Шаруашылықтың сипаттамасы
Мазмұны
Аннотация 5
Нормативтік сілтемелер 6
Анықтамалар 7
Белгілер мен қысқартылған мәндер 8
Кіріспе 9
1 Әдебиетке шолу 11
1.1 Жүзім дақылының халық шаруашылығындағы маңызы, тарихы
1.2 Өсімдіктің биологиялық ерекшеліктері 12
1.3 Жүзім өсімдігінің таралуы, сорттары және оларды өсіру
1.4 Жүзім танаптарын күтіп баптау ерекшеліктері 18
2. Шаруашылықтың сипаттамасы 20
2.1. Шаруашылықтың орналасқан жер ауылшаруашылығына пайдаланатын жердің құрамы
2.2. Шаруашылықтың топырағы және олардың агрохимиялық көрсеткіштері 22
3. Негізгі бөлімі 25
3.1 Шаруашылық жағдайында органикалық тыңайтқыштардың жинақталу жоспары және
3.2 Ауыспалы егістіктердегі танаптарда және дақылдарға минералды тыңайтқыштардың
3.3. Жылдық және күнтізбелік тыңайтқыштарды пайдалану жоспары 33
4 Тіршілік қауіпсіздігі және еңбекті қорғау 36
Қорытынды 39
Қолданған әдебиеттер тізімі 41
Аннотация
Бет 39
Жүзім, жеміс –жидек, ауыспалы егістік, тыңайту, өсімдік, қоректік
Оңтүстік Қазақстан облысының ауыл шаруашылығының дәстүрлі
Оңтүстік Қазақстан өңірінің топырағы және ауа райы жағдайлары
Жұмыстың мақсаты. Ауыл шаруашылық өндірісін қайта құруға байланысты
Жұмыстың міндеттері;
- Шаруашылық жағдайында органикалық тыңайтқыштардың жинақталу жоспары және
- Ауыспалы егістіктердегі танаптарда және дақылдарға минералды тыңайтқыштардың
- Жылдық және күнтізбелік тыңайтқыштарды пайдалану жоспары.
Курстық жұмыс кіріспеден, 4 бөлімнен, қорытындыдан және 22
Нормативтік сілтемелер
СГРК 1,4 – 1999 – Қазақстан Республикасының
СГРК 1,12 – 2000 – Нормативті текстің
МЕСТ 3,001 – 2000 – Қазақстан Республикасы
МЕСТ 2,105 - 59 ЕСКД – Текст
МЕСТ 2,106- 99 ЕСКД - Текст құжаттары
МЕСТ 2,111- 98 ЕСКД - Норма бақылау
МЕСТ2,1101 - 92 СПДС- Жұмысты құжаттарға негізгі
ФС ОҚМУ 4,6 - 001- 2004 - Оқу
ФСОҚМУ 4,6 – 002 - 2004 - Оқу
Анықтамалар
Егіншілік – ауыл шаруашылық дақылдарынан тұрақты, сапалы,
Егіншілік жүйесі – жерді дұрыс пайдалануға, топырақ құнарлылығын
Топырақ - өсімдіктердің, жануарлардың (әсіресе микроорганизмдердің), климат жағдайларының
Өсімдік өсіру, өсімдік шаруашылығы – ауыл шаруашылығыныңның
Белгілер мен қысқартылған мәндер
ҚР- Қазақстан Республикасы
ОҚО – Оңтүстік Қазақстан облысы
АҚШ – Америка құрама штаттары
АҚ – акционерлік қоғам
ЖШС- жауапкершілігі шектеуші серіктестік
г- грамм
га- гектар
кг- килограмм
л-литр
м-метр
мин-минут
мг-миллиграмм
мм-миллиметр
мл-миллилитр
см-сантиметр
ц-центнер
%- пайыз
м3- шаршы метр
млн – миллион
ц/га – гектарына центнер
кв.км- шаршы километр
°С- градус Цельсий
Кіріспе
Жұмыстың өзектілігі. Қазақстан Республикасының президенті Н.Ә. Назарбаевтың халыққа
Оңтүстік Қазақстан облысының топырақ-климаттық жағдайы және
Облыс ауыл шаруашылығының дәстүрлі саласының бірі - жүзім
Оңтүстік Қазақстан өңірінің топырағы және ауа райы жағдайлары
1990 жылғы елімізде жалпы өндірілген жеміс-жидектің 40,8% және
Жеміс-жидек өнімдерін пайдалану дәрежесі Республикамызда күрт кеми бастады.
