Халықаралық мемлекеттік несие
Мемлекеттік несие мен мемлекеттік борыш
Жоспары:
Кіріспе
Мемлекеттік несиенің экономикалық мәні
Мемлекеттік несиенің нысандары және аспаптары
Мемлекеттік несие аспектілері
Халықаралық мемлекеттік несие
Мемлекеттік несие нәтижесі – мемлекеттік борыш
Мемлекеттік борышты басқару және үкіметтің іс-қимылдары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Мемлекет пен муниципалдық құрылымдардың (жергілікті атқарушы органдардың) қарамағына
Мемлекеттік несиенің ерекшелігі қарызға берілген қаражаттардың қайтарымдығында, мерзімділігінде
Мемлекеттің несиенің жекеше несиеден айырмашылығы:
Мемлекеттік несие
1) өндірістік мұқтаждар үшін жұмылдырылады;
2) несие капиталы жұмылдырылады;
3) өтеу қосымша өнім немесе өндіріс процесінде пайда
4) капиталдың қолдану сферасын (өндірістік сфераны) кеңейтеді.
1) өндірістік және өндірістік емес мүқтаждар үшін
2) төлем және сатып алу қаражаттары ж
3) өтеу бюджет кірістерінен (негізінен салықтық түсімдердің
4) капиталды қолдану сферасын тарылтады.
Мемлекеттік несиенің экономикалық мәні
Мемлекеттік несиенің көмегімен жұмылдырылған қаражаттар көбінесе экономиканы қаржыландыруға
мемлекеттік несие жолымен жұмылдырылатын қаражаттар әр түрлі қажеттіліктерді
2) алынған және берілген несиелер үшін есеп айырысулар,
Мемлекеттік несие ақша қаражаттарын (оларды кейін қайтару шартында)
Ағымдағы кезенде пайдаланылатын қаражаттар несиегерге ондаған жылдардан кейін,
Мемлекеттік несиенің екінші функциясы — реттеуші функциясы. Бірінші
Мемлекеттік несие рөлі халықтың, кәсіпорындардың, ұйымдардың уақытша бос
Мемлекеттік несие түрлері бойынша ішкі, сыртқы, шартты болып
Ішкі несиеде мемлекеттік несие қатынастары жан-жақты тұрғыда: қарызгер
Халықаралық несиеде қатынастарға бір жағынан, үкімет, биліктің жергілікті
Шартты мемлекеттік несие отандық қарызгерлер: кәсіпорындар, ұйымдар, фирмалар,
Мемлекет қарыз алушы ретінде ғана емес, сонымен бірге
Мемлекеттік несиелендірудің негізгі сферасы — күрделі жұмсалымдар: басым
Несие капиталдары рыногыңда мемлекет гарант ретінде бола алады.
Мемлекеттік несиенің көздері — кәсіпорындарда, банктерде, зейнетақы қорларында,
Мемлекет несие ресурстарын:
1) бюджет тапшылығын қаржыландыру;
2) ұлттандырылған және аралас кәсіпорындарға жұмсалатын күрделі жұмсалымдарды
3) биліктің жергілікті органдарының шаруашылық органдарын қаржыландыру;
4) елдің ақша айналысын реттеу үшін
Мемлекеттік несиенің ңысандары мен аспаптары
Ішкі мемлекеттік несиенің нысандары:
1) мемлекеттік қарыздар шығару;
2) коммерциялық банктердегі халықтың салымдарының бір бөлігін
3) қазынашылық несиелер.
