Тауарлар саудасы жөніндегі келісім сөздер
ЖОСПАР
Кіріспе
І-ТАРАУ. ДСҰ-ның пайда болу тарихы
СТЖК (Сауда мен тарифтер бойынша жалпы келісім) қысқаша
Cауда жүйесін реформалаудағы Токиолық раунд
Жаңа жүйені жасаудағы Уругвай раунды
ІІ-ТАРАУ. Әлемдік сауда жүйесінің негіздері
ДСҰ жүйесінің принциптері
ДСҰ құрылымы және бюджеті
Соңғы жылдары ДСҰ-на кіретін елдердің тәжірибесі
ІІІ-ТАРАУ. Қазақстанның ДСҰ-на кіруі
Қазақстанның ДСҰ-на кіру нәтижелерінің жағымсыз жақтарына қарағанда артықшылықтары
Ауылшаруашылығы-Қазақстанның көмекті қажет ететін жалғыз саласы
ҚР ДСҰ-на кіруі жайындағы келісім сөздер
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Әлемдік экономика мен әлемдік сауданың даму тендециялары
Ғаламдастыру жағдайында тауарлардың көпшілігіне сыртқы сауда немесе әлемдік
Осындай жағдайда бұл тақырыптың Қазақстан үшін актуальдылығы өсе
Бұл курыстық жұмыстың мақсаты: Дүниежүзілік сауда ұйымының әрекетін
Курыстық жұмыстың бірінші бөлімінде ДСҰ-ның пайда болу тарихы
Екінші бөлімде Дүниежүзілік сауда ұйымының жалпы қағидаларына, оның
Үшінші бөлімде Қазақстанның ДСҰ-на кірудің ерекшеліктері мен тенденциялары
Қорытынды бөлімде қазіргі кездегі келісім сөздер үрдісі нәтижесінде
І-ТАРАУ. ДСҰ-ның пайда болу тарихы
СТЖК (Сауда мен тарифтер бойынша жалпы келісім) қысқаша
СТЖК- халықаралық экономикалық қатынастар мәселелерін шешумен айналысатын, қазіргі
СТЖК құрамына алғаш мүше ретінде енген жиырма үш
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін протекционистік шаралардың әсерінен арылып,
ХСҰ уставы 1948 жылдың наурызында Гаванада өткен БҰҰ
СТЖК-ң қүқықтық мәтіні 1948 жылдан бері 47 жыл
СТЖК бастауымен жүргізілген көпжақты сауда келісімсөздері немесе «сауда
Сауда келісім сөздерінін раундтары үзакка созылганымен, сауда келісімсөздеріне
СТЖК бастапқы келісім сөздерінің көбісі тарифтерді кемітуге бағытталған.
1.2. Cауда жүйесін реформалаудағы Токиолық раунд
1973- 1979ж. ж. 102 мемлекет арасында жүргізілген Токиолық
-Субсидиялар мен компенсациялық шаралар- Жалпы келісімнің 4,16,23 баптарын
-Саудадағы техникалық шектеулер- кей жағдайларда стандарттар Кодесі деп
-Импортты лицензиялау шаралары.
-Мемлекеттік сатып алулар.
-Кедендік бағалау- 7бапты талқылау.
-Антидемпинг- 6 бапты талқылау. Кеннеди раундының нәтижесінде
қабылданған Лнтидемпиипік кодексті орыибасады.
-Сиыр еті бойынша келісім.
-Сүт өнімдері бойынша халықаралық келісім.
-Азаматтық әуе ұшақтарымен сауда.
Уругвайлық раундтың нәтижесінде жоғарыда аталған кодекстердің кейбіреулері өзгертіліп.
СТЖК табысқа жетті ме?
