Салық түсімі
Мазмұны
Кіріспе..............................3
1-тарау Бюджеттік жүйе жӘне жергілікті бюджет түсімдері мен
Бюджет түсінігі және оның түрлері мен деңгейі...........9
Жергілікті бюджеттің түсімдері мен шығындары және аймақтық бюджет
Мемлекеттік бюджеттің атқаратын қызметі және оның әрекет ету
2-тарау Аймақтың Әлеуметтік-экономикалық дамуында жергілікті бюджет шығыстарының қалыптасу
2.1 Аймақтық саясат және жергілікті бюджетті реттеу формалары..........................27
2.2 Аймақта білім беру мен денсаулық сақтау салаларын
2.3 Әлеуметтік қамтамасыз етуге арналған бюджет шығыстарын қалыптастыру...........................61
2.4 Бюджетке түсетін салықтық және салықтық емес түсімдерді
3-тарау Бюджет жобасының бекітілуі жӘне мемлекеттік қаржылық бақылауды
3.1 Мемлекеттік қаржылық бақылауды ұйымдастыру........86
3.2 Қазақстан Республикасында бюджет жобасының бекітілу процедуралары.........................89
Қорытынды.............................96
Пайдаланылған Әдебиеттер...................98
Қосымшалар..........................100
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Экономикалық қатынастар жағдайында жергілікті басқару органдарының
Атырау облысының дамуында тұрғындарға қызмет көрсету іс-шараларын қаржыландыру
Осы жағдайларды ескере отырып, Елбасы 2005 жылғы “Жаңа
Экономикалық қатынастар жағдайында жергілікті басқару органдарының қызмет ету
Атырау облысының дамуында тұрғындарға қызмет көрсету іс-шараларын қаржыландыру
Облыстық бюджет жобасын облыстық маслихатқа жергілікті атқарушы орган
әлеуметтік-экономикалық дамудың орта мерзімді жоспарын;
алдағы үш жылға арналған орта мерзімді фискалды саясатын;
жергілікті бюджеттік бағдарламалар құжаттарының жобаларын;
келесі жылдың бюджет жобасына енгізілген шешімдердің мазмұнын айқындайтын
Бюджеттік ресурстар аймақтың қаржылық қорының басты бөлігі болып
Экономиканың мемлекеттік секторы ел заңдылығына сай билік өзіне
Мемлекеттік бюджеттің табысы негізгі макроэкономикалық көрсеткіштер базасында елдің
Жалпы кезеңдерді салыстыра отырып, төмендегідей қорытынды жасауға болады:
бюджет шығындарының атқарылуының (бюджеттің жұмсалуының) ең жоғарғы мөлшері
түсімдер немесе кірістер бойынша ең жоғарғы қаржы мөлшері
2007 жылы облыстық бюджеттің түсімдері 101,8 %-ға (жоспарланған
Бюджет кірісін басқарудың барлық процесі табысты реттеудің неігізгі
Жергілікті бюджет құралдары жергілікті бағдарламаларды қаржыландыруға пайдаланылады, олардың
Жоғарыда атап өткеніміздей, жергілікті бюджет құралдары мемлекеттік бағдарламаларды
2006 және 2007 жылдардағы бюджет шығындарының ішінде білім
2006 жылы білім беруге 11311918 мың теңге қаржы
2006 жылдың есебі бойынша денсаулық сақтау мекемелеріне бөлінген
иммуннобиологиялық құралдар, вакциналар мен дәрі-дәрмектер сатып алуға;
жергілікті денгейдегі қан тапсыру орталықтарын материалдық – техникалық
5- жасқа дейінгі балаларды дәрі – дәрмекпен қамтамасыз
Білім беріге шығындардың өсуі қазіргі кезде әлемдік біліктілік
“Денсаулық сақтауға” шығындар үлесі ІЖӨ-ге процентпен алғанда 2
Мемлекет ресурстарын қайта бөлу процесінде бюджетті қалыптастыру кезінде
Мемлекеттік бюджеттің шығыс жіктемесінің барлық түрі меншік формалары
Елбасы 2008 жылдың 7 ақпанында “Қазақстан халқының әл-ауқатын
Еліміздегі әлеуметтік ахуал да тұрақты қалпында 2000 жылдан
Біз зейнеткерлерімізді қолдау көлемін ұдайы арттырып келеміз. Халықтың
Әлеуметтік инфрақұрылым нығайып отыр. 2007 жылы ғана республика
Диплом жұмысының мақсаты: тұрғындардың әл-ауқатын жақсарту мақсатында жаңа
Алдыма, мақсатқа сәйкес мынадай міндеттер қойдық:
бюджеттік жүйе және жергілікті бюджет түсімдері мен шығындардың
аймақтың әлеуметтік – экономикалық дамуындағы жергілікті бюджет құрамының
бюджет жобасының бекітілуін және қаржылық бақылаудың ұйымдастырылу тәсілдерін
Зерттеу объектісі: Атырау облысы бойынша жергілікті бюджеттің көрсеткіштері.
Зерттеу заты: аймақтың әлеуметтік – экономикалық дамуы мен
Диплом жұмысын жазу барысында отандық және шетелдік мына
Диплом жұмысының құрылымы: кіріспеден, негізгі бөлімнен және қорытынды
1-тарау Бюджеттік жүйе жӘне жергілікті бюджет түсімдері мен
Бюджет түсінігі және оның түрлері мен деңгейі
Бюджет – ол жалпы қаржы категорияға қарағанда бөлек,
Бюджет әр мемлекетке өзінің экономикалық, әлеуметтік және саясаттық
Бюджет экономикалық қарым – қатынасқа негізделгендіктен объективтік түрде
Сондықтан, мемлекеттік бюджетке мынадай түсінік берілген - ол
Бүгінгі күнгі мемлекеттің бюджеті қаржылық қарым – қатынастағы
Бюджет түрлері мен деңгейі
Бюджеттік жүйе – мемлекеттің барлық қаржы жүйесінің маңызды
2005 жылы қаңтар айының 1 жұлдызында күшіне енгізілген
- республикалық бюджет;
- облыстық бюджеті, республикалық маңызы бар қалалар мен
- аудан бюджеті (облыстық маңызы бар қалалар бюджеті).
Бюджеттік заңнамаларға сәйкес бюджеттің барлық түрлері мен деңгейлері
Елдің бюджеттік жүйесінің орталық орнын келесі қаржы жылға
Қазақстан Республикасының Ұлттық қор негізін мемлекеттің қаржы активтері
Бюджеттік жүйе қызмет атқаруының негізгі келесі қаржылық қатынастары:
- мемлекеттің кәсіпорындармен орталықтандырылған ақша қоры қалыптасу процесі
- мемлекеттің өндірістен тыс саласының мекемелерімен бюджет тарапынан
- мемлекеттің халықпен бюджет кірісін қалыптасу және әр
- қаржы-банк жүйесінің мекемелері арасында ;
- мемлекеттің шетелдік мемлекеттермен.
