Биржалық тауар
ЖОСПАР
Кіріспе 2
І. Тауар биржасы және оның нарықтық экономикадағы орны
1.1 Тауар биржасы жайлы түсінік және оның функциялары
1.2 Биржа мүшелері және биржаны басқару 5
1.3 Тауар биржаларының іс-әрекетін ұйымдастыру және оның құрылымы
ІІ Қазақстандағы тауар биржаларының іс-әрекетін заңдылық тұрғыдан реттеу
2.1 Тауар биржалары жайлы жарғының негізгі баптары 13
2.2 Тауар биржасын құру және оның қызметін тоқтату
2.3 Биржалық сауданы ұйымдастыру 19
2.4 Тауар биржаларының қызметін мемлекеттік реттеу 20
ІІІ. Тауар биржасының Қазақстан экономикасындағы орны 24
3.1 Қазақстандағы тауар биржаларының қалыптасуы және дамуы 24
3.2 Ірі тауар биржалары және олардың қызметі 27
3.3 Қазақстандағы тауар биржаларының проблемалары 29
Қорытынды 32
Қолданылған әдебиеттер тізімі: 33
Қосымша 1 34
Қосымша 2 37
Қосымша 3 39
Қосымша 4 40
Кіріспе
Анықтамасы бойынша тауар биржасы дегеніміз саудалау жолымен тауарларды
І. Тауар биржасы және оның нарықтық экономикадағы орны
1.1 Тауар биржасы жайлы түсінік және оның функциялары
Биржа - біріншіден, белгілі бір тауарларды күнделікті саудалау
1. Сату-сатып алу процессін, сатушы мен сатып алушының
2. Спекуляцияға бақылау жүргізу. Келісімдерді ұйымдастыру барысында, саудалау
3. Белгілі бір баға корректировкасын білдіретін, жедел құралдар
Көрсетілген, биржаны анықтайтын негізгі функциялармен қатар, қосалқы функцияларын
1. Биржалық бағаларды нарықтық ұсыныс пен сұранысқа байланысты
2. Биржалық тауарлардың стандарттарын орнату. Биржаларда тауарлардың өзін
3. Келісімдерді жасауға көмектесетін, биржа мүшелеріне типтік келісімдерді
4. Саудалаудың тиімдірек іс-әрекетіне әкелетін, саудалау ережелерін дайындау
5. Уақытты үнемдеу мен айналым шығындарды төмендететін, биржа
6. Биржадағы саудалаудың барысын айқындайтын, сатылатын тауарлар мен
7. Клиенттерге әрдайым ұлғайатын қызметтер спектрін ұсыну.
8. Тауарлар мен шикізаттар нарығын арнайы механизм арқылы
Осы функциялардың орындалуы тауардың сату-сатып алу операцияларын эффективті
Тауарлы биржалар бұл - стандартталған материалды-затты тауарларды сатуға,
Биржалық тауарлар бірнеше топқа бөлінеді :
1. Өнеркәсіптік шикізат:
а) Түсті және бағалы металдар.
э) Жанармай тауарлары - мұнай өнімдері, т.б.
2. Ауыл шаруашылық өнімдері және оның өңделген өнімдері:
а) Астық өнімдері.
э) Май дақылдары - мақта, күнбағыс дәндері, соя,
б) Мал өнімдері мен ет.
в) Текстиль өнімдері - жүн, мақта, жібек.
г) Тағамдар - қант, шай, кофе, картоп, т.б.
д) Каучук.
1.2 Биржа мүшелері және биржаны басқару
Сатып алу, сату мен айырбасты жүзеге асыратын мелекеттік,
Осындай комитеттердің әр алуан түрлері бар. Дайындау мен
1. Уставта белгіленген тәртіпке байланысты, биржа басқаруына қатысу.
2. Саудалудың ұйымдастырылуын жақсарту үшін жаңа ұсыныстарды биржаны
3. Шешуші дауыс құқығын қолданып, ортақ жиналыстарға қатысу.