Жүргізілген ғылыми-зерттеу жұмыстары көрсеткендей, отандық өндірушілерге мемлекет тарапынан
Таңдап алынған өнімділігі жоғары және әр түрлі жағдайларға
Аймақты жеміс-жидек өнімдерімен толық қамтамасыз ету үшін бұл
Жұмыстың мақсаты. Ауыл шаруашылық өндірісін қайта құруға байланысты
Жұмыстың міндеттері;
- Шаруашылық жағдайында органикалық тыңайтқыштардың жинақталу жоспары және
- Ауыспалы егістіктердегі танаптарда және дақылдарға минералды тыңайтқыштардың
- Жылдық және күнтізбелік тыңайтқыштарды пайдалану жоспары.
Практикалық құндылығы.
Жүзім танабына тыңайтқыш енгізуде өсімдіктің биологиялық ерекшелігі, алғы
Курстық жұмыс кіріспеден, 4 бөлімнен, қорытындыдан және 22
Әдебиетке шолу
1.1 Жүзім дақылының халық шаруашылығындағы маңызы, тарихы
Жүзім өсіру біздің заманымызға дейінгі 5 мың жылдықта
Жүзім құрамындағы дәрумендер миға өте пайдалы. Түстен кейін
Дәрумендер мен минералдарға қоса, жүзімде жүйке жасушалары үшін
Жүзім құрамындағы магний адам денесіне де, мидың да
Жоғары калориялы болуымен қатар құрамында өте аз мөлшерде
Жүзім қатерлі ісіктен (рак) қорғау ерекшелігіне ие. Клетка
Ресвератроль – жануарлар тарапынан өсімдіктер желінген кезде ауру
АҚШ-та жүргізілген бір зерттеуде ісігі бар тышқандарға төрт
Жүргізілген тағы бір зерттеуде американдық ғалымдар қара жүзім
1.2 Өсімдіктің биологиялық ерекшеліктері
Жүзім мыңжылдық аралығында өзгеретін экологиялық барлық жағдайларында, кең
Еуропалық сорт түріне жататын жүзімдер табиғат жағдайларына әртүрлі
Орта Азиялық сорттары төменгі температураға төзімсіз, ал Батыс
Жүзім өсімдігінің таралу аймағы өте кең және осы
Өркендер. Шырмауықтың ерекшелігі сияқты, өркендердің ұзындыққа тез өсуі
Төбе ұшындағы гүл шоғырының бүйірлерінде қай түзілуі жүзімдердің
Жүзім ағашы сабағының жылы суптропиктік
Жүзім жылылық пен жарықты сүйетін дақыл. Жылылықпен қатар
Жүзімнің тамыр жүйесінің топыраққа терең бойлап, жердің
Жүзім сабағының өсіп-өну дәуірін алты кезеңге
Жүзімнің өсіп-өну дәуірінің екінші кезеңі бүршік жарғаннан бастап,
Жүзім түрінің барлық көгеретін бөлшектерінің шапшаң қаулап өсуі
Өсу дәуірінің екінші кезеңінде жүзім сабағының көпшілігі және
Үшінші жүзім сабағының
Оңтүстік Қазақстан облысының көпшілік
Жүзім сабағы гүлдеген кезде,
Жүзім сабағының өсу дәуірінің бұл кезеңіндегі
Төртінші кезең гүлдену аяқталғаннан бастап,
Бесінші кезеңі жеміс пісе бастағаннан бастап
Алматы жағдайында жүзімнің ерте пісетін
Алтыншы кезең жемістердің толық
Жапырақтары түскеннен кейін, жүзім сабағы тынығу кезеңіне енеді,
1.3 Жүзім өсімдігінің таралуы, сорттары және оларды өсіру
Жүзім мыңжылдық аралығында өзгеретін экологиялық барлық жағдайларында, кең
Еуропалық сорт түріне жататын жүзімдер табиғат жағдайларына әртүрлі
Орта Азиялық сорттары төменгі температураға төзімсіз, ал Батыс
Жүзім өсімдігінің таралу аймағы өте кең және осы
Өркендер. Шырмауықтың ерекшелігі сияқты, өркендердің ұзындыққа тез өсуі
Төбе ұшындағы гүл шоғырының бүйірлерінде қай түзілуі жүзімдердің
Барлық аймақтар үшін астаналық сорттар – Нимранг, Тайфи
Жүзім дақылдары (ағаштары) бір орнында көп жыл бойы
Жердің рельефі мен беткейлердің экспозициясы баулардың және жылылық
Жүзімдіктер үшін тұйықталған шұңқырлар қолайсыз болып есептелінеді. Мұндай
Жүзімдіктерді егу үшін ажыратылған алқап алдын ала тастардан,
Бауды отырғызудан бір жыл алдын сидератты өсімдіктер егіліп,
Топырақты тереңдетіп жырту, тыңайтқыштар беру көшеттердің тамыр жүйесінің
Өсімдіктерге жақсы жарық түсуі үшін қатарлары солтүстіктен оңтүстікке
Штамбасыз қалыптастыруда:
ұзын бойлы сорттар үшін 2,0-2,5х2,2 м;
орта бойлы сорттар үшін 1,5-1,6х2,5 м;
аласа бойлы сорттар үшін 1,3-1,5х2,5 м.
