Құрылғыларды қосу
МАЗМҰНЫ
1. Кіріспе ...............………………………………….3
Негізгі бөлім
2.1. Компьютердің даму тарихы.....................5
2.2. Компьютер жұмыс істеу принципі және қолданылуы.............8
2.3 Дербес компьютер архитектурасы: .....................9
2.4. Компьютердің құрамына кіретін негізгі құрылғылар .............11
2.5. ДК сыртқы құрылғыларының классификациясы ........19
2.6. Компьютерді жинау....................23
2.7 Компьютерді құрастыру және бөлшектеу.........24
2.8.: Компьютерді орнату..................26
3.Қорытынды ........................29
4.Пайдаланылған әдебиеттер ......………………………..………..............30
КІРІСПЕ
Қоғамда ақпараттандыру үдерісінің қарқынды дамуы еліміздің экономикалық жүйесіне ған
Компьютер деген не?
«Компьютер» сөзі ағылшын тілінен аударғанда «есептеуіш», яғни есептеуге арналған
Есептеуіш техниканың қазіргі тарихының негізі 1943 жылы «Марк-І» машинасының
Қазіргі кезде компьютерлер көмегімен сандық есептеулер жүргізіліп қана қоймайды,
Қазіргі заманғы компьютер – бұл ақпаратты іздеуге, жинауға, сақтауға,
Бүгінде компьютерлердің бесінші буыны ЭЕМ-нің суперкомпьютерлер, мейнфреймдер, серверлер және
Алғашқы дербес компьютер, яғни жеке пайдалануға арналған компьютерді 1981
Құрылысы бойынша компьютерлер бірнеше түрлі болады: үстел үстінде тұратын
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Компьютердің даму тарихы
Компьютердің жұмыс істеу негіздерін зерттеуде алдын ала, компьютердің даму
Есептеу құрылғылары пайда болмай тұрып адамдар әртүрлі есептеуді жүргізу
Ең ерте заманғы және бәрімізге белгілі есептеу құралдары есепшот
XVI ғасырдың басында Шотландиялық математик Джон Непер "логарифм" түсінігін
1642 жылы француз математигі Блез Паскаль бірінші рет қосу
Паскальдің машинасында көп мәнді сандарды қосу мүмкін болды.
1694 жылы атақты неміс математигі Лейбниц Паскальдың идеясын дамытып,
Есептеуіш техникалардың қарқынды дамуы XIX ғасырдан басталынды.
"Адамсыз есептеулер автоматының" авторы Чарлз Бәббидж еді, оның қазіргі
1833 жылы ол бағдарлама арқылы басқарылатын "Аналитикалық машина" жобасын
Дүние жүзі бойынша алғашқы 1846 жылы Бәббидж машинасына бағдарлама
XIX ғасырдың соңында американдық Герман Холлерит есепші-перфорациялық машинаны құрастырды.
Өз машинасының көмегімен Холлерит көп адамдар жеті жыл бойы
ІВМ фирмасына айналды. 1944 жылы американ математигі
Электронды есептеуіш машипалар
XX ғасырдың І-ші жартысында радиотехника қарқынды дамыды.
Электрондық шамдар алғашқы электрондық есептеуіш машиналардың техникалық негізі болды.
ЕМАС-тың конструкторлары - Дж.Моучлимен Дж. Эккерт. ЕМАС -тың салмағы
Алғашқы ЭЕМ-дер тек бір данадан болды. Дамыған елдерде ЭЕМ-нің
Бұрыңғы Кеңестер Одағында бірінші ЭЕМ 1947-1948 жылдары академик Сергей
ЭЕМ-нің дамуын бірнеше буындарға бөліп көрейік.
•Электрондық шамдар пайдаланылған ЕМАС және барлық басқа ЭЕМ-дер -
•1955 жылдардан бастап келесі, екінші буындағы ЭЕМ-дер пайда бола
•Интегралды схема негізінде құрастырылған ЭЕМ-дер бұл үшінші буындағы ЭЕМ-дер.
•Қазіргі кездегі ЭЕМ-дер бұл төртінші буындағы ЭЕМ-дер 1980 жылдан
2.2. Компьютер қалай жұмыс істейді және қайда қолданылады?