4. Ақпарат және басқа биржалық қызметтерді қолдану. Биржаның
• Ревизиялық комиссия - биржаның қаржылық іс-әректінің ревизиясын,
• Арбитраждық комиссия - келісім боынша серіктестер арасындағы
• Котировкалық комиссия - басты міндеті биржалық котировкаларды
Сауда этика комиссиясы - биржада саудалаудың ережелерінің орындалуын
Биржа мүшелерін қабылдау комиссиясы – биржаға қабылданатын жаңа
Биржалық тауарлар бөлімі - биржадағы тауарлар жайылы консультация
Экономикалық анализдеу бөлімі - өнім нарығының конъюнктурасына бақылау
Администрациялық-шаруашылық бөлім – бухгалтерияны жүргізу, кадрларды дайындау, қоймалық
Ақпараттық орталық.
Биржалық саудалауды жақсарту бөлімі.
Биржалық келісімдерге байланысты есептеулер бөлімі.
Биржалық мұражай.
Сауданы ұйымдастыру бөлімі.
Іскерлік операциялар жайындағы комиссия – биржа мүшелерінің жұмыстарының
1.3 Тауар биржаларының іс-әрекетін ұйымдастыру және оның құрылымы
1. Биржалық зал
Биржалық зал - тауар биржасының жүрегі болып табылады.
Биржалық келісімдер арнайы істеліп, бір жерде жасалынады. Сауда
Баға айқай салу жолымен тағайындалады. Егер екі адам
Тауарды сату немесе сатып алу туралы үкім, телефон
2. Маклериат және биржалық конторалар
Тауар биржаларының қызметіне бйланысты негізгі қызмет етуші тұлғалар
Маклериаттың негізгі міндеті - биржалық залда биржалық сауданы
Маклердің функциялары:
• Келісімдерді рәсімдеу, жасау.
• Екі жақ тарапынан келісім міндеттемелерінің орындалуына қадағалау
• Шарт алдындағы міндеттемелерді бір жақ орындаудан бас
• Биржалық саудалауға түсетін тауар партиясының экспертизасын жасау.
Брокерлер биржада және биржадан тыс, биржа мүшесінің немесе
Тауар биржаларының жақсы іс-әрекеті брокерлік бөлімшелерге тікелей тэуелді.
3. Биржалық котировка
Қазіргі кезде тауар биржаларындағы биржалық баға котировкасы зор
Биржалық котировка - контрактілік бағалардың тұрақтылығын және белгілі
Қазіргі күнгі фьючерстік биржаларда бағалар жай бағдарлық шектерден
Саудалаудың нәтижелеріне сәйкес котировальді комиссия типтік бағаны енгізеді.
4. Биржалық арбитраж
Арбитраждық комиссия - өзіндік сот болып табылатын, бірақ
• Контрактілерді сату.
• Саудалауды ұйымдастыру.
• Заңцар мен ережелердің орындалуы.
• Контрактілердің орындалуы.
Осымен қатар комиссия биржаға қатысушыларға, міндеттемелерін орындамайтын клиенттер
5. Биржалық баспа
Биржалық сауда өз жұмысын сауда ақпаратынсыз жүргізе алмайды.
• Котировкалық кестелер.
• Нарықтық бағалар.
• Сұраныс пен ұсыныс.
Бұл бюллетендер биржалар арасында айналысқа түседі. Сондықтан олар
6. Жарнама
Тауар биржасындағы жарнама келесідей міндеттерді атқарады:
• Сұраныс пен ұсынысты зерттейді.
• Биржада нарыққа жаңа енген тауарлар, оларды қандай
• Сатып алушыларға өнімдерді, өнімнің тұгынушылық қасиеттерін таныстырады.