Штамбалы қалыптастыруда:
көлденеңді шпалерде 1,25-1,5х3 м;
вертикаль шпалерде 1,25-1,5х2,5 м.
Егуден алдын көшеттерді қарап тексеріп шығады. Зақымдалған суыққа
Жүзімнің көшеттерін табан тамырлары 50 см тереңдікте жататындай
Жаңа жүзімдіктерді күтуге қойылатын басты талаптар: суару, топырақты
Алаңына және топырақ жағдайларына қарай 8-10 рет суарылады.
Жүзімдердің өсу процессі тоқтағаннан кейін бұталардың ұшындағы әлі
Жас жүзім бұталарын қарашаңын бірінші онкүндігінде бұтақтарын кеспей
Келесі жылы ерте көктемде жас жүзім бұталарын ашады.
Өсіп жетілу кезінде қатар аралықтарын 3-4 рет ПРВН-2,5
Үшінші жылы да өткен жылғы сияқты агротехникалық шаралар
Өнім жинап алынғаннан соң, күзгі суыққа түскенше бұталар
1.4 Жүзім танаптарын күтіп баптау ерекшеліктері
Жүзімнің көшеттерін табан тамырлары 50 см тереңдікте жататындай
Көшеттердңғ егу мерзіміне қарамай егілген күні немесе егілгеннен
Жаңа жүзімдіктерді күтуге қойылатын басты талаптар: суару, топырақты
Алаңына және топырақ жағдайларына қарай 8-10 рет суарылады.
Жүзімдердің өсу процессі тоқтағаннан кейін бұталардың ұшындағы әлі
Жас жүзім бұталарын қарашаңын бірінші онкүндігінде бұтақтарын кеспей
Келесі жылы ерте көктемде жас жүзім бұталарын ашады.
Өсіп жетілу кезінде қатар аралықтарын 3-4 рет ПРВН-2,5
Үшінші жылы да өткен жылғы сияқты агротехникалық шаралар
Өнім жинап алынғаннан соң, күзгі суыққа түскенше бұталар
Жүзімдіктерде жүргізілетін агротехникалық күту шаралары аймақтың топырақ жағдайына,
Жас жүзімдіктердегі бағбанның негізгі міндеті – жүзімдердің жақсы
Арамшөптерден тазарту және топырақты борпылдақ күйінде сақтау үшін
Бірақ ғылыми зерттеу мекемелерінің мәліметтері мен озат шаруашылықтардың
2. Шаруашылықтың сипаттамасы
2.1. Шаруашылықтың орналасқан жері, ауылшаруашылығына пайдаланатын жердің құрамы
Оңтүстік – Батыс мал және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу
Оңтүстік – Батыс мал және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу
1-кесте. Тассай тірек пункті жер пайдалануы ,
Жер құрылымы га
Жалпы жер ауданы 2343
Ауыл шаруашылық мақсатына пайдаланатын жерлер, оның ішінде 1475
Аударылатын 1144
Шабындық 278
Жайылымдық 53
Орман алқаптары 27
Тоғандар мен көлдер 8
Жеке тұрғын үйлерге бөлінген жерлер 227
Ұжымдық бақтар мен бақшалар 41
Қысқа мерзімге пайдаланылатын жерлер 465
Суармалы жерлер 1161
Құрғатылған жерлер 314
Қысқа мерзімге пайдаланылатын жерлер мен жеке тұрғын үйлерге
Тассай тірек пункті өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіруге бағытталған.
2-кесте. Шаруашылықтың мамандануы (орташа 3 жылдық, 2009-2012 ж.ж.)
Өнім түрі Сатылғаны, ц Түскен пайда, мың теңге
Астық 10740 14850 69.2
Картоп - -
Көкөніс - -
Мал азықтық шөптер 8370 4451 20.7
Сүрлемдік жүгері 160 258 1.2
Жоңышқа ұрығы 10 250 1.2
Жүзім 1450 1450 6.8
Бау-бақша дақылдары 200 200 0,9
Өсімдік шаруашылығы бойынша 20930 21459 100
Мал шаруашылығы бойынша - - -
Шаруашылық бойынша 20930 21459 100
Шаруашылықта өсірілетін жоңышқа алқабы шамамен жыл сайын 400
Жалпы алғанда шаруашылық бойынша өндірілетін ауылшаруашылық өнімдерінің басым
Оңтүстік – Батыс мал және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу
3-кесте. Шаруашылық техникалармен қамтамасыз етілуі
(2009-2012ж.ж.)