СТЖК-ң қызмет ету саласының шектеулігі мен мерзімділік сипатына
Токио раундының, тарифтерді азайтуды алмағанда, шектеулі алға жылжуы
Саудадағы жалпы жағдайдың нашарлауымен қатар, 80 ж. басына
Осы және тағы да баска факторлар СТЖК мүшелерін
Жаңа жүйені жасаудағы Уругвай раунды
Уругвай раундын жүргізу туралы ой 1982 жылы Женевада
1998 ж. қарай келісім сөздер «орта мерзімді шолу»
1990 ж. желтоқсанында Брюссельде өткен министрлер кездесуінде ауыл
ІІ-ТАРАУ. Әлемдік сауда жүйесінің негіздері
ДСҰ жүйесінің принциптері
Дүниежүзілік сауда ұйымы (ДСҰ) -көпжақты сауда жүйесінің құқықтық
ДСҰ 1995 ж. 1 каңтарда құрылған. Үкіметтер 1993
Потенциалды ұйым мүшелері- 152 елдер мен территориялардың ішінен
ДСҰ СТЖК- ка қарағанда мүшелер саны жағынан ғана
ДСҰ Женева. Швейцарияда орналасқан. Оның негізгі қызметтері:
бірігіп ДСҰ құрайтын көпжақты және шектеулі мүшелер саны
көпжақты сауда келісім сөздері үшін форумдар кызметін жүзеге
- сауда дауларын реттеу жолдарын іздестіру;
- ұлттық сауда саясатын бакылау;
ғаламдык экономикалық саясатты жүзеге асыруға қатысатын басқа халықаралық
Сауда жүйесінін принциптері
ДСҰ келісіміне 29 бөлек құқықтық мәтіндер кіреді. Бұл
Дискриминациясыз сауда
50 жыл бойы СТЖК-ң негізгі ережелері мүшелер мен
1 бапта бірқатар салдары бар, мысалы кеден одактары
«Ұлттық режим» деген атпен белгілі дискриминацияламаудың екіші нысаны
Қайта қаралған СТЖК мәтінімен қатар, ең жағымды ел
Басқа дескриминацияламауға байланысты келісімдерге шыгу тегі туралы ережелер
Нарыктарға болжалынатын және өспелі кіруге рұксат.
Көпжақты сауда жүйесі аркылы үкімет инвесторларға, кәсіпкерлерге, кызметкерлерге.
Нарықтарға кауіпсіз және болжанатын кіруге рұқсат алу тариф
Тарифтердің 5 жылға арналған төмендетілуі дамыған елдердің өнеркәсіптік
Барлық бейтарифтік импорттық шектеулерді «тарификациялау» ауылшаруашылығы нарығының болжамдалу
ДСҰ басқа келісімдері алдын-ала түсінікті болғысы келеді, мүше
Сауда шарттарының түсінікті болуы ішкі заңдар, тәжірибелер мен
Адал бәсекеге жәрдемдесу
ДСҰ шектеулі және қорғаныс мақсатында тарифтерді қолдануға рұқсат
Демпинг пен субсидиялар жөніндегі ережелер сияқты, дискриминацияламау ережесі
ДСҰ-ң ауыл шаруашылығы жөніндегі келісімі ауыл шаруашылық өнімдерінің
Экономикалық реформалар мен дамуды ынталандыру
ДСҰ мүшелерінің төрттен үш бөлігін нарықтык емес жүйелерден
Кейбіреулері оны СТЖК- не ену шегінде жүргізсе, қалғандары
Мұндай жағдай сауда жүйесі тек өндірістік дамыған елдерде
СТЖК- де қабылданған дамушы елдерге байланысты келісімдер ДСҰ-да
Ашық сауданы жақтайтын себептер
Көпжақты сипатта негізделген ашық экономиканың экономикалық себептері қарапайым
Барлық елдердің, оның ішінде ең кедейлерінде де, ресурстар
Алайда саудадағы табыс өзгермейтін сипатқа ие емес. Нарықтың
Импорттан қорғау мен әрдайым мемлекеттік субсидиялармен қамтамасыз ету
ДСҰ СТЖК- нен калай ерекшеленеді
Дүниежүзілік сауда ұйымы-СТЖК ісін жалғастырушысы емес, керісінше оны
СТЖК ешбір ұйымдық негізі жоқ, көпжақты келісім, ережелер
СТЖК «уакытша негізде» әрекет еткен еді, бірақ әрекет
СТЖК ережелері тауарлар саудасына қолданылады. ДСҰ тауарлар саудасынан
СТЖК көпжақты мекеме болғанымен, 80 жылдарға қарай шектеулі
СТЖК -нің ескі жүйесіне қарағанда, ДСҰ мәселелерді шешу
2.2. ДСҰ құрылымы және бюджеті
Ұйымның барлық уәкілдерін біріктіруші ең жоғарғы орган- Министрлер
Мииистрлер конференциясы Сауда мен даму жөніндегі комитетті, Төлем
Министрлер конференциясы ДСҰ Басты директорын тағайындайды. Казіргі кездегі
Сессиялар арасында қажет туындаған жағдайда (жылына 8-10 рет)
Шешімдерді қабылдау. ДСҰ-да жалпы шешімге келу негізіндегі шешім
ДСҰ секретариаты Женевада орналасқан. Оның кұрамына Басты директор
ДСҰ-на кіру процедурасы өзара байланысқан үш үрдістерден тұрады:
1. кіруші елдің сыртқы сауда режимін және оның
Бұл келесідей жүзеге асырылады: ел өзінің сыртқы сауда
Қазақстанның қосылуы жөніндегі келісім сөздер жүргізген кезде келесі
- баға құрылудың нормалары мен тәжірибесі;
- салық салу жүйесі;
- бөлек экономика секторларындағы субсидиялар, мысалы ауыл шаруашылығында;
- шет елдік инвестициялар режимі;
- төлем балансы;
- импорттық кеден тарифы;
- қорғау шаралары және т.б. ұлттық өндірушілерді қорғау
- импорттық лицензиялау;
- экспортты реттеу;
- мемлекеттік сауда келісімдері;
- импортты тауарларды стандарттау мен сертификациялау жүйесі, санитарлық
- валюта айырбасы жөніндегі операциялар;
- сыртқы саудаға қатысты мақалалар мен статистика;
- интеллектуалды мүлікке құқықтарды қорғау жүйесі.