Биржалық жарнама белгілі бір экономикалық функцияларды жүзеге асырып,
7. Тауар биржасындағы базалық операциялар
Клирингтік операциялар. Биржада келісімдерге қол қою барысында, саудалауға
Фьючерстік және форвардтық контрактілер. Бұл кез келген тауарды
Опциондар. Фьючерстік контрактілерді алып сату кезінде тәуекел спекулянттардың
Хеджирование. Фьючерстік нарықтың негізгі қызметтерінің бірі тәуекелді болдырмауға
Спекуляция. Егер хеджер нарықтың тұрақты болуына қызығушылығын білдірсе,
ІІ Қазақстандағы тауар биржаларының іс-әрекетін заңдылық тұрғыдан реттеу
2.1 Тауар биржалары жайлы жарғының негізгі баптары
Қазақстандағы тауар биржаларының іс-әрекетін реттейтін ең басты кұжаттық
I бөлім. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
1 бап. Тауар биржасының ұғымы
1. Биржалық сауданың белгіленген тәртібі бойынша белгілі бір
2. Биржа - қызметтер көрсетуден алған табыстары оның
2-бап. Тауар биржасының аясы
1. Биржа өзіне берілген биржалық лицензияның негізінде биржалық
2. Биржалардың биржалық саудаға тікелей байланысты емес сауда,
3-бап. Биржалық тауар
1. биржа белгіленген тртіппен биржалық саудаа жіберген, айналымнан
2. Биржа көпшілік саудаға шығаратын биржалық таар нормативтік
3. Ашық тауар биржалары арқылы ғана өткізуге жататын
4-бап. Биржалық мәміле
1. Биржалық тауарға қатысты биржалық саудаға қатысушылар жасасқан
2. Белгіленбеген тәртіппен биржада жасалған мәмілелерге биржаның кепілдігі
5-бап. Биржалық мәмілелердің түрлері
Биржалық саудаға қатысушылар биржалық сауда биржасында:
нақты тауарға қатысты құқықтар мен міндеттерді өзара алысуға;
жеткізу мерзімі кейінге қалдырылған нақты тауарға (форвардты мәмілелер)
биржалық тауарды болашақта жеткізуге (фьючерлік мәмілелер) арналған стандартты
биржалық тауарға немесе биржалық тауарды өткізуге арналған контрактіге
биржалық сауданың ережелерінде белгіленген биржалық тауарға немесе контрактіге
6-бап. Биржалық саудаға қатысушылар
1. Брокерлік ұйымдар, брокерлер, диллерлер және бір жолғы
2. Биржалық сауда:
клиенттің атынан және оның есебінен, клиенттің атынан және
кейін биржада қайта сату мақсатымен (дилерлік қызмет) өз
бір жолғы келушілермен өз атынан және өз есебінен
7-бап. Тауар биржасының филиалдары мен басқа да бөлімшелері
1. Биржаның қолданылып жүрген заңдарға сәйкес Қазақстан Республикасының
2. Биржаға меншікті брокерлік ұйымдар құруға тыйым салынады.
8-бап. Тауар биржаларының биржалық одақтары, қауымдастықтары және басқа
Биржалар өз қызметін үйлестіру, ортақ мүдделерін қорғау және
9-бап. Заңды тұлғалардың атауларында «тауар биржасы» деген сөздерді
Осы жарлықтың 1-ші және 2-ші баптарында белгіленген талаптарға
2.2 Тауар биржасын құру және оның қызметін тоқтату
10-бап. Биржаны құру
Биржалық құрылтайшылық құжаттарды тіркеген күннен бастап құрылған болып
11-бап. Тауар биржаларының түрлері
Көпшілік сауда өткізу дәрежесі бойынша биржалар:
биржалық саудаға тек биржаның мүшелері ғана қатысатын жабық;
биржалық саудаға келушілер де жіберілетін ашық болуы мүмкін.
12-бап. Тауар биржасының құрылтайшылары
Биржаны Қазақстан Республикасының аумағында заң бойынша кәсіпкерлік қызметті
13-бап. Тауар биржасының жарғысы
Биржаның жарғысында:
биржаның атауы, түрі және орналасқан жері;
биржаға мүше қабылдау, мүшелікті кідірте тұру және тоқтату
ұйымдық-құқықтық нысанының белгіленуі;
биржаның негізгі міндеттері;
биржа мүшелерінің және биржалық саудаға басқа да қатысушылардың
биржа мүшелерінің құқықтық жауапкершілігі;
жарғылық капиталының мөлшері;
биржа құрайтын қорлардың тізбесі және қалыптастыру тәртібі;
биржаны басқару құрылымы және оны бақылау органдары, олардың
биржалық сауда ережелерін қабылдау тәртібі;
биржалық саудаға қатысушылар арасындағы биржалық мәмілелер, биржаның, оны,
биржа қызметін тоқтатудың тәртібі міндетті түрде көрсетілуі тиіс.