Ауылшаруашылық машиналары, тракторлары Дана Нақты жүктеме,га,т
Трактор, барлығы 14 81,7
Машиналар, барлығы 7 -
Комбайндар, барлығы 3 213
Оның ішінде, машиналары - -
Ауылшаруашылық машиналары, оның ішінде 39 29,3
Трактор тіркемесі 5 76,1
Соқалар 6 106,5
Тырмалар 8 98,3
Қопсытқыштар 6 107,8
Тыңайтқыш енгізетіндер 4 286
Дәрілегіштер 2 572
Гербицид енгізгіштер 2 572
Жылжымалы дәнекерлеуші аппарат 2 -
Шөп оратын жатка 2 204
Прес жинағыштар 2 204
Шаруашылық бойынша 2 СК-5 және Енисей комбайнына жыл
Мал шаруашылығы саласы бойынша ешқандай мал түрі өсірілмейді.
2.2. Шаруашылықтың топырағы және олардың агрохимиялық көрсеткіштері
Аймақтың жер бедері Батыс Тянь-Шань тауының маңындағы адырлы
Шаруашылық танаптарының топырағы – кәдімгі оңтүстік сұр топырақ.
Морфологиялық құрылысы топырақтың қарашірік қабатында орташа қалыңдығымен сипатталады
Құрылымы бойынша көбіне кесекті қабатты. Қарашірік қабаты төмендеген
Карбонатты- иллювиальді қабатының құрылымы бойынша жаңғақты. НСІ –
Топырақ кескінін жүйелеп баяндау төменде келтірілген:
А1- 0- 10см. Сұр, құрғақ, тығыз, түбіршекті, жоғары
А- 10-20 см. Құба дақты ашық сұр, құрғақ,
В1 – 20-40 см. Карбонатты көгерген құба ашық
В – 40-65 см. Карбонатты дақтары бар ашық
С -65-120 см. Ашық сары карбонатты дақтары бар,
В қабаты А қабатына қарағанда ашықтау. Карбонаттар 25-65
Топырақтың беткі қабаты ( А1=5-6 см) эфемерлі-эфемероидты өсімдік
Жыртылатын қабат орташа есеппен алғанда 30см-ге дейін жетеді.
3-кесте- Шаруашылық танап топырағының химиялық-физикалық құрамы
Топырақ қабаты Жалпы құрамы Сулы суспен зиялық, рН
Қара шірік, % Азот,% СО2, % СаСО3,
Гидро лизді азот Р2О5 К2О
0-10 1,3 0,08 4,8 10,8 8,2 13,3 2,7
10-20 1,2 0,07 4,9 11,0 8,2 10,8 2,7
20-35 0,5 0,05 6,9 15,8 8,3 6,5 1,6
35-50 0,3 0,05 8,7 19,7 8,5 - 1,4
50-100 - - 9,0 20,5 8,5 - -
Карбонат мөлшері топырақ қабаты төмендеген сайын арта
Жылжымалы қоректік заттармен қамтамасыз етілуі мынадай: азотпен- орташа,
Топырақтың механикалық құрамы бойынша орташа саздақты, көбіне ірі
Танаптың жоғары қабатында су өткізгіш агрегаттар мөлшері топырақ
Сіңірілген натрий мөлшері шамалы. Сондықтан топырақтың сілтілі реакциясына
Агрономиялық шама бойынша, бұл топырақ екінші топқа жатады,
3 Негізгі бөлім
3.1 Шаруашылық жағдайында органикалық тыңайтқыштардың жинақталу жоспары
Көң. Құрамында өсімдікке қажет қоректік заттардың бірі бар,
Көң сақтаудың аэробты және анаэробты тәсілдері бар. Аэробты
Көңнің аса жақсы қасиеті – құрамындағы қоректік заттарды
Құс саңғырығы. Өсімдіктерге тез әсер ететін, құрамында көптеген
Қи садырасы. Азотты, калийлы тыңайтқыш ретінде тез әсер
Көңнің сапасы бәрінен бұрын мал түрлері мен оларға
