ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРДАҒЫ КОСОВО МӘСЕЛЕСІ

Мазмұны
Кіріспе ................................................................................................................. 3
І ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР
ЖҮЙЕСІНДЕГІ КОСОВОНЫҢ ОРНЫ
Қазіргі кездегі Косовоның жағдайы .................................................... 9
Ұлы державалардың Косово мәселесіне қатысты ұстанымдары.....13
ІІ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРДАҒЫ КОСОВО МӘСЕЛЕСІ
2.1 Косово дағдарысының шығу себебі, тарихи алғы шарттары..................21
2.2 Иосип Броз Титоның Косовоға қатысты саясаты(1963-1980)................29
2.3 Косоводағы Слободан Милошевич режимінің салдары..........................33
III КОСОВО МӘСЕЛЕСІНІҢ ШЕШІЛУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Косовоның мәртебесі және оның тәуелсіздікті жариялағанынан кейінгі
даму жолдары....................................................................................................37
3.2 Косоводағы бітімгерлік операциялары.....................................................43
Қорытынды........................................................................................................53
Пайдаланған әдебиеттер тізімі.........................................................................57
Қосымшалар
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Жанжалдар мен қарулы қақтығыстар халықаралық қатынастар тарихындағы
1999 жылы наурыз-маусым айларындағы НАТО-ның Югославияға қарсы әскери операциясы
Осы жағдай жаңа халықаралық қатынастар, ғаламдық және еуропалық қауіпсіздік,
Балқандағы соғыс соның ішінде, Косоводағы жанжал бүкіл әлемді дүр
Кейінгі уақытта, халықаралық қауымдастық адам құқықтары мәселелеріне көп көңіл
Косовадағы адамзатқа қарсы қылмысты АҚШ пен Еуропа бүкіл әлемге
Жалпы алғанда, Балқан түбегіндегі дағдарыстың шығу себептерін екі фактормен
Қазіргі таңда Косово мәселесі өте өзекті. Себебі, Косово Шығыс
Сербтер мен албандардың қақтығысында «кінәлі» немесе «дұрыс жақты» көрсетуге
Үшінші жақтың араласуы керек еді, бірақ ол әскери сипат
АҚШ пен НАТО-ның іс-әрекетіне келетін болсақ ол БҰҰ-ның рұқсатынсыз
НАТО-ның араласуына Косоводағы адам құқықтарының аяққа тапталуы, албандарға қарсы
Осы мәселеде АҚШ-тың позициясы түсініксіз болып отыр. Америка албандарды
Дипломдық жұмысқа талдау жасауда фактілерге және БАҚ-тың берген ақпараттарына
Зерттеу жұмысының хронологиялық шеңбері. Косоводағы жан-жалдардың пайда болып, уақыт
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Зерттеу жұмысының мақсаты осы
Қазіргі кездегі халықаралық қатынастар жүйесіндегі Косовоның орнын ашып көрсету;
Ұлы державалардың Косово мәселесіне қатысты ұстанымдарын сипаттау;
Косово дағдарысының шығу себебін, тарихи алғы шарттарын анықтау;
Иосип Броз Титоның 1963-1980 аралығындағы Косовоға қатысты саясатын ашып
Косоводағы Слободан Милошевич режимінің салдарын зерттеу;
Косовоның мәртебесі және оның тәуелсіздікті жариялағанынан кейінгі даму жолдарын
Косоводағы бітімгерлік операцияларын бағалап, оларға сын беру.
Зерттеу обьектісі. Косоводағы қалыптасқан жағдай, тарихқа көз жүгірту,
Диплом жұмысының деректік негізі. Диплом жұмысының алдына қойылған мақсат-міндеттерге
Деректердің бірінші тобына Косоводағы жан-жалдардың пайда болу себептерін, олардың
Деректердің екінші тобына ел басыларының, сыртқы істер министрлерінің, халықаралық
Деректердің үшінші тобын мемуарлар мен естеліктер құрайды. Бұл деректердің
Деректердің төртінші тобын Ресейлік және шет елдік бұқаралық ақпарат
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Косово мәселесін зерттеу Ресейлік «Urgent problems
Жалпы, Косово мәселесін қарастыру 2000 жылдан бастап тереңірек зерттеле
Аса құнды зерттеу қатарында Е.Ю. Гуськованың «История югославского кризиса
Н.В. Буянова өзінің «Специфика и причины этнополитического конфликта» [27,
В.А. Шагалов өзінің «Проблема урегулирования региональных конфликтов в постбиполярную
П. Кандель мен П. Симичтің пікірінше, шетелдік қатысу бейбітшілікті
Косово мәселесін зерттеуде «International politic» журналының да маңызы жоғары
Зерттеу жұмысын жазу үшін жиналған материалдар мен әдебиеттер ресей
Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Косово мәселесі адамзат тарихындағы Батыс Еуропа
Зерттеу әдістері. Косоводағы жағдайды айқындау үшін ивент-анализ, контент-анализ, когнитивті-карталау,
Бітіру жұмысының құрылымы. Бітіру жұмыс кіріспеден, үш тараудан,
І ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ЖҮЙЕСІНДЕГІ КОСОВОНЫҢ ОРНЫ
Қазіргі кездегі Косовоның жағдайы
Балқандағы жағдайдың ең негізгісі Одақтық Югославия Республикасындағы Косово автономиясында
Осы жағдайдың бастау алған жері 1992 жылы АҚШ-тың президенті
Босния-Герцоговиниядағы соғысқа НАТО әскері «кешігіп» қалғандықтан, Косовода бұл жағдайды
Босния-Герцеговиниядағы соғысқа С.Милошевичтің ықпалы өте үлкен болды. Дейтондағы келіссөздер
Бірақ 25 наурыз күні Ресей, Франция, Италия және Германия
Осы дағдарыстан кейін АҚШ-тың сыртқы саясатында демократиялық принциптерді бүкіл
АҚШ-тың долларына қарсы тұра алатындай валюты болып, долларға қарағанда
Көптеген елдер осы кезде БҰҰ-ның «нақты» жұмысын көрді. БҰҰ
Стенфорд Университетінің Гувер орталығында қызмет ететін, құқық мәселелерін зерттейтін
Бастапқы кезде АҚШ пен ЕО шекаралардың мызғымастығы қағидасын басшылыққа
«Балкан ошағының қызу» кезеңінде халықаралық қауымдастықта бірегей пікірдің болмағанын
Католикалық Хорватия мен Словения, әрине, «өз адамдарына» жатқызылды. Олар
Біріншіден, сербтер тарихтан бері Ресейдің Балкандағы одақтастары ретінде алдыға
Жан-жалдың тараптардың әскери соқтығысуына ұзақ мерзімді ұлғаюы және әлемдік
Күшті пайдалануға арналған негіз ретінде СРЮ үкіметінің этникалық албандарға
НАТО әуе-теңіз шабуылды операциясын өткізу арқылы СРЮ басшылығының Косовоға
Қазіргі таңда Косово аймағында бұрыңғыға «тыныштық» орнады, шешілмей отырған
2008 жылдың 17 ақпанында Косово мәртебесі Серб өлкесі болды,
2008 жылдың 11 мамырына өткен Сербияның кезектен тыс парламенттік
Сонымен, қазіргі таңда Косовоны тәуелсіз мемлекет ретінде танып отырған
1.2 Ұлы державалардың Косово мәселесіне қатысты
Балкандағы орын алған жағдайдың контекстінде негізгі зардап шеккен Одақтық
Бұл аймақтағы іс-әрекеттер АҚШ пен НАТО-ны қатты сынға алды.