Қаржылық қатынастардың барлық бұл формалары мемлекетпен реттеледі, жетілдіріледі
Қазақстан Республикасының бюджеттік жүйесі ынтымақтық, толығу, бірізділік, басымдылы,
Толығу принципі – бюджеттер мен Ұлттық қорда республиканың
Шынайшылық принцип деген бюджеттің қабылданған көрсеткіштерінің республика мен
Бюджет жүйесінің жайдарылық принципі бекітілген бюджет пән оны
Жергілікті бюджеттердің тиімді іс - әрекетінің шарттары болып
Федералды мемлекеттерде жергілікті бюджеттердің кіріс пен шығыстары федерация
Қазақстан Республикасында, екі буынды бюджеттік жүйе қолданылады –
Бюджеттік құрылым. Бюджеттік қатынастар мен бюджетаралық байланыстар
Мемлекеттің кәсіпорындар, мемлекеттік мекемелер мен халық арасындағы қаржылық
Бюджеттік құрылым – ол елдің мемлекеттік бюджеті мен
Бюджеттік құрылым елдің мемлекеттік құрылымдық формасымен анықталады және
Бюджеттік процесті ұйымдастырудың негізі. Бюджеттік процестердің кезеңдері
Қазақстан Республикасында бюджеттік процесс өз алды мемлекеттік орталық
Егеменді мемлекеттің бюджеттік процесі әрекеттегі бюджеттік заңнамаларға сәйкес
- тұтастық – оның маңында біріңғай құқықтық база,
- дербестік – оның маңында бюджеттік процеске әрбір
- теңгерушілік – оның маңында барлық бюджеттердің кірістері
Бюджет Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық ортамерзімді даму жоспары мен
Бюджеттік процестің ұйымдастыруы бюджеттік жоспарлау бойынша өкілетті орган
Жалпы айтқанда бюджеттік процесті іске асыру бюджеттік іс-әрекеттің
Бюджет жобасын құрастыру;
Бюджетті қарау және бекіту;
Бюджетті атқару;
Бюджетті атқару жөнінде есеп беруді құрастыру мен оны
Жергілікті бюджеттің түсімдері мен шығындары және аймақтық бюджет
Жергілікті бюжеттер жүйесі мемлекеттік құрылымдық пен тиісті әкімшілік-аумақтық
Жергілікті бюджеттердің теңестірілуін қамтамасыз ететін, трансфертердің ортамерзімдік тұрақты
Осы мақсаттарда ауылдар мен шағын қалаларда әкімнің аппараттарын
Жоғарыда айтылған шаралар ауылдар мен шағын қалалар әкімдерінің
Аймақтық саясатты жетілдіру мен мемлекеттік басқару деңгейлері арасында
-елді мекендерді көріктендіру, жасылдандыру және санитарлық тазарту жөніндегі
-зираттар мен басқа қабірлеу орындарды тиісті қалыпта ұстау
-өртке қарсы қауіпсіздік пен судағы қауіпсіздікті қамтамасыз етуді
-жер мен су пайдалануын реттеу және елді мекендерді
-заң бекіткен тәртіп бойынша әкімшілік-аумақтық бірлікке берілген коммуналдық
Келешекте республикада жергілікті өзін-өзі басқару негіздерін қалыптастыру
Бюджеттердің түрлері мен деңгейлері арасындағы өзара байланыс аймақтық
Жергілікті бюджеттердің шығындары мөлшерлес кірістермен қамтамасыз етуі тиіс,
Аумақтардың экономикалық дамуын қамтамасыз ету мен жергілікті бюджеттердің
Жергілікті бюджеттердің шығындар құрылымы анықталған, ал бюджеттен ақша
-тиімділік (ең аз шығындармен ең көп нәтиже) ;
-адрестік (қаражаттарды пайдаланудың нысандық сипаты);
-бақылаулық (қаржы бақылауды іске асыру);
-қайтарылмайтындық (қаражаттар бюджетке қайтарылусыз шартта берілу);
-ақысыздық (қаражаттар пайыз немесе басқа түрлі төлемсіз шартта
Бюджетттік қаржыландырудың белгілі екі әдісі бар- «нетто-бюджет» жүйесі
Аймақтық қаржыландырудың ерекшелігі болып нысанды ағымдағы трансферттерді пайдалану
Жалпы алғанда бюджеттік кірістер мен шығыстар мыналардан тұрады:
1. Кірістер:
- салықтық түсімдер;
- салықтық емес түсімдер;
- негізгі капитал сатудың түсімдері;
- ресми трансферттер түсімі;
2. Шығындар;
3. Операциялық қалдық;
4. Таза бюджеттік несиелеу – бюджеттік несиелер, бюджеттік
5. Қаржы активтер операциялары бойынша қалдық – қаржы
6. Бюджет тапшылығы (профициті);
7. Бюджет тапшылығын қаржыландыру – зайымдар түсу, зайымларды
Мемлекеттік бюджеттің атқаратын қызметі және оның әрекет ету
Құндылық бөлудің айрықша аумағы ретінде бюджет арнайы қоғамдық
Құндылық бөлудің айрықша аумағы ретінде бюджет келесі арнайы
Бөлулік қарым – қатынастың айрықша экономикалық формасы, яғни
Ұлттық экономика салалары, аумақ, экономика секторлары қоғамдық іс
Құндылық бөлудің ерекше бір кезеңін атқарады, яғни жалпы
Бюджеттік бөлу пропорциялары мен формалары әрбір тарихи кезеңде
Бюджеттік бөлу аумағы қаржы жүйесінің басқа да тізбектерімен
Жоғарыда айтылғандай, мемлекеттік бюджет басқа да бір экономикалық
Бюджеттік іс- әрекет жүргізу мемлекеттің орталықтандырылған ақша қаражаттары
Бюджет іс - әрекетінің ұйымдастырушылық формалары ретінде кірістің
Бюджеттің әрекет етуінің барлық ұйымдастырушылық және экономикалық формалары
Қаржы жоспары ретінде бюджет, бір жағынан, экономика мен
Мемлекеттің бюджеттік – салық саясатында қаржылық жоспар
Осындай күрделі мәселелерді шешуге және еліміздің жалпы экономика
Мемлекеттік бюджеттің функциялары, олардың әрекет ету шекарасы, ерекшеліктері
Мемлекеттік бюджеттің экономикалық маңызы жалпы қаржы қасиеттермен сипатталады,
Ұлттық табысты қайта бөлу;
Әлеуметтік саясатты қаржымен қамтамасыз ету;
Экономиканы реттеу мен ынталандыру;
Ақша қаражаттарының орталықтандырылған қорын қалыптастыру мен пайдалануын бақылау.
Мемлекеттік бюджеттің бөлу мен бақылау функциялары бір-бірінен бөлек
Бөлу функцияның мазмұны қоғамдық іс-әрекет салалары, аумақтар, экономика
Ақша қаражаттарын өндірістік және өндірістік емес салалар арасында
Бюджеттің бөлу функциясының ерекшеліктеріне: бюджеттің қоғамдық өндіріске көп
Бюджеттің бақылау функциясының негізін бюджеттік түсімдер мен шығындар
Қазіргі заманның шарттарына сәйкес бюджеттің бақылау функциясы да
Мемлекеттік бюджет категориясы обьективтік болғандықтан, оның функциялары да
Бюджеттік механизм, бюджеттік саясатты шынайы түрде іске асырушы
Сонымен, бюджет функциялары, дәл айтсақ, бюджеттік салық саясаттың
А) нарықтан тыс қызмет көрсету;
Ә) кірістерді қайта бөлу;
Б) мемлекеттік реттеу;
В) мемлекеттік бақылауды іске асыру.
Мемлекеттік бюджетті, жалпы басқа да экономикалық категориялар секілді
Мемлекеттік бюджеттік – экономиканы басқару құралы ретінде сипаттай
Экономиканың дамуына байланысты оны басқару құралы ретінде бюджеттік
Бюджеттік механизмнің әр түрлі құрылымдық буыны мен элементіне
Сонымен, мемлекет экономиканы басқаруда бюджеттік механизмді белсенді түрде
Мемлекеттік бюджеттің басқа қаржы буындары арасындағы орны мен
Мемлекеттік бюджет арқылы жүргізетін жалпымемлекеттік бақылау қаржы бақылау
Бюджет арқылы бөлінетін қаржы ресурстардың экономикаға тигізетін әсерінің
2-тарау Аймақтың Әлеуметтік-экономикалық дамуында жергілікті бюджет шығыстарының қалыптасу
2.1 Аймақтық саясат және жергілікті бюджетті реттеу формалары
Аймақтық саясат мемлекеттің жалпы саясатының құрамдас бөлігі, өмір
Қазақстан Республикасының аймақтың саясатының мақсаты - ұтымды аумақтың
Аймақ экономикасын мемлекеттік реттеу механизмдері мен әдістеріне тоқталайық.
Аймақ экономикасын мемлекеттік реттеудің маңызды механизмдері:
жалпы мемлекеттік және аймақтық мүдделердің келісуі мен өзара
кешенді болжауда белгіленген елдің әлеуметтік-
ірі көлемдегі аймақ аралық мәселелерді шешу бойынша жалпы
нақты аймақтық дамуындағы аса шешуші мәселелерді шешуде
аймақтарды дамыту үшін сәйкес заңмен, институционалдық және әдістемелік
қаржы – несие және салықтық тетіктер;
Аймақ экономикасын мемлекеттік реттеу әдістері екі топқа бөлінеді:
тікелей (әкімшіліктік) және жанама (экономикалық).