4-кесте. Негізгі органикалық тыңайтқыштардың химиялық құрамы
Тыңайтқыш Құрамы, %
Жалпы азот Р2О5 К2О СаО МgО SО3 Су
Төсенішті көң; аралас 0,50 0,25 0,60 0,35 0,15
Ірі қара мал 0,45 0,23 0,50 0,40 0,11
Шошқа 0,45 0,19 0,60 0,18 0,09 0,08 72,4
Қой 0,85 0,23 0,67 0,33 0,18 0,15
Ылғалдылығы 88,5-89,5 пайыз болатын сұйық көң 0,40 0,25
Жартылай сұйық көң, жылқы 0,40 0,10 0,60 -
Ірі қара мал 0,30 0,10 0,40 - -
Шошқа 0,30 0,10 0,40 - - - -
Құс саңғырығы; тауық 2,2 1,8 1,10 2,40 0,70
Үйрек 0,80 1,5 0,50 1,70 0,30 0,30 60,0
Ағын сулар (100 м3 кг) 3,2 0,30 1,5
Малға берілетін жемшөптің рационында құрама жем азығы неғұрлым
5 – кесте. Жылына бір малдан алынатын қи
Мал түрі Бір орында ұсталатын кезең ұзақтығы, күн
240 көп 240-220 220-200 200-180 180 аз
Ірі қара мал 10-12 9-10 8-9 6-8 4-5
Жылқы 8-10 7-8 5-6 4-4,5 2,5-3,0
Қой 1,3-1,1 1,0 0,9 0,6-0,8 0,4-0,5
Көрсетілген мәліметтер малдардың жасына және өсіру ерекшеліктеріне байланысты
6-кесте. Тәулігіне бір малдан алынатын қатты және сұйық
Мал түрі Тәулігіне бөлінетін мөлшері Қатты және сұйық
Қатты, кг Сұйық, л
Ірі қара мал 20-30 10-15 2,0
Жылқы 15-20 4-6 1,5
Шошқа 1,5-2,5 0,6-1,0 2,5
Қой 1,5-2,2 2,5-4,5 0,5
Жылына бір малдан алынатын қи мөлшері туралы 14-кесте
Көң көбіне жартылай қызған кезде кез- келген ауыл
Жекелеген дақылдарды орналастырған кезде оның типтерін биологиялық ерекшенліктерін,
7 кесте. Төсенішсіз көңді дақыл түрлеріне байланысты енгізу
Дақыл түрі Ең көп мөлшері,т Енгізу мөлшері Енгізу
Картоп 40-60 Күзгі сүдігер жырту алдында немесе ерте
Көпжылдық астық және бұршақ тұқымдас шөптер 60-80 Қыста
Талшықты дақылдар 40-60 Күзгі сүдігер жырту алдында немесе
Көпжылдық бұталар мен ағаш өсімдіктері 40-60 Күзгі
Егістіктің топырақ және агрохимиялық картасы, танаптар тарихы кітабы,
Шаруашылықта мал басы болмағандықтан, жүзім танабына алдын ала
3.2 Ауыспалы егістіктердегі танаптарда және дақылдарға тыңайтқыштардың қажеттілігін
Ауыл шаруашылығы дақылдарынан мол, әрі сапалы өнім жинау
Қазіргі жағдайда тыңайтқышсыз дақылдар өнімін айтарлықтай дәрежеге көтеру
Жүзім дақылы бір орнында көп жыл бойы өсіріледі
Танапты таңдап алуда кеткен қателіктерді жөндеу кейіннен қиынға
Жердің рельефі мен беткейлердің экспозициясы жүзімдіктің жылылық және
Жүзімдіктер үшін тұйықталған шұңқырлар қолайсыз болып есептелінеді. Мұндай
Жүзімдіктерді егу үшін ажыратылған алқап алдын ала тастардан,
Жүзім отырғызудан бір жыл алдын сидератты өсімдіктер егіліп,
Қандай дақылдың болмасын жоспарлы өнімін алуға қол жеткізетін
1. Өніммен топырақтан алынатын қоректік заттар
2. Әр гектар егістіктің жырту қабатындағы айналымда
3. Топырақтағы қоректік заттардың пайдалану коэффициенті.