Ноэль Малькольм «Косово тарихы» атты еңбегінде «Югославиядағы дағдарыс Косовода
1912 жылғы сербтердің, хорваттардың және словендердің корольдігі құрылғаннан кейін
Соған қарамастан олар Сербиядағы азшылық болып қала берді. Мысалы
Екінші дүниежүзілік соғысы кезінде Косово, фашистік Албания мемлекетінің бөлігі
1987 жылы Сербия президенті Слободан Милошевич сербтердің қатыгездігін жандандырып,
Осы аймақтағы репрессияларға шыдамаған халық «Косовоны азат ету әскері»
1991-1997 жылдары Батыстың негізгі жұмысы аймақтағы соғысты тоқтату емес,
Сербия үкіметімен Еуропа елдерінің компромисске келе алмау себебінен, Екінші
Бұған дейін БҰҰ қауіпсіздігі кеңесінің № 1244 қарары бойынша
Сонау орта ғасырлардан бастап Балқан Еуропаның «оқ-дәрі бөшкесі» болып
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін социалистік Югославияның басшысы И.Броз Тито
1989 жылы Слободан Милошевичтің Косово автономиясын жойып жіберуіне байланысты
Бәлкім, тәуелсіздік жариялау мәселені бейбіт түрде шешудің әдісі болар.
Дәл қазір Косовоны оп-оңай шеше салғанмен, ертеңгі күні жүздеген
Сондықтан өз басым еліміздің Сыртқы істер министірлігінің Косово тәуелсіздігін
Кейбір зерттеушілердің пікірінше Косоводағы жағдай сол уақытта түсініксіз болғанымен,
Көптеген мәселелер Ресейлік саясаткерлерді алаңдатып отыр. Олардың қарастырып отырған
Осы сұраққа жауап беруде сарапшылар әр түрлі ойға келеді.
Соңғылары С.Милошевичтің саясатымен келіспесе де оның аймақтағы жүргізіп отырған
Осы аймақтағы интервенцияның тағы бір себебі ол саяси аренадан
Тағы басқа пікірлерге сүйенетін болсақ, АҚШ пен НАТО-ға
НАТО-ның «гуманитарлық интервенцияны» бастауының негізгі себептерін анықтауда сарапшылар әр
Сербияның Сыртқы істер Министрі Вук Йеремич Косовоны мойындаған елдерді
Кесте. Косовоны дереу түрде мойындаған елдер:
р/н № Мемлекет Мойындаған уақыты
1. Австралия 2008 ж. 19 ақпаны
2. Австрия 2008 ж. 27 ақпаны
3. Албания 2008 ж. 18 ақпаны
4. Ауғанстан 2008. 18 ақпаны
5. Белгия 2008 ж. 25 ақпаны
6. Болгария 2008 ж. 20 наурызы
7. Ұлыбритания 2008 ж. 18 ақпаны
8. Венгрия 2008 ж. 19 наурызы
9. Германия 2008 ж. 20 ақпаны
10. Дания 2008 ж. 21 ақпаны
11. Ирландия 2008 ж. 29 ақпаны
12. Исландия 2008 ж. 5 наурызы
13. Италия 2008 ж. 21 ақпаны
14. Канада 2008 ж. 18 наурызы
15. Коста-Рика 2008 ж. 17 ақпаны
16. Латвия 2008 ж. 20 ақпаны
17. Лихтенштейн 2008 ж. 25 наурызы – Швейцария шешімімен
18. Люксембург 2008 ж. 21ақпаны
19. Малайзия 2008 ж. 20 ақпаны
20. Монако 2008 ж. 19 наурызы
21. Нидерланды 2008 ж. 4 наурызы
22. Норвегия 2008 ж. 28 наурызы
23. Перу 2008 ж. 22 ақпаны
24. Польша 2008 ж. 26 ақпаны
25. Корей Республикасы 2008 ж. 28 наурызы
26. Сенегал 2008 ж. 19 ақпаны
27. Словения 2008 ж. 5 наурызы
28. АҚШ 2008 ж. 18 ақпаны
29. Түркия 2008 ж. 18 ақпаны
30. Финляндия 2008 ж. 7 наурызы
31. Франция 2008 ж. 18 ақпаны
32. Хорватия 2008 ж. 19 наурызы
33. Швейцария 27 ақпаны 2008
34. Швеция 2008 ж. 4 наурызы
35. Эстония 2008 ж. 21 ақпаны
36. Жапония 2008 ж. 18 наурызы
Косовоның жолын кішігірім халықтар да ұстана бастады. Жоқ дегенде
Алғашқылар болып Абхазия мен Оңтүстік Осетия талап етуді шешті.