Аймақтық экономиканы реттеу үшін мемлекет әдістер жүйесін
- барлық аумақтық шаруашылық жүргізу субьектілерінің, орталық және
республика шаруашылығының перспективалық дамуының макроэкономикалық және салалық басымдықтарымен
барлық халық үшін олардың жеріне байланыссыз республика аумағында
аймақаралық немесе жалпы республикалық сипаттағы аумақтық мәселелерді
республика экономикасы үшін аса маңызы бар аумақтардың басымдықта
Сонымен бірге мемлекеттің аймақтық дамуындағы реттеуші рөлі бюджеттен
1996 жылы 9 қаңтарда Үкімет қаулысымен «ҚР аймақтық
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына 2006 жылғы наурыздағы
Республиканың басқа облыстарына қарағанда Атырау облысының бәсекеге қабілеттілігі
Демографиялық көрсеткіштер. Халық саны бойынша Атырау облысы
Тұрғындардың өмір сүру деңгейінің көрсеткіштері. Өмір сүру деңгейінің
Еңбек әлеуеті. Экономикалық реформалардың қарқынды дамуы мен аумақтық
Экономикалық даму. ЖӨӨ деңгейі бойынша жан басына шаққанда
Өнеркәсіптік өнімдер өндірісінің көлемі бойынша облыс 1-ші орынды
Ауыл шаруашылығының жалпы өнімдер өндірісі деңгейі бойынша Атырау
Негізгі капиталға инвестициялардың көлемі бойынша Атырау облысы аталған
Атырау облысы шетелдік инвесторлар үшін барынша тартымды болып
Құрылыс жұмыстары көлемінің көрсеткіші бойынша облыс 3-ші орынды
Инновациялық әлеует. Орындалған ғылыми-техникалық жұмыстардың жалпы көлемі 2006
Ғылыми зерттеулерге жалпы шығын мөлшері бойынша Атырау облысы
Алайда, Атырау облысының инновациялық әлеует көрсеткіштерінің тобы бойынша
Атырау облысының миссиясы орнықты экономикалық даму негізінде тұрғындардың
Атырау облысының болашағы: 2015 жылға қарай Атырау облысы
Стратегиялық мақсат: 2015 жылға қарай өңірдің инвестицияларға негізделген
1. Өңір экономикасын әртараптандыру, қосымша құнды өндіруде жоғары
2. Инновацияны қосқанда, инфрақұрылымның барлық формаларын жетілдіру. Инфрақұрылым
3. Өңір тұрғындарын өзіндік өндіріс өнімдерімен қамтамасыз етуге
4. Адам әлеуетін дамыту мақсатында әлеуметтік теңсіздік
5. Орнықты дамудың негізі ретінде экологиялық ахуалды сауықтыру.
6. Өңірдің экономикалық кешенін өңірлік даму факторларының бірегей
Жергілікті бюджеттердің реттеу формалары
Жергілікті бюджеттер Қазақстан Республикасы бюджет жүйесінің бір бөлігін
Сондықтан, аймақтардың экономикалық дамуы болымды айырымдауының себебінен кірістік
1999 жылдан бері қолданып келе жатқан бюджеттік алымдар
Бюджетте кірістер мен олардың қажеттілігі арасындағы теңгерудің әрекеттегі
Басқаша айтқанда, биліктің бір деңгейі бойынша іске асырылатын
- белгілі бір мемлекеттік функциялар орындалуы қарастырылған заңнамалық
- егер де мемлекеттік басқарудың төмен тұрған деңгейлері
- жергілікті мемлекеттік басқару деңгейлері мемлекеттік биліктің жоғарғы
Мемлекеттік бюджет шығыстары жүйесі бірнеше факторлармен шарттанады, олардың
Мемлекеттің барлық шығыстары негізінде мемлекеттік бюджетте шоғырланған құралдар
өндірістік қорларды ұлғайту мен өндірістің үздіксіз процесін
қоғам мүшелерінің әлеуметті-мәдениеттік мұқтаждықтарын қанағаттандыру үшін.
Бірінші топқа – мемлекеттік бюджеттің экономиканы қаржыландыруға бағытталған
Экономиканың бәсеке қабілеттілігі дамуға бағытталған шығындардың деңгейі қаншалықты
Бюджет түрлері бойынша шығыстарды қалыптастыру ерекшеліктері олардың арнаулары
басқару органдар арасындағы функцияларды шектеу;
мекемелердің бағынушылығы:
мекемелердің іс-әрекет шекарасы,
шығыстарды тиісті бюджетке апару.
Республикалық бюджеттің шығыстары келесі бағыттары бойынша қаржыландыру үшін
жалпы сипаттағы мемлекеттік қызметтер;
қорғаныс, қоғамдық тәртіп, қауіпсіздік;
құқықтық, соттық, құқық қорғау қызметтері;
білім беру:
денсаулық сақтау;
әлеуметтік көмек және әлеуметтік қамтамасыз ету;
мәдениет, спорт, туризм және ақпарат кеңістігі;
тұрғын үй коммуналдық шаруашылығы;
ауыл, орман, су, балық шаруашылықтары мен қоршаған ортаны
өнеркәсіп, құрылыс және жер қойнауын пайдалану;
көлік және коммуникация;
басқа да бағыттар.
Жалпы Атырау облысы бойынша бюджеттің кірістері және шығыстары
7-кесте
Мемлекеттік қаржылар
Кіріс пен шығыс
млн.тг.
2003 2004 2005 2006
Кіріс - барлығы 40474 47118 48379 55613
Оның ішінде:
Салық түсімі
Қаржы әрекетінен түскен кіріс
Негізгі қарызды өтеу
Салық емес түсімдер
Ресми трансферттерден алынғаны
Орташа шұғыл шығатын мемлекеттік бағалы қағаздар
Басқалай салықтар
Шығыс және несиелеу
Шығыстар:
Оның ішінде:
Жалпы сипаттағы мемлекеттік қызмет
Білім
Денсаулық сақтау
Әлеуметтік қамсыздандыру және әлеуметтік көмек
Демалысты ұйымдастру және мәдени сала қызметі
Ауыл, су, орман, балық, аң және табиғатты қорғау
Қорғаныс
Қоғамдық тәртіп және қауіпсіздік
Тұрмыстық-коммуналдық шаруашылық
Таукен өнеркәсібі және отынды қоспағандағы пайдалы қазбалар;
Өңдек өнеркәсібі
Құрылыс
Негізгі қарыздың өтелуі
Көлік пен байланыс
Бюджеттік алымдар
Қарыз қызметін көрсету
Басқалай
Несиелеу
Дефицит -
Профицит +
34724
249
160
321
5020
-
-
44000
43537
623
5976
2265
2147
1096
112
304
453
6819
358
-
973
19603
277
2531
463
-3526
41299
357
117
1537
3808
-
-
49287
49067
633
7045
3693
2072
1431
149
346
567
5265
864
-
2770
20115
417
3700
220
-2169
40723
892
257
1987
4520
-
-
50763
50662
975
7980
3937
1722
1594
184
474
786
6240
32
-
2323
22669
347
1399
101
-2384
48681
1249
177
538
4968
-
-
59005
59005
1105
8996
5023
1370
1559
203
249
860
7526
177
-
2220
29026
364
327
-
-3392
Бұл кестеден көріп отырғанымыздай шығынның көп бөлігі білім
Жалпы бюджет шығындарын жабу үшін аумақтық стратегияны іске
Перспективалы индустриалдық-инновациялық аймаққа айналуға, кластердің дамуына ықпал ететін
Болашақта ұлттық деңгейдегі іргелі қала, экономикалық белсенділікті және
Атырау қаласының экономикасын әртараптандыру мақсатында және оның тұрақты
Атырау қаласын Каспий макроөңірінің технополисі, технологиялық салаға тікелей
«30 корпоративті көшбасшылар» мемлекеттік бағдарламасының жобаларын табысты орындау;
Атырау өңірінің геостратегиялық әлеуетін іске асыру және халықаралық
Әуежайдың жерүсті инфрақұрылымы обьектілерін дамыту және оларды арнайы
Атырау-Астрахань, Атырау-Ақтау көлік жолдарын, магистралдарын жөндеу және жағырту
Жайық-Каспий каналдарындағы су асты тереңдету жұмыстарын аяқтау және
өзен және теңіз флоттарын жаңарту, Атырау өзен портын
мұнай-химия кешендері қызметінің техногендік әсерін төмендету, Атырау қаласы
Атырау қаласы тұрғындарының денсаулығы мен экологиялық жағдайын, Атырау
Атырау қаласының сол жақ жағалау бөлігінде кәріздік тазалау
Атырау қаласында қатты тұрмыстық қалдықтарды өңдейтін зауыт құрылысын
әлеуметтік және тіршілікті қамтамасыз ету инфрақұрылымын дамыту;
2015 жылға қарай мектепке дейінгі жастағы балаларды 70%-ға
типографиялық карта дайындау және түзету;
Атырау қаласы әкімиятына жататын ауылдық елді мекендердің жер-
сметалық құжат және инженерлік желі жоспары, вертикалды жоспарлау,
орталықта банк, Атырау сауда үйі, болашақта инновациялық өндірістік
Медициналық қызметті бірігіп көрсету үшін жағдай жасауды, шекаралас
Сауықтыру, экологиялық және туризмнің басқа түрлерін түсіндіріп тарату
Жоғарыда көрсетілген шараларды іске асыру Астрахань, Волгоград облыстары,
Атырау облысының қазіргі қаржы жағдайы облыс экономикасы
2006 жылдың табыс құрылымы мынадай: салық түсімі -
Ал, 2001-2005 жылдар аралығындағы облыстық бюджеттің табыс құрылымының
8-кесте
Атырау облысы бюджетінің табыс құрылымының өзгерісі
Облыс бюджеті табыстарының баптары 2001ж. 2002ж. 2003ж. 2004ж.