4. Тыңайтқыштар
Жүзімнің 1ц негізгі өнімімен жұмсалатын
8-кесте. Әр түрлі дақылдар өнімімен қоректік заттардың шығарылуы
Дақылдар Негізгі өнім 1т негізгі өніммен шығарылуы
N Р2О5 К2О
Бидай: күздік Астық 30 13 25
жаздық Астық 35 12 25
Күнбағыс Тұқымша 60 26 186
Мақта Мақта шиті 45 15 50
Картоп Түйнек 6,2 2,2 9,5
Жоңышқа Шөп 26,0 6,5 15,0
Жүзім Жидек 23,4 10,5 34,0
Табиғи шабындықтар Шөп 17,0 7,0 18,0
Ауылшаруашылық дақылдарының тыңайтқышқа қажеттілігін анықтауда топырақтағы және тыңайтқыштағы
9 – кесте. Өсімдіктердің топырақтан және минералды тыңайтқыштардан
Дақылдар Қоректік заттарды пайдалану коэффиценті
Тыңайтқыштан Топырақтан
N Р2О5 К2О N Р2О5 К2О
Жаздық бидай 40-50 20-25 30-40 20-25 5-10 10-12
Күздік бидай 40-50 20-25 30-40 20-25 5-10 10-12
Техникалық дақылдар 60-70 30-40 50-60 25-30 10-12 12-15
Жүзім 50-60 20-25 50-60 30-35 8-10 15-18
Шаруашылықтың көң өндіру мүмкіншілігі жоқ болғандықтан, жүзім танабына
Жалпы алғанда өсімдік алғашқы жылы көңнің құрамындағы азоттың
10-кесте. Ауылшаруашылық дақылдарының көңнен қоректік элементтерді пайдалану коэффициенті,
Дақылдар Қоректік заттарды пайдалану коэффиценті
N Р2О5 К2О
Күздік бидай 10,6 9,8 6,4
Дәндік жүгері 16,5 13,2 16,5
Картоп 13,4 12,2 21,2
Техникалық дақылдар 20,1 28,7 16,1
Көпжылдық бұршақ тұқымдас шөптер 12,1 10,1 14,5
Көпжылдық бұта немесе ағаш өсімдіктері 11,1 8,7 15,6
Жүзім өсімдігінің ұлпаларында және топырақта қоректің заттардың
11-кесте. Әр түрлі дақылдардың аңызақ және тамыр қалдықтары,
Дақылдар Өнім-ділік, ц/га Топырақтың аудару қабатындағы құрғақ аңызақ
кг/га кг/ц өнімдегі
N Р2О5 К2О N Р2О5 К2О
Жоңышқа; 1-жылы 20 36,0 78,0 21,6 36,6 3,9
2-жылы 58 74,0 157,6 44,4 63,7 2,7 0,6
3-жылы 50 76,0 164,2 48,5 67,4 2,8 0,8
Көпжылдық өсімдіктер 35 25,0 22,0 6,0 14,0 1,1
Шаруашылықта жүзім танабын өсіру кезінде қатараралықтарға көпжылдық өсімдіктер
12-кесте. Жүзімнің толық өнімін алу жылына дейінгі
Көрсеткіштер 1-жылғы жүзім 2-жылғы жүзім 3-жылғы жүзім 4-жылғы
N Р2О5 К2О N Р2О5 К2О N Р2О5
1ц негізгі өніммен жұмсалатын қоректік заттар
Әр гектардан жоспарланған
1 т/га органикалық тыңайтқыштармен топыраққа берілетін қоректік
Органикалық тыңайтқыштар құрамын-дағы қоректік заттарды өсімдіктермен пайдалану коэффициенті,%
- -
Өсімдіктердіктің органикалық тыңайтқыштар құрамынан сіңірілетін қоректік заттар мөлшері
Алғы дақылға енгізілген тыңайтқышпен берілген қоректік заттар мөлшері,
Минералдық тыңайтқыштар құрамын-дағы қоректік заттардың кейінгі әсерінің пайдалану
Минералдық тыңайтқыштардың кейінгі әсерінің пайдалану, кг 4,5
Қоректік заттардың аңызақ және тамыр қалдықтарымен жинақталуы, кг
Аңызақ және тамыр қалдықтарынан қоректік заттарды пайдалану коэффиценті,
Өсімдіктердің аңызақ және тамыр қалдықтарымен пайдалануы , кг
Топырақтың жыртылатын қабатындағы қозғалмалы қоректік заттар қоры (кг/га)
Топырақтағы қоректік заттарды өсімдіктермен пайдалану коэффициенті,% 30-35 8-10
Топырақтан өсімдіктермен сіңірілетін қоректік заттар мөлшері (кг/га) 34,56
Минералдық тыңайтқыштармен берілуге тиісті қоректік заттар
Минералдық тыңайтқыштар құрамын-дағы қоректік заттарды өсімдіктермен пайдалану коэффициенті,%
Пайдалану коэффициентін есепке алғанда минералды тыңайтқыштармен сіңірілетін қоректік
9,86 3,5 5,55 23,4 5,7 23,2
Құрамындағы қоректік заттар мөлшері көрсетілген (%) қолданылатын минералдық
Әр гектарға физикалық тукпен тыңайтқыштар (кг/га) 34 36
