Қазақша курес
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ.........................................................................
І. ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Бейнелеу өнерінің түрлері мен жанрлары және
1.2 Қазақ күресінің түрлері, шығу тарихы мен ерекшеліктері.
1.3 Сурет өнері. Сурет өнеріндегі тақырыптық композицияның мәні мен
ІІ. ӘДІСТЕМЕЛІК БӨЛІМ
2.1 Тақырыптың педагогикалық, эстетикалық маңызын аша отырып, мектептерде бейнелеу
2.2 Бейнелеу өнеріндегі тақырыптық композиция жанры арқылы мектеп оқушыларына
6-сынып бойынша бейнелеу өнері пәнінен сабақ жоспарлары. 1 сағатқа
ІІІ. ІС ТӘЖІРИБЕЛІК БӨЛІМ.
3.1. Тақырып таңдау, іздену, дипломдық жұмыстың кезеңділікпен орындалу жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ.....................................................
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.......................................
ИЛЛЮСТРАЦИЯЛАР.........................................
КІРІСПЕ
Негізінде жалпы Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында "Білім беру
Бейнелеу өнері-жалпы өнердің бір бөлігі. Бейнелеу дегеніміз-заттардың, табиғат құбылыстарының,
Ал енді өзіміздің тақырыбымызға жақынырақ келетін болсақ, қазақ халқы
Қазақша күресті жетілдіріп, одақ көлеміне әйгі етуге атсалысқан М.
Қазақша күрес – көптеген тәсілдер, жасап орындалатын күрес. Оның
Күрес өнері. Спорттың бұл түрі - қай халықта да
Қазақ күресі - ұлттық спорт түрі. Оның тәсілдері сан
Қазақша күрес өнерін сөз еткенде алдымен ауызға ілінетін мына
Қазақша күрес - халық арасына кең тараған ұлттық спорт
І.ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Бейнелеу өнерінің түрлері мен жанрлары және даму
Бейнелеу өнері тарихының дамуы үрдісінде оның көптеген түрлері қалыптасады.
Сәулет өнері- адамзаттың қоғамдық және жеке күнделікті өмірден
Сәулет өнеріндегі түпкі ой,
Мүсін өнері -
Кескіндеме өнері- адам бейнесін
Живопись суреттері қағазға, картонға, тақтайға, кенепке т.б. материалдарға салынады.
Живописьтің әдебиеттен айырмашылығы әр түрлі техникада және әр түрлі
Нақтылы өмір шындығын кеңінен көрсетуге живопистің рөлі орасан зор.
Живописьтің мынадай жанрлары бар:
1. Портрет
2. Натюрморт
3. Тұрмыстық жанр
4. Пейзаж
5. Тарихый жанр
6. Анималистик жанр
7. Мифалогиялық жанр
8. Ботальды жанр
9. Релегиялық жанр
Живопись бұдан басқа да «Станокты және Монументтік» - деп
Живописьтің ұлы мәні - сансыз жүректерді бір мәнді ойда,
Композиция - ол суреттің барлық бөліктерінің ойластырылған құрылымы. Композицияда
Графика - сөзі
Қолданбалы сәндік өнері өздерінің көркемдік эстетикалық
Жанрлар - бейнелеу өнерінің түрлерімен қатар жанрлар да қалыптасады.
Тарихи жанр қоғамдық өмірдің маңызды оқиғалары, оның тарихтағы
Тұрмыстық жанр адамның
Пейзаж жан-жағымызды қоршаған ортаны табиғат өрінісін, оның алуандығын бейнелейді.
Натюрморт француз тілінен
сияқты көптеген заттар.
1.2 Қазақ күресінің түрлері, шығу тарихы мен ерекшеліктері. Қазақ
Ал енді өзіміздің тікелей тақырыбымызға жанамалай келетін болсақ,
Жекпе-жек күрес түрлерін ұлттық және спорттық деп бөлуге болады.