Компьютер жүйелік бағдарламалар, қолданбалы бағдарламалар және бағдарламалау жүйелерінен құралатын
Жүйелік бағдарламалардың негізгісі компьютердің мәліметтерді өңдеу жөніндегі барлық жұмысын
Дербес компьютерлер ең кеңінен қолданылатын компьютерлер қатарына жатады, олардың
Дербес компьютерлерді желіге біріктіруге болады, бұл ондаған, тіпті жүздеген
Компьютерге қажетті бағдарламалық жасақтамалар мен қосымша құралдарды орнатып, сіз
Дербес компьютерлер тұмыстық, оқу жүйесіне арналған және кәсіби деп
80-жылдардың бас кезінен бастап 90-жылдардың бас кезіне дейін оқу
Халық шаруашылығының түрлі салаларында пайдалануға болатын, қазіргі кезде оқу
2.3Дербес компьютер архитектурасы.
Дербес компьютерлер тұмыстық, оқу жүйесіне арналған және кәсіби деп
80-жылдардың бас кезінен бастап 90-жылдардың бас кезіне дейін оқу
Халық шаруашылығының түрлі салаларында пайдалануға болатын, қазіргі кезде оқу
Дербес компьютердің негізгі құрылғылары классикалық Нейман архитектурасына негізделген:
жүйелік блок (микропроцессор, жады, қоректену блогы, енгізу/шығару порттары, сағат
пернетақта;
монитор;
принтер;
магниттік дискіде жинақтауыш (дискжетек, CD-ROM).
Енгізу және шығару порттары компьютердің сыртқы баспа, модем сияқты
Таймер – кәдімгі сағат рөлін атқаратын интегралдық схема. Оның
Информацияны жазу және сақтау компьютердің жеке дискілерінде не қатты
Дербес компьютерлердің құрамында бұларға қоса тышқан құрылғысы да бар.
Магниттік дискіде жинақтауыш – информацияны қатты дискіге немесе иілгіш
Компьютер құрамында сызбаны қағазға басып шығару, суреттерді және графикалық
Пернетақта арқылы компьютер жадына берілген түрлі программа, мәтіндер және
Жады оларды және өңдеу кезіндегі аралық мәндер мен өңдеу
Монитор жүйелік блоктан келген информацияны электрондық экран бетіне, ал
Дербес компьютердің жұмысын басқарушы операциялық жүйенің түрлері көп. Олардың
2.4. Компьютердің құрамына кіретін негізгі құрылғылар
Компьютер – бұл бір ғана аспап емес, сыртқы және
ДК құрауыштары 1 -сурет
IBM PC негізгі құрылғыларына жүйелік қорап, монитор, пернетақта, тінтуір
Қосымша немесе шеткері құрылғыларды бірнеше топқа бөліп қарастыруға болады:
- ақпаратты енгізу құрылғылары (мәтіналғы (сканер), дигитайзер, сандық фотокамера,
- ақпаратты шығару құрылғылары (басып шығарғыш (принтер), плоттер);
- енгізу және шығару қызметтерін бірге атқаратын құрылғылар (модем,
Жүйелік қорап компьютердің негізгі тораптарын қамтиды1:
- жүйелік (аналық) тақша*;
- процессор*;
- оперативті жады*;
- тұрғылықты диск*;
- алмалы дискілермен жұмыс істеуге арналған диск жетегі;
- CD және DVD диск жетектері;
- бейнесызбалық бейімдеуіш;
- дыбыстауыш (дыбыстық бейімдеуіш);
- желілік тақша;
- енгізу-шығару порттары (ажыратқыштар)*;
- қоректендіру блогы*.