Аймақтық үкімет Басков елдері – Испанияның солтүстігіндегі автономды облысы
Басков елдеріндегі саяси жан-жал аймақтың өзін анықтау құқығына ие
Литвалық Сеймінің Косовоны мойындау туралы шешімі 2008 ж. 10
Нақты түрде Македония шекараның демаркациясын жүргізіп, Сербиямен емес, нақ
Пәкістан сыртқы істер министрлігі косоварлардың әрекеттерін әділ деп мойындап,
Панама бастапқы кезекте тәуелсіздікті дереу мойындауға бейім еді, алайда
Сауд Аравиясы «ағалық мұсылман халқының» тәуелсздігін қолдауға ниет
Аргентина Косово оқиғасының Фолкленд жағалауларын ретке келтіруді қиындататыны жөнінде
Босния мен Герцеговинада мемлекеттің үштен бір бөлігін сербтер құрайды,
Боливия үшін Косово автономисттер үшін қауіпті оқиғаны қалыптастыруы мүмкін,
Индонезияда Косово Ачеха мен Ириана сепаратисттері үшін қауіпті оқиғаны
Баск және каталон сепаратисттері Испанияға тиесілі өз аймақтарының тәуелсіздігі
Қытай Тайваньді жоғалтқысы келмейді.
Молдавияда Косовоның Приднестровье үшін қауіпті жағдайға негіз беретін айтты.
Сербия Косово президентінің, премьер-министр мен парламент төрағасының қылмыстық қудалауын
Словакия Косовоның елдің оңтүстігіндегі венгер азшылығы үшін қауіпті жағдай
Судан өзінің оңтүстік аумағындағы жан-жалмен уайым шегуде.
Украина халықаралық құқық қағидаларын ұстанып, Косовоны мемлекет деп мойындамайды.
Филиппинада оңтүстік аудандардағы (Моро) сепаратисттердің идеяларымен қамдануда.
Шри-Ланкада тамиль сепаратисттері өздерінің құқықтары үшін күресуде.
XVI-ші Бенедикт Владету Янкович, Сербияның жаңа елшісін Қасиетті Тағында
Ендігі кезде, халықаралық ұйымдардың мәлімдемелеріне сүйенетін болсақ, Біріккен Ұлттар
ОБСЕ келесідей мәлімдеді: Ресей Косовоның аталмыш ұйымға мүшелік етуіне
Еуродақ. 18 ақпан күні Брюсселде кездесу барысында Еуроодақ елдерінің
ПАСЕ. ПАСЕ басшысы Луис Мария де Пуч Косово парламенті
НАТО: «НАТО-ның Косоводағы қауіпсіздікті кепілдеу жауапкершілігі мен қабілеттігі өзгеріссіз
Халықаралық олимпиялық комитеті Косовоның тәуелсіздігін мойындады, алайда, ол елдің
Ислам конференциясы ұйымы Косовоның тәуелсіздігін қолдады.
Косовода жергілікті сербтер мен албандықтар арасында қақтығысулар кезеңді түрде
Сонымен, Косовоның тәуелсіздігін мойындау немесе мойындамау – бұл әлемдік
II ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРДАҒЫ КОСОВО МӘСЕЛЕСІ
2.1 Косово дағдарысының шығу себебі, тарихи алғы шарттары
Ежелгі заманда қазіргі Косовоның территориясында илири тайпасы мекен еткен.
Уақыт өте Косово Сербияның діни, саяси және мәдени орталығына
1454 жылы Косовоның территориясын түріктер толықтай жаулап алды. Отарлаудың
Косоводан сербтердің көпшілігі кеткеннен кейін Косово территориясына Осман империясына
Косовода серб ұлттық қозғалысын әлсірету арқылы албан ұлттық қозғалысын
ХІХ ғасырда албандықтардың ұлттық мүддесі, ықпалы жоғарлай түсті. Түріктерден
XVIII-XIX ғасырларда жаңа ағым басталғандай, албандар түріктерге қарсы көтеріле
1840 жылы албан ұлтшылы Наум Векильхарджанның жұмысы жандана бастады.
Тәуелсіздік мәселесі алынып, оның орнына автономия құру қарастырылды. 1878
ХІХ ғасырдың соңында Косовода албандардың ағартушылық іс-әрекеттері қарқынды түрде
Албандар өздерінің күресін жалғастырып, жандандырып жатқан кезде, сербтердің ұлттық
ХІХ ғасырдың үшінші жартысында сербтер түріктерге қарсы ешқандай көтерілістерге
ХІХ ғасырдың басында Сербия мен Осман империясынан тәуелсіздік алды,
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін – итальяндықтар Албанияда коллаборациондық режим
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Югославия Албания және басқа да
Албаниямен келісімге келген Тито Сербтерді Косовоға қайтып келуін мақұлдамады,
1955-1956 және 1968 жылдары аймақта тұрақсыздық пайда болды. 1968
1970 жылдары сербтерге қарасты албандардың қарым-қатынасы жаман болғандықтан, аймақтан
1981 жылы аймақта «косовалық интифада» атты бұқаралық ретсіздіктер басталды.
