Мемлекеттер арасындағы ынтымақтастық
Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы және Қазақстан
Мазмұны
Кіріспе 4
1 Еуропадағы қауіпсіздік жӘне ынтымақтастық ұйымының ҚАЛЫПТАСУЫ ЖӘНЕ тарихы
1.1 Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының қалыптасуы
1.2 Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының құрылымы және қызметі
1.3 Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының 21
Қазақстанмен байланысының басталуы және қалыптасуы 21
2 Еуропадағы қауіпсіздік жӘне ынтымақтастық Ұйымы жӘне Қазақстан: саяси
2.1 Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының Қазақстандағы стратегиясы 32
2.2 Қазақстанның 2010 жылғы Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымына
2.3 Қазақстанның демократиясындағы Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының рөлі
Қорытынды 58
Пайдаланылған Әдебиеттер тізімі 61
Қосымша 1 64
Кіріспе
Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы – қауіпсіздік мәселелерімен айналысатын
Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы бейбітшілік пен қауіпсіздікті нығайтуға,
Қазіргі кезде еуропалық мемлекеттер арасында біріккен қаупсіздік кеңістігін құру
Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының іс-қызметіне қатысушы елдердің мәртебелері
Қазақстан Республикасының басқа мемлекеттермен қарым-қатынастарында Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық
Қазақстан Еуропа мемлекеттерімен неғұрлым терең ынтымақтастық жасауға мүдделі. Еуропалық
Сыртқы істер министрлері кеңесінің 2007 жылғы 29-30 қарашада Мадридте
Қазақстанның төрағалығы – бұл, бірінші кезекте, өзінің саяси тарихында
Қазақстан халқы іштегі және сырттағы сындарға қарамастан, таңдап алынған
Нақ Қазақстан халқы еліміздің Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымына
Қазақстанның ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуіне мүмкіндік берілуі туралы көптен күткен
Қазақстанды әлемдік қоғамдастықтың жаңаша тануы – елдегі экономикалық табыстардың,
Қазақстан өзінің тәуелсіздігін алғаннан бергі аса қысқа мерзім ішінде
Еуропалық қауыпсіздік және ынтымықтастық ұйымының адамдарды сатумен күресу, жеңіл
Дипломдық жұмыстың мақсаты Еуропа қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының қалыптасу
Алға қойылған мақсаттарын орындау үшін, келесі міндеттер қаралады:
ЕҚЫҰ-ң қалыптасу тарихын зерттеп, әр кезеңдегі іс-әрекеттерін орындалу реті
ЕҚЫҰ-ң құрылымы мен ондағы өзгерістерін, атқаратын қызметін көрсету;
Қазақстан мен ЕҚЫҰ-ң байланысын, саяси стратегиясын көрсету;
Мадридтегі Қазақстанның төрағалығы жөніндегі шешімінің Қазақстан үшін маңыздылығын ашып
Зерттеу объектісі болып Еуропалық Қауыпсіздік және Ынтымықтастық Ұйымының іс
Дипломдық жұмыстың маңыздылығы демократия, бейбітшілік және адам мен қоғам
Дипломдық жұмыс құрлымы бойынша кіріспеден, негізгі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған
Зерттеу жұмысының теориялық негізі болып Қазақстан Республикасының нормативты-құқықтық актілері,
1 Еуропадағы қауіпсіздік жӘне ынтымақтастық ұйымының ҚАЛЫПТАСУЫ ЖӘНЕ тарихы
1.1 Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының қалыптасуы
ЕҚЫҰ – қауіпсіздікті қолдайтын ұйымдардың ішіндегі ең ауқымдысы, ең
ЕҚЫҰ-ның басқа еуропалық қауіпсіздік институттарынан бірегейлігі – оның БҰҰ
ЕҚЫҰ-ның қаруландыру және қарусыздандыру әрекететін бақылау саласындағы мүмкіндіктері және
«Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық жөніндегі кеңесі барлық мемлекеттерді қамтиды,
«Негізінен жалғыз ұйым осындай кепілдеме бере алады ма, және
Осыған қарамастан не себепті ЕҚЫҰ-ның қалыптасуы Еуропа үшін қауіпсіздік
Біріншіден, жаңа қауіпсіздік концепциясын іске асыру үшін алғашқы қадамдарын
демократия;
адам құқықтарын қорғау;
заң ұлықтылығын сақтау;
нарықтық экономика,
әлеметтік әділеттілік және қоршаған ортаны сақтаудағы жауапкершілігі, бұл ұғымдар
Екіншіден, ЕҚЫҰ-ның негізі – барлық қатысушы мемлекеттер арасында тепе-теңдікті
Үшіншіден, әскери одақ тек жеке мемлекеттің әскери күшін біріктіретіндіктен,
