Қаржы қорларының сыныптамасы
Мазмұны
Кіріспе....................................................................................................... 5-6
1 Қаржы ұғымы, оның мәні мен қажеттігі............................................... 7-14
2 Несиенің қажеттілігі және мәні............................................................ 15-22
3 Қазақстан Республикасында қаржы жүйесін жетілдіру..................... 23-40
Қорытынды................................................................................................ 41
Қолданылған әдебиеттер тізімі............................................................... 42
КІРІСПЕ
Нарықтық қатынастардың құрылымында да, мемлекет тарапынан оларды реттеу
Негізінен теориялық курс болып табылатын және экономикалық пәндер
Қаржы туралы ғылым оқу курсы ретіндегі «Қаржының» теориялық
Қоғамдық өнімді бөлумен және осының негізінде ақшалай қорланымдарды,
Қаржы туралы ғылымда және қаржыны зерделеу кезінде танып
«Қаржы» курсы «Ақша, кредит, банктер» теориялық курсымен және
«Қаржы» - арнаулы пән және қаржы қатынастарының теориясын
«Қаржы» курсының құрылымы, оның тақырыптары мен сұрақтарын қарау
Оқулық кафедраның «Қаржы» пәнінің оқу-әдістемелік әзірлемелері негізінде әзірленді
1 Қаржы ұғымы, оның мәні мен қажеттігі
Қаржы («қолма-қол ақша», «табыс» ұғымын білдіретін орта ғасырдағы
Бүгінде қаржы терминін күнделікті қолданысқа енгізген авторды атау
Қаржы туралы жұмыстың («Афин республикасының кірістері туралы») алғашқы
Аристотельдің (б.э.д. 384-322 жж.) қаржы саласындағы көзқарасы оның
Қаржының мәні, оның даму заңдылықтары, тауар-ақша қатынастарын қамту
Түрлі қоғамдық-экономикалық формациялар қаржысының айырмашылығы негізінен мына
- әр түрлі қоғамдық формацияға қоғамның өзіне меншікті
- кез келген қоғамдық-экономикалық формацияларда қаржы билеуші таптың
- өндірістің жаңа әдісі шаруашылық қатынастардың жаңа жүйесін
- егер мемлекет басқару органы ретінде қалыптасқан өндірістік
Құн категорияларының жүйесінде қаржы белгілі орын алады және
Қаржының пайда болуының бастапқы шарты ақша қатынастарымен ортақтастырылған
Тауар өндірісінің негізі тауар өндірушілердің экономикалық оқшауланушылығын шарттастыратын
Ұдайы өндіріс процесінің үздіксіз жалғасып жататын белгілі өндіру,
Қоғамдық өнімнің нақтылы іске асырылуының екі нысанының болуы
Қаржы ғылыми ұғым ретінде қоғамдық өмірде сан алуан
Экономикалық өмірде қаржының сыртқы көрінісі қоғамдық өндірістегі әр
«Қаржы» ұғымы ақша нысанындағы қоғамдық өнімді бөлумен байланысты
Экономиканың жұмыс істеуінің нарық жағдайында мемлекет тауар-ақша қатынастарын
Қаржы - ақша қатынастарының жиынтығы, олардың ажырағысыз бөлігі,
Жалпы қоғамдық өнім мен ұлттық табысты жасау, бөлу
Алайда қаржы ақша қатынастарының бүкіл сферасын қамтиды деп
Қаржының ақшадан мазмұны жағынан да, функциялары жағынан да
Ұдайы өндіріс процесінің түрлі стадияларында жеке экономикалық категориялардың
Ақшаның нақтылы қозғалысы ұдайы өндіріс процесінің екінші және
Екінші стадияда ақша нысанындағы құнның қозғалысы тауарлардың қозғалысынан
Ұдайы өндіріс процесінің өндіру мен тұтыну стадияларында мұндай
Қаржының іс-әрекет етуінің жиынтық қоғамдық өнімді бөлу стадиясында
Нәтижесінде өнімнің бір бөлігі жаңа толық айналымға түседі,
Экономикалық категория ретіндегі қаржының мазмұнын құрайтын қатынастардың өзгешелігі
Ақша қаржының іс-әрекет етуінің міндетті шарты болып табылады.
Қаржы қатынастары өзінің негізінде бөлгіштік қатынастар болып табылады.