1989 жылы албандықтардың Косоводағы жаңа ауқымды толқуларынан кейін әскери
1992 ж. мамыр айында Косово Республикасын жариялауға заңсыз дауыс
Косовоның анықталмаған мәртебесіне қарамастан, халықаралық ұйымдар 1995 жылғы бұрынғы
1997ж. Албания азаматтық соғысқа тап болды. Осы жан-жал Косовоға
Сол жылдың күзінде Ұлы Албания идеясының жолын қуушылықты білдірген
1998 жылдың көктемінде Косовода зорлық эскалациясы басталды – тауларда
Сербия қауіпсіздік күштері Косовоны босату әскері (КБӘ) базасына, оны
НАТО-ға елдің оқиғаларына араласуына тура келді. 1998 жылдың күзінде
1999 жылдың ақпан айында Францияда байланыс тобының басшылығымен дағдарыстан
Осы кезең ішінде Косоводағы жағдай дағдарыстық бола бастады. Косоволық
Көптеген албан жанұялары босқындар лагерлері құрылған Албания мен Македонияға
Осының дәлелдері ретінде келтірілген айғақтар кейіннен расталмады. Бұл НАТО-ның
«Одақтас күш» деп кодтық аталатын НАТО операциясы 1999 жылдың
Албандықтардың Косоводан ауқымды қашулары басталды. Бомбалаудан сербтер де, албандар
КФОР күштері БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің № 1244 резолюциясына сәйкес
НАТО бомбалауының аяқталғанынан кейін 1999 жылдың маусым айында албан
1999 жылдың 10 маусымында бекітілген БҰҰ ҚК-нің №1244 резолюциясына
Саяси және экономикалық мәселелерді шешу жергілікті соғыстарды жүргізу арқылы
Югославиядағы жан-жалды (1999 ж.) шешудің әскери-саяси алғышарттары көбінесе, күрделі
Әртүрлі этникалық және діни топтардың өкілдері бірлесіп бейбіт өмір
Бүгінгі күні қазіргі Югославия (бұрынғы Сербия мен Черногорие) халқының
Косовоның тарихи саласындағы жан-жал этнотарихи, саяси және экономикалық құрамдастардан
Жан-жалдың этнотарихи себептеріне, осы мәселе жөніндегі сарапшылардың пікірінше, келесілерді
- біріншіден, Косово қазіргі әлемдегі екі негізгі суперэтникалық бүтіндіктердің
- екіншіден, этникалық жан-жал терең тарихи тамырлары бар анық
- үшіншіден, 500-жылдық ислам оккупациясы белсенді ұлттық-азаттық күресімен бірге
- төртіншіден, ұлттық-азаттық күрес тұрақты түрдегі шетелдік саяси-әскери араласумен
- бесіншіден, өңірдегі этнодемографиялық жағдай қарқынды түрде өзгерді.
Косово жан-жалының саяси себептеріне, біздің пікірімізше, келесілерді жатқызуға болады:
- жетекші Батыс елдерінің, ең бастапқы кезекте, АҚШ-тың Одақтас
- ОЮР мен Сербия басшылығының Косовоға қатысты саяси линиясын
- ОЮР басшылығының жан-жалды, оның этнодіни бояуының өте өнімсіздігі
- жергілікті тұрғындардың, сырттан мұсылман мемлекеттері тарапынан, сондай-ақ, жеткілікті
Жан-жалдың экономикалық себептеріне келесілерді жатқызуға болады:
- өңірдің төмен өнеркәсіптік дамуы, жоғары деңгейдегі жұмыссыздық (кейбір
- өңірдің аумағында пайдалы қазбалар қорларының, соның ішінде, сирек
- шетел мемлекеттері тарапынан сепаратисттік көңіл-күйлерге қаржылық қолдау көрсетулері
НАТО ОВС-ның тәуелсіз ОЮР аумағына шетелдік интервенциясының себебі ретінде
Бірқатар көздердің нақты материалдарын талдау әскери әрекеттерін өрбіткен НАТО
НАТО-ның косово мәселесін кез-келген бағамен өз шарттарында шешу батылдығын
С. Милошевичтің Косоводағы албан бейбіт халқын орын алған физикалық
ОЮР-ның әскери-экономикалық әлеуетін маңызды дәрежеде төмендету;
федералды биліктерді болашақта Косовода күштік науқандарын жүргізу мүмкіндіктерінен айыру.
Одан басқа, НАТО басшылығы өткізген әскери операцияның басқа да
сербтердің Косоводан толық айырылуы;
ОЮР-ғы жалпы жағдайдың тұрақсыздануы мен ары қарайғы проамерикалық тәртіпті
Оңтүстік-Шығыс Еуропада толық нато бақылау аймағын орнату.
Соған қоса, операцияның шабуылды сипатын есепке ала отырып, келесідей
Операцияның бірінші қадамында:
ең соңғы үлгідегі қарулар түрін (ВТО, НЛВО, ОНФП), әскерлер
тәжірибеде жаңа алтыншы ұрпақтағы соғыстарды жүргізудің әлеуетті тұжырымдамасын өңдеу
ауқымдары бойынша шектелген соғыстарды жүргізудің жаңа тактикалық тәсілдерін тәжірибеде
Операцияның екінші қадамында:
осы уақытта ескірген қарулану түрлерін кәдеге асыру;
операцияға қатысқан қосылулардың барлық жазғы құрамын стажирлеу;
Демонстрациялық әрекеттер.
Айта кететіні, барлық операция барысында жаңа деңгейдегі толық ауқымды
НАТО басшылығы, атап айтқанда, АҚШ көздеген әскери-саяси мақсаттар көбінесе,
Осылайша, қалай болғанымен, көптеген он жылдықтар бойы жетіліп келе
2.2 Иосип Броз Титоның Косовоға қатысты саясаты (1963-1980)
Иосип Броз 1892 жылдың 7 мамырында Хорватияда, Кумровец селосында
1913 жылдың күзінде ол Австрия-Венгрияның провинциясы Чехияға кетеді. Сөйтіп,
Оның ойынша, Корольдік құру дұрыс емес, сөйтіп ол бүкіл
1929 жылы Белоусова – Броз Д. ұлымен Мәскеуге жетті,
1940 жылдың қазанында КПЮ мәслихаттары орталық комитетті сайланған болатын,
10 сәуірде Анте Павеличеммен басталған НГХ жасалған болатын және
Бірінші төрт ай партизандық соғыста Тито Белградта мұқият жасырын
1941 жылы тамызда Тито Мәскеуге хабарлама жіберді, барлық Сербия
1943 жылы Неретв өзендерінде шайқастар болып өтті, ол тарихқа
1943 жылдың қараша айында Джиласа еңбектерінде былай жазылған, -
1944 жылы күзде Югославия шекараларына қызыл әскер бөлімдері келді.