14-бап. Биржалық лицензия
1. Биржалық қызмет биржалық лицензия болғанда ғана жүзеге
2. Биржа лицензиясы биржаға Тауар биржалары жөніндегі республикалық
құрылтайшылық құжаттары мен биржалық сауда ережелерінің осы Жарлыққа,
жарғылық қордың төленген бөлігі оның жарияланған сомасының кемінде
3. Биржалық лицензияларды беру, олардың күшін жою және
15-бап. Тауар биржасының мүшелері
1. Биржадағы брокерлік орынды иеленетін заңды және жеке
2. Биржаға мүшелікке қабылдау, мүшелікті тоқтата тұру және
Биржаға мүшелікке қабылдау биржа кеңесі беретін тиісті куәлікпен
3. Келесі түлғалар биржа мүшесі бола алмайды:
осы немесе қайсыбір басқа тауар биржаларының қызметкерлері;
лауазымда адамдар, соның ішінде филиалдары мен баска да
қоғамдық, діни және қайырымдылық бірлестіктері мен қорлары;
қолданылып жүрген заңға сәйкес кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыра
4. Биржа мүшелері:
биржаның түріне қарамастан көпшілік саудаға қатысуға;
кеңесші дауыс құқығымен биржаны басқару органдарының жұмысына қатысуға;
өзінің биржалық саудаға қатысу өкілеттілігін атқаруды бір ғана
16-бап. Тауар биржасының органдары
1. Биржаның органдары: биржа құрылтайшыларың жалпы жиналысы, биржа
Биржа құрылтайшыларының жалпы жиналысы биржаның жоғарғы органы болып
Биржа кеңесі биржаның атқарушы органы болып табылады.
2. Биржа органдарының атқаратын функциялары мен өкілеттіктері, олардың
17-бап. Биржалық сауда ережелері
1. Биржалық сауда ережелері;
биржалық негізгі құрылымдық бөлімшелерінің функцияларын биржалық саудаға қатысушыларды
биржада осы сауданы өткізу тәртібін;
биржалық мәмілеелер түрлерін;
оларды тіркеу мен есепке алу тәртібін;
биржалық тауарлар бағасын белгілеу тәртібін;
биржалық саудаға қатысушыларды өткен жария көпшілік саудадағы биржалық
биржа мүшелерін және биржалық саудаға басқа да қатысушыларды
биржалық мәмілеелер жасасу кезінде биржа мүшелері мен биржалық
биржа өткізетін жария көпшілік саудада реттілік пен тәртіпті
биржа тауарларының тізбесін;
биржа көрсететін қызмет үшін төлемдердің мөлшерін және биржаның
2. Биржалар сұраныс пен ұсыныс ескеріле отырып анықталган
3. Биржалық сауданың үлгі ережелерін Қазақстан Республикасы Министрлер
18-бап. Тауар биржасының қызметін тоқтату
Биржа қызметін тоқтату биржаның жоғарғы органының шешімі бойынша
2.3 Биржалық сауданы ұйымдастыру
19-бап. Тауар биржасындағы тауар сараптамасы
Биржалық саудаға қатысушының талап етуі бойынша биржа жария
20-бап. Тауар биржасындағы мәмілелердің нәтижелері бойынша клиринг және
1. Мәмілелердің нәтижелері бойынша биржалық саудаға қатысушылардың айқын
Клирингтік орталық есеп айырысу жүргізу үшін жеке шарт
2. Клирингтік орталық қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдарды
3. Биржа биржалық саудаға қатысушылардың қаржылық міндеттемелерінің биржалық
21-бап. Тауар биржасында тарифтерді белгілеу
1. Биржа:
Биржа мен оның бөлімшелері көрсететін қызметтері үшін оның
Биржа жарғысын, биржалық сауда ережелерін және биржа белгілеген
2. Биржаға:
биржалық тауарға бағаның деңгейі мен шегін;
биржалық мәмілеелерге делдалдық еткені үшін биржалық саудаға қатысушылар
3. Көрсетілетін қызметтер үшін белгіленген тарифтер және биржалық
22-бап. Тауар биржасында дауларды шешу
1. Биржалық мәмілелер жасауға байланысты даулар қолданылып жүрген
2. Биржаның төрелік комиссиясының шешіміне белгіленген тәртіппен сотта
2.4 Тауар биржаларының қызметін мемлекеттік реттеу
23-бап. Тауар биржалары жөніндегі республикалық комиссия
І.Тауар биржаларының қызметін мемлекеттік реттеуді Тауар биржалары жөніндегі
2. Тауар биржалары жөніндегі республикалық комиссия туралы Ережені
24-бап. Тауар биржалары жөніндегі республикалық комиссияның функциялары
Республикалық комиссияның функциялары:
биржалық лицензиялар беру;
тауар биржаларының тізімін жүргізу;
биржа туралы заңдардың сақталуын бақылау;
биржа қызметін және биржалық сауданың дамуын зерделеу;
биржалық құжаттарын дайындау жөніндегі әдістемелік ұсыныстарды әзірлеу;
биржалық сауданың үлгі ережелерін бекіту болып табылады.
