорғауды қамтамасыз ету.
1.3.2 Кадрлық ақпаратты көкейкесті қалыпта ұстау
Кадрлық ақпаратты көкейкесті қалыпта ұстауды бірнеше жеке сатыларға бөлуке
Жүйемен жұмыс істеудің бастапқы сатысында ақпараттың бастапқы жинақталуын ұйымдастыру.
Қажетті кадрлық ақпаратты сақтауды ұйымдастыру. Әрине, әрбір ұйым өзінің
нақты ұйым үшін керек емес атрибуттардың (алаңдардың) өшірілу мүмкіндігі
іске келтіру үрдісінде жүйенің соңғы қолданушысы керекті ақпарат тізімін
Бірінші жолдың кемшілігі әрбір фирмалар үшін ақпараттық атрибуттардың жеткіліксіздігінің
Қызметкерді ұйымда қабылданған рәсімдеу циклін қолдау және оның іскерлік
Ең жиі өзгеретін ақпаратты ыңғайлы редактрлау мүмкіндігі және оның
2 Реляционды МББЖ Microsoft Access
2.1 Microsoft Access-ті қолданудың ерекшеліктері
Microsoft Access – бұл қазіргі кезде көпшілікке белгілі үстелді
Microsoft Access МББЖ мәліметтермен жұмыс істеу үшін Microsoft Jet
Microsoft Access-те Visual Basic for Application бағдарламалау тілі бар.
Ұқсас бағдарламалық құралдардың ішінде Microsoft Access-тің визуалды құралдарының жиынтығы
Microsoft Access-тің ең басты артықшылығы болып оның әйгілі Microsoft
Мәліметтер базасымен байланысты барлық жұмыс мәліметтер базасының контейнері терезесімен
МББЖ құрылымның берілген және өзінің мәліметтерін сипаттауға, олармен жұмысты
2.2 Мәліметтер құрылымын анықтау мен енгізу
Әдетте, құжатпен немесе электронды кестелермен жұмыс істегенде сіз құжаттың
МББЖ мәліметтердің типі мен оларды сақтау әдістерін белгілеуге мүмкіндік
Сіздің мәліметтеріңіздің типін белгілеуде Microsoft Access сізге толық еркіндік
Microsoft Access қазіргі кезде қолданылып жүрген Windows қосымшасы болғандықтан
Microsoft Access басқа МББЖ файлдақ құрылымдарын қоса әртүрлі форматтағы
2.3 Мәліметтерді өңдеу және басқару
Тексттік редакторда немесе электронды кестедегі мәліметтермен жұмыс істеу МББЖ
МББЖ мәліметтермен жұмыс істеудің әртүрлі әдістерін ұсынады. Мысалы, сіз
Microsoft Access-те сіздің кестелеріңіздің мәліметтерін өңдеу үшін SQL( Structured
Электронды кестелер мен тексттік құжаттар “бір тұтынушы” тапсырмаларын жақсы
Ақпаратты ұйымдық тұтыну қажеттілігі туған кезде ақпаратты рұқсатсыз тұтынудан
2.4 Microsoft Access-тің қосымша мүмкіндіктері.
Нақты қандай мәліметтер керектігін, жадыда қалай сақталуын және мәліметтерге
Жоғарыда айтылғанмен қоса тапсырмалардың шешілуін автоматтандыру үшін күрделі реляционды
Формалар мен есеп берулерді тапсырма көлеміндегі мәліметтермен қосымша есептеулерді
2.5 Microsoft Access-ті қолдану ерекшеліктері
Access-ті қолдану мақсатқа бейімділігінің негігі себептерінің тізіміне тоқталайық.