Қаржы қатынастарының ақшалай сипаты мен бөлгіштік сипаты қаржының
Қаржының нақтылы жұмсауға арналған түрлі мақсатты ақша қорларының
Ақша-қаржы қорлары қоғамдық өндіріс қатысушыларының барлығында, өндірістік емес
Ақша экономикалық өмірде, әдеттегідей, баламалы, яғни тауар және
Сөйтіп, қаржының қаралған өзгеше белгілері бұл экономикалық категорияны
Жоғарыда айтылғандардың негізінде қаржының қысқаша анықтамасын былайша тұжырымдауға
Қаржының жұмыс істеуінің шарты - ақшаның болуы, ал
Қаржының мәні ақша нысанындағы құн қозғалысынан туындайды. Мұндай
Қаржының қажеттігі объективті мән-жайдан - тауар-ақша қатынастарының болуынан
Қаржы ресурстары болмаса, қаржы механизмі арқылы барлық жағдайға
Мемлекет, дәстүрлі функциялардан басқа, шаруашылық процестерді реттеу жөнінде
1 сызба. Қаржы қажеттігінің факторлары
Қаржының қажеттігі
Ө
Н
Д
І
Р
І
С Қоғамдық дамудың қажеттіліктері Р
Е
Т
Т
Е
У
Әлеуметтік-экономикалық қажеттіліктер
2 Несиенің қажеттілігі және мәні
Тарихтың қай кезеңінде болса да, несие, алуан түрлі
Несиенің түпкі тамыры тауарлық өндірістің пайда болған кезінде
Осыған байланысты болашақ экономистсрге несиенің арғы негізін, қазіргі
Жоғарыда айтылғандай, несиенің түбірін тауарлы өндірістің пайда болған
Қоғам дамуының кейінгі кезеңдерінде, несиелік қатынастың пайда болып
Өндіріс құрал-жабдықтары, құндық тұлғасында дәл бір уақытта ақшалық,
Айналымның бірінші сатысында құнның ақшалай нысаны өндіргіш күші
Екінші сатыда адамның, өндіріс құрал-жабдықтарды пайдаланып істеген әрекеттерінің
Үшінші сатыда дайындалған өнім ақшаға сатылады. Сөйтіп, құнның
Осындай ауыспалы айналымның мынандай формуласы бар:
А – Т ...Өп... Т1 – А1 –
А – ақша нысаны;
Т – тауар нысаны;
Өп - өндіріс процесі.
Т1 – тауар нысаны, өсімімен;
А1 – ақша нысаны, өсімімен.
Ақшалай қаражат ауыспалы айналыммен қатар айналымнан өтеді. Олай
Сонымен қатар, осындай ақшаның материалдық нысанға ауысып, одан
Сонымен қатар, өндіру мен өткізу процесіңде басқа да,
- Шикі заттар мен материалдардың түсуінің бір қалыпты
- Тасымалдау жағдайының қиындылығынан (Мысалы, темір жол вагондарының
- өткізілген өнім үшін, немесе, көрсетілген қызмет үшін,
Осы сияқты күштердің салдарынан пайда болатын, өндіру мен
Дәлірек айтқанда уақытша бос ақша, мынандай жағдайлардан шығады:
- Әрбір шаруашылық, жұмысшы-қызметкерлерге еңбек ақыны айына екі
Шаруашылық, өткізген өнімнен түскен таза пайдасын бір сәтте
Өткізілген өнімнен түскен түсімнің ішінде, өндірістің негізгі құрал-жабдықтарының
Бұл себептер өндіру мен өткізу процесінің ішінен шығады.
Шаруашылыққа қосымша ақшаның (капиталдың) қажеттілігі де әр түрлі
Сонымен, әрбір шаруашылықта, жоғарыда айтылған себептерге байланысты, уақытша
Сөйтіп, несие тауарлы өндірістің сөзсіз атрибутына айналады. Кез
Несиенің ішкі мазмұнын түсіну үшін, оның негізін (тегін)
Несиенің мазмұнын анықтағанда оның әлеуметтік, экономикалық жағын да
Осының бәрін қорытындылай келіп, несиені экономикалық санат ретінде
Несиенің қажетгілігі мен оның мазмұнын сипаттай келіп, оның
Мысалы, ақшалық қарым-қатынас сатушы мен сатып алушының арасында
Ақша да, несие де төлемнің мерзімін ұзартуға қатынасады,
Ақша мен несиенің тағы бір айырмашылығы, олардың тұтыну
Несие құнның ақшалай нысанында да, тауарлы нысанында да
Сөйтіп, ақша мен несиенің бір қарағанда байқалатын ұқсастығына
Ақшаға сатып алу (баламалы құнын беріп) процесінің несиеге
Несиенің мазмұнын ашып көрсету жолында кейбір экономистер оның
Сондықтан несиелік қатынаста «сенім» деген түсінік тек тапсырылған
Ондай атқарымдар екеу.