1945 жылы сәуірде Броз Тито Мәскеуге ресми сапармен барып
Тито мен Хрущев кездесулері жылы лебізде өткенмен, олар сұрақтарын
Тито өз елінде ешқандай компартияның бөлек жұмыс жасауына негіз
Тито өзінің іс-әрекеттерімен орталық атқару билігін төмендеткісі келген жоқ,
Елде болып жатқан сепаратизм мен экономикалық және саяси құлдырау
«Өзіндік басқару социализм» саясатында Тито, атап айтқанда, Компартия басшылығында
Ары қарайда, Милован Джилас та, алайда, ол өзі мемуарларда
1962 жылы бостандыққа шығып, бұрынғы тито серіктесі қайтадан репрессирлеуге
Югославия басшылығы орталықтандыру мен автономизм арасындағы ауытқуларға ұшырағанын мойындау
Оған қоса, И. Тито 1963 жылы Косовода болған албандықтардың
Титоның басшылық еткен кезеңінде Югославия Батысқа белгілі бір ашықтығы,
Иосип Броз Титоның 1980 жылдың 4 мамыр айында қайтыс
2.3 Слобадан Милошевич режимінің салдары
Гаага трибуналының түрмесінде 11 наурыз күні Югославияның экс-президенті Слободан
Ұзақ уақыт бойына Милошевич Мәскеуде емделіп келуге рұқсат сұраған.
Трибуналдың үкім шығаруына жетпей қаза тапқандар:
18 мамыр 1996 жылы серб генералы Джордже Джукич Гаага
29 маусым 1998 жылы серб Славко Докманович, Вуковар (Хорватия)
1 тамыз 1998 жылы серб Милан Ковачевич, Приедора (Босния)
12 сәуір 2002 жылы серб Влайко Стоилькович, Сербияның бұрынғы
9 наурыз 2003 жылы мұсылман генералы Мехмед Алегич Гаага
28 мамыр 2003 жылы серб, генерал Момир Талич Гаага
21 қараша 2005 жылы серб Душко Вукчевич, Белграл түрмесінде
5 наурыз 2006 жылы серб Милан Бабич, Серб Крайнасы
11 наурыз 2006 жылы серб Слободан Милошевич, Сербия мен
Слободан Милошевич күмәнсіз тарихи тұлға. Оған әрқалай қарап, түрлі
1941 жылы Белградтың маңындағы Позаревач қаласында дүниеге келді. Әкесі
Белград университетінің заң факультетінде оқып жүрген кезінде болашақ жары
1987 жылдың басында Сербияның автономиялық аймағы Косовода этникалық албандар
Хорватия мен Словения, одан кейін Македония федерация құрамынан шыққаннан
1993 жылдан бастап Милошевич босниялық сербтердің әрекеттеріне өзінің қатысты
Соңғы президенттік мерзімі аяқталуға таяп қалғаннан соң, Слободан Милошевич
1999 жылдың 9 шілдесінде Милошевич пен серб парламенті соғысты
2000 жылы 5 қазан күні Коштуница өзін президент етіп
Содан бері ол 6 рет сот алдына шақыртылып, өзінің
Әр нәрсенің ақиқаты тереңде жатқан асыл тас сияқты. Судың
Келіссөздер басында екі жақтың да делегаттары бір-бірінің қолын қысудан
Бүгінде Косовода 2 миллионға жуық адам мекен етеді. Оның
ІІІ КОСОВО МӘСЕЛЕСІНІҢ ШЕШІЛУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Косовоның мәртебесі және оның тәуелсіздікті жариялағанынан кейінгі даму
2004 ж. 24 қазанында БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі этникалық бытыраңқы
2004 жылдан бастап 2008 жылға дейінгі аралықта МООНК өмірге
Алдыға қойылған міндеттердің ауқымы өте ғаламат және жаңадан пайда
Қазан айында, Кай Эйде, оған БҰҰ-ның Бас хатшысы Косоводағы
Косоводағы саяси өмір, олар қаншалықты өмірлік маңызды болса да,
Сол уақытта, МООНК өз жұмысын алты басымды салаларда бастады:
стандарттарды ары қарайғы енгізу;
жергілікті басқарудың барлығын қамтитын реформасы;
қауіпсіздікті нығайту;
жергілікті кадрлық әлеуетті қалыптастыру;
қалыпты, әрі қауіпсіз жағдайды қолдау;
Миссияның өзін қайта ұйымдастыру.
Кейбір салаларда көрнекті ілгерілемеге қол жеткізілді. МООНК өзінің Косовоға
Полиция бөлімшелеріне басқаруды беру аяқталып, 2005 жылдың аяғына қарай
Мәртебе туралы келіссөздердің ұзақтығы мен түпкілікті нәтижесі анықталмаған болса
Өкінішке орай, югославия дағдарысының әлеуеттері әзірге өте жағымсыз болып
Қуатты батыс экономикалық және әскери-саяси альянстар желісіне сүйене отырып,
АҚШ пен НАТО басшылары, Югославияға қарсы соғысты бастап, күрделі
Югославиядағы соғыс Ресейдің мүдделеріне қатысты болады, алайда, оларды қорғау
Осындай сценарий бойынша оқиғалардың дамуы Ресей мен Батыс арасындағы
Косово жан-жалын бейбіт ретке келтірудің мүмкін параметрлерін қарастырайық.
Біріншіден, бұл тәуелсіз Югославия шектерінде Косовоға саяси автономияны беру
Екіншіден, барлық әскери әрекеттерді дереу түрде тоқтату керек.
Үшіншіден, югославия әскерлерін Косово аумағынан шығару (шекаралық қорғау мен
Төртіншіден, Косово аумақтарында Халықаралық бітімгерлік күштерін жайғастыру.
Бесіншіден, Косовоға босқындардың оралуы [61, 25-26-бет].