Мемлекеттік несиенің негізгі нысаны несие қатынастары болып көрінетін
Мемлекеттік қарыздар — нәтижесінде мемлекет белгілі бір мерзімге
Қарыздардың салықтардан айырмашылығы:
Қарыздар Салықтар
1) ерікті сипаты; 2) мэжбүрлеудің бұркемелі нысаны 1)
Қарыздар өтеу мезгілі, орны, орналастыру әдістері, қарыз валютасы,
Эмитентке қарай қарыздар үкіметтің қарыздарына және биліктің жергілікті
Табыстылық түрлері бойынша қарыздар пайыздық (қарыз иелері жыл
Дербестікке ие болғаннан кейін Қазақстан Республикасында меншікті ішкі
1996 жылы Қазақстан Республикасында резидент және бейрезидент-заңи және
"Мемлекетк және мемлекет кепілдік берген қарыз алу және
Қазақстан Республикасында мемлекеттік қарыз алуды Қазақстан Республикасының Үкіметі,
Үкіметтің қарыз алуы республикалық бюджеттің тапшылығын қаржыландыру мақсатында,
Мемлекеттік қарыздардың мынадай түрлері мен нысандары болады:
1. Қарызгерге қатысы бойынша:
Қазақстан Республикасы Үкіметінің қарыздары;
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің қарыздары;
Жергілікті атқарушы органдарының қарыздары болып бөлінеді.
2. Несие капиталының рыноктары бойынша: сыртқы мемлекеттік
ішкі мемлекеттік қарыздар.
3. Қарыз алу нысаны бойынша:
мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаздар шығару; қарыз шарттарын (келісімдерін)
4. Қолданылу мерзімі бойынша мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаздар:
айналыс мерзімі 1 жылға дейін, қысқа мерзімді;
айналыс мерзімі 1 жылдан 5 жылға дейін, орта
айналыс мерзімі 5 жылдан астам, ұзақ мерзімді болып
Мемлекеттік эмиссиялық, бағалы қағаздар құжаттық және құжатсыз нысанда
Қарыз туралы келіссөздер жүргізу, шарттарға қол қою тәртібін,
Мемлекеттің шығыстарын қаржыландыру үшін халықтың банктердегі салымдары бойынша
Қазынашылық несиелер шаруашылық жүргізуші субъектілерге немесе бюджет қаражаттары
1.2 Мемлекеттік несие аспектілері
Мемлекеттік несиенің өрістері әр түрлі және баяндалған нысандарға
Қарыздардағы әдістерге сондай-ақ мемлекеттің борышын басқару әдістері де
Мемлекеттік қазынашылық міндеттемелерде (МҚМ-да) мыналар әдістер болып табылады:
Мемлекеттік несиенің нысандары кезінде — мемлекеттік банктердің депозит
Мемлекеттік несиелер нысанындағы әдістер кәдімгі банк несиесінің әдістеріне
Халықаралық мемлекеттік несие
Өзінің шығындарын жабуға мемлекет шетелдік несиелерді де тартады.
Халықаралық мемлекеттік несие — халықаралық экономикалық қатынастар сферасында
Халықаралық несие — бірқатар елдер мемлекеттерінің, банктерінің, сондай-ақ
Дүниежүзілік банк пен оның ұйымдары елдердің экономикалық дамуын
Өзінің мені жағынан халықаралық мемлекеттік несие ұлғаймалы ұдайы
Халықаралық несиенің қажеттігі экономикалық зандардың бүкіл жиынтыгымен айқындалады.
Халықаралық несиенің дамуы мына факторларға байланысты болады:
1) еңбектің халықаралық бөлінісі мен экономикалық бірігу;
2) өндірістің мамандандырылуы, қауымдасуы;
3) елдердің табиғи ресурстарымен және жұмыс күшімен
4) жеке елдердің экономикалық дамуының біркелкі еместігін жеңіп
5) дамушы елдерге экономикалық көмек көрсетудің қажеттігі;
6) дамушы елдердің дамыған елдермен сауда-экономикалық ынтымақтастығы.
Халықаралық несиеке берілетін мемлекеттің несие ресурстары:
1) қорланым қорларына жататын мемлекеттік бюджеттердің қаражаттарынан;
2) ұжымдық несие қорларынан (ұлттық және халықаралық банктердің
3) мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдардың қаражаттарынан тұрады.