Кірістер 100 100 100 100 100
Салық түсімдері 98,2 85,8 87,9 84,6 87,8
Салықтық емес түсімдер 1 0,8 3,2 4,1 1
Негізгі капиталды сатудан түсім 0,4 0,6 0,8 1,9
Ресми трансферт түсімі 0,4 12,4 8,1 9,4 9
Облыс бюджетінің шығыс бөлігінің құрылымы шығынның 52%-ын
2006 жылы бюджет профициті 2 906 млн. теңгені
Осыған сәйкес, бірақ тиісті әкімшілік аумақтарға арналған шығыстар
Бюджет жүйесінің әрбір деңгейінің шығыстар құрамы мен қалыптасуы
2.2 Аймақта білім беру мен денсаулық сақтау салаларын
Азаматтардың білім алу құқы Қазақстан Республикасының Конституциясында кепілденген
Оқитындарға білім алудың ақысыздығы мемлекеттік білім беру мекемелерін
Білім беру аумағындағы заңнамалар мемлекеттік саясаттың принциптерін анықтайды,
Білім беру аумағындағы мемлекетттік саясаттың негізгі принциптері болып
барлық азаматтардың білім алу құқықтарының теңдігі;
әрбір азаматқа білім алудың барлық деңгейлерінің мүмкінділігі;
білім берудің діннен тыс сипаты;
білім беру процесінің үздіксізділігі, оқыту мен тәрбиелеудің бірлестігі;
білім беру мекемелерінің меншік формалары, оқыту мен тәрбиелеу
білім беру, ғылым және өндірістің шоғырлануы;
оқитындарды кәсіптік бағдарлау;
білім беру жүйесін ақпараттандыру;
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесі бір-бірімен арақатынаста болатын
Білім беру жүйесінің негізгі міндеті – ол ұлттық
Білім беру бағдарламалар білім берудің тисті деңгейлері мен
Жалпы білім беру бағдарламалары тұлғаның жалпы мәдениеті және
Жалпы білім берудің мазмұны оның әрбір сатысы бойынша
Мемлекеттік бағдарламаға сәйкес жоғары кәсіптік білім беру негізінде
Магистратурада дайындық 1-2 жылдық мерзімде жән екі бағытта
Республика азаматтарының ақысыз жалпы орта мен техникалық және
Білім беру саласына, оның басымдылығын есептей отырып, мемлекет
9-кесте
Жалпы білім беретін күндізгі мектеп
Оқу жылының басына , бірлік
2002/2003 2003/2004 2004/2005 2005/2006
Атырау облысы 202 200 200 200
Оның ішінде:
Атырау қаласы 66 66 66 65
Құрманғазы ауданы 38 38 38 38
Индер ауданы 16 16 16 16
Исатай ауданы 14 14 14 14
Қызылқоға ауданы 17 17 17 17
Мақат ауданы 12 12 12 13
Махамбет ауданы 18 18 18 18
Жылыой ауданы 21 19 19 19
10-кесте
Оқушылар саны
Мың, адам
2002/2003 2003/2004 2004/2005 2005/2006
Атырау облысы 114,8 113,2 110,3 105,8
Оның ішінде:
Атырау қаласы 49,2 48,2 46,9 44,6
Құрманғазы ауданы 14,6 14,3 13,7 13,1
Индер ауданы 7,4 7,3 7,1 6,8
Исатай ауданы 5,5 5,6 5,6 5,4
Қызылқоға ауданы 8,0 8,0 7,9 7,7
Мақат ауданы 6,8 6,7 6,6 6,4
Махамбет ауданы 6,5 6,5 6,2 6,0
Жылыой ауданы 16,8 16,6 16,3 15,8
11-кесте
Оқытушылар саны
2002/2003 2003/2004 2004/2005 2005/2006
Атырау облысы 29,8 10,0 9,9 9,9
Бұл кестелерден көріп отырғанымыздай мекемелер саны 1-2 бірлікке
Білім беруге арналған шығыстарды қалыптастыру және оларды қаржыландыру
Білім беруге арналған шығыстар құрамы бюджеттік жіктелу бойынша
Бұл функционалдық топ құрамында мектепке дейінгі тәрбие мен
Қаржыландыру көздері болып республикалық және жергілікті бюджеттер және
Білім беру саласын басқару стратегиясының негізгі бөлігі –
Осыған сәйкес негізгі құрал – жабдықтарды іске қосу
12-кесте
Экономика салалары бойынша негізгі құрал-жабдықтарды іске қосу
нақты қолданыстағы бағалармен, млн. теңге
2003 2004 2005 2006
Білім беру 1171 1198 1420 220
Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет көрсету 1038 809
Бүкіләлемдік Банк мәліметтері бойынша қазіргі кезеңде дамыған елдерде
Мемлекеттің дамуының жаңа беталыстарына сәйкес білім беру саласында
Демек, білім беруді қаржыландыру қосымша көздер тартылу арқылы
Сонымен қатар тағы бір қаржыландыру көзі жөнінде айта
Қайырымдылық құралдар көлемін жоспарлау мүмкін емес. Ол білім
Мектепке дейінгі тәрбиені және оқытуды дамыту
Міндеттер: 2015 жылға қарай мектепке дейінгі жастағы балаларды
Мектепке дейінгі ұйымдардың мектеп алды сыныптарының материалдық-техникалық
Бұрын жабылып қалған мектепке дейінгі ұйымдарды қалпына келтіру.
Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының педогогикалық қызметкерлерінің,
Мектепке дейінгі ұйымдардың әр түрін дамыту.
Жалпы орта білімді дамыту. Сапалы білім бағдарламасын және
Мына бағыттар бойынша белсенді жұмыс жүргізу: білім беру
Кәсіптік-техникалықі білімді дамыту Міндеттер: жаңа заманғы оқу технологиялары
Жоғарғы білімді дамыту Міндеттер: Халықаралық білім беру
Білім беру сапасын бағалаудың ұлттық жүйесіне сәйкес білім
Денсаулық сақтауды дамытдағы міндеттер: азаматтарға медициналық көмек көрсетудің
Тұрғындарға сапалы медициналық көмек көрсетуді қамтамасыз ететін, қаржыландыру
- қаржы ағымдарының айқындығын қамтамасыз ету, жан басына
- еңбектің соңғы нәтижесін есепке ала отырып еңбекке
- ерікті және міндетті медициналық сақтандыруды енгізу;
- селода дәрігерлік амбулаторияларды акционерлеу және жекешелендіруге
Ауылдық денсаулық сақтау мекемелерін тар мамандық дәрігерлермен жиынтықтау,
Денсаулық сақтау обьектілерін салу.
Кадрларды кәсіби дайындау және жоғары білім беруді қаржыландырудың
Қазақстан Республикасының дамуы қазіргі кезеңде білім беру саласына
Бұл мақсатты шешу білім беру аумағының басымдылықтары мен
Жоғары кәсіптік білімді кадрларды дарлауға арналған шығындар құрамына
оқытушылар, қызметкерлер мен басқа да персоналдың еңбекақысы;
қосымша ақшалай төлемдер мен еңбекақының сағаттық қоры;
студенттердің кәсіптік практикасына арналған шығындар;
коммуналдық шығындар;
оқу-әдістемелік әдебиеттер алуға арналған шығындар;
басқа да шығындар.
Студенттік контингентті қалыптастырудың жаңа үлгісі мен жоғары білім
Қазіргі кезеңде жоғары оқу орындары, басқа да білім
Республикада білім саласын жетілдіру нәтижесінде ғылыми-зерттеу жұмыстары да
Орындалған ғылыми зерттеулердің көлемі бойынша облыс 2006 жылы
Зерттеулер мен ғылыми жұмыстардың жалпы шығындары 2664,8 млн.
Облыста әзірленіп, іске асыруға қабылданған келесі жоспарлар бар:
Атырау облысы бойынша 2003-2015 жылдарға арналған ҚР индустриалды-инновациялық
2005-2015 жылдарға арналған ҚР ұлттық инновациялық жүйелерін қалыптастыру
Атырау облысында инновациялық қызметтерді үйлестіру жөніндегі облыстық ғылыми-техникалық
Атырау мұнай және газ институтының базасында Атырау қаласының
Қазақстан Республикасы Үкіметінің бекіткен ҚР мұнай-химиясы өндірісінің Бас
Қазақстан даму банкісімен 13 миллионнан аса АҚШ доллары
«Атыраумұнаймаш» ЖШС жобасы - «Өнімдердің жаңа импорт алмастырушы
«Теңіз көлік компаниясы» ЖШС жобасы - «Сұйытылған газды
«Атырау балық» АҚ экспорттық операциясы - «Бекіре тұқымдас
«Қазмұнайхим-Коммерц» ЖШС – «Мұнай өнімдерін өткізу» (2006 жыл).