Айта кететіні, осы мәселелер жөнінде Ресей мен НАТО ұстанымдары
Алайда, Батыстың бітімгерлік операцияларын жүргізу қызметтерін НАТО-ға жүктеу талабын
Олай болса, мәселені шешу Қауіпсіздік Кеңесінің тиісті резолюцияны қабылдауын
БҰҰ Жарғысының VII-бабына сәйкес, Қауіпсіздік Кеңесінің бес тұрақты мүшелері
Осы операцияны саяси бақылауды арнайы ұйымның қолында болуы тиіс,
Бұл кезде, Югославия аумағында осы мемлекеттің келісімімен негізін Ресейдің,
Осы топтама югославия әскерлерін шығару шамасы бойынша Косово аумағында
Албания мен Македонияға келетін болсақ, онда олардың аумақтарында топтама
Косово ұшыраған талқандаулар босқындардың отанға дереу оралуларын мүмкін емес
Әрине, осы жоспарды іске асыру көптеген қиындықтарға тап болады.
Саяси ретке келтіру Югославияны (соның қатарында Косовоны) экономикалық қалпына
Осындай жағдайда, адамзат БҰҰ-ның Жарғысына негізделген тиімді бітімгерлік механизміне
Югославия жан-жалын ретке келтіру Ресей мен Батыс арасындағы ұзақ
Еуропаға келетін болсақ, онда Негізді қалайтын актіні және Ресей-НАТО
Әрине, осындай компромисс косоволық тарапындағы да, сербия тарапындағы экстремисттерді
Косовоның тәуелсіздік салдарлары болжаныла алмайды. Халықаралық сарапшылар жаңадан пайда
Алайда, осындай оңтайлы болжамдардың өмір сүру мүмкіндіктері төмен.
Сарапшылардың пікірінше, Косово 2002 жылдың 20 мамырында тәуелсіздік алған
Сапаршылардың пікірінше, Косово ұқсас даму жолына ие болып, тура
Косово экономикасы, көбінесе, Сербияға, электр энергияны жеткізулерге тәуелді болды,
Косово дамыған инфрақұрылымымен мақтана алмайды, ол сыртқы салымдарды қажетсінеді.
Таяудағы жылдары Косово халықаралық несиелер мен инвестицияларға тәуелді болады.
Алайда, көптеген сарапшылардың пікірінше, конференцияның тиімді болатыны төмен ықтимал.
Өңірдің тәуелсіздігін мойындаған Батыс елдері, Косовоны өз ұстауына алуға
Сербия үкіметі көпшілік даусымен елдің Косово бойынша Скупщина (парламент)
Резолюцияның негізгі тезистері келесіде қорытындылады – Сербия Еуроодақпен жақындасудан
Белградты Брюссельден алыстататын резолюцияға қарсы пропрезиденттік және проеуропалық бағытталған
Резолюцияны қабылдау үшін, Коштуница мен ол басқаратын Сербия Демократиялық
Сербия Президенті Борис Тадич 2009 жылдың 29 сәуірінде Люксембургте
Воислав Коштуницаның мәлімдеуінше, жаңа парламент келісімді ратифицирлемейді, себебі ол,
Сербияда мерзімнен бұрын парламенттік сайлаулары 11 мамырда өтті. Келісім-шартты
Сұрауларға сәйкес, ұлттық күштер, соның қатарында, Демократиялық партия жетекші
Тұрғындар келісімге қол қоюға әртүрлідей қарайды:
Солардың қатарында, бір тұрғынның: "Осыны саулауға дейін іске асырудың
Батыстық партиялары, керісінше, келісімге қол қою олардың сайлаудағы жеңістеріне
3.2 Косоводағы бітімгерлік операциялары
Соңғы уақытта бітімгерлік үрдісіне халықаралық үкіметтік емес құқық қорғау
1999 жылы осындай операцияның нысаны ретінде Сербия құрамындағы Косово
Солтүстік атланттық альянстың іс-әрекеттері бірқатар әсерлі мемлекеттердің тарапынан, олардың
Дегенмен, НАТО мен әскери науқандарын Югославияға қарсы жүзеге асырған
Ары қарай. БҰҰ Жарғысының 24-бабына сәйкес, Қауіпсіздік Кеңесіне тек
Бірақ, НАТО-ның әскери араласуы ақталған болуы үшін, ол әділеттілікті
XXI ғасырдың табалдырығында бітімгерлік теориясы мен тәжірибесі терең жүйелік
Қарулы жан-жалдарға байланысты, Еуропада, сондай-ақ, оның шектерінен тыс жерлерде,
Осыған байланысты, натолық сарапшылардың пікірінше, ұжымдық қауіпсіздіктің қолданыстағы жүйесін
- дер кезінде жан-жалдардың алдын алу және олардың қарқынды
- бейбітшілікке мәжбүрлеу және қауіпсіздікті қалпына келтіру үшін қарулы
Осы жерден, аталмыш міндеттерді орындауы үшін НАТО-ға, әрине, шешімдерді
Сонымен, БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің бірқатар резолюциялары НАТО-ға Босния мен
Мысалға, УНПРОФОР мандатын кеңейту жөніндегі 14.09.1992 жылғы g 776
БиГ республикасында туындаған жан-жалды ретке келтіру үшін НАТО бірқатар
Бастапқыда, Бас хатшының өтінішімен «ұшпайтын аймақ» режимін сақтау үшін
Осындай жағдайда, Югославия аумағындағы жан-жал жеткілікті деңгейде жылдам, әрі
Бірқатар еуропа елдерінің осындай ұстанымдарына қарамастан, НАТО БҰҰ Қауіпсіздік
Сербтер Вэнс-Оуэн жоспарын қабылдаудан бас тарқаннан кейін, Солтүстік атланттық
Ары қарайда НАТО босния сербтеріне он күн мерзім ішінде
Сәл кейінірек, Парижде бейбітшілікті нығайтудың екі жылдық жоспары бекітілді,
Сербияның әскери қалыптасулары мен Косово албандары Күштері арасында жан-жал
Косовоға арналған күштердің (СДК) іс-әрекеттері, ең бастапқы кезекте, БҰҰ
СДК міндеттерінің қатарына, бастапқыда, Косово уақытша әкімшілігінің істері жөнінде
Оған қоса, СДК міндеттеріне ОАК-ның демилитаризациялауын қамтамасыз ету кірді.