25-бап. Тауар биржалары жөніндегі республикалық комиссияның өкілеттігі
1. Тауар биржалары жөніндегі республикалық комиссия:
тауар биржалары туралы қолданылып жүрген заңдарды жетілдіру жөнінде
биржа осы Жарлықты бұзған жағдайда биржалық лицензияны тоқтата
биржаға мемлекеттік инспектор тағайындауға;
биржалар мен биржалық саудалауларға қатысушылардың қаржы-шаруашылық қызметіне тексерулер
қолданылып жүрген заңдарды бұзған биржаларға және олардың мүшелеріне
2. Республикалық комиссияға, оның лауазымды адамдары мен қызметшілеріне
26-бап. Тауар биржасындағы мемлекеттік инспектордың өкілеттігі
Биржадағы мемлекеттік инспектор биржаның және биржалық саудалауға қатысушылардың
биржа ұйымдастыратын саудалауға қатысуға;
кеңесші дауыс құқығымен биржа құрылтайшыларының, оның бөлімдерінің жалпы
биржаны басқару мен бақылау органдары жиналыстары мен мэжілістерінің
биржа басшылығына ұсыныстар енгізуге және табыстамалар енгізуге;
тауар биржадары жөніндегі республикалық комиссияға ұсыныстар енгізуге;
тауар биржадары жөніндегі республикалық комиссияның шешімдерін биржаның және
27-бап. Тауар биржасының дербестігіне кепілдіктер
1. Мемлекеттік үкімет және басқару органдарының, қолданылып жүрген
2. Мемлекеттік басқару органдарының сондай-ақ олардағы лауазымды адамдардың
28-бап. Тауар биржалары мен биржалық саудаласуға қатысушыларға салық
Биржалар мен биржалық саудаласуға қатысушыларға, сондай-ақ биржалық саудаға
29-бап. Тауар биржаларындағы есеп және олардың статистикалық есеп
1. Биржа Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес бухгалтерлік есеп
2. Биржалардың статистикалық есеп беру нысандары мен оны
3. Биржаның лауазымды адамдары мемлекеттік статистикалық есеп беруді
ІІІ. Тауар биржасының Қазақстан экономикасындағы орны
3.1 Қазақстандағы тауар биржаларының қалыптасуы және дамуы
Қазіргі кезде тауар биржасы сыртқы экономикалық іс-әрекеттің керекті
Қазақстан Республикасында тауар биржалары 90 жылдары Қазақстан тәуелсіз
Алғашқы кезде тауар биржалары өзінің мазмұны бойынша универсалды
Ірі келісімдер келесі биржаларда жасалды: АО РУТБ "Алма"
1993 жылы биржалық іс-әрекеттің азаюы байқала бастады. Осы
• биржадағы ұсыныс пен сұраныста бөлек тауар топтарының
• тауар топтарының ішінде сұранысқа ие тауарлар мен
• сатушылар бағасы мен сатып алушылар бағасы
Осының бәрі биржалық айналымға әсерін тигізді. Бірақ та,
Сонымен, республикада биржалық қозғалыстың пайда болуы орталықтанған қамту
1995 жылы сәуірдің 7-де қабылданған Қазақстан Республикасы Президентінің
Халықаралық Агроөндірістік Қазақстан биржасы (МКАБ) арқылы 6 %-қ
1995 жылдың шілдесінде ҚР Министрлер Кабинетінің «Биржалық тауарлар
МКАБ-та тауарлар бағасын есептеу методикасы, әлем нарықтарындағы баға
Өз табыстарын биржалар жасыра алмайды, себебі олардың әрекеті
1995 жылдың күзінде ҚР Үкіметі сырткы сауда режимін
Мемлекеттік сыртқы сауда ұйымдарының маңызды өнімдердің эксперты мен
Сонымен, Қазастанда тауар биржалары 10 жыл бойы өз
3.2 Ірі тауар биржалары және олардың қызметі
Қазақстанда бірнеше тауар биржалары жұмыс атқарады. Осы биржалардың
Республиканың сыртқы экономикалық қызметінде бартерлік операцияларға тыйым салу
Қазақстан тауар биржалары үшін астық нарығын либеризациялау «жастық
Астық нарығын дамытудың екі проблемасы бар.