Қазақ халқының өмір сүру салты көшпенді тұрмысқа бейімделгендіктен, күнделікті
Мысалы, Қытайдың осы заманғы археологтары біздің жыл санауымыздан бұрын
Сол сияқты байырғы көшпенді ата-бабаларымыздан қалған жекпе-жек сайыс өнерінің
Екі қауым, екі ел немесе екі ру өздерінің балуандарын
Қазақ күресінің ғылыми жүйеленуі 1920 жылдан басталады. Алғаш рет
1938 жылы республикалық ауыл Спартакиадасында өтетін болып қазақша күрестің
Бұл жерде, яғни Мәскеуде қазақша күрестен басқа өзбек, тәжік
Осылай қазақша күрес халықаралық дәрежеде қарқын алып келе жатқанда,
Қазақ күресінің түрлері
Күрес – ол спорт түрі. Қазақ күресі - ұлттық
1928 жылы қазақша күрестің бірыңғай ережесі қабылданып, ол 1938
Қазақша күрес балуандары халықаралық аренада тұңғыш рет 1952 ж.
1998 жылдан еліміздің балуандары үш салмақ дәрежесі бойынша күш
Грек-рим күресі. Грек-рим күресі, классикалық күрес – қол және
Грек-рим күресі 1896 жылғы 1-Олимпиялық ойындардың бағдарламасына енді.
1904 жылдан дүниежүзілік чемпионаттар өткізіліп келеді.
20-ғасырдың 60-жылдарының аяғынан бастап күрестің бұл түрі Қазақстанда жедел
Еркін күрес. Еркін күрес. Мұнда қарсыластарға әр түрлі
Еркін күрес 19-ғасырдың аяғында Англияда пайда болған.
1904 жылдан олимпиялық ойындар бағдарламасына енген.
1951 жылдан дүниежүзілік, 1928 жылдан Еуропа чемпионаттары өткізіледі.
Қазақстанда еркін күрес жарыстары 1955 жылдан өткізіліп келеді. Қабден
Дзю-до. Дзю-до (жапонша дзю – жұмсақ, до – жол).
19-ғасырдың аяғында Жапонияда джиу-джицу күресі негізінде пайда болған.
1956 жылдан дүниежүзілік чемпионаттар өткізіледі, Олимпиада ойындарына 1964 жылдан
Самбо. Самбо (орыстың “самозащита без оружия” – қарусыз
[Балалар Энциклопедиясы”, В-том][ Қазақстан - спортшылар елі. Энциклопедиялық анықтамалық.
«Қазақша күрес» бойынша бірінші ірі жарыс 1938 жылы ауыл
Күрестің ұлттық түрі «қазақ күресінің» даму тарихы қазақ халқының
2004 жылы Қазақтардың Берлиндегі Бүкіләлемдік Құрылтайында конференция болып, сонда
2005 жылы Ресейде (Алтай өлкесі) «Қазақша күрес» күресі бойынша
Бұл ойын адамның денесін ширатып, бұлшық еттерді қатайтады, төзімділікке,
Күресетін палуандар жаңадан енгізілген ереже бойынша жасына қарай 3
1970 жылы Қазақтың дене тәрбиелеу мәдениеті институтында алғашқы рет
1971 жылы ҚазССР Спорткомитетінің қаулысы бойынша «Қазақ ССР-нің спорт
Қазақстандағы ұлттық спорт түрлерінің даму мәселелері ҚР-ның 1999 жылғы
90-шы жылдары жарыстардың ережелерін және киім нысанын жетілдіруге көп
Б.Жаңалин жасаған қазақ күрес жарыстарының ережесін 1993 жылы ҚР
Қазақстандағы ұлттық спорт түрлерін қаржыландыру мәселелері дене шынықтыру және
Қазақстан жастарының осы спорт түрімен шұғылдануға деген құлшынысы қазақ
Қазіргі кезде қазақ күресінің жеткен деңгейі – бірнеше елде
Қазақ күресінің өзіне тән айрықша ерекшеліктері
Ал енді, «...Қазақ күресі деген не? Ол екі адамның
Енді толығырақ айтатын болсақ, қазақ жерінде көне уақыттан бері
Әр аймақта күресу тәртіптері ережелері де әртүрлі болып келген.