Сізде көптеген жеке файлдар немесе үлкен көлемді ақпараттар бар
Сіз мәліметтерді әртүрлі әдістермен қолданасыз: клиент үшін нақты сервис
әртүрлі мамандармен бірдей мәліметтерді пайдалануды қажетсінеді. Мысалы, оларды енгізуімен,
Сіз мәліметтерді рұқсатсыз қол жетерліктен қорғауды қамтамасыз ету керексіз,
Сонымен «Кадрлар бөлімінің қызметкері» дипломдық жұмысты өңдеу алдында теориялық
Microsoft Access классикалық МББЖ-нің барлық сипаттамаларына ие болып, қосымша
Microsoft Access көмегімен сіз нысандар мен есеп беру мәліметтерімен
Қорытындылай келсек, барлық бұл құралдар тек қана Access мәліметтер
Microsoft Access көптеген қолдану облыстары бар: шағын кәсіпорында, контракт
3 Жобалық бөлім
3.1 Зерттеу объектінің сипаттамасы
Экономикалық жүйе дамуының қазіргі сатысының негізгі бағыты ол адам
Жобаның зерттеу пәні персоналды басқаруға ақпараттық жүйенің жасалуы мен
Жұмыстың оқу объектісі – Алматы облысының қазнашылық басқармасының Кадрлар
Алматы облысының қазнашылық басқарма жұмысы экономикалық және саяси жағдайлардың
Басқарудың жаңа жүйесінің мақсаты еңбек ресурстарын басқарудағы кадрлық саясатты
Осыған байланысты Кадрлар бөлімі өзінің қызмет шеңберін кеңейтеді. Бұрынғы
Персоналмен жұмыс – ұйымның жіне кадрлық ресурстардың тапсырмаларының орындалуын
Кадрлық бөлімнің тек персоналмен жұмыс түсінігінің орнына енді басқарушылық
экономикалық, технологиялық, ақпараттық, құрылымдық процестерді бағыттайтын басқарушылық қызметпен ауыстырылды.
Персоналды басқару облысындағы маманның көзқарасы бойынша кадрлық функцияларды орындайтын
Персоналды таңдаған және жұмысқа алған кезде кадрлық жұмысшылар мен
Кадрлық функциялардың бірі – персоналды бағалау және персоналдың аттестациясы.
Кадрлық жұмыстың келесі функциясы – еңбекті төлеу жүйесін жасау.
Тағы бір кадрлық функция – персоналды дайындау және біліктілігін
Жоғарыда айтып кеткенді қортындыласақ персоналды басқару облысында және басқару
3.2 Мәселенің қойылымы
„Кадрлар бөлімінің қызметкері” деген автоматтандырылған басқару жүйенің тиімді жұмыс
Персоналды басқарудыңа қпараттық жүйесін қалыптастыруы өзара шартталған және ұйымның,
Берілген жұмыстың мақсаты – Алматы облысының қазынашылығын басқарудың мысалында
Персоналдың ақпараттың жүйесін құру этаптары:
ақпараттандыруға қажетті мәліметтерді жинау және өңдеу;
кадлар бөлімінің әлсіз және күшті жақтарының көзқарастарымен ішкі және
штатты кестеге, бөлімдердің жалпы инструкцияларына өзгертулер енгізу арқылы ұйымдық
сәйкес жедел шараларды қабылдау және керекті кезде дұрыстау.
„Кадрлар бөлімінің қызметкері” мәліметтер базасын басқару жүйесі ұйымның жеке
Бұл бағдарлама қызметкер туралы мәліметтерді жинақтауға, ол туралы кез-келген
Төмендегілерді нысандау, тіркеу, сақтау және қағазға шығару мүмкіндігі пайда
жұмысқа алу туралы бұйрықтар;
еңбек шартын тоқтату туралы бұйрықтар;
командировкалық құжаттар;
справкалар.
Осының негізінде кез-келген уақыт периодына, бөлімдер бойынша, табельдік нөмір
жұмысқа алынғандардың кітабы;
жұмыстан шыққандардың кітабы;
командировкалық құжаттар кітабы;
демалысқа шыққан қызметкерлер тізімі;
әлеуметтік және кәсіпкерлік құрылым туралы есеп;
жұмыс орындарындағы қызметкерлердің саны туралы есеп;
қызметкерлердің үздіксіз стажы туралы есеп;
әскери борышы бар қызметкерлер саны.
Бағдарламада жұмыстан шыққан қызметкерлердің жеке құжаттары архивте санталу мүмкіндігі
3.3 Мәселені шешу алгоритмі
„Кадрлар бөлімінің қызметкері” мәліметтер базасын жобалау кезінде
Басқару объектісінің пән облысын зерттеу. Оны персоналдың мүшелерімен болған
Объекттерді және атрибуттарды анықтау. Бұл жұмысты орындау үшін кіретін
Мәліметтер базасының қолданушыларының барлық ақпараттық қажетттіліктерін анықтау. Бұл жұмыстың
Сұраулық байланыстарды талдағаннан кейін құрылымдық байланыстарды анықтайды.