2.Тауарлар саудасы жөніндегі келісім сөздер. Бұл келісім сөздер
3.Қосылушы елдің қызметтер саудасы жөніндегі міндеттемелері. Бұл келісім
ДСҰ-на мүше болудың артықшылықтары:
- ДСҰ-ның мүшелерімен сауда қатынастарын дамуының
- ДСҰ мүшелерінің кұқықтарын пайдалану;
- Сауда саясатының ашықтығы мен сауда қатынастарындағы қауіпсіздікті
- Сауда серіктестерімен құқықтар бұзылған жағдайда оларды
- ДСҰ көпжақты сауда келісімдерінде тиімді
ДСҰ келісімдері сыртқы сауданы, оның ішінде экспортты арттыруға
Текетиль мен киім жөніндегі келісім - мүше емес
Ауыл шаруашылығы жөніндегі келісім - бұл келісімде көзделген
Антидемпинг, субсидиялар жәие компенсациялық шаралар жөніндегі келісім-бұл келісімге
Қорғау шаралары жөніндегі келісім- бұл келісімде көзделген шаралар
Қызыметтер саудасы жөніидегі жалпы келісім- мүше елдердің шет
Интеллектуалды мүлік құқықтарының сауда аспектілері жөніндегі келісім (ТРИПС)-
2.3. Соңғы жылдары ДСҰ- на кірген елдердің тәжірибесі
ДСҰ 1995 ж. СТЖК-ның негізінде құрылған және оның
Біз үшін социалистік болған елдердің ДСҰ- на кіру
Бүл елдердің барлығына (ҚҰР қоспағанда) келесілер тән болып
халықтың аздығы, ішкі нарыктың тарлығы;
ірі табиғи ресурстардың аздығы;
әлеуметтік-экономикалық дамудың жалпы және кіру кезінде төмен деңгейі,
елдер топтары ішінде саяси тұрақсыздық;
Осы сипаттамаларға қарап, бұл елдер ДСҰ-ның мүше елдері
Дегенмен, 1996 ж. кейін кірген елдердің барлығына тарифтер
Жалпы, крастырылған елдердің оларға дейін енген мемлекеттерге қарағанда
Ол 214 стандартты емес шарттарды қабылдады, мысалы, Қытайға
Қытай қысқа мерзім ішінде импорттық тарифтерді ірі төмендетулерге
Бірақ ҚҰР ауыл шаруашылығы саласында ең үлкен төмендетулерді
Қазақстанның ДСҰ- на кіруіне қарсы болушылар Қырғызстан, Грузия
Оларға ешкім инвестициялық дүмпу болады деген жоқ, Стратегиялық
1998- 2004 ж.ж. ДСҰ-на кіретін кейбір елдер өндірісінің
Кесте №1
мемлекеттер
2003 ж.
2004 ж.
ЖІӨ өнеркәсіп өндірістің көлемі А/ш ендіріс көлемі ЖІӨ
Грузия 19 10,8 85 4,5 98,9 6
Қырғызстан 5 6
5 5,4 7
Молдова 2.1 7,7 97 4 14,2 4
Латвия 6,6
7
Эстония 6.9
5
Литва 3.9
4,5
Латвияның экспорты 2000 ж. ДСҰ-на кірудің есебінен алдыңғы
Ал Қытай жайында айтатын болсақ. 2002 ж. шет
Нақты нәтижелерді Қытай ДСҰ- на кірмей тұрып көрді.