- құнды қайта бөлу;
- несиелік операциялар мен нақты ақшаның орнын басу.
Құнды қайта бөлу атқарымы: Жоғарыда айтқанымыздай көптеген объективтік
Осындай кейбір шаруашылық жүргізуші субъектілердің жеке адамдардың уақытша
Мұндай операциялар тек несие арқылы іске асырылатын болғандықтан,
Бірақ, осы атқарымды «құнды қайта бөлу» деп атаған
Бұл жерде тағы бір заңды сауал тууы мүмкін:
Орысша шыққан басылымдарда бұл атқарым «перераспределитальная» деп аталады.
Қайта бөлу аймақтық, немесе салалық нышаннан шығады. Егер
Есте сақтайтын нәрсе, осы айтылған жағдайлардың бәрінде де
Құнды несие арқылы қайта бөлу үлкен және кіші
Көптеген экономикалық басылымдарда несиенің екінші атқарымын «Несиелік операциялар
Қазіргі несие жүйесінде осындай атқарымның істеуіне мүмкіншілік бар.
Несиенің осы атқарымына сүйеніп, мемлекет банктер арқылы қолдағы
Бұрынғы теориялық зерттеулерде және Кеңестік банк жүйесінің жұмысында,
Сондай қағидалар төртеу болатын:
- несиенің жоспарлы-мақсатты түрі;
- несиенің қайтарымдылығы;
- несиенің мерзімділігі;
- несиенің материалдық құндылықтар мен өндіріс шығындарымен қамтамасыз
Қазіргі нарықтық экономикада әр банк, тәуелсіз несие саясатын
Дегенмен, қазіргі нарық кезінде де, жоғарыда келтірілген несие
Экономикалық санаттың маңызын, оның экономикалық процеске қатынасы мен
3 Қазіргі кездегі қаржы жүйесінің мәні
Қазіргі кезде қаржылық бақылаудың мынадай түрлерін ажыратады:
- қаржылық-шаруашылық бақылау. Оны фирмалардың, кәсіпорындардың, бірлестіктердің, министрліктер
- қаржылық-бюджеттік бақылау. Ол кәсіпорындар табысының (пайдасының) бір
- кредиттік-банктік бақылау. Ол фирмалар мен кәсіпорындарды несиелеу
Қаржы қоғамдық ұдайы өндірістің бөлу стадиясының құралы бола
1. Қаржы қоғамдық өндірістің барлық стадияларына (өндіру, бөлу,
2. Қаржының экономикалық процестерінің катализаторы болуға әлуеттік ерекшелігі
Қаржы ұдайы өндіріс процесіне екі түрлі ықпал жасайды:
а) сан жағынан, бұл бөлгіштік процестің үйлесімдерімен сипатталады;
ә) сапа жағынан, бұл қаржының шаруашылық жүргізуші субъектілердің
Қаржы микроэкономикалық дамудың тиімді ара қатысын белгілеуде, ұдайы
Қаржының экономикалық рөлі мына бағыттардан көрінеді:
- қаржы капиталдың айналымын тездете отырып, кәсіпорындардың, фирмалардың
- кірістер мен шығыстарды ұдайы салыстырып отыру арқылы
- қаржы ақша қорларын бөлу және қайта бөлу
- қаржы ұлттық табыстарға қорлану және тұтыну қорларының
- қаржы ұлттық экономикада меншіктің сан алуан нысандарының
Сонымен бірге қаржы оңтайлы ұлттық шаруашылықтың ара салмағын
Қаржы көмегімен жететін нәтижелерді бағалауға жалпы тәсілдеме қаржының
1) ұлғаймалы ұдайы өндірістің қажеттіліктерін қажетті қаржы көздерімен
2) қаржыны қоғамдық өндірістің құндық құрылымын реттеу үшін
3) қаржының әлеуметтік - экономикалық дамудың ынталандырмасы ретінде
Қаржы жүйесінің ұғымы қаржы ұғымының одан әрі дамуы
Елдің біртұтас қаржы жүйесі тиісті ақша қорлары құрылып,
Сонымен бірге жалпы институционалдық тұрғыдан алғанда қаржы жүйесі
Өзінің тарихи дамуында қаржы жүйесі ұзақ эволюциядан өтті.