38,6 55 20 68 30 82
Жүзім өсімдігі көпжылдық дақыл болып табылады, сондықтан алғашқы
Жүзімнің екінші жылғы өсіп-даму кезеңінде 20кг азот тыңайтқышын,
Тыңайтқыш енгізуде алғы дақылға енгізілген тыңайтқышпен берілген қоректік
Үшінші жылғы өсіп-даму кезеңінде жүзім танабына 40кг азот
Төртінші жылы дақыл өнім бере бастайды, есептеулер нәтижесі
Өнім беру жылының екінші мерзімінде, яғни өсіп-дамудың 5
3.3 Жылдық және күнтізбелік тыңайтқыштарды пайдалану жоспары
Жүзім өсімдігіне тыңайтқыш қолдану оның өнімі мен сапасын
Жүзімдікті алғашқы салу аддында топыраққа жеткілікті көң шашуға
Топырақга қоректік элементтің жылжымалы түрінің мөлшері төмен болған
Дұрыс жоспарланған ауыспалы егіс жүйесін
Берілетін тыңайтқыштардың жылдық нормаларын белгілеу кезінде ауыспалы
13-кесте- Шаруашылықтағы ауыспалы егістікке (18 га) қажетті жалпы
Дақылдар Органикалық тыңайтқыштар, т/га Минералды тыңайтқыштар, кг/га
N Р2О5 К2О
6 танапты мақта-мал азықтық шөптер ауыспалы егісі
1-жылғы жүзім - 34 36 -
2-жылғы жүзім - 38 45 -
3-жылғы жүзім - 40 52
4-жылғы жүзім - 38,6 55 20
5-жылғы жүзім - 68 30 82
Барлық ротация бойынша
3934,8 4032 18,36
Орташа 1 га жерге
218,6 224 102
Жүзімдіктер көпжылдық өсімдіктер болып табылатындықтан, жыл сайын олардың
Жүзімдіктердің тыңайтқыштарға мұқтажды көптеген жағдайларға байланысты.
Тыңайтқыштар беру мөлшері суармалы бауларға тәлімі жердегіге қарағанда
Фосфорлы-калийлі тыңайтқыштарды күзде негізгі тамыр жатқан тереңдікке (30-40
Оңтүстік– Батыс ауылшаруашылығы ғылыми - өндірістік орталығының көп
14-кесте. Ауыспалы егістікке тыңайтқыштарды енгізу жоспары (органикалық
Та-нап № Дақылдар Негізгі өңдеумен бірге Егін себер
Көң N Р2О5 К2О N Р2О5 К2О N
1 1-жылғы жүзім - - - - 34
2 2-жылғы жүзім - - - - -
3 3-жылғы жүзім - - - - -
4 4-жылғы жүзім - - - - -
5 5-жылғы жүзім - - - - -
Жоғарыда аталғандай шаруашылықта көң беру мүмкіншілігі болмағандықтан, жүзім
Жүзім көшеттерін отырғызар алдында шұңқырларға азот және фосфор
4. Тіршілік қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
Ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімін арттыруда
тыңайтқыштың маңызды рөл атқаратыны белгілі. Мәселен, минералдық тыңайтқыштарды
Сондықтан тыңайтқышты қолдануда қоршаған ортаны қорғау мәселесіне
Табиғи ортаның тыңайтқыштардың әсерінен ластануына мына жағдайлар себепші
1. Тыңайтқыштарды тасымалдау, сақтау, қоспа дайындау және
2. Ғылыми жағынан негізделген тыңайтқыш
3. Қоршаған ортаның ластануына
Дүние жүзі бойынша күніне 100-200 гектар жер эрозияға
Профессор Д.Я.Михаиловтың мәліметі бойынша, жер бетінің көлбеуі
Тыңайтқыш қолдану арқылы эрозияның әсерінен топырақтағы қоректік заттардың
4. Тыңайтқыш құрамында кездесетін ілеспе (бөгде) қосылыстар мен
Мысалы, фосфорит ұнының құрамында 2-3% фтор және 1,2-1,7%
Бұл топырақтың қасиеті мен құнарлылығының нашарлауына,
Ауыл шаруашылығы дақылдарына көң, қорда, түрлі өндіріс қалдыктарын
Топырақ пен өсімдіктің ауыр металдармен ластануын төмендетудің және
Азотты тыңайтқыштардың жоғары мөлшерін пайдаланған кезде гумин және
Ауыл шаруашылығы өнімінің құрамындағы нитраттың шектен тыс артуы
Өсімдік құрамындағы нитрат мөлшерін азотты тыңайтқыштардың жоғары мөлшерін
Фосфор тыңайтқыштарының экологиялық зардабы көбінесе олардың құрамындағы ауыр
Фосфор тыңайтқыштарының шикізаттарын өндеуді жетілдіру есебінен және эрозияға
Калий тыңайтқыштары қоршаған ортаны аз дәрежеде ластайды.