Ақша нысанындағы халықаралық несие ұлттық валюталарда және еркін
Халықаралық несиенің функциясы мемлекеттердің сыртқы экономикалық қызметі процесінде
Халықаралық несиеті пайдалану экономиканың дамуын тездетуге, экономикалықдамудыңдеңгейлерінтеңестіруге, сыртқы
Халықаралық несиенің, негізгі нысаны сыртқы қарыздар болып табылады.
Халықаралық несие нысандарында экономикалық дамуды қолдау мақсатымен шетел
Халықаралық экономикалық қатынастар практикасында сондай-ақ, экспорттық немесе "байланыстырылган
Экспорттық несиегерді пайдаланудын, елдің сауда балансына ықпал жасайтын
Қазіргі жағдайда жабдықты, материалдарды, азық-түлікті сатып алу кезінде
Несиені. өтеу қабілетін бағалау үшін рейтинг агенттіктері елдің
1. Демократиялық саяси жүйеңі жасаудағы прогресс; мүны
2. Қаржылық тұрақтылыққа және экономикалық есуге жетудегі
3. Нарықтық экономикаға көшудегі прогресс: экономикадағы жеке
4. Сауда ағындарын қайта бағдарлау. Экспорт пен
Сонғы жылдары Қазақстан Республикасы шетелдерден едәуір несиенер алды.
2.1 Мемлекеттік несие нәтижесі - мемлекеттік борыш
Мемлекеттік несие қызметінің нәтижесінде мемлекеттік борыш түзіледі. Мемлекеттік
Қазақстан Республикасында мемлекеттік борыш өз кезегінде тікелей Үкіметтің,
Мемлекеттік борыштың пайда болуы мен өсуінің себебі мемлекеттік
Экономикалық жағынан дамыған елдердің едәуір мемлекеттік ішкі борышы
Берешекті өтеу мен пайыздарды төлеу бюджет қаражаттарының есебіней,
2. Салықтарды көбейту жолымен мемлекеттік борынпы азайту
3. Жеке меншік кәсіпкерлердің "инвестицияларын ығыстыру" нәтижесі
Егер мемлекет ақша рыноганың оқшауландырылған қаражаттарын тұтыну мақсаттарына
Қазақстан практикасында бюджеттердің тапшылықтары мен мемлекеттік борыш қаржыландыру
Мемлекеттік ішкі борыштың басқа нысандарына мыналар жатады:
бюджет тапшылығын жабу үшін бұрын алынған несиелер бойынша
облигациялар және басқа бағалы қағаздар шығарумен рәсімделген халықтан,
Мемлекеттік ішкі борыштың пайда болуы мен үдей түсуі
Мемлекеттік сыртқы борыш — шетелдік несиегерлер турасында белгілі
Елдің сыртқы борышының болуы орынды дүниежүзілік практика болып
Мемлекеттік сыртқы қарыз алу бойынша тартылатын қаражаттардың көлемі
Дүниежүзілік практикада мемлекеттік борыштың мөлшерін салыстырмалы сипаттау үшін
Елдің экономикасының көлемімен салыстырғандағы оның сыртқы борышының мөлшері
а) жалпы сыртқы борыштың жалпы ішкі өнімге қатысы
Алынған (игерілген) және өтелмеген мемлекеттік және мемлекеттік емес
1992 жылы бұрынғы КСРО-дан мүра болып қалған Қазақстанның
Мемлекеттік борыштың болуы мезгілі келген пайыздарды және борыштық
Мемлекеттік борышты басқару және үкіметтің іс-шаралар жиынтығы
Қазақстан Республикасының үкіметтік борышын өтеуді және оған қызмет
Барлық мемлекеттік қарыздар Үкімет белгілеген төртщпен Қаржы министрлігінде
Қазақстаң Республикасының мемлекеттік борышын есенке алу үшін Ұлттық
Қазақстан Республикасының Үкіметі ресцубликаық бюджеттің қаражатымен қамтамасыз етілетін
Борыштың неігізгі сомасы қайтарылған және борыщқа мет көрсету
Қазақстан Республикасы Үкіметінің, Ұлттық банкінін, және жергілікті атқарушы
Сыртқы борышгың болуы жасалынған өнімнің бір бөлігін елден
Сыртқы борыштың өсуі сонымен қатар, рецидиент-елдің халықаралық абыройын
Ірі және созылмалы тапшылықтардың және мемлекеттік борыштың болуының
Инвестициялардың "ығыстыру есерінен" басқа, мемлекеттік бағалы қағаздар бойынша
Осыған байланысты мемлекеттің өзінің өкілдікті органы арқылы қаралған
"Мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген қарыз алу және
1) үкіметтік борыштың лимиті.