Қаржы жүйесі терминінің жоғарыда келтірілген анықтамасында қаржының мәнділік
1) қаржы қатынастарының жиынтығы;
2) ақша қорларының жиынтығы;
3) басқарудың қаржы аппараты.
Ақша қорларының қозғалысына байланысты мемлекет, шаруашылық жүргізуші субъектілер,
Қаржы қатынастары негізінен мына екі сфераны қамтиды:
1) мемлекеттік бюджетке жинақталатын мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорларын
2) кәсіпорындардың орталықтандырылмаған ақша қорларының толық айналымын ортақтастыратын
2 сызба. Қаржы қорларының сыныптамасы
Қаржы қатынастары өзінің экономикалық табиғаты жөнінен бөлгіштік қатынастар
3 сызба. Қаржы жүйесінің функциялық белгісі (критерийі) бойынша
Қаржы қатынастарының буындарына тән болып келетін тиісті орталықтандырылған
Қаржының материалдық мазмұны өзінің көрінісін қаржы ресурстарын қалыптастырып,
Қаржы жүйесі интеграциялық тұрпатты жүйе болып табылады, оған
Қаржы жүйесін сыныптаудың функциялық критерийінен басқа қаржы субъектілерінің
Буындардың сипаттамасының матасылған қатары ретінде жоғары элементтері болады:
Қаржы жүйесін құрайтын жеке элементтердің орны мен рөлі
Мемлекеттің қаржысы – қоғамдық өнімнің құнын және ұлттық
Мемлекеттік бюджет – экономиканы, әлеуметтік-мәдени мұқтаждарды, қорғаныс пен
Мемлекеттік бюджеттен тыс қорлар – қорлардың ұйымдық дербестігі
Қалыптасу көздері:
а) арнаулы мақсатты салықтар, қарыздар;
ә) бюджеттен берілетін субсидиялар;
б) қосымша табыстар мен үнемделген қаржы ресурстары;
в) ерікті жарналар және қайырмалдықтар.
Бюджеттен тыс қорлар толық көлемде ресурстарды мақсатты пайдалануды
Мемлекеттік кредит – мемлекеттік билік органдарының қарамағына уақытша
Қаржы жүйесіне жиі сақтандыруды да жатқызады, бірақ көптеген
Сақтандыру – шаруашылық жүргізуші субъектілерге келтірілген мүмкін болған
Сақтандыру – айрықшалықты, өзінің буындары бар сфера: әлеуметтік
Материалдық өндіріс сферасының шаруашылық жүргізуші субъектілерінің қаржысы қаржылардың
Шаруашылық жүргізуші субъектілер қаржысының құрамына мыналар кіреді:
1. Материалдық өндірістің барлық кәсіпорындары және нарықтық экономика
2. Коммерциялық емес сфераның қаржысы. Коммерциялық емес қызмет
Қаржы жүйесіндегі өндірістік емес сфера қаржысының орны мен
Бұл қосалқы жүйеде қаржы қатынастары түрлі мақсатты сипаттағы
Қоғамдық бірлестік – азаматтар мүдделерінің бірлігі негізінде біріккен
Қоғамдық ұйымдар қаржысының экономикалық мазмұны өзіне ақша қатынастарының
- түрлі жарналар төлеумен, материалдық көмек көрсетумен және
- қоғамдық ұйымдардың қорларына аударылуы мүмкін ерікті қайырмалдықпен
- мақсатты ақша қорларын қалыптастыру мен пайдалану жөніндегі
- қоғамдық ұйымдардың жоғарғы және төменгі құрылымдары арасындағы
- қоғамдық ұйымдар мен оған бағынышты өндірістік құрылымдар
Коммерциялық емес мекемелердің қаржы-шаруашылық қызметі қаржы ресурстарын пайдаланудың
Халықтың (үй шаруашылығының) қаржысы қаржы жүйесінің ерекше бөлігі
Сонымен бірге азаматтардың жеке-дара және шағын кәсіпкерлікпен айналысумен
Жеке меншік және мемлекеттік кәсіпорындардың қаржысы сферасының бастапқы
Қаржы қатынастарының нысандары мен ақша қорлары басқарылатын материалдық
Қаржы жүйесі ұғымымен қатар қаржы-кредит жүйесінің жалпылама ұғымы
Өзінің ортақ қағидалы біртұтастығына қарамастан, қаржы қатынастарын ұйымдастырудың
Қазақстан Республикасында макро- және микроэкономиканың қаржы жүйесін реттеліп
Бүгінде Қазақстанның қаржы жүйесінің құрамы қаржы қатынастарының біршама
- мемлекеттің бюджет жүйесі;
- арнаулы бюджеттен тыс қорлар;
- мемлекеттік кредит;
- жергілікті қаржы;
- шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысы;
- халықтың қаржысы.