Ертеде күресу шартын балуандар алдын ала өзара келісім бойынша
Қазақ күресінің балуандары Кеңес Одағы кезінде, самбо мен дзюдо
Қазіргі күрестегі киім үлгісі әдіс-айла қолдану үшін балуандардың бір-біріне
Қазіргі уақытта осы балуан киімі арқылы қазақ күресін дүние
Сөз соңында елімізде күрестің бір ғана түрі болған деген
[http://www.turkystan.kz/page.php?page_id=39&id=8928 .Елемес ӘЛІМХАНОВ, педагогика ғылымдарының докторы, әл-Фараби атындағы
Қазақ ұлттық ойын түрлері
Жатып күресу - ұлттық ойыны.
Күші теңдес болып келетін екі жігіт бірінің аяғына бірінің
Тауық күрес- ұлттық ойыны.
Жиналғандар екі топқа бөлінеді. Осы екі жақтан екі жігіт
Күресетіндердің бір аяғын тізесіне бүгіп, мата белбеумен байлап тастайды.
Сірес- ұлттық ойын
Сірес - бұл ойын күш сынасу үшін ойналады. Бір
Білектесу
Білектесу. Бір столдың шетіне қарама-қарсы отырған екі жігіт оң
Арқан тартыс - ұлттық ойын.
Ойынды жазда көгалды алаңда, спорт залында өткізуге болады.
Ойын басқарушының берген командасы бойынша қатар түзеп сапта түрған
Күн ілгері сызып қойған үш сызықтың ортасына арқандағы үш
Тартыс - ұлттық ойын.
Ойын көгалды алаңда, спорт залда ойналады. Спорт залда өтетін
Ойыншылар тепе-тең екі топқа бөлінеді, екі-екіден жұптасып түрысады. Ортаға
Тымақ ұру - ұлттық ойын.
Ойын жазық кең алаңда ойналады. Ойынға қатынасушылар екі жарым
Ортаға бір ойыншы шығады. Оған таяқтың басында ілулі тұрған
Әр салт аттының көзін байлайтын орамал өзгеріп отырады. Оны
Ойын кезектесіп жүргізіле береді. Тымақты ұрып түсіре алмағандар айып
Тепе-теңдік - ұлттық ойын.
Ойын далада немесе спорт залында өтеді. Жұмыр агаштың үстіне
«Жүйріктер жеңеді» - ұлттық ойын.
Ойынға қатынасушылар көк және сары топ болып екі топқа
Ойынды жүргізуші ретінде басқарушы тағайындалады. Ол төрешілік міндетті қоса
Қай түсті топтың ойыншылары өз командасының бояуына сәйкес таяқты
Жүрелей секіру ойыны.
Жүрелей секіру - ойын мектеп ауласында, спорт залында ойналады.
Әр топтан екі-екіден ойыншы шығады да, өз тобы жақтағы
Аударыспақ ұлттық ойыны.
Аударыспақ - спортшыдан үлкен ептілікті, күштілікті, төзімділік пен батылдықты
Аударыспаққа тәртіп бойынша ат үстіндегі айқасты жақсы меңгерген, тиянақты
Ойында аты белді, жарамды, өзі мықты, атқа отырысы мығым,
Аударыспақ - салт аттылардың бірін-бірі ер үстінен аударып алу
Жаяу тартыс- ұлттық ойыны.
«Жаяу тартыс» ойынына қатынасушылар екі-екіден ортаға шығады да, екі
Сайыскерлер - ұлттық ойын.
Ойынға кезекпен екі баладан қатысады. Тегіс жерге диаметрі бір
Шалма тастау - ұлттық ойын.
Ойынға қатынасушылар жиналып келіп, алаңды жерді таңдап алады. Сол
Ойынға қатынасушылардың санына қарай кезек төрт-бес қайталанады. Шалманы нысанаға
Атбақыл-ұлттық ойыны.