Алайда елдер тәжірибесінде жағымсыз әсерлерді де айтпай кетуге
Қорытындылай келе, бәсекелестік жағдайы төмен өндірістерді жабу- бұл
ДСҰ- на елдердің кіру тәжірибеләрін қарастыра келе, мүше
Қазақстан кіші елдер қатарына кіреді. Оның үлкен экономикалық
Сонымен қатар Қазақстан Ресеймен бірге ДСҰ- на кіруі
ІІІ-ТАРАУ. Қазақстанның ДСҰ-на кіруі
Қазақстанның ДСҰ-на кіру нәтижелерінің жағымсыз жақтарына қарағанда артықшылықтары
ДСҰ-на кіруші елдермен келісім сөздер кезінде ең үлкен
Қазақстанның ДСҰ-на кіруіне қарсы келушілер мұндай сыртқы сауда
Сонымен қатар Қазақстан өз тарифтерін әрдайым төмендетіп келеді.
2006 ж. Салынған баж қойылымдарына байланысты импорт құрылымы
Сур.1. Шығу тегі-ҚР статистика агентінің мәліметтері
2000-2005ж.ж. ҚР импорт және импорттық баждар
Сур. 2. Шығу тегі- ҚР статистика агенттігінің мәліметтері
Қазақстан баждары қорғаныс мақсаттарына қарағанда, фискалды қызмет атқарады.
Шет елдік компаниялар Қазақстан нарығын өз тауарларымен қамтамасыз
1.Қазақстан нарығы шет елдік өңдеуші фирмалар үшін тым
2.елдер тәжірибесіне негізделе отырып, кіші елдерге үлкен мемлекеттерге
3. теңгенің нақты курсы жоғарыламай, төмендемейтін болса, импорт
Осылайша Қазақстанның ДСҰ-на кіруден пайда болатын жағымсыз жақтар
Егер Қазақстанның кейбір тауар турлері бойынша тарифтер ДСҰ-на
Қазіргі кездегі Қазақстан нарығындағы бәсекені импортталатын тауарлар құрайды,
Қазақстандағы импорт бәсекеден басқа келесілерді қамтамасыз етеді:
арзан, сапасы жақсы, табысы аз тауарлармен қамтамасыз ету;
кәсіпорындарды техника мен технологияларды жаңартуға, өндіріс шығындарын төмендетуге,
инвесторларға тауарлар түрлеріне сұраныстың артуы жайында мәлімет береді
кәсіпкерлерді не өндірісін дамытуға, не жабуға мәжбүрлейді;
Әрине, Қазақстан ДСҰ-на енудің нәтижесінде бәсеке артады, бір
ҚР ЖІӨ мен импортының өсу динамикасы
Сур. 3. Шығу тегі- Ұлттық банк мәліметтері
Нарықтық экономика жағдайында Қазақстанның материалды өндіріс салалары болуы
Кіргізу баждарын арттыру, отандық өндірушілерге көмек көрсету сияқты,
«Адал емес бәсеке туралы» ҚР заңының 4 бабында
Бәсекелес және тиімді отандық өндірістің дамуына импорт кері
Теңгенің нақты курсының азайтылуы импортты тауарларға тарифті және
Қазақстанға нарықтық экономика статусы оңай берілген жоқ. Бірақ
3.2. Ауылшарушылығы- Қазақстанның қорғау мен көмекті қажет ететін
Қазақстанда көмекті қажет ететін жалғыз сала- ауыл шаруашылығы.