Концептуалды инфологиялық модельді жобалаудан кейін оның дұрыстығы мен толықтылығы
Мәселені шешудің алгоритмін қадам бойынша сипаттайық:
мәліметтер базасының құрылымын жасау және он толтыру;
бағдарламалық модульні жасау – бағдарламалар – меню;
мәліметтер базасында сұраулардың қалыптасуы келесі критерийлерге байланысты:
қызметкерлер тізімі (аты-жөні бойынша);
қызметкерлер саны (бөлімдер және табельдік нөмір бойынша);
жұмысқа алу датасы және атқаратын қызметі бар қызметкерлер тізімі
қызмет деңгейінің жоғарғы шегі;
жұмыстан кеткендердің тізімі (аты-жөні бойынша);
жұмысі стейтін мамандардың саны туралы мағлұмат (бөлімдер бойынша);
қызметкерлердің жұмыстағы жылжулар туралы мағлұмат (жасы бойынша);
Алматы облысының қазынашылық басқармасындағы жұмыс стажы;
орташа тізімдік құрамы;
ұлттық құрамы туралы мағлұмат;
жалпы жұмыс стажы туралы мағлұмат;
жұмыс істейтін басшылар мен мамандартың саны туралы ақпарат
мәліметтерді қалыптастырудың модулін жасау;
мәліметтерді қарауды ұйымдастыру;
„жеке парақ” құжатын беру.
Мәліметтер базасының файлын құру екі сатыдан тұрады:
файлдың құрылымын жасау;
оны мәліметтермен толтыру.
Мәліметтер базасының файлы Алматы облысының қазынашылық басқармасының кадрлық құрамы
Бұл қалыпта барлың персонал мүшелері туралы жалпы ақпараттар енгізіледі
Сур.4 Қызметкерлер туралы ақпаратт енгізу.
Бұл қалыпта әрбір бос жолдарға сәйкесінше мәліметтер енгізілуі тиіс.
Microsoft Access-те мәліметтер базасын Мастер көмегімен жасауға болады. Бұл
Ал содан кейін келесілерге тоқталу керек:
мәліметтер базасы үшін кестелерді таңдау;
кестелер үшін өрістер таңдау;
мәліметтерді енгізу әдісі;
қалыптарды, есеп берулерді, сұрауларды жоспарлау;
мәліметтер базасының жұмысын автоматтандыру үшін түймешіктерді және макрокомандаларды қолдану.
3.4 Бағдарламаны сипаттау
Берілген бағдарламалық кешен толығымен нормативті құжаттарға сәйкес келеді. Бұл
Жүйе диалогты тәртіпте жұмыс істеп, қолданушыға бұйрықтарды, контракттарды, оларды
Келесідей қалыптардың шығуы қарастырылған:
анкета
уақытша, тұрақты және екі жерде жұмыс істейтін қызметкерлерді жұмысқа
сыртқы және ішкі жұмыс орнын ауыстыру бұйрықтары;
әртүрлі себептерге байланысты жұмыстан шығарылған қызметкерлердің бұйрықтары;
демалыстардың ұсыну бұйрықтары (әкімшілік, оқушылық, декретті);
демалыстан шақырып алу туралы бұйрықтар;
бүкіл ұйым және бөлімдердің штатттық кестесі;
жұмыс орнынан құжаттар.
Мәліметтерді өңдеу жүйесі атрибуттары бар сұраулар бойынша қызметкерлер тобын
Сур.5 Жүйеде атрибуттарды іздеу
Сұраулар конструкторы көмегімен іздеуді жүзеге асыру үшін атрибуттарды өзгерту
Жүйе компьютерде минималды жұмыс тәжиребесі бар қолданушыларға бағытталған. Жүйеде
Жүйе автоматты түрде өткен жылдардағы архивтегі ақпараттың көшірмелерін жасайды
Жүйеде модификациялық құжат бойынша қызметкерлерді есепке алу нысаны жүзеге
Қызметкер туралы барлық ақпарат оның мағлұматарының функционалды бағытталуы бойынша
қызметкер туралы бастапқы мағлұматтар;
атқарылатын жұмыс туралы мағлұмат;
біліктілік туралы мағлұматтар;
жеке сипаттағы мағлұматтар;
берілген қызметкермен жасалған еңбек контракттары туралы мағлұмат;
шет тілдерді білу және шетелде болуы туралы мағлұматтар;
туысқандары туралы мағлұматтар;
қосымша мағлұматтар.