Асықпен ойналатын ойындардың бірі - «Атбақыл» немесе «Көтеріспек» деп
1.3 Сурет өнері. Сурет өнеріндегі тақырыптық композицияның
Сурет өнерінде тақырыптық композицияның маңызы зор. Тақырыптық жұмыс
Тақырыптық композицияға тоқталмас бұрын композиция сөзіне анықтама бере кетсек,
Қарындашпен салынған суреттер эффектілерін қолданыңыз және сіз өзіңіз күтпеген
Сіз қарым-қатынастардың әртүрлі шеңберлері үшін қарындашпен салынған сурет қызметі
Жалпы суреттің бейнелеу өнеріндегі алатын орны ерекше. Сурет –
Атақты суретші – педагогтар сурет өнеріне үлкен баға беріп,
Қайта өрлеу дәуірінің суретшілері бейнелеуді оқыту әлістеріне байланысты біршама
Осыған байланысты тарихи деректер бойынша Ежелгі герек суретші –
Сөйтіп римдік суретшілер гректер жасаған бейнелеуді оқыту әдістемесін одан
«Живопись туралы үш кітап еңбегінде» Леон Баттист Альберти бірқатар
Альберти оқыту әдістемесіне ғылыми негіздене бере отырып, сурет салу
Қандайда болмасын нақты суретпен жұмыс, заттың өзіне қарап салудан,
Сурет салуға үйренудің алғашқы кезінде қарапайым бұйымдардың – шар,
Сурет салуды жетік игеруге күн са
Сондықтан біз кәсіби суретші білікті де білімді мамандарды қарасақ,
Сондықтан бүлдіршіндеріміз ер жетіп, ертең біз сияқты өнер жолын
Ал енді тақырыптық композицияның тарихына қысқаша тоқталып өтелік.
ІІ. ӘДІСТЕМЕЛІК БӨЛІМ
2.1 Тақырыптың педагогикалық, эстетикалық маңызын аша отырып, мектептерде
«Баланы бір затпен таныстырмақшы болсаң сол зат туралы сөйлеп
Бейнелеу өнері – мектеп жасына дейінгі балалардың қызығушылықпен айналысатын
Я.А.Коменский, Ф.Фребель: «сурет салу, мүсіндеу және түрлі құралдармен айналысатын
Сурет салу іс-әрекетінде балаларда эмоциялық көңіл-күй пайда болады.
● Суреттер, мүсіндер, халықтың қолданбалы өнерінің бұйымдар
● Классикалық саздар жинағы.
●Бейнелеу құралдарының жинағы.
●Байланыстыра сөйлеуге басты назар аудару қажет (живопись, скульптура шығармалары
● Балалардың Қазақстан өнері, оның қайнар көздерімен негізін салушылар
●Әртүрлі халықтардың мәдениетін түсіне, ажырата білуге үйрету.
Осы мақсатта халықтық ойыншықтар арқылы образдар құра білуге үйрету
Жас ұрпақтың рухани – эстетикалық тұрғыда дамуына бейнелеу өнерінің
Мектепте оқушыларға бейнелеу өнеріне оқытуда немесе әр түрлі техника
Бейнелеу өнері сабағында тапсырманы түсіндірген кезде бейнеленіп отырған объектінің
Эстетика адамның өмірі, іс - әрекеті, тәжірибесімен органикалық байланыста
Эстетикалық тәрбиенің міндеті
білетін, бақылай алатын және оларды өзі де жасай алатын
тәрбиелеу. Ол үшін жас жеткіншектер сауатты, терең білімді болуы
Әдебиетті, музыканы, сәулет өнерін, кескіндеме, кино мен театрды түсініп,
Осы түрғыда егеменді елдің болашағы оның ұлттық болмыс –
Сурет өнері жастардың сана-сезімін қалыптастыруға, шығармашылық бейнелеу өнеріне қызығушылығын
Бейнелеу өнері оқушылардың
Міндетті түрде адам мен табиғаттың бойындағы сұлулықты сезініп
Оқушыға тәрбие беретін ұстаз. Оқушылардың эстетикалық сана-сезімін көзқарасы
Бүгінгі таңда эстетикалық тәлім-тәрбие беру мүмкіндіктеріне зор көңіл бөлінуде.Сондықтан,
2.2 Бейнелеу өнеріндегі тақырыптық композиция жанры арқылы мектеп оқушыларына
6-сынып бойынша бейнелеу өнері пәнінен сабак жоспары. 2 сағатқа
«Қазақша күрес» атты тақырыптық композиция
Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік: Оқушыларға қазақ күрес түрлерін тани, балуандардың суретін
2. Тәрбиелік: еңбек сүйгіштікке, отансүйгіштікке, ұлттық ойын түрлеріне деген
3. Дамытушылық: Оқушылардың көркем шығармашылық ойлай білу, елестете алу
Күтілетін нәтижесі: Оқушылар қазақ күрес тақырыбына байланысты тақырыптық композиция
Өткізілетін күні: ___ Сынып: 6 сынып
Өткізілетін орны: Уақыты: 45 мин
Уақыты: 45 минут Өтетін орны: Бейнелеу өнері бөлмесі.