Біріншісі - астық қызметіне мемлекеттің араласуы. Республикалық баға
Екінші проблемасы - нарықтың криминализациясы. Астық өндірушілер "астық-доллар"
Биржалық дүмпу басылған соң көптеген биржалар өз жұмыстарын
Биржада әрқашан да құрылыс материалдарының, металдың, прокаттың, мұржалардың,
1997 жылы биржа саудалауларында ортақ тауар массасы 2,3
Ал негізгі биржалық тауарлар мен олардың тұтынушыларына келетін
Арпаның негізгі тұтынушылары Сауд Арабиясы - 80%, Ресей
Сонымен, Қазақстан территориясында екі ірі тауар биржасы бар
3.3 Қазақстандағы тауар биржаларының проблемалары
Қазақстанда биржалық қозғалыстың пайда болғанына міне, 12 жылдан
Біздің заңымызда бұл құрылымның биржалық қызметтен басқа еш
• тауарларды көтерме сату процесін ұйымдастыру;
• стратегиялық бағыты бар өнімдерге экспортты квоталарды өткізу
• стандартты контрактілерді (фьючерстерді) дайындау және жобалау;
• мемлекеттік сатып алулар бойынша саудалаулар жүргізу. Биржалардың
Қорытынды
Тауар биржаларының әлем экономикасы мен Қазақстанның халық шаруашылығындағы
Осы жұмысымды жасай отырып, мен тауар биржаларының ұйымдық
Көптеген әдебиеттерді талдап, қарағаннан соң, мен осындай бір
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1. Авдокушин Е.Ф. Международные экономические отношения. Учебное пособие.
2. Герчикова И.Н. Международное коммерческое дело. Учебное пособие,
3. Иващенко А. А. Товарная биржа. - Москва.:
4. Дэниеле Дж., Радеба Ли. Международный бизнес. -
5. Поплавский В:Д: Биржа - атрибут рыночной экономики.
6. Спиридонов И.А. Мировая экономика., Москва, 1998.
7. Журнал «Саясат» Август 1999г. Тенденции развития экспорта
8. А.Н. Митрофанова, А.А. Ступников, Что нужно знать
9. За место под солнцем. Казахстанская правда февраль
10. Постановление Правительства Республики Казахстан О мерах по
11. Указ Президента Республики Казахстан имеющий силу закон
12. Биржевая торговля: прошла любовь, завяли помидоры, Экспресс.
13. Дегтярева О.И.. Кандинская О.А. Биржевое дело. Маркетинг,
14. Райзберг Б.А. Основы бизнеса. Москва, 1997.
Внешнеэкономическая деятельность предприятия. Основы: Учебник для вузов. Под
Қосымша 1
Әлемдегі ірі биржалар Англия
Baltic Exchange (BaltEx) - Лондон фрахт биржасы
International Petroleum Exchange, IPE - Лондондағы халықаралық мұнай
London International Financial Futures and Options Exchange, LIFFE
London Metal Exchange - Лондон металл биржасы
Австралия
Australian Wool Exchange, AWEX - Австралия жүн биржасы
Бразилия
Bolsa de Mercadorias & Futuros, BM&F - Сауда
Венгрия
Budapest Commodity Exchange, ВСЕ - Будапешт тауар биржасы
Германия
Bremen Cotton Exchange - Бремен мақта биржасы Warenterminborse
Голландия
Pan-European Exchange, Euronext - Пан-европалық биржа
Үндістан
Bombay Commodity Exchange Ltd, ВОРЕ - Бомбей тауар
Coffee Futures Exchange India Limited, CQFEI - Үнді
Индонезия
Jakarta Futures Exchange, JFX - Джакарта фьючерстік биржасы
Италия
Associazione Granaria di Milano - Миландық астық ассоциациясы
Канада
Canadian Wheat Board, CWB - Канадалық бидай биржасы
Кения
Kenya Agricultural Commodity Exchange, KACE - Кениялық ауыл
Қытай
China Zhengzhou Commodity Exchange, CZCE - Чанчжоу тауар
Румыния
Romanian Commodities Exchange, BRM - Румыния таура биржасы
АҚШ
Chicago Board of Trade, CBOT, CBT- Чикаголық жедел
