Дамыта оқыту
Мазмұны
Анықтамалар
Кіріспе 4
6
1. Эвристикалық әдістің оқытудағы теориялық негіздері 7
1.1 Эвристика туралы және эвристикалық оқыту туралы түсінік 7
1.2 Эвристикалық әдістің сипаттамасы 8
1.3 Эвристикалық оқытудың негізгі функциялары 13
1.4.Қазіргі эвристикалық оқыту жүйесінің маңызды сипаттамалары 15
2. Дамыта оқытудың теориялық негіздері 18
2.1 Дамыта оқытудың түсінігі 18
2.2 Физиканы оқытуда оқушылардың ой- өрісін дамыту 39
2.3 Оқушылардың логикалық ойлау әрекетін тәрбиелеу 40
2.4Оқушылардың зейіні мен есте ұстағыштығын дамыту 40
3. Эвристикалық және дамыта оқытуды физикалық заңдылықтар
мен есептерде қолдану 45
3.1 Физикалық ұғымдар мен түсініктерді қалыптастыру
3.2 Физикалық шамалар олардың өлшем бірлігі түсінігін қалыптастыру 48
3.3 Физикадан есеп шығарудың кезеңдері 49
3.4 Шығармашылық ойлау эвристикалық оқу нәтижесі ретінде 50
3.5 Стандартты емес, эвристикалық есептер 53
3.6 Эвристикалық-дамыта оқу үрдісін технологиялық карта арқылы жобалау 55
Қорытынды 64
Пайдаланылған дереккөздер тізімі 65
Қосымша А 67
Аңдатпа
Дамытушы- эвристикалық оқыту бұл қазіргі педагогикалық оқыту процесінде жаңашыл
Бұл дипломдық жұмыста физика сабақтарын дамытушы- эвристикалық оқыту бойынша
Аннотация
Развивающее эвристическое обучение- это технология которая в нынешнем педагогическом
В этой дипломной работе по развивающей эвристической технологии предлагается
The summary
The developing heuristic training is technology which in present
In this degree work on developing heuristic technology it
Анықтамалар
Эвристика (Грек сөзінен heurisko- табам)- ғылыми зерттеудің әдістемесі,оқыту әдісі
Эвристикалық әдіс- диалогтық формадағы эвристикалық әңгімені әңгімені айтады.
Сабақтастық – адам іс-әрекетінің жемісі. Ол қоғам дамуы негізіндегі
Даму – дүниеде болып жатқан өзгерістердің сипаты мен бағытын
Даму – қайталанбайтын белгілі бір арнайы бағыттағы объектінің материалдық
Дамытып оқыту – бұл оқушылардың таным іс-әрекеттерін барынша дамыту,
Эвристикалық есеп – сыныптың тапсырма ретінде де, үй тапсырмасы
Абстракциялау деп әр нақты затқа тен қасиетті оның өзінен
Креативті (creativity) ойлау жұмыстарында, оның негізгі көрсеткіші, қарапайым шешуден
Стандартты емес есеп – бұл, оқушыларға шығару алгоритімі белгісіз
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі. Қазіргі кездегі заманауи білім беру, мәдениеттің басты
Зерттеудің мақсаты –орта мектептің физика сабақтарына дамытушы-эвристикалық оқытуды нақты
Зерттеудің объектісі –мектептегі оқу- тәрбиелік үрдісі.
Зерттеу заты – физика сабақтарында теориялық-практика бөлімдеріне оқушыларды
Зерттеудің ғылыми жаңашылдығы және теориялық маңыздылығы:
Дамытушы- эвристикалық оқыту бұл қазіргі педагогикалық оқыту процесінде жаңашыл
Бұл дипломдық жұмыста физика сабақтарын дамытушы- эвристикалық оқыту бойынша
Кіріспеде мәселе және оның өзектілігі негізделді, зерттеудің әдістемесі, ғылыми
«Эвристикалық әдістің оқытудағы теориялық негіздері» атты бірінші бөлімде эвристика
Функциялары мен маңыздылығы «Дамыта оқытудың теориялық негіздері» атты екінші
Үшінші бөлімде қос ұғымның практика бөлімінде қолдану туралы.
Қорытындыда қорғауға шығарылған жұмыстың негізгі тақырыбы мен аргументтерімен тығыз
1 Эвристикалық оқытудың теориялық негіздері
1.1 Эвристика және эвристикалық оқыту туралы түсінік
Эвристика (Грек сөзінен heurisko – табам) – ғылыми зерттеудің
Ежелгі Грек елінде – оқу жүйесі сұрақ бойынша;
Логикалық есептердің жиынтығымен теориялық ізденістердің ережелері және ақиқаты іздеу
Қазіргі дидактиканың барлық талабын қанағаттандыра отырып, эвристикалық әңгіме оқушыларға
Эвристикалық әңгіме-сұрақтар жүйесі бірсыпыра шарттарды қанағаттандыруы қажет: сұрақтар логикалық
Елімізде оқытудың эвристикалық тәсілдерін дамыту иновациялық дидактикалық жүйелерімен байланысты
Ережелері.
1)Жаңа білімдер эвристикалық әңгіме негізінде қалыптасады және оқушыларың
2) мұғалім оқушыларды сараптап,мәселе қоятын,болжамдар ұсынып, дәлелдей алатын,қортындылар жасай
3)негізінен бала бұрын алған білімге болжам жасап, ұсынып,негіздей білгені,негіздей
1.2 Эвристикалық әдістердің сипаттамасы
Эвристикалық оқытудың әдістерінің классификациялау негіздерін таңдау үшін А.В. Хуторской
Когнитивті Креативті Орқызметті
Ғылым әдістері Интуитивті әдістер Оқушылар әдісі
Оқу пәнінің әдістері Алгоритмдеу әдістер Мұғалім әдісі
Метапәндік әдістер Эвристикалық әдістер Администратор әдістер
Когнитивті әдістер: кірістіру әдісі, оған жақын мәндік көріністің әдісі,
Олардың кейбіреулерін қарастырайық.
Кірістіру әдісі: сезімталдық-бейнелік және елестету арқылы, оқушы зерттелетін объектіге
Ішінара немесе эвристикалық әдіс. Оқушыға мәселені өз бетімен шешуге
Эвристикалық зерттеу әдісі: зерттеу объектісі таңдалады және оқушыларға оны
Креативті әдістер: табудың әдістері, «Егер де» әдісі, бейнелі суреттің
Ойлап табудың әдісі – бұл әдіс оқушыларға, белгісіз өнімнің
«Ми шабуыл» әдісі – бұл әдістің негізгі мақсаты қандай
«Егер де» әдісі – оқушыларға егер де дүниеде бір
Оргқызметтік әдістер: оқушының тұтас қарастыру және жоспарлаудың әдісі, оқушыларға
(Эвристикалық негізінде педагогикалық тәсілдер және әдістер)
Эвристикалық оқытудың классификация әдісін негіздеуін таңдау үшін Хуторский А.В.
Когнитивті әдістер
Кірістіру әдісі (бейнелік сезу және елестету арқылы адам зерттелетін
Мысалы:
Сіз – өзіңізді өсіп тұрған қайын деп елестетіңіз. Сіздің
Тапсырма: өсіп тұрған ағаштың массасын өлшеудің бірнеше тәсілдерін ұсыныңыз.
Жауаптар нұсқасы: ағашты әр түрлі бұрыштарда цифрлік камерамен (сандық)
1. Кез келген өлшемді металл шардың физикалық қасиеттерін зерттеңдер,
Жауабы: физиканың қасиеттер – дөңгелек, қатты, қолмен ұстағанда суық,
Массасында анықтауға болады: а) өлшеп алу б) өзара әрекет
Шарикті (шарды) тұзды ерітіндіге салып, оның коррозияға шыдамдылығын анықтауға
бейнелік көру әдісі;
символдық көру әдісі;
эвристикалық сұрақтар әдісі: Кім? Не? Қайда? Неге? Немен? Қалай?
салыстыру әдісі;
фактілерді факті еместен айыру әдісі (фактілерді іздейміз, одан кейін
эвристиканың бақылау әдісі (оның мақсаты – балаларды білімді бақылау
эвристикалық зерттеу әдісі (зерттеу объектісі таңданады және оны оқушыларға
ұғымдарды құру әдісі (мәдени формаларға дейін болған ұғымдарды әрі
ережелерді құру әдісі (оқушыларға ұсынылған алгоритм бойынша);
гипотезалар әдісі («не болады, егер...»мәселесіне жауаптар нұсқасы);
жобалау әдісі (жоспарланған немесе нақты процесте қолданылады);
қателер әдісі (қателерді конструктивті қолдану, қатеге негативті қатынастан позитивті
теорияларда схема бойынша құру әдісі: фактер – олар туралы
методологиялық әдістер: мәселеге тұтас көзқарас, шығарылған есептің шешіміне тіреу
креативті әдістер
ойлап шығару әдісі (ойлау әрекеттің негізінде белгісізді ойлап табудың
Мысалдар:
«Егер де жылу суық денелерден өздігінен жылы денелерге ауысса...»
Жауабы: Термодинамиканың екінші заңы керісіншіге өзгерер еді (теріс болар
Тұрақсыз типі-теңдік күй – екі дене бірдей температураға ие
Бейнелік сурет әдісі (көрнекілік бейне әдісі)
Есепті қайта құру әдісі (есепті бөлікке бөлу, процестің периадизациясы,
Бұл әдістің негізгі мәні; физиканың шамалар мен ізделінді арасында
Ұйымдастыру қызметтік әдістер:
Оқушының тұтастығының әдісі: мақсатты таңдау – мақсатты классификациялау –
Оқушылық жоспарлау әдісі (сабаққа, күнге, аптаға, тақырыпты, бөлімді, шығармашылық
Есептің қойылуы мен шартын тандау әдісі. Берілген әдістерде: берілгені
Мысалдар:
Массасы mм=100г мыс каллориметрде, массасы mс=200г су бар,
Шешуі:
Есептің шартын тандай отырып, су мен каллориметр қызатын шешіміне
Есептің шешуі шығу үшін модельді жасайық: ортамен жылу алмасуды
Анықтамадан қосымша мәліметтерді таңдап алайық: судың меншікті жылу көлемі
Жылу алмасу кезінде, каллориметр алатын жылу мөлшері мына формуламен
Q1=cmmм(ty-t1), сонда су
Q2=cсуmсу(ty-t1).