(Компьютерде жұмыс істеу кезінде барлық мәлімет аналық немесе жүйелік
(1.1-сурет). Аналық тақша – бұл компьютердің барлық құрамдас бөліктері
Әдетте компьютер сипаттамасының басында, орталық процессордың (central processing unit,
Процессор немесе микропроцессор компьютердегі орталық мәліметтер өңдеу құрылғысы болып
Процессордың жылдамдығы мегагерцпен (МГц) немесе гигагерцпен (ГГц) өлшенетін оның
микропроцессор (1 .2-сурет)
Процессордың үстіне радиатор, радиаторға процессорды салқындатуға арналған желдеткіш (кулер)
Компьютердің оперативті жадысы (ОЗУ) немесе Random Access Memory мәліметтерді
(ОЗУ 1.3-сурет)
Бұл тұрғылықты дискіге қатынамастан бағдарламаның маңызды мәліметтеріне қол
Оперативті жадының көлемі мегабайтпен (Мб) өлшенеді. Қазіргі заманғы қосымша
Егер компьютерде орнатылған жадыдан үлкен жадыны талап ететін бағдарламаны
Оперативті жады ішкі жады болып саналады да, сыртқы жадыға
Диск жетектері – бұл алуан түрлі тасымалдаушылардан мәліметтерді шығарып
Ішкі диск жетектерінің әрқайсысына екі кабель жалғанады: мәліметтер кабелі
Тұрғылықты диск (1 .4- сурет)
Тұрғылықты диск (тұрғылықты диск жетегі) немесе Hard disk Drive
бұл компьютердегі негізгі мәліметтер қоймасы(1.4-сурет) .
Компьютерлердің көпшілігі құрамдас тұрғылықты дискілермен жабдықталған. Оларға қосымша бағдарламалар
Компьютерді сатып ала отырып, сіздер тұрғылықты дискінің сыйымдылығы сипаттаманың
Тұрғылықты дискінің сыйымдылығы түрлі компьютерлерде алуан түрлі болады да,
Алмалы дискілерге арналған диск жетегі 3,5-дюймдік дискеттерді оқиды (1.5-сурет).
CD және DVD диск жетектері мәліметтерді ықшам дискілерге жазуға
Дискілер бір рет жазылатын (CD-R және DVD-R) және қайталап
Кез келген диск жетектері мәліметтерді оқи алады, көбісі –
Компьютерді бейне және дыбыстық ақпаратпен жұмыс істеуге қабілетті ететін,
(1.7- сурет)
Дыбыстық тақша (дыбыстауыш) компьютерге жоғары сапалы дыбыс тудыруға және
(1.8- сурет)
Бейнебейімдеуіш немесе бейнетақшаның (сызбалық бейімдеуіш) кескіндерді сақтау үшін ғана
Желілік тақша компьютерді компьютерлер желісіне қосуға мүмкіндік береді (1.9-сурет).
(1.13-сурет)
Порттар – корпустың алдыңғы немесе артқы тақтасындағы ажыратқыштар, оларға
2.5 .ДК сыртқы құрылғыларының классификациясы
Мұнда тек кең тараған құрылғылар көрсетілген ЭЕМ-нің кассалық ақпаратпен,
Ақпаратты енгізу құрылғылары.
Клавиатура ақпаратты енгізуге арналған негізгі құрылғы. Ең көп тараған
Клавиатурадағы пернелерді төмендегідей блоктарға бөлуге болады: алфавитті-цифрлық пернелер, олар
• функционалдық пернелер, бұл символдық пернелердің үстіндегі жолға орналасқан.
• Цифрлық пернелер немесе калькулятор блогы, олар символдық пернелердің
• Курсорды экран бетінде басқару пернелері. Олар арқылы экранда
Бұлардан басқа бірнеше арнайы пернелер орналасқан.
1. Entеr немесе енгізу пернесі.
2. Бос орын пернесі. Бұл пернелердің ішінде ең ұзын
3. Backspase пернесі. Бұл перне курсордың алдындағы символды өшіруге
4. Shift пернесі. Бұл жазба әріптерді баспа әріптерге және
5. Caps Look пернесі. Егер оны бір рет басып
6. Delete пернесі. Бұл перне меңзердің оң жағында тұрған
Жарық (световое) қалам – ұшында жарық сезгіш детектор бар,
Графикалық планшет қағаз бетінде сурет салғандай дисплей экранында сурет
Сканер - қағаздағы көріністі дисплей экранына түсіруге арналған құрылғы,
Басқару құрылғылары.
Мышь (тышқан). Қазіргі кездегі компьютерлерге ақпараттарды енгізуге арналған маникулятор
Джойстик. Бұл компьютерлік ойындар экранда жылжитын объектіні басқаруға арналған
Ақпаратты шығару құрылғылары.