Қаржы қатынастарының алғашқы үш бөлігі жалпымемлекеттік, яғни орталықтандырылған
Жергілікті қаржы мемлекеттің қаржы жүйесінің маңызды құрамы болып
Жалпы, қаржылардың бүкіл құрамы екі ірілендірілген бөлікке біріктіріледі:
- мемлекеттік және муниципалдық қаржы;
- шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысы.
Мемлекеттің қаржысы қаржы ресурстарының орталықтандырылған қорын жасаудың экономикалық
Кредит қатынастарының қаржы қатынастарынан айырмашылығы болғанымен мемлекеттік кредит
Қаржы қатынастары сфераларының әрқайсысының ішінде буындар бөлінеді, оның
Қаржы жүйесінің әр буыны өз кезегінде буыншаларға (ондағы
Мемлекеттердің көпшілігінде қаржы жүйесін құрудың қағидаты – фискалдық
Қаржы жүйесінің функциялық құрылысы мынадай негізгі қағидаттарды қанағаттандыруы
- біріншіден, қаржы жүйесінің жеке алынған әрбір буыны
- екіншіден, тұтастай алынған қаржы жүйесі әрбір нақты
Қаржы жүйесін құрудың негізіне мына қағидаттар қойылған:
Қаржы жүйесін ұйымдастыруда централизм мен демократизмнің үйлесуі. Мемлекеттік
Бұл қағидат жергілікті қаржы органдарының тиісті жергілікті әкімшілікке
Салалық қаржыларды басқарудағы демократиялық негіз шаруашылық жүргізуші органдарға
Кәсіпкерлік секторда қаржы дербестігі неғұрлым толық көрінеді: оның
Ұлттық және аймақтық мүдделерді сақтау. Аймақтарды дамытудың әлеуметтік
Қаржы жүйесі бірлігінің қағидаты орталық қаржы органдары арқылы
Қаржы жүйесінің жеке құрамды элементтерінің функциялық арналымының қағидаты
Бюджеттен тыс қорлардың (ресурстардың) мақсатты міндеттерін тиісті аппаратар
Ұлтгық шаруашылықты басқарудың сатылас қағидаты жоғары органдар (министрліктер,
Қазіргі кезде қаржы жүйесі терең өзгерістерге ұшырап, қайта
Нарықтық қатынастарға көшу барысында қаржы жүйесінің рөлі мен
Қаржы және ең алдымен бюджет жүйесі жалпы ішкі
Қоғамда істің жайы қаржы ахуалымен анықталады, сондықтан тұрақтану
Сырқы экономикалық қызметті жандандыру, ішкі өндіріс есебінен тұтыну
Қаржының мәні, іс-әрекет механизмі және рөлі оның функцияларынан
Қаржыға қатысты функция осы экономикалық категорияға тән қызмет
Қаржы басқа тым жалпы категориядан - ақшадан туындайтын
Қазіргі уақытта қаржының бөлгіштік және ұдайы өндірістік тәрізді
Бөлгіштік қатынастардың ерекше сферасы ретінде қаржының мәні ең
Жалпы қоғамдық өнімнің құны (оның ақша нысанында), сонымен
Қарамағында мақсатты арналымның қорлары қалыптасатын ұдайы өндірістік процестің
Қаржының көмегімен бөлгіштік процесс қоғамдық өмірдің барлық сфераларында
Бөлу функциясы қаржы құралдарын қоғамдық жалпы өнім мен
Қаржының бөлгіштік функциясының іс-әрекеті оның мәнінен: жиынтық қоғамдық
Қоғамдық өнімді бөлу алғашқы және кейінгі немесе қайта
Алғашқы бөлу кезінде жиынтық қоғамдық өнімнің жалпы көлемінен
Қайта бөлу салалық, сондай-ақ аумақтық тұрғыдағы шаруашылық жүргізуші
Қаржы көмегімен ұлттық табысты бөлу және қайта бөлу
- қаржылық – бюджеттік әдіс. Ол бюджетке табыстарды
- несиелік – банктік әдіс. Ол уақытша бос
Қоғамдық өнімді құндық бөлудің процесі мемлекет белгілеген қаржы
Ұлттық табысты қаржы көмегімен қайта бөлудің негізгі мақсаттары
- өндірістік емес саланы қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету;