жылу мөлшері алады.
(Бөлшектердің суыған кезде бөлінетін жылу мөлшері)
Бөлшек ty-ға дейін суыған кездегі бөлінетін жылу мөлшерін мына
Жылу балансы теңдеуін мына түрде құрайық
Qалынған=Qберілген.
яғни
Q1+Q2=Q3.
Q1 және Q2 оң жақтарын соңғы өрнекке қойсақ,
cмmм(ty-t1)+cвmв(ty-t1)=cсmс(t2-tу).
Осы теңдеуден tу анықтаймыз. Сан мәнін қойған кезде
оқушылармен жасалған білім беру бағдарлама әдісі (заттың мәндік түрін
нормашығармашылық әдісі: (ұжымдық және индивидуалдық) қызметтің индивидуалдық ұжымдық нормасын
оқытудың өздік ұйымдық әдісі (оқулықтармен, құралдармен жұмыс, есептерді шешу,
өзара оқыту әдістері.
рецензия әдісі (яғни, тірек схемаларына негізделген әдіс, мысалы, бейнефильмді
эвристикалық қызметтің бақылау әдісі (әдетте оның нәтижесі, берілген нұсқаға
рефлексия әдісі: оқушылардың өз оқу қызметін түсіну – ағымды
Өзіндік баға беру әдісі қорытқы рефлексиядан шығып, білім беру
Эвристикалық оқытудағы таңдалатын есептер олардың спецификалық мазмұнына тәуелді (ерекшелігін).
Меңгеруге жататын, бейнелік сипаттамаға ие материал эвристикалық оқытудың құрамы
Осындай болып белгілі заңдылықтарда салыстырмалы жаңа шарттарда қолданылатын есептер
«Ми шабуыл» әдісі – бұл әдістің мақсаты оқушылардың инерциялық
«Егер де...» әдісі – оқушыларға, егер жер бетінде қандай
Ұйымдастыру қызметті әдістер: оқушылардың тұтас болжау және жоспарлаудың әдісі,
1.3 Эвристикалық оқытудың негізгі функциялары
білімді өз бетінше меңгеріп және әрекеті мен амалдары;
ой-өрістің дамуы, білімді меңгеріп, сол білімді кез-келген жағдайда қолдану;
жаңа мәселелі дәстүрлі жағдайда еңгізу;
зерттеліп отырған объектке жаңа жағынан қарастыру.
«Эвристикалық оқыту дамытушы мен мәселелік оқытудан айырмашылығы жаңа сапалы
Эвристика тек қана педагогикада емес, сонымен қатар психологияда, инженерияда,
Осы аумақтағы әр маман эвристиканы өз позициясы бойынша қолданып,
Эвристика жаңа жас даму үстіндегі ғылым саласы болғандықтан оған
Бұл мәселені шешу үшін «Эвристика» ұғымы екі мағыналы екен.
Эвристикалық әдісті қолдану алдында мұғалім оқушының мынадай қабілетін ескеру
а) оқушылар ұжымының жалпы даму деңгейі.
б) креативті ортадағы жастың орнығуы.
в) оқушының жеке басты ерекшеліктері.
г) оқу пәнінің спецификалық шаралары мен негіздері.
Шығармашылық қабілет шарттарының құрылымы
а) оқытудың оң жақты себептері;
б) оқушының өздік қызметіне қызығушылығы;
в) шығармашылық белсенділігі;
г) ұжымдағы оң жақты микроорталары,
д) сезімдері
е) жағдайды таңдауға және жұмыс істеу нұсқасын таңдау.
Қызметтік принциптері
а) оқытудың креативтілігі (мұғалім мен оқушының шығармашылықтың ңақтылығы);
б) оқушының субъективті тәжірибедегі тірегі (оқытудың бір қайнар көзі);
в) оқытудың өзекті нәтижесі (мәліметті алғанан соң іскерлік пен
г) жеке және диффернециалды түрде оқыту;
д) оқыту жүйелігі;
е) оқыту кезіндегі оқушымен мұғалім арасындағы шығармашылық өзара әрекеттері.
Мұғалімнің шарттары
а) физика пәні бойынша үнемі оқушылардың білімін толықтыру;
б) іскерлік пен дағдылардың жалпы дамуы;
в) креативті ойлаудың дамуы;
г) оқушының өз бетінше шығармашылық дамуы.
1.4 Қазіргі эвристикалық оқыту жүйесінің маңызды сипаттамалары
Шығармашылық қызметінің ішкі қажеттілігі психологтар мен педагогтармен тұлға дамуының
Шығармашылық қабілетін дамыту бойынша оқу процессі оқушылардың шығармашылық белсенділігімен
Оқушылардың физикалық дамуын шығармашылық арнада жүзеге асыру керек. Физика
Оқушылардың шығармашылық даму мәселесіне арналған жұмыстарды, И.Я. Лернер, В.А.
таныс жағдайдағы жаңа мәселені көру
білім мен мүмкіндіктерді стандартты емес жағдайға ауыстыру
белгілі объектінің жаңа функциялармен көру (көрінбейтін)
объект құрылымының барлық өзара байланыстарын көру
есеп шығарудың альтернативті және вариативті тәсілдерін көру
әрекеттің белгілі тәсілдерін араластыру және оның негізінде жаңа тәсіл
белгілерден айырықшаланатын, принципиалды жаңа тәсіл құру
“шығармашылық қызмет – бұрын ешқашан болмаған, жаңа сапалыны жасау”.
Жақсы өнім қызметінің стандартты емес гипотезаның қалыптануы мәселелік жағдайда
Балаларды шығармашылыққа баулу ең алдымен, қоғаммен шешілген немесе шешіліп
Эвристикалық оқыту әдісі оқытушыға оқушыларға өзіндік және шығармашылық ізденіс
а) оқушылар ұжымының дамуының жалпы деңгейі
б) креативті сфераның жас негіздерінің қалыптастыруы
в) оқушылардың даралық ерекшеліктері
г) оқытылатын пәннің спецификалығын және ерекшелігі
Шығармашылық қабілеттерінің қалыптасуының шарттары:
а) оқытудың мотивтері
б) оқушылардың қызығушылығы
в) творчестволық белсенділік
г) коллективте (ұжымдағы оң микроклимат)
д) күшті эмиоциялар
е) еркін таңдау әрекетіне мүмкіндік беру, жұмыстың вариациялығы
Қызмет принциптері:
а) оқытудың креативтілігі (оқушымен мұғалімнің щығармашылық мүмкінділігінің іске асуы)
б) оқушылардың субъективті тәжірибесіне тірегі
в) оқыту нәтижесінің өзектілігі (алынған білімді, мүмкіндіктерді практикада қолдану)
г) оқытудың жекелігі мен дифференциялы (әрбір оқушыға жеке және
д) оқытудың жүйелігі
е) оқу үрдісінде оқушылар мен мұғалімдер арасында шығармашылығы өзара
Демек мұғалімнің міндеттері ретінде
а) оқушылардың физикадан білімдерін үнемі толықтыру
б) жалпы оқудағы білімдермен дағдының дамуы
в) креативті ойлауды дамыту
г) оқушының өзіндік шығармашылығын дамыту
д) шығармашыл тұлғаны қалыптастыру
«Есептін қиындылық дәрежесі шартында өзара байланыстың сонымен, ізделіндіні табуға
Кейбір сыртқы, объективті бағасына бағынатын шарттар міне осындай.