Шағын кәсіпкерлікті дамыту қорымен (бас) «Арнайықұрылысинжи-ниринг» ЖШС-нің -
Қазақстан даму банкінің қарауында төмендегідей жобалар бар:
«Доссор-сервис» ЖШС - «Теміржол вагондарын қою паркінің құрылысы»;
«Атыраумұнай» ЖШС - «Машина жасау өндірісі үшін жабдықтар
«Казкомсервис» ЖШС - «Металлургия зауытының құрылысы»;
«Теңізмұнайқұрылыс» ЖШС - «Жеміс-жидек базалары терминалы үшін жабдықтар
Инновациялық даму индексі бойынша өңір облыстар арасында 5-ші
Инновациялық даму индексіне қатысты барлық өңірлерде көрсеткіш өте
Білім беру мекемелерін ұстауға байланысты бюджет ақшасының есептік
Білім беру саласының қаржылық қамтамасыз етуінің тиімділігі бюджет
Білім беру саласына арналған бюджет құралдары бюджеттік жіктелуге
Мемлекеттік білім беру мекемелерінің мемлекеттік қызметкерлер емес жұмыскерлерінің
Білім беру мекемелерінде тамаққа арналған шығындар есебі үшін
Нәтижесінде, осындай есептемелер негізінде қажетті бюджеттік құралдар көлемі
Экономикалық әдебиет беттерінде білім беру мекемелерінің шығындарын есептейтін
Мысал ретінде экономикалық әдістердің бірін пайдалану мүмкіндігін қарайық.
Сж= Кқ * Сб =1,3*156 = 202,8
Бұл нәтиже республика бойынша көрсеткіштің орташа мөлшерін көрсетеді,
Сжр = Саж * Оса + Сққ *
Саж – ауылдық жердегі мектептер үшін оқушылардың біріне
Сққ – қалдалық қоныстану мектептер үшін оқушылардың біріне
Оса – аймақ бойынша ауылдық жердегі мектептердегі оқушылар
Осқ – аймақ бойынша қалалық қоныстану мектептердегі оқушылар
Мысалы, 2006 жылы желтоқсан айындағы көрсеткіш бойынша Атырау
Сж.р.=1,1*5400+0,9*44600=5940+40140=46080 АҚШ $ құрап отыр.
Мұнда тек 2 аймақ бойынша есептеліп отыр.
Республикалық бюджеттің денсаулық сақтауға арналған құралдарды жұмсау келесі
Жоғары мамандандырылған медициналық жәрдем көрсету;
Республикалық деңгей бойынша табиғи және техногендік төтенше жағдайларды
Республикалық мәндегі денсаулық сақтау мемлекеттік ұйымдардағы медициналық сауықтырып
Психиатриялық аурулары бар және қатаң байқау талап ететін
Сотты-медициналық және сотты-психиатриялық сарап жүргізу;
Ауруларды шетелдерде емдеуді ұйымдастыру;
Айрықша қауіпті індеттерге қарсы іс-әрекет;
Республикалық денсаулық сақтау ұйымдары үшін қан, оның құрамдас
Республикалық деңгей бойынша халықтың, мемлекеттік шекара мен көлікте
әскери қызметкерлер мен құқық қорғау органдарының қызметкерлерін, олардың
Осы мақсаттарға арналған шығындар құрамы бюджеттер бойы бюджеттік
Мемлекеттік денсаулық сақтауды қаржыландыру көздері ретінде келесілер табылады:
республикалық және жергілікті бюджеттер құралдары;
халықаралық ұйымдары құралдары (денсаулық сақтау жөніндегі халықаралық бағдарламалар);
нормативтер үстінде ақылы медициналық қызмет көрсету мен шаруашылық
азаматтардың өздік құралдары;
заңды және жеке тұлғалардың, сонымен қатар басқа мемлекеттердің
заңнамалармен тыйым салынбаған басқа да көздер.
Бюджеттік қаржыландыру жүйесімен қатар маңызды бір көз болып
Денсаулық сақтау саласының әлеуметті-экономикалық маңыздылығы және осы салаға
Денсаулық сақтауға арналған шығындарды қаржыландыру жоспары ел мен
орташа жылдық орындар саны;
жыл бойы бір кереуетті пайдалану күн саны;
барлық орын-күн саны;
дәрігерлік қызметтердің орташа жылдық саны;
дәрігерлік қатысу саны.
Оперативті-тізбекті және өндірістік көрсеткіштер негізінде және бюджеттік жіктелудің
Жалпы Атырау облысы бойынша денсаулық сақтау саласының жағдайын
адам
1-сурет. Дәрігерлер мен орта медбике қызметкерлерінің саны
Халықтың денсаулығын сақтауға арналған шығындар, ауруханалар мен емханаларды
Денсаулық сақтауға арналған шығындардың жалпы көлемінің ішінде ең
барлық ауруханалық мекемелер түрлері;
амбулаториялы-емханалық мекемелер;
ана мен баланы қорғау мекемелері;
диспансерлер;
айрықша типтегі денсаулық сақтау мекемелері;
шипажайлық мекемелер.
Емдік-профилактикалық мекемелер шығындарын жоспарлау мен қаржыландыру бюджеттік жіктелудің
Денсаулық сақтау мекемелерінде тамаққа арналған шығындарды есептеу үшін
Тұрақты (стационарлық) денсаулық сақтау мекемелерінде дәрі-дәрмектерге арналған шығындарды
Сонымен қатар, денсаулық сақтау мекемелерінде басқа да шығындар
Республикалық бюджеттің «Денсаулық сақтау» функционалдық топ қүрамында айрықша
Осы бағдарламаның негізінде аймақтық даму стратегиясында денсаулық сақтауды
Айналадағыларға қауіпті, аурулар мен әлеуметтік мәні бар аурулардың
Атырау облысы бойынша 2008-2010 жылдарға арналған туберкулезге қарсы
Атырау облысы бойынша 2008-2010 жылдарға арналған СПИД індетіне
Салауатты өмір салтын қалыптастыру қызметін нығайту.
Қысқа мерзімді болашақта облыстың 7 ауданында салауатты өмір
Салауатсыз өмір салтына қарсы экономикалық шаралар қабылдау, соның
2008-2010 жылдарға арналған Атырау облысы бойынша есірткіге тәуелді
Тұрғындарға медициналық көмек көрсетуді ұйымдастыруды жетілдіру [17].
2.3 Әлеуметтік қамтамасыз етуге арналған бюджет шығыстарын қалыптастыру
Қазақстан Республикасында экономикалық реформалар басынан бастап әлеуметтік бағдардағы
Мемлекеттің әлеуметтік саясатының мазмұнын оның әлеуметтік көмек көрсету
Әлеуметтік экономиканы мемекеттің барлық экономикасының дамуынан бөлек қарастыруға
Шаруашылықты жүргізудің нарықтық механизімінің объективтік кемшіліктерін жеңу үшін
Мемлекеттің араласудың барлық формалары басқа іс-әрекет түрлерімен қоса
Демек, халыққа көрсететін әлеуметтік қызметтер деңгейі бюджеттің қалыптасуы
Қазақстан Републикасы азаматтарының зейнетақылық қамтамасыз етуге құқықтары бар.
Зейнетақы төлемдері жөніндегі уәкілетті орган ретінде мемлекеттік кәсіпорын
зейнетақымен қамтамасыз етуге құқықтары бар азаматтарға республикалық бюджет
азаматтарға әлеуметтік жеке кодтар иелену;
міндетті зейнетақылық жарналардың кейіптеулік есебі:
міндетті зейнетақылық жарналарды агенттерден жиынтық зейнеттік қорларға аудару;
мемлекет алдында салықтық міндеттемелер атқаруға бақылауды қамтамасыз ететін
Осы Орталық жаңа зейнеттік жүйе енгізу барысында зейнетақылық
а) 1990 ж. 1 қаңтарға дейін зейнетақы алатын
ә) зейнеттік жасқа жеткен азаматтарға;
1998 ж. 1 қаңтардан бастап 61 жасқа толған
1998 ж. 1 шілдеден бастап 61,5 жасқа толған
1999 ж. 1 шілдеден бастап 62 жысқа толған
2000 ж. 1 шілдеден бастап 62,5 жасқа толған
2001 ж. 1 шілдеден бастап 63 жасқа толған
Орталық азаматтың жас шамасына байланысты зейнетақылық төлемдерді ер
Қазақстан Республикасының азаматтарын әлеуметтік қорғау. Мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылар.
Халықты әлеуметтік қорғау жүйесінде жәрдемақылар маңызды орын алады.