Мониторлар тексті және графикалық ақпаратты экранға шығаруға арналған. Олар
Текстік режимде монитордың экраны шартты түрде бөлек бөліктерге бөлінеді,
Графикалық режим экранға графиктерді, суреттерді және т.б. шығаруға арналған.
Мониторда рұқсат ету мүмкіндігі үлкен болатын графиктік режим жасау
Кескінді экран бетін шығару үшін процессор алдымен суретті адаптердің
Принтерлер – ақпартты қағаз бетіне шығаратын құрылғылар. Олар монохромды
Литерлік принтерлердің жұмыс жасау принципі механикалық баспа машинкасындай. Олардағы
Матрицалық принтерлердің жұқа металл инелерінен тұратын баспа ұштары болады.
Ең кең тараған 9 және 24 баспа инесі бар
Сия бүріккіш принтерлер кескінді арнайы тамшылар арқылы қағазға бүркіп
Термографиктік принтерлер кескінді қағазға түсіру үшін қыздыруды пайдаланады. Термографиктік
Тура қыздыру принтерлері үшін арнайы химиялық қабаты бар қағаздар
Түрлі-түсті баспалар жасайтын бұл принтерлерді тіптен дыбыссыз деуге болады,
Лазерлік принтерлер жұмыс барысында ксерография принципін қолданады: кескін қағазға
Бұл принтердің басу сапасы өте жоғары. Рұқсат ету мүмкіндігі
Плоттер (графиктұрғызғыш) – сызбаларды қағазға шығаратын құрылғы. Плоттерлер қағаздар
Аудиоплата (sound blaster) – дыбысты шығаратын құрылғы. Оның әуенді
Басқа есептеу жүйелерімен байланыс жасау құрылғылары
Сенсорлық экран – жарық қаламұшының әр түрлі мүмкіндіктерін қамтитын
Модем – телефондық канал бойынша бір компьютерді екіншісімен қосуды
Модемдер бір-бірінен мәліметтерді тасымалдаудың максимал жылдамдығы арқылы өлшенеді. Ол
Факс-модем – модемнің мүмкіндіктерін қамтитын және басқа факс-модемдер мен
Желі-адаптері – компьютерді жергілікті желіге қосатын құрылғы. Мұнда тұтынушы
2.6. Өз бетіңізбен компьютер жинай алу үшін
нені үйрену қажет?
Сіз компьютердің жұмыс істеуі үшін қажетті құрылғылардың барлығын алғаннан
1. Жүйелік қораптағы өзіне сәйкес порттарға негізгі құрылғыларды: монитор,
2. Қажет болған жағдайда жүйелік қораптағы өзіне сәйкес порттарға
3. Қоректендіру сымдарын алдымен құрылғыларға, содан кейін электр желісіне
4. Электр желісіне жүйелік қорапты қосу.
2.7.Компьютерді құрастыру және бөлшектеу
Компьютерді құрастыру үшін алдымен антистатикалық қолғапты киеді немесе антистатикалық
Компьютерді құрастыру мен бөлшектеу үшін мынадай алгоритм бойынша қызмет
Алдымен орнататын құрылғылардың орауларын шешу керек;
Қажет құрал- жабдықтарды жинақтап алыңыз;
Әрбір бөлшектің аталуын дәл білуге ұмтылыңыз;
Жүйелік блокқа орналастырылатын жүйелік тақтаның орны мен оны бекітуге
Қорапты өз ыңғайыңызға қарап, көлденеңінен оң жақ бетін төменге
Жұйелік блогына жүйелік тақшамен келетін енгізу- шығару тақтасының жүйелік
Монтаждық көзге жүйелік тақшаның тесікшелері дәл келетіндей етіп жай
Дәлдікке көзіңіз жетсе ғана бұрандаларды бекітіңіз;
Процессорды жүйелік тақшаның процессордық ұясына орнату (кейде
Процессордың үстіне термосықпаны жағып кулерді орнату(термосықпа процессормен салқындатқыш
Қоректену блогы баусымдары жүйелік тақшаға жалғанатындай етіп, қораптың сыртқы
Диск- жетектерді(FDD, CD-DVD) компьютердің алдыңғы тақтасына орналастырыңыз;
Қатқыл дискіні қораптың ішкі алдыңғы бөлігіндегі орынға орналастырып, бұрандалармен
Бейнекартаны, жедел жадыны жалғаңыз;
Жүйелік блогына желдеткіштерді орнату;
Тағы басқа құрылғылар болса жүйелік блоктың бітеуіштерін ағытып алып
Құрылғылардың барлығын орнатқан соң кабельдер мен баусымдарын ағытпаларына орнату
Компьютер жұмысқа дайын екеніне көз жеткізіңіз;
Осы әрекеттерден соң жүйелік блоктың қорабын жабуға болады.