2 Дамыта оқытудың теориялық негіздері
2.1 Дамыта оқытудың түсінігі
Дамыта оқытуды 1950 жылдың аяғынан бастап Л.В.Занков (1901-1977)
Мұғалімнің сөзі көмегімен және бейнелік көріністердің көмегімен жасалған тілдік
Оқушы, сөйлеуге міндеті болғандықтан емес, өзінің қатынасын қызықты болғандықтан
Этимологиялық экскурстар (физикалық терминдерді талқылау түсінігі) – ассоцияцияның ықтимал
Мысалы, сабақта оқушыларды физикалық сөздердің тарихы туралы мәліметтермен таныстыруға
Тірек сигналдарын жасау –физикалық заңдылықты бекітіп, оны меңгеру үшін,
Ақпараттың толық болуы
Жарықтылығы және контрастырылығы
Текстің және графиканың белгілердің минимум саны
Мысалдарын бекіту
Мәтіндік интерпретацияның мүмкіндігі
Қателіктермен индивидуалдық жұмыс. Кейбір оқушылар белгілі бір есептерде қателіктер
Қателік жасаған кезде, мұғалім оны түсіндіруді сұрайды. Бірақ жауап
Қатемен стандартты жұмыс психологиялық дискомфортты тудырады, өйткені балаларда жиі
Қателіктермен шығармашылық және керісінше пікір мүмкіндігі болады. Бұл шынымен
Шығармашылық қызметінің дұрыс іздеуін, шығармашылық идеяларын және нәтижелерін көтермелеу
Мысалы, егер оқушы бақылау жұмысы үстінде, өзінің «жаңашыл» шешімін
Шығармашылық тұлғаның жолында кездесетін кедергілерге де дайындау керек. Шығармашылық
Дамыта оқытудың негізгі ілімнің айрықша басымдылық алуы қазіргі қоғамдық
Білім беру үрдісінің басты сипатының ең маңыздылары:
білімнің әр бір адам тағдырындағы мәнділігін күшейту үшін оның
қоғамдағы рухани құлдырау құбылыстарынан туындаған дағдарыстан шығарудың басты бір
білім беру жүйесін орталықтан басқарудың басымдылығы мен оған қатысушы
әр баланың білім алудағы өз қабілеті мен ынтасына сай
Жалпы оқытудың, соның ішіндегі физика оқытудың негізгі құрамдас бөліктері
Білім, икемділік пен дағды-адам психикасындағы кейбір үрдістердің нысандары мен
Оқуға деген көзқарас саналы да нәтижелі түрде жүзеге асырылатын
Мектеп табалдырығынан күнделікті білімді өз бетімен меңгеру, жеке тұлғаның
Жалпы алғанда
білімнің маңызың және оның рөлін терең түсінуінде, яғни жүйелі
үздіксіз білім алу қоғам қажеттілігін түсіну
оқушының білімге құштарлығын арттыру
мектепте алған сапалы, терең білім негізінде шығармашылыққа ұмтылу
ақыл-ой еңбегіндегі жоғары мәдениетті адам қалыптастыру,яғни икемді, дағдысы қалыптасқан,
Берілетін теориялық білімнің мазмұнына бвйланысты оқытудың негізгі мақсаттарына сәйкес
Оқушы оқу үрдісіне кірісіп кетуі үшін, оған деген себеп
Оқушы еңбектеніп, алғашқы нәтижелерге қол жеткізгенде, онда осы себептер
Оқу іс-әрекетін нақты мазмұнға нақты операциялар жасау арқылы жүзеге
Оқу қызметін қалыптастыру – осы қызметтің кейбір элементтерінің орындалуын
Тәжірибе жүзінде кейбір ұстаздар сабаққа нақты міндетті енгізуде қандай
Оқу жұмысында оқушылардың ой өрісін кеңейтіп, өз бетінше еңбектенуге,
Білім стандартының әсіресе физика курсы үшін өте маңыздылығы мен
Біріншіден, қоғамның қазіргі заманғы ғылыми-техникалық және әлеуметтік прогресінің дамуындағы
Сабақтастық – адам іс-әрекетінің жемісі. Ол қоғам дамуы негізіндегі
Сабақтастық – ол өмірдің атадан балаға жалғасуы; қандай да
Кесте 1
Дамыта оқытудағы сабақтастықты әлеуметтік үрдісте екі жағынан қарауға болады.
Жалпы дамыта оқытудығы сабақтастықты ұйымдастыруды төмендегі компоненттердің бірлігі, жүйелі
Физика пәнін оқытудың ғылыми негізінде мектеп оқушыларының шығармашылығын дамыту
Дидактиканың әр түрлі ұтымды әдіс-тәсілдерін пайдалану есебінен мектеп оқушыларың
Оқушылардың өз ойларын ғылыми- таным әдістеріне сүйініп дамытуы физикалық
Сабақтың алдында мынадай міндеттер тұрады:
оқушыларға терең білім беру, іскеліктері мен дағдыларын жетілдіріп, қалыптастыру;
өз бетінше оқуға үйрету, шығармашылық қабілетін дамыту, оқуына талдау
Қазіргі өткізіліп жүрген сабақтар жүйесінің негізгі алға қояр мақсаты:
Дамыта оқытудағы сабақтастықты ұйымдастыруды
Білім беру және тәрбиелеу процесінде сабақтастықтын қажеттілігі зор. Педагогикада
Осы кездегі дамыта оқытудағы сабақтастықты тура педагогикалық мағынасында қолданған
Даму – дүниеде болып жатқан өзгерістердің сипаты мен бағытын
Даму идеясы – бүкіл философия, жаратылыс тану, қоғамдық ғылымдар
Даму – қайталанбайтын белгілі бір арнайы бағыттағы объектінің материалдық
Даму – өзгеріс, ол-қарапайымнан күрделірекке, төменнен жоғарыға қарай ауысу;
Баланың физикалық дамуы генетикалық бағдарлама бойынша қанқасының, бұлшық ет
Оқыту мен даму арасындағы қатынасты қарастырсақ Ж.Пиаже, З.Фрейд, Д.Дьюидің
Жалпы алғанда дамыта оқыту – ол тұлға сапасының біртұтас
Бастауыш сынып оқушыларының танымдық қызығушылықтарын дамытудың негізгі факторы олардың
Дамыта оқытуды ұйымдастыру, балаға, ақыл-ой әрекетін меңгеруге жағдай жасау
Жетпісінші жылдары осы проблеманы шешу жолында көп ізденіс, эксперименттер
В.Ю.Шаталов тәжірибесінің бірінші ерекшелігі болып барлық оқу процесінің өте
Ресей ғалымдарының деректері бойынша материалды меңгеру дәрежесі мен оны
Тұлға іс-әрекеттер мен қылықтар арқылы қалыптасып, дамиды. Сондықтан педагогикалық
Дамыта оқытудағы сабақтастық күрделі жүйе, ол екі бөліктен тұрады:
а) оқу – танымдық сабақтастық (ішкі), оның құрылымы: себептік
б) процессуалдық – оқыту сабақтастығы (сыртқы), оның құрылымы: нормативтік,
Оқу әрекеті арқылы баланың ойы абстрактіден нақтыға қарай өрлейді,
Оқушының дамуының негізі болып табылатын әрекет, оқу әрекеті сабақтың
Аталған құрылымдағы қажеттілік пен мотив әрекет етуге итермелейтін басты
Дұрыс таңдалған проблемалық жағдай, сұрақтар, әр түрлі әдіс-тәсілдер, амалдар
Кесте 2
Сабақтастыра отырып дамыта оқытудың құрылымы
Сабақтастыра отырып дамыта оқыту – ол қажеттілік арқылы орындалады.
Қажеттілік-мотив-мақсат-құрал-әрекет-нәтиже.
Әрекеттің ішкі құрылымына енетін бұл компоненттер былайша сипатталады.
Қажеттілік – индивидтің өзінің өмір сүруге, дамуға білімнің, тәрбиесінің,
Мотив-ынта-ықыластың аууы.
Құрал-әрекеттің амалдарын белгілеу, жолдарын таңдау.
Әрекет-іс-қимыл, құрал. Ол ойын, тілдік, ойлау әрекеттері түрінде жүзеге
Нәтиже-өнім. Сабақтың әрекет теориясына сәйкес ұйымдастырылуы баланың жеке басын
Ол үшін мұғалім мына қағидаларды есіне ұстауы қажет:
баланы бойындағы құмарлығын, қызығушылығын жойып алмай, оның үнемі алға
білімді өз бетінше іздену арқылы алуға қолайлы жағдай жасау;
өзін-өзі дамытатын тұлға қалыптастыру.
Мұғалім бала бойындағы жаратушылық сапалардың болатындығын мойындауы, әрі қарай
Мұғалім мәселе қояды, ойлаудың жолдарын ашады, әрекеттің барысына бағдар
Практика мұғалімдердің: «Балалардың пікір-таласын, ой бөлісуін тыңдап отыратын уақыт
Біздің ойымызша дайын үлгі бойынша білім алуға үйренген баланың
Педагогикалық процестің бағыттылық принципі. Педагогикалық процестің бағыттылық принципі жеке
Педагогикалық процестің басты идеясы – оқыту және тәрбие жұмысында
Жоғары қиындықта оқыту принципі. Жүйедегі бүгінгі күннің өлшемімен қарағанда
Дамыта оқыту жүйесінің маңызды принциптерінің бірі теориялық білімнің жетекші
Жалпы осы оқыту және дамыта оқыту процесінің принциптеріне қарай
білім мазмұнын жоспарлағанда жастар бұрыннан қалыптасқан тәжірибені ғана пайдаланып
оқу жоспарының құрамы жастардың білімді тұтынуларына, қолданыс процесінен үнемі
сыбайлыс курстар бағдарламаларында тақырыптық және хронологиялық келісімді қамтамасыз ету;
оқу – тәрбие процесінде ең бастысын бөліп қарай білу
оқушы жастарға сапалы кәсіби маман болуы үшін оларға әсер
оқушының жеке басының ары қарай дұрыс дамуы үшін, оның
оқушы бойына білімді сіңіру үшін, яғни білімін, біліктілігін және
біркелкі педагогикалық іс-әрекетті сақтау;
оқыту процесі кезеңдері арасындағы алшақтықты жою;
оқушы алған білімін, қалыптасқан ұғымдарды өзінің іс-әрекетің оқыту процесінде
Дәстүрлі оқыту бала дамуына тек қондырғы болып, дамуға стихиялы
XVII ғ. швейцар педагогы Иоганн Генрих Песталоцци (1746-1827) дамытып
XIX ғ. неміс педагогы Фридрих Вильгельм Адольф Дистервек (1790-1966)
Педагогикада 50-ші және 60-шы жылдарда сабақтастық ұғым біртіндеп дами
Сабақтастықтың қажеттілігі ол қандай да бір күнделікті тәжірибеде кейбір
Жалпы сабақтастық біртұтас педагогикалық процестегі қарама – қайшылықты шешу
Оқытудың дамыту функциясы белгілі психологтар Л.С.Выготский мен С.Л.Рубинштейн ұсынған
Қазіргі уақытта жалпы білім қоғамдық қажеттілік қана емес, сонымен
Жаңартылған білім мазмұнының ғылыми – әдістемелік негізіне дамыта оқыту
Оқыту дамыта және тәрбиелей отырып жеке адамның таным-қабілетін мақсатқа
Дамыта оқытудың ерекшелігі оқушыға пәндік білім, білік, дағды қалыптастырудың
Оқу процесіндегі мұғалім әрекетінің психикалық әрекет және іс-әрекет тұрғысынан
Дамыта оқытуда мұғалімнің басты міндеті – оқу материалы мазмұнын
Ғылыми – техникалық прогресс дәуірінде физиканың негізін меңгеру жас
Дамытып оқыту – бұл оқушылардың таным іс-әрекеттерін барынша дамыту,
Таным – қабілетін дамыту туралы Ресей ғалымдарының (Н.А.Дайри, Т.И.Махмутов,
Таным қабілетінің дамуы – бұл барлық мұғалімдердің барлық пәндер
Оқушыларға білім беру және объективтік шындықты тану мәселелері жайындағы
Оқыту әдістері мен формаларын жетілдіру.