Бұл нысанның мәліметтерді көрсетудің басты артықшылығы ол мәліметтердің топтарын
Сонымен қатар, жүйеде қабылданған есепке алу нысаны барлық керекті
Оған қоса, белгілі бір қызметкер немесе бөлім туралы бұйрықтарды
Жүйе туралы толық түсінік алу үшін жүйенің келесі функционалды
қызметкерлер;
құжаттар;
архивтер;
сервис;
шығу.
Менюдің құрылымы жүйенің функционалдық сипаттамаларына қарай шартты бөлінуіне байланысты
Жүйенің мүмкіндіктерін көрсету үшін бағдарламаға сәйкес келетін жұмыс сценарийін
Қызметкер туралы мәліметтерді енгізу. Жүйемен жұмысты бастаған кезде
Бұйрықтарды, контракттарды, құжаттарды дайындау. Жүйе автоматты түрде дайын
Тіркеу және бұйрықтарды іздеу. Егер де бұйрық басқармамен қабылданса,
Архивпен жұмыс. Қызметкерлерге демалысты ұсынған кезде, жұмыс ауыстырғанда, жұмыстын
Жазбаларды іздеу. (2) және (4) қызметкерді немесе құжатты іздеуді
Жүйеден шығу. Жүйеден шыққанда жасалған мәліметтердің жазбалары дискетаға сақталынады.
3.5 Мәліметтерді өңдеудің нәтижелері
Мәліметтерді машиналық өңделген жүйенің шығарылатын ақпараты экономикалық мәселелерді шешудің
Нәтижелік ақпаратты көрсету әдісіне мәліметтерді қағазға шығару, магниттік тасығыштарға
Дәстүрлі түрде өңдеудің нәтижелері қағаз бетіндегі құжаттар түрінде көрсетіледі.
Технологиялық, бағдарламалық және ақпараттық қамтамасыз етудің дамуымен мәліметтерді өңдеудің
Шығарылатын мәліметтерді қалыптастыру әдістеріне байланысты пакетті және интерактивті тәртіптер
Пакетті тәртіп кезінде бұл тәртіпте орындалған экономикалық есептердің шешілуінің
Ал интерактивті тәртіп нақты жағдайларға сәйкес келген
3.6 Мәліметтер өңдеу жүйесінің экономикалық тиімділігі
Жаңа ақпараттық технологияларды енгізу өте қымбат болып табылады.
Қай ақпараттық жүйені енгізу жобаның шығынсыздығына кепіл беретіні және
Ақпараттық жүйені енгізілуі мен эксплуатациядан экономикалық тиімділікті бағалаудың қиындығы
Жоспарлы экономика кезінде кәсіпорындағы барлық жаңалықтар тек қана
Автоматтандырылған басқару жүйесінің пайда болуының алғашқы кезінде оны құрудың
Автоматтандырылған басқару жүйесін ендіру тәжірибесі экономикалық тиімділікті есептеу үшін
Осыған байланысты басқаруды автоматтандырғанда әсердің көлемін анықтаудың ерекшелігі туады.
Қорытынды
Ақпараттық жүйелер облысындағы ғылымның жетістіктері мәліметтер банктерінің эксплуатациясы жағдайында
Мәліметтердің орталықтанбаған нысанының ең перспективтісі персоналды автоматтандырылған жұмыс орындары
икемді және сенімді ақпараттық жүйелерді құруға;
қолданушының ЭЕМ-мен рационалды қарым- қатынасын қамтамасыз ету;
әрбір қолданушыға жеке ақпараттық жүйені құруға;
желінің кез-келген абонентіне ақпараттық жүйесіне қол жетерлікті қамтамасыз ету.
Автоматтандырылған басқару жүйесі үлкен ЭЕМ-дің интеллектуалды терминалдарында жұмыс орындары
«Кадрлар бөлімінің қызметкері» атты автоматтандырылған басқару жүйесін қолдану тиімділігі
Персоналмен жұмыс – менеджменттің негізгі құрасдастарының бірі. Персоналмен жұмыстың
Болашақта негізгі назар осыған ұұсас жүйелердің интеграциясына аударылады. Ол
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Автоматизированные информационные технологии в экономике в
2. Бралие ва Н., Тимошенко В., Гагарина Н., Информационные
3. Спанкулова Л.С. Базы данных в экономике. – А.,2002.