Республикалық маңызы бар қалалар, астана және аудан бюджеттер
баспаналық жәрдем көрсету жөніндегі төлемдер;
мұқтаж азаматтарға үйлерінде әлеуметтік жәрдем;
анықталған мекен-жайы жоқ тұлғаларды әлеуметтік икемделу;
ата-анасыз қалған балалар және жетімдерге, мүгедектер мен қаряиларды
халықты еңбекпен қамтамасыз ету;
жергілікті өкілдік органдарының шешімі бойынша азаматтардың жеке категорияларына
Облыстық бюджет құралдары арқылы ата-анасыз қалған балалар мен
Жәрдемақы тағайындау жөніндегі белгіленген құжаттар қосымша өтініш жәрдемақыға
Мүгедектік бойынша жәрдемақы тұлғаның мүгедектігі жұмыс істегеніне немесе
жедел қызметтегі әскери қызметкерлер санынан;
ішкі істер органдарының басқарушы және қатардағы әскери қызметкерлер
жарақаттан кейін мүгедек болған әскери қызметкерлер санынан;
төтенше экологиялық жағдайдан кейінгі мүгедектер.
Мемлекеттік арнайы жәрдемақы – ол азаматтарды әлеуметтік қорғауға
2005 жылдан бастап «Міндетті әлеуметтік сақтық жөнінде» атты
Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры
Жинақтаушы зейнетақы қоры акционерлік қоғам формасында құрылады. Олар
Жинақтаушы зейнетақы қорларға төленетін міндетті зейнетақы жарналары жұмыскердің
Жинақтаушы зейнетақы қорлар ашық және корпорациялық түрде болуы
Жинақтаушы зейнетақы қорлардың құқы бар:
зейнетақы жарналарды жинауды іске асыруға;
өз іс-әрекеттері үшін комиссиондық сыйақы алуға;
уәкілетті орган берген лицензия негізінде зейнетақы активтерін инвестициялық
зейнеттік қамтамасыз етуге байланысты мәселелер жөнінде жинақтшының
зейнетақылық келісімшарт шарттарына сәйкес басқа да құқықтарды іске
Жинақтаушы зейнетақы қорлар міндетті:
белгіленген тәртіппен алушыларға зейнетақы төлемдерін жасауды;
зейнетақы қорландыру мен төлемдердің жеке есебін іске асыруды;
жылына бір рет және салымшы мен алушының сұрауымен
алушының зейнетақы қорландыру ахуалды жөніндегі ақпараттарға құпиялылықты қамтамасыз
заңнамаларға сәйкес зейнетақы жөніндегі заңның ережелері мен зейнетақы
салымшы-алушының зейнетақы қорландыруларын бір қордан басқа қорға немесе
жинақтаушы қордың зейнетақы активтерін инвестициялық басқару жөнінде лицензиясы
міндетті зейнетақы жарнамалар есебінен зейнеттік қамтамасыз ету жөнінде
жинақтаушы зейнетақы қормен келісімшарт пайымдаған азаматтарға тең шарттар
әрбір жеке тұлғамен пайымдалған зейнеттік қамтамасыз ету жөніндегі
бұқаралық ақпарат құралдарына өз іс-әрекеттері жөніндегі заңнамалармен тыйым
Салымшылардың құқықтары мен мүдделерін қорғау мақсатымен жинақтаушы зейнетақы
өндірістік іс-әрекет;
уәкілетті орган белгілегеннен басқа мүлік алып-сатуды іске асыру;
сақтық іс-әрекет;
зейнетақы активтерін кепілге беру;
акциялардан басқа құнды қағаз шығару.
Міндетті зейнетақы жарнамаларды салымшылар мен жинақтаушы зейнетақы қордан
міндетті зейнетақы жарналар арқылы зейнеттік қамтамасыз ету жөнінде
жинақтаушы зейнетақы қор құрылтайшылары, зейнетақы активтеріне инвестициялық басқаруды
зейнетақы қорландыру ахуалды жөнінде ақпарат алу;
жинақтаушы зейнетақы қордың әрекеттерін сотта шағым қылу;
өз зейнетақы қорландыруларын жылына екі рет бір жинақтаушы
жинақтаушы зейнетақы қордан зейнетақы төлемдерді алу;
өз зейнетақы қорландыруларын заңнамаларға сәйкес өсиет етіп қалдыру;
заңнамалар мен келісімшарт шарттарына сәйкес басқа да құқықтарды
Жинақтаушы зейнетақы қорлары келесі зейнеттік тәртіптерді тағайындайды:
зейнеттік келісімшарттарды өзгерту немесе тоқтату жөні;
зейнетақы жарналарын іске асыру мен төлеу шарттары мен
алушылар мен салымшылар алдындағы жинақтаушы зейнетақы қорлардың міндеттемелері
зейнетақы қорландыру ахуалды жөнінде мәлімдеу;
зейнетақы қорландыруды бір жинақтаушы зейнетақы қордан басқа қорға
жинақтаушы зейнетақы қордың, инвестициялық басқаруды іске асыратын
Мемлекет «Зейнеттік қамтамасыз ету жөнінде» атты Заңмен белгіленген
Жинақтаушы зейнетақы қоры өз міндеттемелері бойынша алушылар мен
2.4 Бюджетке түсетін салықтық және салықтық емес түсімдерді
Бюджет кірістері - ол мемлекеттік функцияларды орындауға қажетті
Бюджет кірістерінің басты материалды көзі - ол Ұлттық
Бюджетке түсетін кірістер, оларды жұмылдыратын формалар мен әдістер
Бюджет түсімдерінің негізін салықтары мен алымдар түрлерінде жұмылдыратын
Мемлекеттік бюджет кірістері салықтық түсімдерге, салықтық емес түсімдерге,
Салықтар, алымдар, баж салықтары арқылы экономиканың басымдылық салаларымен
Салықтық түсімдер деп - «ҚР бюджетке салықтар және
Салықтық түсімдерге бюджеттердің түрлері мен деңгейлері бойынша тағайындалған
Салықтық түсімдердің нақты түрлері бюджет жүйесінің тиісті деңгейлері
Салықтарды және олардың функцияларын экономикалық процестерге әсер ету
Мемлекеттік бюджет кірістерінің құрамында салықтық және салықтық емес
Мемлекет бойынша төленетін салықтар, алымдар, баждар және басқа
Бюджет кірістерінің ішіндегі ең жоғары үлес салмағын алатын
Салық төлеушінің алған жылдық жиынтық табысынан кейбір кірістерді
Шегерімдерден алғаннан қалған салық салынатын табыстың сомасы келесі
- салық төлеушінің әлеуметтік сала объектісін ұстауға нақты
- коммерциялық емес ұйымдарға тегін берілген мүлік;
- заңнамаларға сәйкес жеке тұлғаларға көрсетілген адрестік әлеуметтік
Түзетілген салық салынатын табысқа 30 % мөлшерлемемен, ал
Корпорациялық табыс салығы салынатын объект болып төлем көзінен
дивиденттер;
жеке тұлғалардың банктегі салымдар ыбойынша төленетін сыйақыларды қоспағандағы
ұтыстар;
резидент еместердің республикадағы көздерден алған табыстары;
резидент-банктерге, зейнетақы жинақтаушы қорларға, лизинг берушілерге және борыштық
эмитенттердің купон түрінде борыштық құнды қағаздар бойы төленетін
Салық төлеушілер салықтық мерзім ішінде ағымдағы айдың 20
Мүлік салығын салатын объектілер ретінде негізгі құралдар мен
Мүлік салығын төлеуші ретінде меншік құқығында салық салынатын
республика аумағындағы тұрғын үй –жайлар, саяжай, құрылыстары, гараждар
республика аумағындағы аяқталмаған құрылыс объектілері қоныстану кезінен бастап.
Жеке тұлғалар үшін салық базасы ретінде әрбір жылдың
Салық түсімдерін болжау. Салық түсімдері контингентінің есеп әдісінің
Корпорациялық табыс салығының болжауы бірнеше есептеу нұсқаларымен анықталады.
Бірінші вариант бойынша корпорациялық табыс салығының сомасы келесі
Тб=Де*Іа/100%*Іб100%*Сор., мұнда
Тб-корпорациялық табыс салығының болжамы;
Де-есепті жылғы салық салынған табыс көлемі;
Іа-ағымдағы жылғы тұтынушылық бағалар индексі;
Іб-жоспарлаушы жылға тұтынушылық бағалар индексі;
Сор. – есепті жылғы салықтың орташа мөлшерлемесі.
Екінші вариант бойынша әрбір аймақтағы ірі салық төлеушілер
Тб=Со*Іб/100%*Ік/100%*Сор., мұнда
Тб – корпорациялық табыс салығының болжамдық сомасы;
Со – ағымдағы жылғы салықтың күтілетін сомасы;
Іб – жоспарлап отырған тұтынушылық бағалар индексі;
Ік – жоспарлап отырған өндіріс көлемінің индексі;
Дивиденттерден, сый берулерден, резидент еместердің қызмет түсетін салықтарды
Шикізат секторы ұйымдары бойы заңды тұлғалардан түсетін корпорациялық
1. Тө=(Оіө*Біө)+(Оэ*Бэ)+(Отмд*Бтмд)*Кт, мұнда
Тө - өнім сатудан табыс, мың теңге;
Оіө -ішкі нарықтағы өнім көлемі, мың тонна;
Оэ – экспортқа сататын өнім көлемі, мың тонна;
Отмд – ТМД елдеріне сататын өнім көлемі, мың
Біө - ішкі нарықтағы өнімнің сату бағасы, долл.