Мұғалімнің теориялық дайындығы, педагогикалық шеберлігі, білімдарлығы оқушылардың таным іс-әрекетін
«Дамыта оқыту» деген термин психология ғылымының қойнауында туып, баланың
Зерттеудің мақсаты Л.С.Выготскийдің 1930 жылдардың басында жасаған оқыту мен
Одан кейін бұл дамыта оқыту идеясы психология мен педагогика
Мақсаты балаларға дайын пәндік білім, біліктердің белгілі бір жиынтығын
Сондықтан да жаңа сапаға ие, шығармашыл, қабілетті адамдар тәрбиелеу
Оқыта отырып дамыту мәселесіне арналған зерттеулер дәстүрлі оқытуға өзгерістері
Дамыта оқыту идеясын алғашқылардың бірі болып 1959-1960 жылдары қолға
Л.С.Выготскийдің теориясын Д.Б.Эльконин басқарған шығармашылық топ жұмысын ары
Психологтардың зерттеулері бойынша бала өзінің субъект екенін 2,5-3 жасында-ақ
Ал мектеп табалдырығын жаңа аттаған бала оқу бағдарламаларының талаптарын
Жалпыға білім беретін мектептегі жұмыс істейтін мұғалімнің алдына қойған
Дамыта оқытуда баланың ізденушілік – зерттеушілік әрекетін ұйымдастыру басты
Оқу мақсаттарының қойылуы.
Оны шешу жолын бірлесе қарастыру.
Шешімінің дұрыстығын дәлелдеу.
Бұл үшеуі дамыта оқытудың Д.Б.Эльконин-В.В.Давыдов жасаған жүйесінің негізгі компоненттері.
Дәстүрлі оқытуда жаңа материалды бала игеру үшін сабақтың кез-келген
Дәстүрлі оқытуда оқу процесіне қатысушылардың «басқарушылар мен орындаушылар» түріндегі
Дамыта оқытудың Л.В.Занков жасаған жүйесінің ерекшеліктеріне тоқталып өтелік. Бұл
оқыту мазмұнындағы өзгешеліктер;
мақсаттағы айырмашылықтар;
дидактикалық принциптердегі өзгешеліктер;
әдіс-тәсілдердегі өзгешеліктер;
оқытуды өзгеше ұйымдастыру;
мұғалім еңбегінің нәтижелілігін анықтаудың жаңа көрсеткіштері;
мұғалім мен оқушы арасындағы жаңаша қарым-қатынастар.
В.В.Давыдов ақыл-ойдың дамуының көрсеткіші ретінде жинақтай, қорытындылай алу дағдысын
И.Я.Лернер «даму» деген ұғымды педагогикалық заңдылықтарға негіздей отырып, адамның
меңгереді деген қағыда төңірегінде. Л.В.Занков бұл анықтаманың көнергендігін, тіпті
Кесте 3. Дәстүрлі және дамыта оқыту жүйелерінің айырмашылықтары
Мазмұндағы басымдылық
Педагогикалық процесінің компоненттері Дәстүрлі сабақ (түсіндірме әдісі) Дамыта оқыту
Мәні Білім, ептілік, дағдыны меңгерту Баланың өзін-өзі субъект
Мақсат Оқушыларға білім, ептілік, дағды қалыптастыру Байқампаздығын, ойлауын,
Бастапқы мазмұн Факторлық, мысалдар, тақырыптар, дәлелдер Заңдылықтарды, теорияларды, ұғымдарды,
Оқытудың формалары Жеке, топтық, фронтальды Бірлескен ұжымдық әрекет
Оқыту әдістері Ауызша түсіндіру, көрінектілік, практикалық Проблемалық, баяндау, ізденушілік,
Мұғалімнің ролі Дайын білімді түсіндіруші, бақылаушы, тәртіпті қадағалаушы, білім
Педагогтың негізгі талабы Мен сияқты істе Ойлап істе
Педагог қызметі Білім беру Адамды «өсіруші»
Әрекеттестік стилі Авторитарлы Демократиялы
Мұғалім мен оқушының өзара қарым-қатынас стилі Монологті (мұғалім жағынан)
Оқытудың басым әдісі Мәліметтік Ізденісті -зерттеушілік
Әрекеттестіктегі қызметтер Мұғалім-жетектеуші, оқушы-орындаушы Қызметтер бөлінбейді, бірлескен ізденіс
Оқушы позициясы Қызығуы аз, пассивті Қызығу бар, активті, ынталы,
Оқуға деген мотив Эпизодты түрде туындайды Әрқашан және мақсатты
Сабақтағы жанға жайлы сәттер Кей кезде пайда болады Әрдайым
Бақылау, бағалау Оқытудың нәтижесін мұғалімнің бақылауы, бағалауы Өзін-өзі бақылау,
Сабақта дамыта оқыту технологиясын жүйе пайдаланудың тиімді жағы оқушылардың
Сабақтастықты сақтай отырып дамыта оқыту үшін оқушының
сезім, түйсігін
қабылдауын, тұшынуын, ынтасын
зейінін, еске ұстауын
ұғынуын
ойлау, қиялдау, болжау қабілетін
ерік-қайратын
оқу іс-әрекеттерін, дағды-машықтарын
жауапкершілігін, дербестігін, өз бетінше ізденісін яғни жеке адам қасиеттерін
Бұл принциптердің мақсатына жету үшін дәстүрлі оқулықтардағы жеңіл-желпі тапсырмалар
Дамыта оқыту жүйесінің маңызды принциптерінің бірі теориялық білімнің
1970 жылдардың басынан бастап жүргізуден педагогикалық – психологиялық зерттеулер
Оқытудың эвристикалық әдісі мұғалімге оқушылар үшін өздік және шығармашылық
Эвристикалық әдіс арқылы шығармашылық қабілеттерінің әдістемелік жұмыстарын жасаған кезде,
а) оқушылар ұжымының жалпы даму деңгейін
б) креативті ортаның құрылуының жас ерекшеліктерін
в) оқушылардың дара ерекшеліктерін
г) оқу пәнінің ерекшеліктерін
Шығармашылық қабілеттерінің құрылу шарттары
а) оқытудың оң себептері (немесе дұрыс себептері)
б) оқушылардың өздік жұмысына деген қызығушылығы
в) шығармашылық белсенділік
г) ұжымдағы оң микроклимат
д) күшті эмоциялар
е) әрекеттерді еркін таңдау, жұмыс вариативтілігі
Қызмет принциптері
а) оқытудың креативтілігі (оқушы мен мұғалімнің шығармашылық мүмкіндіктерінің іске
б) оқушылардың субъективті тәжірибесіне сүйену (оқытудың бір көзі)
в) оқытудың нәтижесінің өзектілігі (алынған тілдерді, дағдыларды практикада қолдану)
г) оқытудың жекелігі және дифференциациясы (оқушыларға жеке және дифференциалды
д) оқытудың жүйелілігі
е) оқыту үрдісінде оқушымен мұғалім арасындағы шығармашылық байланыс
Демек мұғалімнің мақсаттары ретінде мыналар алға шығады:
а) оқушыларда, физикадан білімдерін әрдайым толықтыру
б) жалпы оқытушылық біліммен дағдылардың дамуы
в) креативті ойладың дамуы
г) оқушылардың өздік шығармашылықтарының дамуы
д) оқыту үрдісінде, тұтас шығармашылық тұлғаны тәрбиелеу
«Есептің қиындық дәрежесі, оның шартында орналасқан өзара байланыстар санымен
Мектеп физика курсының есептер жүйесінде қандай да бір физикалық
Бірақ оқушыларда физиканы оқытудағы қызығушылықты тұрақты оятатын, оқу қызметіне
Арнайы таңдалған тапсырмалар арқылы, оқушыларды есеп шығаруға мақсатты бағытталған
Мектептегі физика оқулықтарын да (қазіргілерде ғана емес) оқушыларға бақылаудың,
Эвристикалық есеп – сыныптың тапсырма ретінде де, үй тапсырмасы
Кесте 4.
Мәселелік оқыту Дамымалы оқыту Жеке тұлғалық бағдарлық оқыту Эвристикалық
Анықтау.
Оқушылардыңоқу педагогикалық деректерінің заңдылықтары мен ойлану дағдыларын дамыту
Мақсаты.
Оқушылардың берілген пәндік материалды мұғалімнің арнайы танымдық тапсырмалар-мәселерін көрсету
Оқушылардың мүмкіндіктеріне қарай оқу үрдісін ұйымдастыру және жүзеге асыруға
Мақсаты.
Оқушылардың берген тапсырмаларын өз қызметі нәтижесіндегі үрдісте игеру. Бұл
Оқушының өзіндік білімін нәтижелерін немесе өмірлік мақсаттарының тұтас жүйесін
Мәні.
Мұғалімнің оқушылармен оқу-танымдық жұмыста мәселелік ахуалды ұйымдастыруы және оқушылардың
Оқушы нақты ілімдер мен дағдыларды игеріп қана қоймайды,іс-әрекеттәсілдерін
Білімнің эвристикалық тәсілі мәселелік оқыту мүмкіндігін кенейтуге мүмкіндік береді.