Бір гектар егістік топырағынан орта есеппен 20-25 калий
шайылады. Топырақ ерітіндісінде калий катионының концентрациясының жоғарылауынан кальций
Тыңайтқыштардың беру мөлшерін,
Қоршаған ортаның улы заттармен ластануын төмендету үшін төмендегі
1. Өсімдіктердің биологиялық талаптарына, топырақ-климат жағдайларына, аймақтың ерекшеліктеріне
Қышқыл және кебірленген топырақты химиялық жолмен
мелиорациялау үшін әк, гипс тыңайтқыштарын қолдану.
Органикалық тыңайтқыштарды жинау, сақтау пайдалану
үшін агрономикалық ережелерді
тыңайтқыштармен тиімді ұштастырып қолдану.
Ғылыми жағынан дәлелденген ауыспалы егістерді игеру.
Топыраққа су және жел эрозияларынан сақтауға арналған
шараларды пайдалану.
6. Түрлі аурулар мен зиянкестерге төзімділігі жоғары ауыл
шаруашылығы дақылдарының сорттарын себу.
Қорытынды
Бүгінгі күнде Оңтүстік Қазақстан облысы аумағында жүзімді өңдейтін
80-жылдары Оңтүстік Қазақстан облысындағы жүзімдік алқабының 42,7 пайызы,
Сол жылдары аудан аумағындағы өнім беретін 2964 гектар
Жүзім дақылынан өнім деңгейінің жоғары және сапасының дүние
Көп жылғы ғылыми-зерттеу жұмыстарының нәтижелері мен өндірістік сынақтардың
1. Жүзім танабына тыңайтқыш енгіз жүйесін жоспарлағанда егістіктің
2. Шаруашылықта мал басы болмағандықтан, жүзім танабына алдын
3. Жүзім өсімдігі көпжылдық дақыл болып табылады, сондықтан
Үшінші жылғы өсіп-даму кезеңінде жүзім танабына 40кг азот
4. Төртінші жылы дақыл өнім бере бастайды, есептеулер
5. Жүзім көшеттерін отырғызар алдында шұңқырларға азот және
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Иманғазиев К. Егіншілікке тыңайтқыш қолдану жүйесі.- Алматы, 1970
Можаев Н., Әрінов Қ.К., Шестокова Н.А., Өсімдік
Джанпеисов Р. Эрозия и дефляция почв Казахстана.Алма-Ата, 1977.
Елешев Р.Е., Смағұлов Т.С., Бәсібеков Б.С. Тыңайтқыш қолдану
Берлянд С.С., Крючев Б. Д. Растениеводство. .
Научные основы программирования урожаев сельскохозяйственных культур. Под ред.
Майсурян Н.А. Растениеводство. ( Лабороторно-практические занятия) . Изд.4-е,
Живников Н.И., Моргунов А.Т. Технология возделывания полевых культур.
Елешев Р., Бекмағанбетов А. Агрохимия .-Алматы, 1989.
Жаңабаев Қ.Ш. және т.б. Агрономия негіздері. Астана, 2003ж.
Нарциссов В. П. Научные основы систем земледелия. М.,
Тұрғанбаев С.Ғ. Дихан серігі (Агроөнеркәсіп өндірісінің орта буындарына
Крючев Б. Д. Практикум по растениеводству.- М.: Агропромиздат,
Бадина Г.В. и др. Основы агрономии /Г.В. Бадина,
Жанабаев К.Ш., Саудабаев Т. т.б. Өсімдік шаруашылығы өнімдерін
Подгорный П.И. Растениевоство 2-е изд.перераб.- М. изд.-во с.-х.
Майсурян Н.А., Степанов В.Н. и др. Растениеводство.
Можаев Н., Әрінов Қ.К.,тб. Өсімдік шаруашылығы,- Ақмола, 1996
Косинский В.С., Никляев В.С., Ткачева В.В., Сугилина А.А.
ӘріновҚ.К., Апушев А.К., және тб. Өсімдік шаруашылығы өнімдерін
Керефов К.Н. Биологические основы растениеводства: Учеб. пособие для
Ауылшаруашылығын өркендету жүйесі жөніндігі ұсыныстар. Шымкент облысы. Алматы:
Ұлан шаруа қожалығы
Машина – трактор паркінің құрамын негіздеу және пайдалануды жоспарлау
Ауыл шаруашылық дақылдарынан жоғары өнім алуды қамтамасыз ететін агротехникалық шараларды жоспарлау
Қаракөл шаруашылығы
Негізгі құралдар есебінің аудиті
Қазіргі жағдайларда аңшылық орналыстыру
Өндірістік практиканың құрылымы
Шыңбұлақ мал шауашылығы атты бизнес жобасы
Шаруа қожалығының жерге орналастыру жұмысы
Негізгі құралдардың есебінің аудиті