- елдің жеке экономикалық аймақтары арасында қаржы ресурстарын
- қаржы ресурстарын маңызы зор прогрессивті салалардың айрықша
- қаржы ресурстарын ұтымды түрде сала ішінде бөлу,
Сөйтіп, ұлттық табысты қаржы көмегімен бөлу және қайта
Қаржының қоғамдық өнімді бөлу және қайта бөлу процесіне
Демек, қаржы бөлгіштік функция арқылы ақшалай табыстарды қалыптастыру
Қорытындысында қоғамдық өндірістің барлық қатысушыларының нақтылы еңбек үлесі
Қаржы ұлттық табыс құрамындағы бастапқы табыстарды да, түпкілікті
Қаржының бөлгіштік функциясының жақтаушылары бөлу арқылы қаржы ұдайы
Қаржының бөлгіштік функциясы тұжырымдамасының жақтаушылары айқындамасындағы осал мезеті
Ұдайы өндірістік тұжырымдамасының жақтаушылары қаржы - бір стадияның
- қоғамдық ұдайы өндірістің барлық стадиялары бір-бірімен тығыз
- қаржы қоғам қызметінің бүкіл сферасына - материалдық
- қаржы қоғамдық өндіріс қозғалысының барлық стадияларында пайдаланылатын
Қорытынды
Қорыта келгенде, қаржы-ақша қатынастарының жиынтығы, олардың ажырағасыз бөлігі.
Қаржы жалпы қоғамдық өнімнің құны мақсатты арналымдар мен
Қаржы қатынастары өзінің негізінде бөлгіштік қатынастар болып табылады.
Қазіргі кезде қаржы жүйесі терең өзгерістерге ұшырап, қайта
Қаржы ең алдымен бюджет жүйесі жалпы ішкі өнімнің
Демек, қаржы қатынастарының пайда болуы өз жайында әрқашан
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
ҚР Президентінің 31.08.1998ж. «ҚР банктер және банк қызметі
ОҚО Ұлттық банк филиалының дайындаған статистикалық мәліметтері, 2005ж.
«Қазақстан қаржыгерлерінің IV конгресі». Алматы, 2004.
Банковская система Казахстана. 2006. /Финансы и кредиты. 2006
К.Маркс, Ф.Энгельс. Таң. Шығ. 23т. 188б.
Маркова О.М. Коммерческие банки и их операции. –М.,
Льюис К.Ф. Методы прогнозирования экономических показателей. –М., Финансы
Лаврушин О.И. Банковские операции. –М., Инфро, 1998.
Баян Көшенова. Ақша, несие, банктер. Валюта қатынастары: Алматы,
Мақыш Серік Биханұлы. Ақша айналысы және несие: Алматы,
Қазақстан ұлттық банкі. 2000ж.
Қазақстан және оның өңірлері. №1. 2006. Алматы, 2006.
Статистикалық баспасөз – бюллетень №2. Алматы, 2005.
Қазақстан – цифрларда. 2005 жыл. Статистикалық жинақ. Алматы,
Сейтқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер: Оқулық. –Алматы, «Экономика»,
Мамыров Н.Қ., Тілеужанова М.Ә. Микроэкономика: Оқулық. –Алматы: Экономика,
12
Тауар-ақша
қатынастарының болуы
Материалдық
Өндіріс
(тауалар,
қызметтер көрсету,
жұмыс)
Материалдық емес
Сфера
Мемлекеттің жұмыс істеуі
Басқару
Халықты әлеуметтік
қорғау
Қорғаныс
Құқықтық тәртіпті қорғау
Материалдық
Ізгіліктік
функциялары
ШАРУАШЫЛЫҚ ЖҮРГІЗУШІ СУБЪЕКТІЛЕРДІҢ ҚАРЖЫСЫ ТУРАЛЫ ТҮСІНІКТЕР
Шаруашылық жүрпзуші субъектілердің қаржысы
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің сыныптамасы
Мемлекеттік кірістер мен түсімдерге талдау жасау
Мемлекеттік бюджет туралы ақпарат
Қаржылық есептің аудиті
Кәсіпорын капиталының құрылуы
Қазақстан Республикасында кәсіпорын қызметінің заңнамалық негізгі
Коммерциялық негізде жұмыс істейтін шаруашылық жүргізуші субъектілер қаржысы
Бюджеттен тыс қорлар, олардың қаржы жүйесіндегі орны жайлы