2.2 Физиканы оқытуда оқушылардың ой-өрісін дамыту
Физикадан оқылатын материалды қабылдау оқушылардың ойлау жүйесімен бірге дамиды.
Сонымен, нақты дайындаудан абстракты ойлауға, одан іс жүзіне көшкен
Физиканы оқу барысында оқушылардың ой-өрісінің дамуы олардың өздерінің қаншалықты
Балалардың ой-өрісінің дамуына әсер ететін басқа да факторлар көп.
Сонымен, теория мен тәжірибенің бірлігі физиканы оқытудың негізі болуы
оқыту барысында теориялық мәселелер алдымен беріліп, тәжірибелер одан кейін
оқыту кезінде тәжірибелік жұмыс теориялық мәселелерден бұрын жүргізіледі;
оқу барысында тәжірибе мен теория қатар жүргізіледі.
Физикалық ақиқаттын туындылары тәжірибе жүзінде анықталады. Ал физикалық тәжірибе
Жалпы алғанда оқу материалын бастан аяқ беру де, оқушылардың
Егер, оқыту процесінде балалар айналасындағы құбылыстарға тікелей бақылау жұмысын
2.3Оқушылардың логикалық ойлау әрекетін тәрбиелеу
Оқу материалының байланысын дұрыс анықтап, ол туралы тиісті қорытынды
Кейбір оқушы: «алдымен ережелерді жаттаймын, ал сонан кейін материалды
Мектеп оқушыларының оқулықтан жаттап алған материалдарының мазмұнын талдап сұраған
Әрине, логикалық ойлау әдістерінің түрлері көп. Солардың негізгілері индукциялық
Бірнеше заңдылықтар мен ережелерді қорытып, бәріне негіз болатын ортақ
2.4Оқушылардың зейіні мен есте ұстағыштығын дамыту
Зейін дегеніміз адамның өзін-өзі игеріп, өз мінез-құлқын ұйымдастыра білу
Оқушылардың зейінін дұрыс дамыту үшін мұғалім алдымен мынадай мәселені
Физиканы оқыту барысында мұндай оқушылардың сабақтарын және үйге берген
Енді оқушылардың сабаққа зейінсіз отыруының себеп-салдары не деген заңды
Екінші себеп – тапсырманы орындауға шамасы келе тұра оқушының
Бұл жолда оқу материалдарының негізгілерін іріктеп алу, оның мағынасын
Екіншіден, оқушылардың ой-өрісінің дамуы олардың қиялдай білуіне де байланысты.
Әсіресе, физиканы оқытудың бірінші сатысында оқушыларды заттардың құрылысы мен
Оқушылардың қабілеттері ойлаудың, бұл жолда тыңғылықты әрекет жасаудың нәтижесінде,
Жекелеген сабақтарға шығрамашылық сипат берілуі керек. Еңбекке шығармашылықпен қарауға
Сонымен, мұғалім оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту үшін физиканы оқытудың
Бір кластың өзінде оқушылардың зерттеу жұмысына әзірлігі мен қабілет
Қажет болса әр түрлі физикалық жаңа материалды оқып үйрену
Зерттеу элементтері үй тапсырмаларына да ендірілсе құба-күп. Тапсырмаларды орындау
Оқушыларды ғылыми зерттеулерге тәрбиелеу мақсатында, халыққа қызмет етудің үлгісі
Қолдан жасалатын аспаптардың барлығы да, олардың қай мақсатта қолданылатынына
Оқушылардың біршама біліктілігін пайда болғаннан кейін ең қарапайым аспаптарды
Сабақта құрастырылатын аспаптардың құрылысына өзгерістер өңдірілуі де табыс әкеледі.
Оқыту әдістерін жетілдіре түсудің мақсаты – оқушылардың ой-өрісін кеңейту,
Сонымен, тәжірибе орындаған кезде қандай нұсқаулар мен ережелерді басшылыққа
Аса көрнекті өнертапқыштар мен ғалымдардың өмірімен және қызметімен таныстыру,
3 Эристикалық және дамыта оқытуды физикалық заңдылықтары мен есептерінде
3.1 Физикалық ұғымдар мен түсініктерді қалыптастыру
Ұғым деп физикалық заттар мен физикалық құбылыстарға тән ортақ
Физикалық ұғымдар жүйесіне барлық құбылыстар, бүкіл физикалық заттардың қасиеттері,
Сонымен, ұғым дегеніміз – болмастағы бар заттардың және құбылыстардың
Физиканы оқыту барысында ғылыми зерттеулер мен адамның іс-жүзілік өмір
Белгілі бір ұғымды меңгеру үшін оқушылар белсенді ойлау арқылы
Әрине, оқушылар физикалық ұғымды бірден игеріп кетпейді, оның мазмұнын,
Ұғымдарды беру мен қалыптастыру барысында ұғымның тікелей анықтамасы берілуі
Ұғым анықтамаларының дәл берілуі оқушылардың оларды өз мағынасына сәйкес
Мұғалім ұғым атаулының бәріне бір ғана анықтама беруге болатынын,
Мұғалім физикалық ұғымдарды қалыптастыру жолында түрлі тәсілдерді пайдалануы мүмкін.
Ал затты қыздырғанда диффузия шапшаңдайды. Демек, температура артқанда молекулалардың
Заттың құрылысы жайындағы оқушыларда пайда болған ұғымның дұрыс екенін
Броун қозғалысының мәні мынау: сұйықтың ішіндегі кішкентай қатты бөлшекке
Абстракциялау деп әр нақты затқа тен қасиетті оның өзінен
Күрделі ұғымдарды, жоғарыда айтылған электр заряды, ток күші, кернеу
Көрсетілген тәсілдерін барлығында ұғым тудыру оқушылардың сезімдік қабылдауынан басталады.
Физикалық ұғымды нақтылау сол ұғымның мазмұнын байытып, оның мәнін
Сонымен, физикалық ұғымдардың ажырамас негізгі белгілерін ашып, оқушының өзіне
Физикалық ұғымдарды игерудің төрт деңгейі бар. Бірінші деңгейде мысалы,
Ұғымдарды меңгеруде оқушылардың зейіні мен ойлауын, олардың танымдық іс-әрекетін
3.2Физикалық шамалар олардың өлшем бірлігі түсінігін қалыптастыру
Физиканың түбегейлі түсініктерінің бірі – физикалық шамалар. Физиканың барлық
Физикалық шамалар деп, белгілі бір физикалық бар нәрсенін /объектінің/
Енді физикалық өлшем бірліктеріне тоқталалық. Физикалық өлшем бірліктерінің метрлік
Бірақ, метрлік жүйелер негізіне санаулы бірліктер енетін болғандықтан, атап
Аналитикалық күрделі есепті қарапайым жіктеуі жатады, ол кезде (шешу
Синтетикалық, есептің шешімі ізделінді шамадан емес, есеп шартынан табылатын
Есепті шешу процесінің (үрдісінің) құрылымы
Есеп шартымен танысу;
Есеп шығару жоспарын жасау;
Есепті шығару;
Есептің шешімінің дұрыстығын тексеру.
Жоғарыда келтіргендерден, оқушыларда физикадан есеп шығарудың келесі құрылу кезеңдерін
Талдау. Есептің шарты код сияқты. Бірінші кезеңде ақпаратты қайта
Есепті шешу процесінің құрылымын анықтау. Негізгі мән оқушылардың қандайда
есеп шығарудың рационалды тәсілдерін анықтау.
жуықтанған есептеуді орындау.
аталған шамалармен жұмысты орындау.
шама бірліктерін айналдыру.
тексерудің түрлі тәсілдерін жасау.
нәтижені талдау.
Операциялар нақты есепті шешкен процесінде жұмыс істейді.
Сыныптың нақты тықырыбы бойынша есепті шешудің жалпы құрылымын меңгеру,
Белгілі бір типті есепті шешу үшін нақты тақырып пен
Алгоритм типін әрі қарай жалпылау жүріп жатады, сонда физикалық
3.3 Физикадан есеп шығарудың кезеңдері
1 кезең. Шартпен танысыңыз, алынған белгілер бойынша қысқаша берілгенін
2 кезең. Есепте берілген физикалық құбылысты және процесті жан-жақты
3 кезең. Берілген процесті не құбылысты сипаттайтын заңдылықты –
4 кезең. Алынған теңдеулер саны ізделіндінің санына сәйкес келетініне
5 кезең. Ізделінді шаманың мәнін табыңыз, алынған жауапты тандаңыз.
Физиканы оқытудың бастапқы кезеңінде, оқушыларға есепті шешуге қойылатын талаптары
Физикалық есептерді шығара алудың құрылу критерийлері
Есепті шығару процесі қаланатын, негізгі операцияларды білу.
Операциялар жиынтығының құрылымын меңгеру.
Бір бөлімнің есебін шешу әдісін меңгергенін басқа пәндер мен
Сонымен, физикалық есептер физиканы оқыту процесінде маңызды құрылымдық рөл
Дайын білімді қабылдауына оларды есте сақтауына және келешекте қолдануына
Осының себебі, мектептерде жоғарғы оқу орындарының талаптары бойынша жұмыс
3.4 Шығармашылық ойлау эвристикалық оқу нәтижесі ретінде
Шығармашылық ойлаудың эвристикалық және басқада принциптері жас және дара
Бірінші сатысына нақты жағдайларда нақты заттар мен практикалық іс
Ойлаудың практикалық іс-әрекетпен байланысы сақталғанымен, бұрынғыдай тура емес. Оқушы
Үшінші жоғары даму сатысында ой қызметінің басты рөлін, түрлендірілген
Ғылым негіздерін ұғым, заң, теория жүзінде меңгеру оқушылардың ой-дамуына
Біздің ойымызша, эвристикалық ойлаудың дамуының негізгі принципі әр түрлі
Эвристикалық ойлау, оның негізінде алынатын өнімнің жоғары дәрежесі жаңашылдығымен,
Қажеттілікті сезу, түсіну адамда мәселелік жағдайдың тууы туралы айтады.