2.8.Компьютерді орнату
Құрылғыларды қосу
Құрылғыларды ағытпаларға қосу жеңіл және қосымша құрал- саймансыз
Компьютерге құрылғыларды қосу алдында оларды қолдану нұсқауларымен танысу қажет.
Сыртқы құрылғыларды қосудың ағытпалары компьютердің артқы тақтасында болады. Ағытпалардың
Мониторды,тінтуірді, пернетақтаны компьютердің артқы тақтасына қосу керек. ДК түрлендіруіне
Принтер LPT параллельдік немесе USB портқа қосылады. USB универсальдық
Компьютердің спецификациясына байланысты жергілікті тораптың адаптері (LAN) болады. Бұл
Спецификацияға байланысты компьютерде құрамдас немесе сыртқы телефондық тораптың бейімдеуіші
Конфигурацияға байланысты компьютерде дыбыстық бейімдеуіш болуы мүмкін және оған
Компьютерді тораптағы электр бөгеуілдерінен қорғау үшін желілік сүзгіні немесе
Конфигурацияға байланысты компьютердің артқы тақтасында мониторды қосуға арналған қосымша
Компьютерді кернеуі мен қоректену желісінің кернеуі сәйкес екенін тексеру
Компьютердің артқы тақтасындағы қоректену ағытпасының қасында кереудің айырып- қосқышы
Компьютердің және сыртқы құрылғылардың қоректену кабельдерін розеткаға немесе желілік
Осы әрекеттерден кейін компьютер жұмысқа дайын.
3.Қорытынды
Қазіргі заманғы қоғам, тауарлар, қызметтер және еңбек нарығы көп
Компьютерлік жүйелер көмегімен құжаттамалар жүргізіліп, электронды пошта және мәліметтер
Осының бәрі ақпараттық қоғамда толыққанды өмір сүріп, жемісті кәсіби
4.Пайдаланылған әдебиеттер
1.Қазақстан Республикасында ақпарттық теңсіздікті төмендету бағдарламасы бойынша халықты компьютерлік
2. Есептеуіш техниканы жөндеу және техникалық қызмет көрсету.
3. О. Камардинов, Есептеуіш техника жəне программалау. Алматы,
Республикалық баспа кабинеті 1997 ж.
4. Е.Балапанов, Б.Бөрібаев, Г.Мадьярова, Жаңа ақпараттық
технологиялар, Алматы 2000 ж.
5. Е.К.Балапанов, Б.Бөрібаев, А.Дəулетқұлов Информатикадан 30
сабақ, Алматы, «Шартарап» 2001 ж.
6. Михилин Е.М. Как самомому собрать, настроить и модернизировать
7. Ефимов Н. и др. Информатика. Пробный учебник для
8. ”HARD'n'SOFT” журналдары, 1995-97.
9. ”КомпьютерПресс” журналы, №1 1993.
10. ”КомпьютерПресс” журналы, №5 1993.
11. А.Борзенко «IBM PC: устройство, ремонт, модернизация».
12. Архитектура ПК, комплектующие, мультимедия. – Рудометов Е.,
Рудометов В. – Питер, 2000.
2
Параллель және сериялық порттардың тарихы
Дербес ЭЕМ-нің элементтік базасы
Zabbix көмегімен желіні бақылау және басқару
Құрылымдық кәбілдік жүйесін жобалау принцинтеріне шолу және талдау жасау
Информация шығару құрылғылары
ЭЕМ-нің қызметі, құралы және жіктелуі
Электр монтаждау жұмыстары
Бағалау обьектілері ретінде машиналар мен құрылғылардың ерекшеліктері
Дербес компьютерлер
Желіні күйге келтіру