Жапония Үкіметі ауылшаруашылығына көмек көрсетуді келесі факторлармен байланыстырады:
- әлемдік нарықты азық-түлікпен қамтамасыз ету
шаруашылығы жалпы тұрақсыз сала, онын өнімдерін тек бірнеше
- азық- түлік жетіспеген жылдары ауқатты мемлекеттер
өнімдерді сақтау кезінде тез бұзылатынына байланысты резервтерді тек
Қазақстан үшін бул саланың маңызы ерекше. Оның дамуы
Қазақстанның кейбір ерекше жағдайларын ескергеніміз жөн. Астық шаруашылығының
Ауылшаруашылығына көмек көрсетуден бас тартуға болмайды, өйткені ол
Осыған байланысты көптеген дамыған мемлекеттер ауыл- шаруашылығын қорғау
ДСҰ-да ауылшаруашылығын қорғау мен көмек көрсету үш бағыт
Ауылшаруашылық экспортты субсидиялау;
Ауылшаруашылық және азық-түлік өнімдеріне тарифтер;
Ауылшаруашылығын ішкі субсидиялау;
Ауылшаруашылығына ең үлкен көмекті АҚШ, Жапония; ЕО сияқты
Қазақстан ет пен астықты стратегиялық маңызды өнім ретінде
Ауылшаруашылығын ішкі субсидиялау мәселелерін шешу қиынға түседі. ДСҰ-
2001 ж. тікелей және жанама көмек көрсету соммасы
Егер ауылшаруашылығын мемлекеттік субсидиялаудың ең үлкен деңгейін Ресей
3.3. ҚР ДСҰ- на кіруі жайындағы келісім сөздер
Қазақстанның ДСҰ- на кіру үрдісі 1996 ж. 26
Осы уакыт ішінде Жұмыс тобының 7 отырыстары мен
Халықаралық сауда ережелеріне республика заңнамасының сәйкестенуі арта түсті.
15 жыл ішінде жеткен жетістіктер қорытындысы бойынша Қазақстанның
Тауарлардың нарыққа кіруі жайында нақты келісім сөздерді жүргізуге
Қазақстан Республикасы ЕврАзЭС-тің мүше мемлекеттерінің Үкіметтік кездесулеріне белсенді
Біз ДСҰ-на кіргеннен кейін мына бұйымды ана елге
Келісім-шарт бар ғой дейтіндер бар. Біз келісім-шарттың жәй
“Жамандықты бұрын ойла” дейтін еді атам қазақ.
Қорытынды
“Үкіметке мынаны тапсырамын:
...ДСҰ-ға кіру шеңберінде біздің экономикамыздың кейбір салаларын, әсіресе,
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсылтан Назарбаевтың
Қазақстан халқына Жолдаунан 1 наурыз 2006 ж.
Дүниежүзілік сауда ұйымына өтуді жақтаушылар да, оған қарсылар
Бұған дейін қазақ пен орыс елі Дүниежүзілік Сауда
ДСҰ-ға мүше болмасқа амал жоқ. Замана талабы осыған
Ал осы Одақтың мүше елдері ДСҰ – ға
Қазақстан ДСҰ – на кіреді дегеннен – ақ
Бұл аз болса, мынаны да еске алыңыз. ДСҰ
Пайдаланылған әдебиеттер
Мамыров “Халықарылық экономикалық қатынастар” – Алматы, 2002 жыл
Аманжан ЖАМАЛОВ: “Дүниежүзілік сауда ұйымы құбыжық емес”. Алтын
АНА ТІЛІ газет. №44, 3 қараша 2005 ж.
ДҮНИЕЖҮЗІЛІК сауда ұйымына кіру бізге не береді? АНА
Жас қазақ үні газет. №18, 06.05-12.05. 2005 ж.
“ДСҰ-ға өту-бәсекелестікке лайықтыларға ғана қолайлы”. АҚ ЖОЛ
ДСҰ-ға енбей, “ас батпайды” , енсек, шетелдік жұмысшылар
“ДСҰ-жұмақ емес”. АЙҚЫН газет. 3 наурыз 2006 ж.
“Тауар өндіре алсаң ғана ДСҰ-ның қызығын көресің”. АЙҚЫН
Министр Жақсыбек Құлекеев: “ДСҰ-на ену Қазақстанның әлемдік қоғамдастықтағы
Қазақстан Республикасының статистика жөніндегі агенттігі. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық
1
Әлемдік сауда жүйесінің негіздері
Токиолық раундта
Сауда келісім сөздерінің раундтары - бумалық келісімдер арқылы алға басушылыққа жол ашу
Қазақстанның дүниежүзілік сауда ұйымына кіру мәселесі
Дүниежүзілік сауда ұйымы
ҚАЗАҚСТАННЫҢ БҮКІЛӘЛЕМДІК САУДА ҰЙЫМЫНА КІРУІНІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
ДҮНИЕЖҮЗІЛІК САУДА ҰЙЫМЫ (ДСҰ) ТУРАЛЫ
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ САУДАНЫҢ НЕГІЗГІ СИПАТТАМАЛАРЫ МЕН КӨРСЕТКІШТЕРІ
Қазақстанның Дүниежүзілік Сауда Ұйымына кіруі
ГАТТ Кеңесі және ГАТТ келісімдер