Ізделіндіні табу субъектіге белгісізді ашуды, қатынастар мәселесін шешу үшін,
Адам анықталмаған шарттар негізінде жұмыс істеуге мүмкін болатын шешімдерді
Л.Л. Гурова айтқандай, мәселені шешудің іздеу жолында тапсырмада айтылатын,
Саналы қызметке қоса, сол уақытта уақыт бойынша ұзартылған бола
Бұл процесте, көптеген зерттеушілер белгілегендей, кейде шешімнің сыртап қарау
Бірақ, шешімді іздеу процестің өзі, өзінің белгілі бір бөлігінде
Шығармашылық қызметтің нәтижесінде психикалық жаңадан пайда болуы іске асырылады.
Сонымен, креативті ойлау өз өнімінің жоғары жаңашылдығымен сипатталады. Ол
Кейбір психолог-теоретиктер көптеген зерттеушілердің айырмашылығын белгілеу үшін, осындай ойлау
Ойлау қызметінің көрсетілген ерекшеліктерін анықтауға бағыттанған тестер көп жасалған.
Креативті (creativity) ойлау жұмыстарында, оның негізгі көрсеткіші, қарапайым шешуден
Креативті ойлау білімді меңгерудің кең қолданысын ғана болжамайды, сонымен
Мәселені шығармашылық түрде шешу анықталған жағдайдың тек қана белгілерін
3.5 Стандартты емес, эвристикалық есептер
Стандартты емес деп, қандай есепті айтады?
«Стандартты емес деген – ол, физика курсында оларды шешу
Бірақ «Стандартты емес» деген ұғым қатынасты екенін ескеру керек.
Осымен, стандартты емес есеп – бұл, оқушыларға шығару алгоритімі
Күрделі есептердің шешу дағдыларын меңгеру үшін, оқушыларды алынған шешуін
Есептерді құрастыру – өте қызықты жұмыс, бұл есепті шығарудың
Табылған шешуді талқылау, шығару тәсілінің басқа жолдарын іздеу, қолданатын
Оқушылар есептер арқылы жаңа математикалық фактілерді біліп және терең
Есептердің шешімін табу тәсілдері туралы, оқушылардың математикадан есептердің шешімін
Осындай жағдайдағы, бір есепті әр түрлі тәсілмен шығару уақыт
«Есептің шешімінің бірнеше тәсілін іздеу, оқушыларда танымдылық қызығушылықтарын тудырады,
«Үлгіден ауытқып, тек қана есептің нақты талдауы, оның сәттілі
“Тұтас эвристикалық есеп келесі мүмкіндіктерді қажет етеді: оның шартын
Эвристикалық есептердің жасанған арнайы жүйесі оқушыларға әр кезеңнің шешуімен
Осындай есептер, қызығушылықпен жүретін ой қызметінің белсенділігін арттырады, ал
Эвристикалық оқыту үшін таңдалатын есептер ең алдымен олардың ерекше
Меңгеруге жататын, бейнелік сипатқа ие материал эвристикалық оқытудың құралы
«Есептің (күрделігі) қиындық дәрежесі оның шартындағы ізделіндіні табуға әкелетін,
Мәселені шешу кезінде және сонда өздік жұмысының дәрежесіне де
Эвристикалық тапсырмаларды анықтайтын, кейбір сыртқы, объективті бағаға бағынатын шарттар
3.6 Эвристикалық-дамыта оқу үрдісін технологиялық карта арқылы жобалау
Қазіргі кезде дамыта оқыту идеясын іске асыра отырып, оқу
Бұл технология бойынша мұғалім, ең алдымен пән мазмұнын анықтай
Оқу үрдісін технологиялық карта арқылы жобалау негізінде басқаруда мұғалім
Мақсат қою бөлімінде өтілетін материалдың мақсаты анықталады. Болжау немесе
Сабақ-шығармашылық еңбектің жүзеге асырылатын басты орны болғандықтан, шешу міндетті
Технологиялық картаны құру тапсырмалар жүйесінің дамыта оқу ойларын жүзеге
Кесте 5. Тақырып бойынша технологиялық картаны қолдану
Тақырып Мақсаты Міндеттер Сабақта жаңа оқу материалын меңгеруін
ұйымдастыру
Нені білу керек? Нені түсіну керек? Не істей алу
МКТ және оны тәжірибе жүзінде қолдану Оқу материалын меңгеру
1 2 3 4 5 6 7 8 9
10 11
МКТ-нің физикада қандай маңыздылығы бар екеің түсіндіру. Молекула не
әңгіме жүргізу, сұрақтармен интерактивті тақта кітаптан оқу, жауап
2. Тапсырмаларды орындау Термодинамиканың бірінші бастамасының анықтамасы. Ішкі энергия
2. Жазбаша өздік жұмыс Термодинамиканың үшінші бастамасын СӨЖ тапсырма
Кесте 6 Дамыта оқыту сабағының моделі
Сабақ
1.Сабақ тақырыбы. МКТ-ны қорытынды қайталау сабағы.
2.Сабақтың мақсаты.
Білімділік.МКТ тарауында алған білімдерін қорытындылап және оның маңыздылығын түсіндіру.
Дамытушылық.Физика пәніне деген қызуғышылығын арттыру.Есеп шығару, ағаш ұғымын толтыру
Тәрбиелік.Ұқыптылыққа, тәртіпке,тапқырлыққа тәрбиелеу.
3.Сабақ түрі.Аралас сабақ.
4.Сабақ типі.Жаңа білімді игерту,өткен білімді еске түсіру.
5.Әдіс- тәсілдер.Ауызша, жазбаша жеке оқушылармен жұмыс жасау,көрнекіліктерді қолдану.
6.Құрал-жабдықтар.Интерактивті тақта, зертханалық құралдар, термометр.
7. Сабақ барысы:
1) Ұйымдастыру кезеңі.
2) Үй тапсырмасын тексеру.
3) Тестпен жұмыс жасау.
4) Жаңа тақырыппен таныстыру.
5) Жаңа тақырыпты бекіту.
6) Үйге тапсырма.
7) Оқушыларды бағалау.
8) Сабақты қорытындылау.
Сабақ барысы
Ұйымдастыру кезеңі. Үй тапсырмасын тексеру.
Өткен тақырыптағы негізгі тұжырымдарды еске түсіру.
Оқушы нені білу керек?
МКТ қағидаларын
Идеал газ деп
Негізгі ұғымдарын
МКТ деп нені айтады?
Ал осыны қайталап болғаннан кейін тақырып бойынша қорытынды
Тақырып бойынша қорытынды қайталау кестені толтыру.
МКТ бөлімі бойынша шамаларды қайталауға арналған ағаш ұғымы
Осы қайталауға арналған оқушының практикада пайдалана алуына байланысты есеп
1-есеп. Бір стакан судағы молекулалар санын анықта.
500моль көмірқышқыл газының массасын анықта.
Температурасы 270 С болған кезде сутек молекулаларының орташа квадрат
Қысымы 200 кПа, ал температурасы 200 К болғанда
Қысымы , абсолют температурасы T-ге тең газдың тығыздығын анықтаңдар.
Газ Шама
р,Па Т,К
Азот 102 297
Оттегі 310 510
Сутегі 41 243
Аргон 32 600
Ауа 101,3 273
Идеал газдың абсалют температурасы 2 есе артқанда газдың қысымы
Газды қысқанда оның көлемі 8-ден 5л-ге дейін азайды, ал
Қысымы 1.5 есе арттырғанда, газдың көлемі 30мл-ге азайды. Бастапқы
Цилиндрінің көлемі V0 поршеньді насос арқылы сыйымдылығы V ыдысқа
№ V0,л n V,л p0, кПа pmax, кПа
1 0.1 80 10 100 200
2 0.1 110 10 100 200
3 0.13 214 18 101 310
4 0.045 140 0.96 102 380
5 0.062 72 3.8 103,6 230
10-есеп Су түбінен ауаның көпіршігі қалқып шығып келеді. 6м
Кесте 7 Тақырып бойынша технологиялық картаны қолдану.
Тақырып Мақсаты Міндеттер Сабақта жаңа оқу материалын меңгеруін ұйымдастыру
Нені білу керек? Нені түсіну керек? Не істей алу
МКТ және оны тәжірибе жүзінде қолдану Оқу материалын меңгеру
1 2 3 4 5 6 7 8 9
МКТ физикада қандай маңыздылығы бар екеің түсіндіру. Идеал газ
әңгіме жүргізу, сұрақтармен интерактивті тақта кітаптан оқу, жауап
рақтарға жауап беру;
2. Тап
сырмаларды орындау 1. Ауыз
ша сұрау;
2. Жазбаша өздік жұмыс
Термодинамика бастамалары
Үйге тапсырма.МКТ бойынша бақылау жұмысқа дайындалу
Оқушыларды бағалау.Сабаққа қатысқанына және есеп шығару,кесте толтыру бойынша.
Сабақты қорытындылау. Енді оқушылар бүгінгі сабақты қорытындылайық. Бүгінгі сабақ
Қорытынды
Жұмысты қорытындылай отырып дамытушы - эвристикалық оқыту арқылы оқушының
Дамытушы- эвристикалық технология ол дайын түрде берілген білімді қажет
Орта мектепте физиканы дамытушы- эвристикалық оқыту, оқушының қызығушылығын арттырып
Жалпы физика пәнінің молекулалық физика бөлімі бойынша осы дипломдық
Физика сабағында мұғалім қойған мақсатты өздері меңгеру үшін олардың
Олардың тиімді жақтары талданып, көрсетілді. Нәтижесінде физиканы оқыту үрдісінде
Н.4-79
Пайдаланылған дереккөздер тізімі
Кулюткин Ю.К., «Эврестические методы структуре решений»,М.Наука,1989
Выгодский Л.С., “Педагогическая психология”М.Педагогика-пресс,1996
Рубинштейн С.Л, О мышлении и путях его исследования,М,Просвещение1958.