Бэ – экспортқа сататын өнімнің сату бағасы, долл.
Бтмд – ТМД елдеріне сататын өнімнің сату бағасы,
Қт – АҚШ долларына қатынасты теңгенің курсы.
2. Ст=(Тнс+Тбс) – Ш, мұнда
Ст – салық салатын табыс;
Тнс – негізгі сатудан түскен табыс;
Тбс – басқа да сатудан түскен табыс;
Ш – шегерімдер.
3. КТС=Ст*30%/100%, мұнда
КТС – корпорациялық табыс салығы;
Ст- салық салынатын табыс;
30% - корпорациялық табыс салығының мөлшерлемесі.
Төлем көзінен салынатын жеке табыс салығын болжамдау үшін
Оа=Сж/То*100%, мұнда
Оа – салық алудың орташа пайызы;
Сж – есепті жылдағы төлем көзінен салынатын жеке
То – есепті жылдағы салық салынатын табыстың есептелген
Содан кейін, осы пайыз бен табыс сомасының
Сж=Тк*І/100%*Оа/100%, мұнда
Сж – төлем көзінен салынатын табыс салығының болжамы;
Тк – ағымдағы жылда салық салынатын табыстың күтілетін
І – жоспарлап отырған жылдағы тұтынушылық бағалардың индексі;
Оа – салық алудың орташа пайызы.
Осы әдіспен есептеуде күтіліп отырған түсімдер сомасынан тұрақты
Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар бойынша жеке табыс
Адвокаттар мен жеке нотариустардың табыстары бойынша жеке
Сжт = Тк * І /100% *
Сжт – төлем көзінен салынбайтын жеке табыс
Тк – ағымдағы жылда күтілетін салық салынатын табыс
І – жоспарлап отырған жылдағы тұтынушылық бағалардың
Ос – салықтың орташа мөлшерлемесі.
Заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлерге салынатын мүлік салығын
См=(Қнқ * К / 100%) * Сс /
См – мүлік салығының болжамдық сомасы;
Қнқ – салық салынатын негізгі құралдар мен материалды
К – болашақ қайта бағалау коэффициенті;
Сс – салық мөлшерлемесі.
Жеке тұлғалардың мүлік салығының болжамы жеке тұлғаның меншік
См=Қнқ * Сс /100%, мұнда
Ск- көлік құралдары салығының болжамдық сомасы;
АЕК-жоспарлап отырған жылға айлық есептік көрсеткіш;
Сс-салық мөлшерлемесі;
К-пайдалану мерзіміне байланысты түзету коэффиценті.
Әлеуметтік салық мөлшерін болжамдау үшін ағымдағы жылдың осы
Со=Ән/Тн*100%, мұнда
Со – салықтың орташа мөлшерлемесі;
Ән - әлеуметтік салықтың есепті жылда түскен нақты
Тн – есепті жылдағы салық салынатын табыс көлемі.
Осыдан кейін, салық төлеушілердің салық салынатын табыстарының өсуі
Әж=Та*Іб/100%*Со/100%, мұнда
Әж - әлеуметтік салықтың болжамдық сомасы;
Та – ағымдағы жыл бойынша салық салынатын
Іб – жоспарлы жылдағы тұтынушылық бағалардың индексі;
Со - әлеуметтік салықтың орташа мөлшерлемесі.
Жер салығын болжамдау үшін келесі ақпарат қолданылады:
уәкілетті органдардың категориялар бойынша жер көлемі жөніндегі мәліметтері;
бонитет балдары арқылы сапа мен түрлерге дифференцияланған топырақ
салық органдары ұсынған декларациялар мәліметтері.
Салық заңнамада қарастырылған жеңілдіктерді есептей отырып, жер салығының
Жж=Aж * Со * К,мұнда
Жж – жер салығының болжамдық сомасы;
Аж – жер учаскесінің алқабы;
Со - әрбір жер категориясы бойынша орташа базалық
К – заңнамаға сәйкес жеке төлеушілер үшін тағайындалған
Жер салығын жоспарлау келесі категориялар бойынша іске асырылады:
а) ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлер; ә) елді мекен
б)өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және өзге де ауыл
Бірыңғай жер салығын болжамдау үшін де декларациялар мәліметтері
Орманды пайдаланғаны үшін төлемақы болжамдық сомасы уәкілетті органдардың
Та=Оқ * Со, мұнда
Та – орман пйдаланғаны үшін болжамдық төлемақы сомасы;
Ок – ағаш дайындау мен басқа да орман
Со – бекітілген орташа мөлшерлеме.
Су ресурстардың пайдаланғаны үшін төлемақының болжамдық сомасы су
Тс=Сп * С, мұнда
Тс – су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақының болжамдық
Сп – алынған, пайдаланған су көлемі;
С – төлемақы мөлшерлемесі.
Бюджет кірістерінің шектелімдерін болжамдау процесінде әрекеттегі заңнамалық және
Тауарлар, жұмыстар және қызметтер бойынша ішкі салықтар түсімдерін
Ішкі немесе жанама салықтар – ол тауарлардың бағасы
ҚҚСж=ЖІӨж*Со/100%, мұнда
ҚҚСж – ҚҚС болжамдық сомасы;
ЖІӨж – ЖІӨ болжамдық көлемі және
Со=ҚҚСе/ЖІӨе*100%, мұнда
Со – алымның орташа пайызы;
ҚҚСе – есепті жылғы ҚҚС сомасы;
ЖІӨе – есепті жылғы ЖІӨ көлемі.
Екінші варианттың есебі ҚҚС түсуінің мониторинг жөніндегі салық
ҚҚСж=ҚҚСе*Іб/100%*Іө/100%, мұнда
ҚҚСж – ҚҚС болжамдық сомасы;
ҚҚСе – есепті жылғы ҚҚС күтілетін сомасы;
Іб – жоспарлы жылдағы тұтынушылық бағалардың өсуі;
Іө - жоспарлы жылдағы өндірістің өсуі.
Республика аумағында импортталған тауарлар бойынша ҚҚС болжамы келесі
ҚҚСи=Иж*Со/100%, мұнда
ҚҚСи – импортталған тауарлар бойынша ҚҚС болжамдық сомасы;
Иж – жоспарлап отырған жылдағы импорт көлемі;
Со – есепті жыл бойы импортталған тауарларға ҚҚС
Со=ҚҚСе/Ие*100%, мұнда
ҚҚСе – есепті жылғы импортталған тауарлар бойынша ҚҚС
Ие – есепті жылғы импорт көлемі.
Қазақстан Республикасында өндірілген тауарлар бойынша акциздерді болжамдау үшін
Аж=Өк*Са, мұнда
Аж – жоспарлап отырған жылға акциз сомасы;
Өк – акцизделетін өнімнің өндіріс немесе өткізу көлемі;
Са – акциз мөлшерлемесі.
Ал импортталған акцизделетін тауарлар бойынша акциз түсімдерінің болжамы
Аи=Иж*К, мұнда
Аи – болжамдық акциз сомасы;
Иж – импорттың болжамдық көлемі;
К – акциз алу коэффициенті: К=Ае/Ие, мұнда
Ае – есепті жылғы акциз сомасы;
Ие – есепті жылғы импорт көлемі.
Халықаралық сауда және сыртқы операциялар бойынша салық түсімдерін
Кедендік баждар, басқа салықтар, халықаралық сауда мен сыртқы
Шеттен әкелетін тауарлар бойынша кеден баждарының болжамдық сомасы
Кб=К*Ик, мұнда
Кб – кеден баждарының болжамдық сомасы;
К – алу коэффициенті ( өткен мерзім бойынша
Ик – болжамдық импорт көлемі.
Шетке шығаратын тауарлар бойынша кеден баждарының түсімдерін болжамдау
Кб=К*Эк, мұнда
Кб – кеден баждарының болжамдық сомасы;
К – алу коэффициенті (өткен мерзім бойынша есептелген
Эк – болжамдық экспорт көлемі.
Кедендік бақылау мен кедендік процедураларды іске асыру бойынша
Кбп=К*Ск, мұнда
Кбп – кедендік бақылау мен кедендік процедураларды іске
К – алу коэффициенті ( өткен жыл мәліметтері
Ск – сыртқы сауда айналысының көлемі.