Сабақтың типі: Оқып үйрену және сурет салу сабағы. Сабақтың
С/ методикалық жабдықталуы: Плакат, стенд, иилюстрация, альбомдар, слайдттар т.б.
Сабақтың жобасы:
I. Дайындық бөлімі:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Жаңа тақырыпты түсіндіру мен оған теориялық мағлұмат беру
3. Практикалық іс-әрекеттер. Арнайы нобайлар мен долбарлар, сызбалар орындау.
II. Негізгі бөлім:
1. Қазақ күресі атты тақырыпта тақырыптық композицияға байланысты жан-жақты
2. Қазақ күрес түрлеріне қағаз бетіне бейнелеу әдісін үйрету.
3. Практикалық жұмыстарда тондық, реңдік,сызықтық шешімдермен композицияның жарық-көлеңкесімен, ұсақ
III. Қорытынды бөлімі:
1. Бағалау
2. Үйге тапсырма.
Сыныбы: 6
Сабақтың тақырыбы:
Сурет салуды меңгеру. Сурет салу кезеңдері.
Сабақтың мақсаты:
а) Білімділік: Оқушыларды сауатты сурет салуға үйрету.
ә) Дамытушылық: Сурет салудың заңдылықтарына баулу.
б) Тәрбиелілік Сұлулық тәрбиесі, табиғат пен өнердегі сұлулықты түсіне
Құрал-жабдықтар, көрнекті құралдар: Көрнекілік құралдар, альбом, қарындаш, қағаз, оқу
Сабақтың өту барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі.
2. Үйге берілген тапсырманы тексеру.
3. Жаңа тақырыпты түсіндіру.
4. Тапсырмаларды орындау.
5. Сабақты бекіту.
6. Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
Оқушыларды заттардың өзіне қарап бейнелету арқылы суатты сурет салуға
Компоновка – қағаз бетіне бейнеленетін затты үйлесімді орналастыру деген
Пропорция бейнеленетін заттардың үлкенді-кішілі бөлігінің арақатынасын салыстырып белгілеу деген
Жарық деп бейнеленетін заттардың күн сәулесі түскен бөлігін атаймыз.
Көлеңке дегеніміз заттардың бетіне жарық түспеген бөлігі. Яғни ол
Сондықтан затты қарапайым қарындаш арқылы бейнелеуде сурет салу ережелеріне
Долбар жасауда нақты заттың пішіні жіңішке әрі жуан тұтас
Сурет салуды бірнеше кезеңге бөліп қарауға болады.
1-кезең. Ең алдымен бейнелейтін геометриялық денелердің
жалпы нұсқасын тұтастай қабылдап, оны қағаз бетіне орналастыруға баса
биіктігі мен енін шама жағынан салыстыра отырып бейнелеу.
2-кезең. Суреті салынатын геометриялық денелердің конструкциялық құрылымына назар аудару
көңіл бөлу қажет. Сурет салу барысында әрбір затты салыстыра
3-кезең. Заттардың жарық көлеңкесін штрихтау арқылы олардың пішінін, көлемін
болуы жасанды және табиғи жарықтың түсуіне байланысты.
Суреттің өңін айқындағанда заттың ең жарық, ең қараңғы жерін
Жарық деп табиғи сәуле мен жасанды жарық түскен бетті
4-кезең. Бұл бейнелеген заттарды толықтай анықтау кезеңі деп аталады.
1-кезең 2-кезең 3-кезең 4-кезең
Үйге тапсырма.
Сабақтан тыс уақытындағы әдістемелік жұмыстар.