Хуторский А.В,Эвристические обучения,М.1998
Якиманская И.С. Развивающее обучение,М.,1979
Жук О.Л.,Педагогика,Минск,Бгу.2003
Хуторский А.В, Методы эвристического обучения, 1999
Хабибулин К.Я., Обучение методам решения нестандартных задач.,школьные технологии.2004
Пономарев Я.А, Психология творческого мышления,М.Наука.1960
Красин М.С. Система эвристических приемов решения задач по физике.Калуга,2005
Теория и методика обучения физике в школе. Частные вопросы
Методика преподавания физики в 8-10 классах средней школы /
Научные основы школьного курса физики / Под ред.С.Я.Шамаша и
Турышыв И.К., Лукьянов Ю.И. Преподавание физики в 8 классе.М.:Просвещение,1977.Гл.І-І
Құдайқұлов М., Жанабергенов Қ. Орта мектепте физиканы оқыту әдістемесі.
Гладышева Н.К.,Нурминский И.И.Методика преподавания физики. М.:Просвещение,2001.-111 с.
Методика преподавания курса «Физика и астрономия»/Подред.А.А.Пинского,И.Г.Кириловой.М.:Просвещение, 2001.-110 с.
Хрестоматия по физике.8-10\Под ред.Б. И.Спасского.М.:Просвешение, 1987.С.6-38.
Перышкин А.В., Гутник Е.М., Акитай Б.Е. Физика. 9 сынып.
Гегель. Система наук. – Ч. 1. Соч., Т.Х.- М.:
Маркс К., Энгельс Ф. О воспитании и образовании. В
3анков Л.В. Избранные педагогические труды. - М.: Педагогика,
Давыдов В.В. Проблемы развивающего обучения: Опыт теоретического и экспериментального
Леонтьев А.А. Педагогическое общение. – М., 1996.-80с.
Хуторский А.В. Дидактическая эвристика. Теория и технология креативного обучения.
Ломоносов М.В. О воспитании и образовании/ Ломоносов М.В. –
Селевко Г.К. Альтермативные педагогические технологии.М.: НИИ школьных технологий, 2005.
http://www.eidos.ru/journal/2008/0820.htm. - В надзаг: Центр дистанционного образования "Эйдос", e-mail:
Перышкин А.В. и др. Преподавание физики в 6-7 классах
Физика және астрономия: Жалпы білім беретін мектептің 9
Акитай Б.Е. Физиканы оқыту теориясы және әдістемелік нұсқау. Оқу
Қосымша А
Сабақ №1.
1.Сабақ тақырыбы Молекула - кинетикалық теорияның негізгі қағидалары
2.Сабақтың мақсаты.
Білімділік.Заттың құрылысын.МКТ-нің негізгі қағидаларын молекулалардың өзара әрекеттесуін, молекулалардың қозғалыс
Дамытушылық.Физика пәніне деген қызуғышылығын арттыру.Есеп шығару, интерактивті тақтада сабақ
Тәрбиелік.Ұқыптылыққа, тәртіпке,тапқырлыққа тәрбиелеу.
3.Сабақ түрі.Аралас сабақ.
4.Сабақ типі.Жаңа білімді игерту,өткен білімді еске түсіру.
5.Әдіс- тәсілдер.Ауызша, жазбаша жеке оқушылармен жұмыс жасау,көрнекіліктерді қолдану.
6.Құрал-жабдықтар.Электрондық оқулық,интерактивті тақта, зертханалық құралдар.
7. Сабақ барысы:
1) Ұйымдастыру кезеңі.
2) Үй тапсырмасын тексеру.
3) Тестпен жұмыс жасау.
4) Жаңа тақырыппен таныстыру.
5) Жаңа тақырыпты бекіту.
6) Үйге тапсырма.
7) Оқушыларды бағалау.
8) Сабақты қорытындылау.
Сабақ барысы
Ұйымдастыру кезеңі. Үй тапсырмасын тексеру. Өткен тақырыптағы негізгі тұжырымдарды
Үйге берілген есептердің шығарылу барысын тексеру. Шықпаған есептер бойынша
Үй жұмысын тексеретін қысқаша физикалық диктанттың сұрақтары:
Сұйықтың жеке қабаттары бір біріне қатысты сырғанай отырып, араласпай
Турбуленттік ағыс-
Сұйықтың әр түрлі қабаттарының араласуымен құйындар түзіле ағатын сұйықтың
Идеал сұйық-
Ағын сызықтырмен шектелген сұйық мөлшерін қалай айтады? Ағын түтігі
Бернулли заңын жаз.
Жаңа тақырыппен танысу. 10 мин.
Тақырып бойынша оқушы нені білу керек?
Молекулалық физика заттардың физикалық қасиеттерін және олардың болатын құбылыстарды
Молекула деп заттардың негізгі химиялық қасиеттерін иеленуші ең кіші
Макроскопиялық денелерде молекулалардың саны өте көп, ол денедегі зат
Авагадро тұрақтысы заттың бір мөліндегі молекулалар немесе атомдар саның
Салыстырмалы молекулалық масса заттың молекулық масса заттың молекула массасын
Мольдік масса деп бір мольдің мөлшеріде алынған заттың массасын
Белгіленуі.M=m0NA.
Нені түсіну керек?
МКТ-нің негізгі қағидалары.
Броундық қозғалыс.
Практика жүзінде қолдану.20 мин
Массасы 5.4 кг-ға тең алюминий құймада заттың қандай мөлшері
Есептің шығарылу жолы.
Берілгені.m=5.4 кг; шешуі.
M=27*10-3кг/моль.
Т.к v-?
2.Берілгені арқылы есептің мазмұның құр.
Берілгені.v=500 моль; шешуі.m=v*M=500 моль* 44*10-3кг/моль=22кг.
M=44*10-3кг/моль. Жауабы.
Есептің мазмұны. 500 моль көмірқышқыл газы
ның массасы неге тең?
Т.к m-?
3. 1г көмірқышқыл газында қанша молекула бар?
Берілгені.m=1г=1*10-3кг/
моль;
M=44*10-3кг/моль.
Т.к N-?
4.Есептің шешуіне қарап берілгені мен мазмұны мен берілгенің құрыңдар.
Жауабы
Берілгені.m=135*10-3кг; Мазмұны.
М=27*10-3кг/моль.
Т.к=N саның анықтандар.
5.Авагадро саның біле отырып, сутегінің молекуласы мен атомының
Берілгені
NA =6,02*1023моль-1
Мн2=2*10-3 кг/моль MH=
Т.к m0=?. mH=?
Кесте А.1 Тақырып бойынша технологиялық картаны қолдану
Тақырып Мақсаты Міндеттер Сабақта жаңа оқу материалын меңгеруін ұйымдастыру
Нені білу керек? Нені түсіну керек? Не істей алу
МКТ және оны тәжірибе жүзінде қолдану Оқу материалын меңгеру
1 2 3 4 5 6 7 8 9
МКТ-нің физикада қандай маңыздылығы бар екенің түсіндіру. Молекула не
әңгіме жүргізу, сұрақтармен интерактивті тақта кітаптан оқу, жауап
рақтарға жауап беру;
2. Тап
сырмаларды орындау 1. Ауыз
ша сұрау;
2. Жазбаша өздік жұмыс
Термодинамиканың үшінші бастамасын ОӨЖ тапсырма ретінде беремін.
Үйге тапсырма. МКТ теориясы бойынша ертегі құрастырып келу. Қоғамдық-гуманитарлық
Оқушыларды бағалау. Сабаққа қатысқанына және есеп шығару бойынша.
Сабақты қорытындылау. Енді оқушылар бүгінгі сабақты орытындылайық. Бүгінгі сабақ
Сабақ №2
1.Сабақ тақырыбы. Идеал газдың МКТ теориясы.
2.Сабақтың мақсаты.
Білімділік.Идеа газ ,температура ,изопроцестер деген ұғымдардың не екенің түсіндіру
Дамытушылық.Физика пәніне деген қызуғышылығын арттыру.Есеп шығару, изопроцестер бойынша графиктер
Тәрбиелік.Ұқыптылыққа, тәртіпке,тапқырлыққа тәрбиелеу.
3.Сабақ түрі.Аралас сабақ.
4.Сабақ типі.Жаңа білімді игерту,өткен білімді еске түсіру.
5.Әдіс- тәсілдер.Ауызша, жазбаша жеке оқушылармен жұмыс жасау,көрнекіліктерді қолдану.
6.Құрал-жабдықтар.Интерактивті тақта, зертханалық құралдар, термометр.
7. Сабақ барысы:
1) Ұйымдастыру кезеңі.
2) Үй тапсырмасын тексеру.
3) Тестпен жұмыс жасау.
4) Жаңа тақырыппен таныстыру.
5) Жаңа тақырыпты бекіту.
6) Үйге тапсырма.
7) Оқушыларды бағалау.
8) Сабақты қорытындылау.
Сабақ барысы
Ұйымдастыру кезеңі. Үй тапсырмасын тексеру. Өткен тақырыптағы негізгі тұжырымдарды
Үй жұмысын тексеретін карточкалық тапсырмалар.
1-нұсқа
1. МКТ-нің негізгі қағидалары қандай ?
2.Авагадро тұрақтысының анықтамасы ның
және сандық мәні нешеге тең?
3.Броудық қозғалыстың анықтамасын
жаз.
4.Авогадро тұрақтысы,берілген заттың жаз.
тығыздығы, және оның мольдік массасы 4.Стағанға
берілген болса, сол заттың масса
бірлігінде және көлем бірлігінде,массасы Оның бетінен 1с
денедегі, көлемі денедегі молекулалар
қорытып жаз.