БҰҰ-ның Жоғарғы соты Косовоның 2008 жылы Сербиядан бөлініп шығып,
Халықаралық соттың Косово тәуелсіздігіне қатысты шешімін орындау міндетті болмаса
Бұған қоса, заңгерлер сот шешімі басқа аймақтардағы жікшілдік қозғалыстарына
Сербия Косово аймағын өзінің ұлттық болмысы қалыптасқан мекен ретінде
Дегенмен, БҰҰ-ның Қауіпсіздік Кеңесі 1244 резолюциясына сәйкес Косовода БҰҰ-ның
Белград 2009 жылы БҰҰ-на арызданып, Косовадағы этникалық албандардың тәуелсіздік
Кембридж университетінің халықаралық құқық бойынша дәріскері Марк Веллер Азат
«Біріншіден, сот мұндай арызға жауап берілмейді деген қорытынды жасауы
Косово тәуелсіздігін әлемнің 70-ке жуық мемлекеті таныды, солардың ішінде
Сербия билігі Ресей мен Қытайдың қолдауына сүйеніп, дипломатиялық тәсілдер
Лондон экономика мектебінің профессоры Джеймс Кер-Линдсей Азат Еуропа/Азаттық радиосына
«Сот кеңес ретінде қорытынды шығарады деп айтып жатқанымен, оның
Сербия президенті Борис Тадич шілденің 21-і күні БҰҰ-ның Жоғарғы
Серб президенті Борис Тадич Днепр өзенінде Серб-Қытай достығын бейнелейтін
Бұл уақытта, Вашингтонға барған Косово этникалық албандардың премьер-министрі Хашим
Бүгін Сербия мен Косово өлкесі албандарының делегациялары Брюссельде Косовоның
Еуропа Одағы желтоқсанның 10-да халықаралық арағайыншы елдердің Косово мәртебесі
Брюссельде кездесіп жатқан дипломаттардың айтуынша, Еуропа Одағының сыртқы істер
«Біз соңғы сәтке дейін Еуропа Одағының Косово мәртебесі бойынша
Еуро Одақ ресмилерінің айтуынша, бүгін Ишингер министрлерге бұл Косово
Бұл процесті бақылаушы БҰҰ-ның Қауіпсіздік Кеңесі бұл тұрғыда екіге
Еуропа Одағының сыртқы істер министрлері өздерінің қоғамдық мәлімдемелерінде, Косовоны
“Косово іс жүзінде онсызда Сербиядан тәуелсіз. Мен Косово халықаралық
Бірақ, Еуро Одақ ресмилері бейресми жағдайда, өздерінің негізінде Еуропа
Приштина Құрама Штаттардың Косово тәуелсіздігін мойындайтыны туралы айтып, Еуро
1990 жылдардың басында Еуропа Одағы аймақтың соғысқа баруына кедергі
БҰҰ-ның бас хатшысы Кофи Аннан Косоводағы реформалардың жүзеге асуы
БҰҰ тарапынан әзірленген 16 беттік баяндаманың басым бөлігінде Косоводағы
Ол оқиғалар барысында 19 адам қаза болып, 900-дей үйге
Қауіпсіздік кеңесінің белгісіз боп қалуды қалаған дипломатының Азаттық радиосы
Соңғысында, БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің резолюциясы СДК-ға шекаралық қызметтерді
СДК түріндегі Солтүстік атланттық альянсі Косовоға ұзаққа келгенін НАТО
Сонымен, Косоводағы бітімгерлік операцияларының «сәттірек» жүруі үшін НАТО Косовода
ҚОРЫТЫНДЫ
Бұрыңғы кездері әлемдегі соғыс тек классикалық түрде болса, қазіргі
Әрине, АҚШ пен НАТО-ның біріккен іс-әрекеттері БҰҰ-ның барлық ережесін
17 ақпан күні Балқан түбегіндегі бар жоғы 2 миллионға
Косово – батыстық құндылықтарға арқа сүйейтін бірден-бір мұсылман мемлекеті
Косовоны тәуелсіз деп ресми түрде танитынын мәлімдеді. АҚШ президенттігіне
Қазақстан мемлекеттің аумақтық тұтастығының бұзылуын және біржақты тәртіпте тәуелсіздік
«Косово төңірегіндегі жағдайға қатысты Қазақстан Республикасының ұстанымы мемлекеттердің халықаралық
«Сонымен қатар, Хельсинки қорытынды актісі халықаралық құқық негізінде бейбіт
Қорыта келгенде, қазіргі таңда Косовоның тәуелсіздігі автономиясы бар барлық
Осы жағдайлардың барлығын сараптай келе өздерінің мақсаттарына жету үшін
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
1. Қауіпсіздік Кеңесінің өзінің 4011-ші отырысында 1999 жылдың 10
2. Біріккен Ұлттар Ұйымының Жарғысы. 1945 жылдың 26 маусым
3. С.Милошевич. Кто разрушал Югославию? Гааг процессі, 2004
4. С.Милошевич. Сербы по-рыцарски защищали страну, НАТО творило грязные
5. ОБСЕ Төрағасы Кнут Воллебэк. Мы осуждаем терроризм и
6. Нұрсұлтан Назарбаев. За баланс между правом на свободу
7. Алексей Скворцов. Косово и Метохия: можно ли
8. Аттали Ж. На пороге нового тысячелетия. М.: 2000.
9. Булатович Л. Генерал Младич. Военный преступник? М., 1998.
10. Гуськова Е.Ю. Вооруженные конфликты на территории бывшей Югославии
11. Гуськова Е.Ю. Урегулирование на Балканах: От Бриони до
12. Данилевский Н.Я. Горе победителям. М.: 1998. С. 141.