Chicago Mercantile Exchange, CME - Чикаголық тауар биржасы
Industrial Materials Exchange, IMEX - Индустриялық материалдар биржасы
Kansas City Board of Trade, КВТ - Канзас-Сити
Minneapolis Grain Exchange, MGEX - Миннеаполис астық биржасы
New York Board of trade, NYBQT - NYBOT
New York Mercantile Exchange, NYMEX\COMEX - Нью-Йорк сауда
Түркия
Edirne Trade Exchange, ETB - Эдирне тауар биржасы
Франция
Marchea Terme International de France, MATIF - Париждегі
Оңтүстік Африка
South African Futures Exchange, Safex - Оңтүстік Африкалық
Жапония
Central Japan Commodity Exchange, C-COM - Орталық Жапониялық
Kansai Commodities Exchange, KANEX - Канзай тауар биржасы
Osaka Mercantile Exchange, ОМЕ - Осака тауар биржасы
Tokyo Commodity Exchange, TQCQM - Токио тауар биржасы
Tokyo Grain Exchange. TGE - Токио астық биржасы
Yokohama Commodity Exchange, Y-COM - Иокогама тауар биржасы
Қазақстан республикасында биржалық сауда 1992 жылдан бастап пайда
Қосымша 2
Биржаны ұйымдастыру құрылымы
Мүшелердің ортақ жиналысы
Биржалық комитет
Арбитраждық комиссия
Ревизиялық комиссия
Биржалық комитет президиумы
Котировкалық комиссия аппарат
Биржалық
Биржалық аппаратты басқарушы
Б/ң 3-ші орынбасары
Б/ң 1-ші орынбасары
Б/ң 2-ші орынбасары
Акпараттық
орталық
Экономикалық анализ орталығы
Әкімшілік-шаруашылық
бөлім
Арбитражды келісім-құкықтық бөлім
Биржалық
сауданы
ұйымдастырушы және қамтамасыздандырушы бөлім
Биржалық мұражай
Типографиялық биржалық баспа
Көліктік-тарифті бөлім
Биржалық сауданың іскерлік бөлімі
Қосымша 3
1992 жылы Қазақстандағы биржалық сауданың дамуы
Көрсеткіштер
I KB
II KB
III KB
VI kb
Биржа мөлшері
54
55
55
55
Брокерлік бөлімшелер мөлшері
3817
4871
4688
4918
Өткізілген саудалаулар мөлшері
685
875
655
437
Жұмыс істейтіндер мөлшері
1335
1381
1371
1301
Ақпарат көзі: "Биржевая торговля: прошла любовь, завяли помидоры"
2001 жылы Қазақстандағы биржалық сауда
Жасалған мәмілеелер мөлшері
56 мың
Өткізілген саудалаулар мөлшері
223
Брокерлік бөлімшелер мөлшері
290
Брокерлер мөлшері
0,3 мың
Бір рет келушілер мөлшері
34,6 мың
Биржалық операциялардан түскен табыс мөлшері
97, 1 млрд. теңге
Ақпарат көзі: http://www.kisi.kz/Parts/Economy.html
ҚР-ның президентінің жанындағы Қазакстан стратегиялық зерттеу институты
Қосымша 4
2003 жылдың I жарты жылындағы Қазақстан Республикасындағы тауар
Бірінші жарты жылдықта республика аумағында 14 тауар биржасы
2003 жылдың қаңтар-маусым аралығында биржаларда 197 саудалау жасалып,
Республика аумағында тауар биржаларында ең көп саудаланатын тауарлар
Минералды шикізаттардың ішінен басты орынды бензин - 57%
Осындай жағдай республика аумақтары бойынша да байқалады, Барлық
Республикалық көлемде саудалауға түскен өнімнің 14%-ын (6,2 млрд,
Республика бойынша мәмілеелердің ең көбі 2002 жылдың бірінші
Ақпарат көзі: http://www.kisi.k2/Parts/EconQmy.html
Әлемдегі тауар биржапарының тізімін Қосымша 1-ден қара
40
Тауар биржасының мүшелері
Тауар биржасының қызметі
Тауар биржасы және оның нарықтық экономикадағы орны
Тауар биржалары: мәні және даму жолдары
Қазақстан Республикасындағы биржаның жағдайы
Қор биржасы және биржалық сауданы ұйымдастыру
Биржа саудасын ұйымдастыру және оның даму бағыттары
Қазақстан Республикасындағы биржаның жағдайы туралы
Биржалық шарттың ережелері
Биржа түрлері