Карточка бойынша жауаптар.
1)1.Табиғаттағы барлық денелер молекулалардан тұрады.
2.Молекулалардың барлығы үздіксіз, ретсіз, хаосты қозғалыста болады.
3. Молекулалар өзара әрекеттеседі.
2)Авогадро тұрақтысы заттың 1 моліндегі молекулалар немесе атомдар санына
3) Броундық қозғалыс- сұйықта (немесе газда) қалықтаған бөлшектердің жылулық
4)Берілген: NA=6.02*1023моль-1
Т/к: P,М саны
N1=
Дене көлеміндегі молекулалардың саны
2.1)Салыстырмалы молекулалық масса деп заттың молекула массасын көміртек атомы
2) Диффузия құбылысы деп түйісетін заттардың өзара бір біріне
3) Мольдік масса немесе заттың молярлық массасы молекула
4)Берілген: m=200г=0,2кг
t=20 сут.=1,728*106с
М=18*10-3кг/моль
Т/к:
Тақырып бойынша оқушы нені білу керек?
Заттардың молекулалық құрылысы туралы болжамның тәжірибе жүзінде расталған және
көлемді қарастырады.
Тақырып бойынша оқушы нені түсіну керек?
Температура
Идеал газ
Идеал газдың МКТ-дағы негізгі теңдеуі
Менделеев-Клайперон теңдеуі
Изопроцестер
Практика жүзінде қолдану.20 мин
Изотермиялық процесс-температура тұрақты болғанда пайда болады.
Бойль-Мариотты заңы- тұрақты температура кезіңде берілген газ массасы үшін
p
0
V
Изохоралық процесс- көлем тұрақты болғанда пайда болатын процесс.
Шарль заңы
P
T
Практикада қолданылуы
Берілген тапсырмада жетпейтін параметрлердің мәнін есептеп жаз.
m,кг M,кг/моль р,Па V,м3 T,
? 3,2*10-2 1,5*106 0,83 300
2,4 4*10-2 ? 0,4 200
0,3 2,8*10-2 8,3*105 ? 280
0,16 4*10-3 6*104 0,83 ?
1.Есептің мазмұны мен шешуі бойынша шартын құрастыр.
Жауабы.
Мазмұны. Көлемі 20*10-3 м3 балонда массасы 2кг, температурасы 270C
Шешуі. PV= , осыдан p=
2.Шарты бойынша есептің мазмұнын құрастыр және шешуші формуланы жаз.
Берілгені. t, T1,P1,P2
; T2=
T2-?
Мазмұны. Температура белгілі болғанда балондағы ауаның қысымы қандай да
Кесте А.2 Тақырып бойынша технологиялық картаны қолдану.
Тақырып Мақсаты Міндеттер Сабақта жаңа оқу материалын меңгеруін ұйымдастыру
Нені білу керек? Нені түсіну керек? Не істей алу
МКТ және оны тәжірибе жүзінде қолдану Оқу материалын меңгеру
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Идеал газдың физикада қандай маңыздылығы бар екеің түсіндіру. Идеал
әңгіме жүргізу, сұрақтармен интерактивті тақта кітаптан оқу, жауап
рақтарға жауап беру;
2. Тап
сырмаларды орындау 1. Ауыз
ша сұрау;
2. Жазбаша өздік жұмыс
Термодинамика бастамаларын өздік жұмысқа беремін
Үйге тапсырма Изопроцесс бойынша өзгеру графиктерін салып, есеп құрастыру.
Оқушыларды бағалау.Сабаққа қатысқанына және есеп шығару,кесте толтыру бойынша.
Сабақты қорытындылау. Енді оқушылар бүгінгі сабақты қорытындылайық. Бүгінгі сабақ
14
Молекула- кинетикалық теория
Барлық денелер бейберекет қозғалатын бөлшектерден тұрады
МКТ нені зерттейді?
МКТ-ның негізгі қағидалары
Зат бөлшектен тұрады.
Бұл бөлшектер бей-берекет қозғалады.
олар бір-бірімен өзара әсерлеседі.
Макроскапиялық денелердің қасиеттерінжәне оларда болып жататын жылулық процестерді барлық
Процестер
Изотермиялық
Изобаралық
Изохоралық
МКТ қолдану. Броуындық қозғалыста. Диффузияда
Молекула -кинетикалық теория
Қажетті сипаттамалар
Негізгі ұғымдар:
Салыстырмалы молекулалаық масса, зат мөлшері, мольдік масса, Авогадро тұрақтысы,
Берілген масса газында қандайда бір параметтірдің тұрақты болуы процесс
- Идеал газ күйінің теңдеуі
PV= - Менделеев –Клайперон теңдеуі
-Клайперон теңдеуі
БАҚЫЛАУ
(әр деңгейлік тапсырмамен әр бала жеке жұмыс жасайды)
Эвристикалық
тапсырма
Алгоритмдік
тапсырма
Оқушылық
тапсырма
Жаңа ұғымды іс-жүзіне қолдану (топпен жұмыс)
Жан-жақты дамыған жеке тұлға жер-анам, табиғат-тынысым, адамдар-бауырым деген
7. НӘТИЖЕ
Тиімді әдістерді
пайдалану
Дамыта оқыту
Дамыта оқыту
(ойлау әрекеті)
6. ТЕХНОЛОГИЯ
Физикадағы ұғымдар
Тіл мәдениеті
5. Жұмыс түрлері (интеграциялық
тығыз байланыс)
б) ақыл-ой
мәдениеті
а) пәндер
Эстетикалық
мәдениет
4. ЖҰМЫС МАЗМҰНЫ
б) өздігінен ойлай
алатын шығлық
қабылдауын
дамыту
ә) интеллектуалды,
эмоционалды,
коммуникативті
болуы
а) өздігінен
ізденіп тану,
іс-әрекетін
дамыту
б) оқулық
ә) бағдар
-лама
а) білімді
тұжырым
дау
3. Мақсаттық талаптар
Жеке тұлғаны тәрбиелей отырып
жан-жақты дамыта оқыту
2. Қоғам сұранысы
1. Қажеттілік
Баланы жан-жақты дамыта
оқыту, барлығы білуге икемдеу,
білім мазмұнын өзгерту қажет
- оқу
кітаптары;
- көрнекті
құралдар;
- аудио-бейне
оқыту
құралдар үшін
ақпараттық
материалдар
және т.б.
- компьютерлік оқыту
құралдары;
- оқу
жабдықтары
- білім алудың
бастапқы
сатысына
бағытталған;
- біліктілік пен
дағдынының
қалыптасуына
бағытталған;
- білімін
жетілдіруге
бағытталған.
- семинар;
- зертханалық
жұмыс;
- экскурсия;
- өзіндік
жұмыс;
- практикалық
сабақтар.
- дамыту-
шылық;
- білімділік;
- тәрбиелік.
- ең керекті
материалдарды
дайындау;
- оқыту
материалдарын жүйелеу;
- есептерді
және
мысалдарды
таңдау;
- есептер
шығара
отырып,
біліктер мен
дағдыларды
қалыптастыру.
Оқыту
құралдарын
таңдау
Оқыту
әдістерін
таңдау
Оқу үрдісін
ұйымдастыру,
сабақ түрін
Мақсатын
анықтау
Оқыту
материалдарын
ұйымдастыру
(оқыту
мазмұны)
Дамыта оқытудағы сабақтастықты
ұйымдастыру
Ізденіс жолын
ұйымдастыру
(проблемалық сұрақтар:
ол үшін не істейміз? Не
істей алмаймыз т.с.с)
Жетістікке жету жағдайын ұйымдастыру (өткенді қайталау және жаңа сабақпен
ТЕКСЕРУ
(бірін-бірі тексеру)
Проблемалық жағдай туғызу
Дамыта оқыту
Идеал газ қысымы көлем бірлігі ішіндегі барлық молекулалардың ілгермелі
Идеал газ идеалданған модель келесі шарт бойынша орындалады:
Газдың молекуласының өлшемі олардың ара қашықтығымен салыстырғанда кіші.
Газ молекуласының арасында өзара әсерлесу күші жоқ.
Газ молекулаларының өзара соқтығысуы және шыны қабырғасымен соқтығысуы серпімді.
Температура дененің жылулық қасиетін сипаттайтын физикалық шама. Температура
Диффузия құбылысы деп түйісетін заттардың өзара бір біріне
араласу құбылысын айтады.
Броундық қозғалыс- сұйықта (немесе газда) қалықтаған бөлшектердің жылулық қозғалысы.Температура
1.Табиғаттағы барлық денелер молекулалардан тұрады.
2.Молекулалардың барлығы үздіксіз, ретсіз, хаосты қозғалыста болады.
3. Молекулалар өзара әрекеттеседі.
Дамыта оқыту
Дамыта оқытудың ерекшеліктері мен қолдану тәсілдері
Дамыта оқыту мақсаттары мен міндеттері
Дамыта оқытудың дәстүрлі оқытудан ерекшелігі
Оқу-тәрбие процесiнде мектеп оқушыларына Дамыта оқыту жүйесiнде ғылымдар тәжiрибесiне сүйене отырып оқушылардың дамытушылық қабiлетiн қалыптастырып педагогикалық жаңа әдiстердiң тиiмдiлiгiмен жетiстiктерiне тоқталу
Дамыта оқытудың теориялық негіздері
Дамыта оқыту технологиясы арқылы оқушының ойын жетілдіру
Дамыта оқыту әдістері
Қазақ тiлi пәнiнде дамыта оқытудың әдiстемелiк негiздерi және оларды iске асырудың жолдары
Л.В.Занков әдістемелік жүйесін негізге ала отырып, жеке тұлғаның шығармашылық жетілдіруді анықтау