«Сабақтан тыс уақытында қазақша күрес жаттығуларын дамыту». Дене тәрбиесінен
Көп білетін және алған білімдерін жұмыста, үйде, демалыс кезінде
«Денсаулық – зор байлық», «денсаулығыңды күт» деген сөздерді күнде
Денені шынықтыру үшін, өзімізді қоршаған табиғи ортаның таза ауасын,
Қазақша күрес – халық арасына кең тараған ұлттық спорт
Күреспен шұғылдануды неден бастау керек?
Тек табиғи күш болса ғана күресуге болады екен деп
Нағыз балуан болу үшін адам өзін көп нәрсеге бағындырып,
Бүгінгі қазақша күрес ережелері бойынша балуаннан барынша ептілік пен
Балуанның бұлшық еттері әрі жылдам қимылдар жасауға, әрі тосын
Балуанның жан-жақты дайындығы.
Қазақша күрес – спорттың күрделі түрлерінің бірі. Мұнда жан-жақты
ІІІ. ІС ТӘЖІРИБЕЛІК БӨЛІМ
3.1 Тақырып таңдау, іздену, дипломдық жұмыстың кезеңділікпен орындалуы
Менін мақсатым -
Негізі композицияда айта кететін жайт кез келген суретші бейнелеп
1. Композициялық құрылымы:
а) Тақырып таңдау мотиві;
в) Қарау нүктесін таңдау;
с) Графика әдістері мен нақты бейнелерді ортақтастыру;
д) Бейнелеу формасына байланысты адам фигураларын қағаз
2. Дайындық нобайлары:
а) Адам пропорцияларын дұрыс қағаз бетіне анықтау, композиция
в) Негізгі формалардың типтілігі;
3. Пластикалық бейнелердің ортақтығы:
а) Ортақ реңдердегі тондардың ара-қатынасын анықталуы;
в) Пропорцаларды бейнелердің реңдік қатынасын барынша беру;
4. Жұмыстың аяқталу кезеңі
а) Негізгі және қосымша элементтерді реңмен анық шығару;
в) Барлық бөлек бейнелерді бір бүтінге бағындыру;
Қорыта келгенде, қазақ күрес өнерінің түрлерін, ерекшелігін, маңызын,
ИЛЛЮСТРАЦИЯЛАР ҚОЮ КЕРЕК!!!!!
ҚОРЫТЫНДЫ
Бейнелеу өнерінің мән-мағынасы - адам
Бейнелеу өнері-көркем образ жасау барысында суретшінің бейнелеуші және айқындаушы
«Қазақ күресі» атты - кең ауқымдағы ұлттық тақырыптық композициясы
Әрине, әр көркемдік шығармаға нақты, терең талдау
Суретшінің ішкі және сыртқы сұлулықпен байланысты, суретші жасаған көркем
Алдарыңызға ұсынған дипломдық жұмысым көркем сурет факультетінің төрт
Жалпы өнерге келгенде әр адам
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Байдосов К.Р. Казахская национальная борьба. Алматы: Мектеп, 1987.
Матущак П. Ф., Мухиддинов Е. М. Казахша курес. Алматы:
Таникеев М.Т. Казахские национальные виды спорта. Современные проблемы. Алматы.
Қазақша курес. Жарыс ережесі. Алматы: Туран. 2002.
Матущак П.Ф., Жолымбетов О. и др. Казахша курес: Методическое
Мухиддинов Е.М. Казахша курес. Алматы: Казахстан, 1984.
Матущак П.Ф. Батыры на ковре. Алматы: Рауан, 1992.
Рахимкулов М.Р. Казахша курес: Правила соревнований. Алматы: Каз. гос.
ИЛЛЮСТРАЦИЯЛАР
37
Қазақша күрес
Күрестің ұлттық түрі «қазақ күресі
Қазақтың ұлттық спорт түрі. Қазақша күрес туралы
Қазақша күрес туралы
Қазақтың ұлттық спорт түрі. Қазақша күрес
Қазақша күрестің жаттығу методикасы
Күрес – спорт түрі
Қазақ күресін үйрету және жетілдіру
Қарсыласының тактикалық ойын ескеру
Күрес тәсілдерін оқыту әдістемесі