2) Ұлттық банктің сыртқы борышының лимиті.
3) жергілікті атқарушы орган борышының лимиті.
Бұл лимиттер тиісінше республикалық бюджетте, Ұлттық банкте, жергілікті
Қазақстан Республикасы Үкіметінің қарыз алу лимиті, бүдан бұрын
Жергілікті атқарушы органның тиісті қаржы жылына арналған лимиті
Заңмен мемлекеттік кепілдіктерді берудің лимиті — тиісті қаржы
2004 жылға арналған республикалық бюджет туралы занда Үкіметтік
Мешекеттік борышты басқару — мемлекеттің өзі және оның
Мемлекеттік борышты басқарудың нақтылы процесі мыналарды кіріктіреді:
1) алдагы орта мерзімді кезеңге арналған мемлекеттік және
2) бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті органның
3) бюджетті атқару жөніндегі орталық уөкілетті органның
4) бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті органның
5) борыш құрылымын онтайландыру жөніндегі, соның ішінде борышты
Мемлекеттік емес қарыз алуды Қазақстан Республикасының резиденттері Қазақстан
Мемлекеттік мекемелердің мемлекеттік емес қарыз алуды жүзеге асыруға
Мемлекеттік емес қарыздарды Қазақстан Республикасының мемлекеттік кепілдіктерімен заңи
Қарыздар бойынша Қазақстан Республикасының атынан кспілдіктер беруге Үкіметтің
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің, жергілікті атқарушы органдарының қарыздар
Қазақстан Республикасының Үкіметінің тапсыруымен мемлекеттік кепілдіктер беруді Қаржы
Мемлекеттік кепілдіктерді беру жоғарыда аталған Заңда белгіленген тертіппен
Мешекеттік борышқа қызмет көрсету деп қарыз алудың шарттарынан
Борышты өтеу - қарызгердің қарыздың алынған сомасын несигерлермен
Мемлекеттік борышты басқару сонымен бірге мынадай әдістерді кіріктіреді:
Қайта қаржыландыру мемлекеттік берешекті жаңа қарыз шығару есебінен
Жаңғырту деп бұрын шығарылған қарыздардың шарттарын табыстылығы бойынша
Мерзімді үзарту мерзімі бойынша қарыздың бастапқы шарттарын оларды
Сәйкестендіру бірнеше қарыздарды бір қарызға біріктіруді білдіреді, бұл
Облигацияларды кемімелі ара салмақ бойынша айырбастау ұлттық ақша
Қарыздарды өтеудің мерзімін узарту мемлекеттің едәуір берешегі кезінде,
Мемлекеттік борышты төлеуден бас тарту (күшін жою) елде
Мемлекеттік борышты басқарудың аталған әдістері өр түрлі үштасуда
Қаржыны сауықтандыру, соның ішінде мемлекеттік борыштың өсу қарқынын
Ұлттық экономиканы дамыту шикізат салаларына шетел несиелерін, инвестицияларын
Үлкен көлемдегі мемлекеттік борыш мемлекетті банкроттыққа үшыратпайды, өйткені
1. Қайта қаржыландыру. Төлеу мезгілі жеткен облигацияларды өтеу
2. Салық салу. Үкіметтің салық салуға және
3. Ақша жасау. Борыштың негізгі сомасын және пайыздарды
Алайда үкіметтің мүндай іс-қимылдары жағымсыз зардаптар тудырады:
а) кірістердегі теңсіздіктің көбеюі, өйткені кірістердің мөлшврі бойынша
ө) пайыздық төлемдер салық салуцы көбейтуді қажет етеді,
б) ығыстыру әсері. Экономика толық жұмыстылық жағдайда жұмыс
Жекеше тауарлар не тұтынушы, не инвестициялық тауарлар болуы
1) егер тұтынушы тауарларды қысқарту есебінен үсыным
2) егер төмендеу инвестициялық тауарларды шалса, өнда
Уақиғалар дамуының екі сценарийі мүмкін:
1. Үкіметтік шығыстардың көбеюі салық салудың өсуімен
2. Үкіметтік шығыстардың көбеюі мемлекеттік борыштың көбеюі
Қорытынды
Мемлекет үшін дефлотты қолайлы практикалық шешім етіп айқындайтын
1) қоғам тарапынан болатын саяси қолдаудан ел
2) экспорттан түсетін кірістердің төмендеуі;
3) борышқорлық ауыртпалықтың көбеюі;
4) капиталдың халықаралық рыноктарына шығу мүмкіндігінің жоқтығы;
5) жалғасылған экономикалық қүлдырау:
6) берешектің құрылымын өзгертуге халықаралық қаржы ұйымдарының
Яғни егер ел басшылығы дефлотты жариялаудан түскен пайданы
Елдің алтын-валюта резервтерінен сыртқы борышқа қызмет көрсетуге жұмсалатын
Дүниежүзілік қайта қүру және даму банкі белгілеген сыртқы
1) жалпы сыртқы борыштың ЖІӨ-ге қатынасы — 76,1%
2) жалпы сыртқы борыштың тауарлар мен қызметтер
3) борышты етеу және оған қызмет көрсету бойынша
4) сыйақы (мүлде) төлемдері сомасының экспортқа қатынасы -
Сөйтіп, борышты өтеу және оған қызмет көрсету бойынша
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. "Экономикалық теория негіздері" Оспанова Г. М., "Алматы-2002"
2. "Экономикалық саясат" Қазыбай Құдайбергенов, Төлек Сақтағанұлы,
3. "Қаржы" Қ.Қ. Ілиясов, С.Құлпыбаев "Алматы-2005"
4."Халықаралық экономикалық қатынастар" Майдан-Әли Байгисиев, "Алматы-Санат-1998"
5. "Қаржы нарқы" Р.О.Смағұлова, "Алматы-2001"
6."Экономикалық теория" Г.К.Сүлейменова, Ә.Г.Мұхамеджанова, М:А.Өмірзақова, "Қазақстан Республикасы-2004"
7. "Нарықтық экономика негіздері" Б.Жүнісов, Ұ.Мәлібеков
Республикалық баспа кабинеті
8. “Экономикалық теория” Я.Ә.Әубәкіов, Б.Б.Байжұмаев, Ф.Р.Жақыпова “Қазақ университеті”
10. “Экономиканың мемлекеттік реттелінуі” Жұмаев Жеткіншек, “Орал-2001”
11. www.nationalbank.kz - Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі
12. www.kase.kz - Қазақстан Республикасы бағалы қағаздар
13. www.rfca.kz - Алматы өңірлік бағалы қағаздар
1
Халықаралық мемлекеттік несие
Мемлекеттік несие түсінігі, нысандары мен сыныптамасы
Әлемдегі несие жүйесінің дамуының қазіргі тенденциялары
Мемлекеттік несиенің нысандары
Мемлекеттік несие туралы
Несиенің қызметтері
Мемлекеттік несие мен мемлекеттік борыш
Қазақстандағы несие жүйесінің дамуы
Мемлекеттік несие
Мемлекеттік несие және мемлекеттік қарыз