4. Диго С.М. Проектирование баз данных: учебник – М.:
5. Информационные системы в экономике / Под ред. В.В.Дика
6. Карминский А.М., Карминский С.А. Система „Кадры итрудовые контракты”.
7. Мейер Д. Теория реляционных баз данных: пер. с
8. Мишенин А.И. Теория экономических информационных систем – М.:
9. Робинсон С., Microsoft Access 2000. Учебный курс. –
10. Программное обеспечение персональных ЭВМ. Справочное пособие / Под
11. Поппель Г., Голдстайн В. Информационная технология – миллионные
12. Половцев М.М., Якимов А.М. Системы автоматизированной обработки учетной
13. Попов А.А. Программирование в среде СУБД Access –М.:
14. Титоренко Г.А. Автоматизированные информационные технологии в экономике. –
15. Тиори Т., Фрай Дж. Проектирование структур баз данных:
16. Цикритзис Д., Лоховски Ф., Модели данных: Назначение, функции,
17. Положение Алматинского областного управления казначейства.
18. Юзвишин И.И. Информациология, или закономерности информационных процессов и
19. Благодатских В.А., Енгибарян М.А., Ковалевская Е.Е. и др.
49
Мәліметтер базасы
МӘЛІМЕТТЕР
Сақталынатын мәліметтердің сипаттамасы
МББЖ-нің
басқа
модульдері
Операциялық жүйе және басқа қызметтік бағдарламалар
МББЖ-ні N-ші қолданушы бағдарламасы
МББЖ-ні 2-ші қолданушы бағдарламасы
МББЖ-ні 1-ші қолданушы бағдарламасы
Жедел еске сақтайтын құрылғы.
Қолданбалы бағдарламамен немесе тікелей терминалдан берілген мәліметтерді оқуға сұрауды
Сұраудың интерпретациясы.
Сұрау жасалынған мәліметтердің барлық cипаттамаларын іздеу.
Операциялық жүйе еске сақтайтын құрылғылардан МББЖ буферіне қажетті мәліметтерді
Осы жазулардан керекті мәліметтерді белгілеу, оларды форматтау, берілген үлгіні
Мәліметтерді жаңарту немесе енгізу кезінде тура осындай әрекет жасалады.
МББЖ-нің негізгі бағдарламасы
МББЖ-де қолданылатын модельдер және сипаттамалар
МӘЛІМЕТТЕР БАЗАСЫ
Сақталынатын мәліметтерді сипаттау
МӘЛІМЕТТЕРДІҢ ФИЗИКАЛЫҚ МОДЕЛІ
Нақты бір МББЖ тіліндегі сипаттау.
МӘЛІМЕТТЕРДІҢ ДАТАЛОГИЯЛЫҚ МОДЕЛІ
Басқа ЭЕМ және МББЖ-ге байланысы жоқ қорытындыланған пән облысының
МӘЛІМЕТТЕРДІҢ ИНФОЛОГИЯЛЫҚ МОДЕЛІ
Сақталынатын мәліметтер
Қасиеттер
Мәліметтер элементінің мәні
Ақпарат
Атрибуттар
Атрибут мәні
Шынайы әлем
Объект
Қасиеттер
Аты-жөні
Құрылымдық бөлімі
Бұйрықтың түрі мен тобы
Тіркеу датасы мен нөмірі
Қызметкердің аты-жөні
Туған жылы
Оқу орны
Мамандығы
Қызметі
Бөлімі
Үздіксіз жұмыс стажы
Жалпы жұмыс стажы
Әскерге қатынасы
Білетін шет тілдер
Жұмыс істейтіндер саны
Бұйрықтарды іздеу
Қызметкерлерді іздеу
"Кадрлар бөлімінің қызметкері" жүйесінде атрибуттарды іздеу
Мәліметтер базасы
Мәліметтер базасының құрылымы
Microsoft Access 2000
Мәліметтер қорын басқару жүйесін пайдалану салалары
Мәліліметтер базасын басқару жүйелері, оларды пайдаланушылар және пайдалану барысында атқарылатын жұмыстар туралы
Модельдер және мәліметтер құрылысы
Мәліметтер базасын басқару жүйесі
MS Access деректер қорында кесте құру
Delphi программалау ортасы. Мәліметтер базасы
Мәліметтер базасы және мәліметтер базасын басқару жүйесі