13. Калаич Д. Американское зло. М.: 2000. С. 210.
14. Лещиловская И.И. Исторические корни югославского конфликта. М., 1994.
15. Мартынова М.Ю. Балканский кризис: Народы и политика. М.:
16. Миличевич П. Шесть агрессий Запада против южных славян
17. Ресейлік «Urgent problems of Europe» кітапшасы. http://www.bosmarket.ru/d5611314.htm
18. Валев Э.Б. Югославский клубок // География. М.: 1996.
19. Волков В. К. Трагедия Югославии//Новая и новейшая история.
20. Балканы между прошлым и будущим/Ред. Б. А. Шмелев
21. Волхонский Б. Как делается независимость //Журнал «Власть» №
22. Косово: международные аспекты кризиса Под ред. Д. Тренина
23. Романенко С. А. Австро-Венгрия или Югославия//Австро-Венгрия: Исторический
24. Григорян М. Станет ли независимость Косова прецедентом? http://news.bbc.co.uk/hi/russian/international/newsid_7141000/7141479.st
25. Караваев А. Решение по Косово: проблема амбиций РФ
26. Е.Ю. Гуськова. История югославского кризиса (1990-2000). Монография. М.:
27. Буянова Н.В. Специфика и причины этнополитического конфликта. M.:
28. Шагалов В.А. Проблема урегулирования региональных конфликтов в постбиполярную
29. Кандель П. Босния: проигрывает сильнейший?//Московские новости. 1995. 2-9
30. Стивен Шварц Вторая косовская война ("The Weekly Standard",
31. Волков В. Новый мировой порядок и балканский кризис
32. Доронина Н.И. Международный конфликт. М.: Межд. отношения, 1981.
33. Гуськова Е.Ю. Югославия в огне: документы, факты, комментарии
34. Симич П. Дейтонский процесс: сербский взгляд // МЭ
35. Ноэль Малькольм. «История Косово». Перевод с англ. М.:
36. Собченко А. История, которая убивает. Оправдано ли международное
37. А.А. Матвеев. Косово остается главной проблемой Балкан http://www.srpska.ru/article.php?nid=3842
38. Владимир Титов: «От решения косовской проблемы зависит судьба
39. Министр иностранных дел Сербии Вук Йеремич. Сербия готова
40. Мирен Аскарате. Баск на пути независимости.
41. Рухама Авраам Балила. Ситуация в Израиле крайне тревожна.
42. Дэвид Кларк. (David Clark) Война в Косово была
43. Романенко С. Историко-политическая типология кризисов на Балканах XIX-XX
44. Думаненко С. Косовский кризис и этнополитические конфликты постсоветского
45. Васильенко В. О проблеме косовского урегулирования на современном
46. Слипченко В.И. Войны шестого поколения. Вече. М.: 2002.
47. Адамюк О.И, Баты А.С. Вооруженные военные конфликты в
48. Волков В.К. Трагедия Югославии // Новая и новейшая
49. Айгарс Даболиньш. Маленькая битва в Косово ("Republika.lv", Латвия).
50. Йован Илич. Приспособление к новой реальности ("Danas",
51. Уэст Р. Иосип Броз Тито: власть силы./ пер.
52. Немцов К.А. Броз Тито Иосип. История жизни. М.:
53. Владимир Джаралла. Шипы и розы от Броз Тито.
Первая крымская № 25, 14 МАЯ/20 МАЯ. 2004.
54. Николаев А. Косово. История многострадального края. //Политика и
55. Слободан Милошевич. Биография. http://www.anti-glob.ru/liki/M.htm .
56. Слободан Милошевич: Народный герой или "балканский мясник"? 12.03.2006.http://www.pravda.ru/world/europe/balkans/12-03-2006/miloshevich
57. Белина Елена. Югославия. Истоки конфликта. // Правда. 2001.
58. Лийзи Полль. Суверенитет. Никак не независимость. // Postimees,
59. Нил Макдональд. Лидеры сербов отрицают независимость Косово. Независимая
60. Вольфганг Ишингер, Альберт Рохан. Европа в ответе за
61. Игоркин А.А. Балканский пасьянс мировой политики и Россия.
62. Чернобровкин И.П. Этнонациональный конфликт: природа, типы и социальный
63. Тимошин В. Первый год Косово. Редакционная статья. 17
64. Президент Косово: наша страна демонстрирует успехи ("Christian Science
65. Косовский прецедент привёл к тому, что войны теперь
66. Резолюция 3314 (ХХIХ) Генеральной Ассамблеи от 14
67. Шевчук Владимир. Косово – «уникальный» конфликт интересов». М.:
68. Стриженко А.А. Зарубежная и российская журналистика: трансформация картины
69. Хомский Н. Государства-изгои. Право сильного в мировой политике.
70. Джеймс Джатрас. Значение Косовской проблемы для России, США
71. Косово, прежде всего, является проблемой Европы. Мартти Ахтисаари
72. Искендеров Петр. Косово или Евросоюз: решающие выборы в
73. Жан-Пьер Шевенман, бывший министр Франции. Признание Косово -
74. Налогоплательщикам в странах Евросоюза и в США придется
75. Признание Косова: счет на минуты. Редактор BBCRussain.com. http://news.bbc.co.uk/hi/russian/international/newsid_7250000/7250198.stm#map.
60

Ұқсас жұмыстар

Биполярлы жүйенің аяқталуы және Европадағы интеграциялық және дезинтеграциялық үрдістердің күшеюі

Біріккен Ұлттар Ұйымы аймақтық жанжалдарда

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАС ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЭТНОС АРАЛЫҚ ҚАҚТЫҒЫСТАР

Дүниежүзінің саяси картасы

XX ғасырдың 80-ші жылдарындағы халықаралық қатынастар

Б. Клинтон әкімшілігі мен саясаты

Клинтон әкімшілігі мен саясаты

Бір полярлы әлем жүйесінің қалыптасуы кезеңіндегі АҚШ әкімшілігінің саясаты

Халықаралық қауіпсіздік