Роялти бойынша болжамдық түсімдерді есептеу үшін келесі мәліметтер
тиісті уәкілетті органдар ұсынатын пайдалы қазбалардың өндіріп алынатын
пайдалы қазбалардың орташа сату бағасы;
жер қойнауын пайдалану жөніндегі өзара шарттарда анықталған роялти
Қол қойылатын бонус бойынша түсімдерді болжамдау жер қойнауын
Өнімді бөлу бойынша Қазақстан Республикасының үлесінің болжамдық түсімдерін
Капиталмен жасалған операциядан түсетін түсімдерді болжау
Капиталмен жасалған операциядан түсетін түсімдерді болжамдау осы төлемдерді
Республикалық бюджеттен бөлінетін ресми трансферттерінің болжамдық көлемі мен
Аудан бюджеттерінің түсімдер көлемінде облыс бюджетінен бөлінген ресми
3-тарау Бюджет жобасының бекітілуі жӘне мемлекеттік қаржылық бақылауды
3.1 Мемлекеттік қаржылық бақылауды ұйымдастыру
Мемлекеттің ақша ресурстарының жасалуы, бөлісуі және пайдаланылуы бойынша
Қаржылық бақылауға мынадай түсінік беріледі: «Мемлекеттік қаржылық бақылау
«Мемлекеттік қаржылық бақылау объектісі» ұғымына ҚР үкіметі, жергілікті
Негізінде қаржылық бақылауды іске асыру, біріншіден, барлық шаруашылық
Қаржылық бақылаудың негізгі мақсаты – бюджетке ақша құралдарының
Қаржы бақылауының маңызы, бір жағынан қаржылық бақылау объектілерінің
Басқару жүйесінің қажетті бөлігі болып табылатын қаржылық бақылауды
Мемлекеттік қаржылық бақылау жүйесінің дамуы мен жетілдірілуі республикада
Мемлекеттік қаржылық бақылау органдары
Мемлекеттік қаржылық бақылау өз алды билік пен басқарудың
Мемлекеттік қаржы бақылау келесі типтерге жіктеледі:
Сәйкестікті бақылау, яғни бақылау объектілері қызметкерінің әрекеттегі заңнамалар
Қаржылық есептікті бақылау, яғни бақылау объектілерінің қаржылық есептіліктерін
Тиімділікті бағалау, яғни бақылау объектілерінің республикалық немесе жергілікті
Мемлекеттік қаржылық бақылау тексерілетін мәселелердің арнауы мен көлеміне
Кешендік бақылау, мұнда жаппай әдіспен бақылау объектісінің белгіленген
Тақырыптық бақылау, мұнда жаппай әдіспен бақылау объектінің белгіленген
Қарама-қарсылық бақылау, мұнда операциялар бірлігімен өзара байланыстық құжаттар
Бақылау объектілерінің қаржылық әрекеттерін бақылау заңнамаға сәйкес іске
Қаржылық бақылау әр түрлі әдістер пайдалану арқылы жүргізіледі.
Тексерілетін мәселелердің мақсаты мен көлеміне байланысты ревизиялар жоспарлы
Ел президенті мен Парламенті жағынан мемлекеттік қаржылық бақылау
3.2 Қазақстан Республикасында бюджет жобасының бекітілу процедуралары
Бюджеттік кезеңдерінің барлығы – олар құру, қарау, бекіту,
Бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті орган орташа мерзімді
Республикалық бюджет қалыптасырудың бірінші кезеңінде экономикалық және бюджеттік
Республикалық бюджетті қалыптасырудың екінші кезеңінде оның ел Үкіметі
Үшінші кезеңде Парламент палаталардың – Мәжіліс пен Сенаттың
Республикалық бюджет жөніндегі заң жобасын Үкімет Парлементте талқылау
Тиісті жергілікті бюджеттердің кірістері мен шығыстарының теңестілігі үшін
Облыстар, Астана мен Алматы қалаларының әкімдері аудан мен
Экономикалық жіктеудің ерекшеліктері бойынша шығындар есебін қалыптасыру тәртібі
Республикалық және жергілікті бюджеттердің келесі қаржылық жыл жобасын
бірыңғай бюджеттік жіктеуді, оның ішінде шығындардың экономикалық жіктеуін;
бюджет шығындарының экономикалық жіктеу еркешеліктерінің құрылымын;
орташа мерзімдік әлеуметті-экономикалық даму жоспарға сәйкес тиісті кезеңнің
заңнамалық және нормативтік актілермен белгіленген әрекеттегі нормалармен және
Экономикалық жіктеу ерекшеліктері бойынша шығындар есептемелері, мысалы, келесі
01-111 форма мемлекеттік бюджет арқылы ұсталатын мемлекеттік органдар
10-111 форма прокуратура органдары қызметкерлерінің негізгі еңбекақы шығындарын
11-111 форма құқық қорғау, мемлекеттік өртке қарсы қызмет,
12-111 форма әскери қызметкерлерінің негізгі еңбекақы шығындарын есептеу
Денсаулық сақтау мекемелерінен басқа мемлекеттік мекемелер барлық шығындардың
Әскери қызметкерлер, ішкі істер органдарының қызметкерлерлері, әскери оқу
Мемлекеттік бюджет құралдары арқылы қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің барлық
Мемлекеттік мекемелерге сырттан көрсетілген әр түрлі қызметтерді өтеуге
1. Заңды тұлғалар үшін:
қызмет көрсету мен жұмыс атқаруға қатынасқан жұмыскерлердің еңбекақысы;
іссапарға арналған шығындар;
бюджетке төленетін салықтар мен басқа да міндетті төлемдер;
басқа да салықтар;
материалдармен мүліктену;
электроқуат пен жылудан басқа коммуналдық қызметтер;
электроқуат;
жылу;
байналыс қызметі;
көлік қызметі;
негізгі құралдардың ағымдағы жөндеуі;
ғимараттарды ұстау мен күту;
басқа да шығындар.
2. Жеке тұлғалар үшін:
қызмет көрсету мен жұмыс атқаруға қатынасқан жұмыскерлердің еңбекақысы,
іссапарға арналған шығындар;
материалдармен мүліктену;
көлік қызметі.
Жоғарыда белгіленген формалар бойынша есептемелер негізінде мемлекеттік мекеме
Мемлекеттік мекемелер осы форманы шығындардың экономикалық жіктеуінің барлық
Қорытынды
Бюджет әр мемлекетке өзінің экономикалық, әлеуметтік және саясаттық
Мемлекеттік бюджеттің басқа қаржы буындары арасындағы орны мен
Мемлекеттік басқарудың сапалық жаңа үлгісін қалыптастыру үшін “Жаңа
Сондықтан да Елбасы өзінің жаңа “Қазақстан халқынынң әл-ауқытын
Қорыта келе, соңғы жылдары Қазақстанда мемлекеттік инвестицияның экономикаға
Пайдаланылған Әдебиеттер
“Жаңа әлемдегі, Жаңа Қазақстан” Президент Жолдауы 2007 жыл.
Қазақстан Республикасының Бюджет кодексі. – Алматы: Юрист, 2004.
Салық кодес ”Бюджетке салықтар мен басқа да міндетті
Қазақстан Республикасы заңдары.
Указ Президента Республики Казахстан “Об утверждении Положения о
Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қаулылары.
Министрліктер мен ведомстволадың нұсқаулық материалдары.
Бюджетная система Российской Федери: Учебник /М.В Романовский и
Годин А. М., Подпорина И.В. Бюджет и бюджетная
Зейнельгабдин А.Б. Финансовая система: экономическое содержание и
Иванова Г.Г., Маковник Т.Д. Казначейская система исполнения бюджетов.-
Ильясов К.К, Саткалиева В.А. , и др. Гасударственный
Кулекеев Ж.А., Султангазин А.Ж. и др. Государственный финансовый
Кулекеев Ж.А. Султангазин А.Ж., и др. Проблемы эффективности
Мельников В.Д., Ильясов К.К.Финансы.- Алматы: Қаржы-Қаражат, 2001.-311 с.
Рудный К.В. Финансово-кредитные системы зарубежных стран: Учебное пособие.-
Сейіткасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер: Оқулық.-Алматы: Экономика, 2005.-
Утибаев Б.С., Жунусова Р.М. Бюджетное устройство и бюджетная
Комментарии к Стандартам внешнего и внутренного контроля исполнения
Положение о Комитете Казначейства Министерства финансов Республики Казахстан.
20.Положение о Комитете финансового контроля Министерства финансов Республики
21.О Среднесрочной фискальной политике Правительства Республики Казахстан от
22.Правила разработки проектов республиканского и местных бюджетов, утвержденных
Правила исполнения республиканского и местных бюджетов, утвержденные постановлением
1
Салық жеңілдіктері
Мемлекет экономикасын реттеудегі салық жүйесінің мәні
Қосылған құн салығының сипаттамасы
Жергілікті табыс салығы
Салық салу объектісін бағалау дәрежесіне қарай
Табиғатты қорғаудағы экономикалық тиімділік
Жанама салықтар
Мемлекеттік бюджет кірістері және олардың қайнар көзі
Корпорацияның кірісін қалыптастыру және бөлу
Салық декларацияларын қабылдау және өңдеудің орталық желісін құру