Төртіншіден, ЕҚЫҰ – жалпы еуропалық жалғыз қауіпсіздік ұйымы. 1990
Сонымен қоса олар Батыс Еуропадағы көпшілік қақтығыс орындарына бақылаушы
ЕҚЫҰ бастапқыда өз жұмысын Хельсинскиде АҚШ, Канада және Еуропа
Еуропадағы жан-жақты қамтитын қауіпсіздік жүйесін қалыптастыру идеясының өзі бірнеше
Француз ойшылы, жазушы Жан Жак Руссо барлық қиындықтарды жеңу
Жалпыеуропалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету аумағындағы кейбір ойлар 1814-1815 жылдары
1919 ж Ұлттар Лигасының құрылуы Еуропадағы қауіпсіздік жүйесінің қалыптасуының
Екінші дүниежүзілік соғыс бейбітшілікті сақтау мен агрессияға қарсы тұрудың
Басқа да елдер әсіресе КСРО БҰҰ-ң декларациясы шарттарының аясындағы
Алпысыншы жылдардың екінші жартысында қайшылықтар басылғандықтан, Батыс пен шығыс
1969 ж бұл ұсынысқа сақтықпен қарайтын НАТО , осындай
1970 жылдардың басында келіспеушіліктер шешілді, Кеңес одағы АҚШ пен
Алғашқы келіссөздері 1972 ж 22 қарашада Хельсинки (Диполи) қаласында
ЕҚЫК (Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық кеңесі) алғашқы келіссөз жүргізу
Екінші кезең 1973 ж 18-қыркүйектен бастап, 1975 жылдың 25-шілдесіне
Үшінші кезең ЕҚЫК келіссөздерінің 1975 ж 1-тамызда Қорытынды
Осылайша «Хельсинки процесі» басталуының негізі қаланды, ол жалпы Еуропа
1975 ж Еуропа қауіпсіздік және ынтымақтастық кеңесінің Қорытынды актіге
Хельсинки қорытынды актісі он қағиданы бекітті («Хельсинки ондығы» деп
Тәуелсіздік теңдігі, тәуелсіздікке тән құқықтарын қадірлеу
Күшті немесе қауіптену күшін пайдаланбау
Шекараның сақталуы
Мемлекеттің территориялық бүтіндігі
Келіспеушіліктерді бейбіт жолмен реттеу
Ішкі істерге араласпау
Адамның құқықтарын және бостандық негіздерін қадірлеу, оған еркін ойлау,
Ұлттардың теңдігі және өз тағдырын шешу құқықтары
Мемлекеттер арасындағы ынтымақтастық
Халықаралық құқықтары бойынша міндеттерін адал орындау
Іс – жүзінде «жасырын соғыс» толығымен аяқталмастан бұрын қабылданған
ЕҚЫК Қорытынды актісінде істі жүргізу салалары бекітілген, олар толығымен
Бірінші қоржынға, яғни әскери саясат өлшеміне – саяси қауіпсіздігі
Екінші қоржынға, яғни экономика-экологиялық өлшеміне – экономика, ғылым, техника
Үшінші қоржынға, яғни адамдық өлшеміне – гуманитарлық және басқа
Осылай келе Қорытынды акт Батыс пен Шығыс арасындағы тіресу
Кеңес Одағында шетелдіктердің келуін, шетел журналистерінің жұмыстарын және т.б.
Еуропа қауіпсіздік және ынтымақтастық кеңесінің екінші кезеңі ХХ ғасырдың
80 жылдардың соңында Кеңес Одағы «жалпы Еуропа үйі» жобасын
Жаңа Еуропалық тәртіпті орнатуда 1989 ж Франция президенті Ф.Миттеранның
Солтүстік Атлантикалық Одақ өз алдында «Еуропадағы барлық ұлттар арасында
1990 ж 19-21 қараша айында Парижде өткен ЕҚЫК-не қатысушы
Саммитте қабылданған жаңа Еуропаға қатысты Париж хартиясы құжаттары, 22
Еуропадағы Батыс –Шығыс сызығы бойынша блоктың аяқталуы, сонымен қоса
1991 ж 10-қыркүйек пен 4-қазан аралығында ЕҚЫК-ң адамдық өлшемінің
Ал 1992 ж Хельсинкидегі жиналыс өте жоғары деңгейде өтті.
Стокгольм кездесуінде (14-15 желтоқсан 1992 ж) ЕҚЫК-ң бас хатшысы
1993 ж министрлер кеңесінің Римдегі кездесуінде ЕҚЫК-ң күнделікті оперативтік
Ал 1994 ж желтоқсанда Будапештте өткен кездесуде ЕҚЫК мүшелері
Осы Будапештегі саммитте 1995 жылдың 1-қаңтарынан бастап ЕҚЫК-ін өзінің
ХХІ ғасырдың қауіпсізідік моделдерін талқылау 1995 ж желтоқсанда ЕҚЫҰ-ң
1995-1996 жж «Үш шоғырлас шеңберлер» сценариі жасалды, осыған сәйкес
Лиссабон саммитіндегі мәселелер 1999 ж ЕҚЫҰ-ң Стамбул саммитінде
Барлық қатысушы мемлекеттердің басшылары демократиялық, біртұтас, ЕҚЫҰ құру туралы
Қаупсіздік платформасын қабылдау, ол ЕҚЫҰ-мен басқа да дүниежүзілік ұйымдардың
Бейбітшілік сақтау жолдары бойынша, ұйымның қауіпсіздікке деген көзқарасын ашып
Жедел экспертті көмек көрсету және ынтымақтасу топтарын құру, ол
Заңның басымдылығын сақтауға және құқықтық тәртіпті реттеуге көмектесу мақсатында
ЕҚЫҰ операцияларын тез орындау және жоспарлау мақсатында оперативтік орталық
ЕҚЫҰ айналасындағы әлеуметтік кеңес беру процесін күшейту, ол ЕҚЫҰ
2000 ж кездесу Венада өтті, онда «Оңтүстік Шығыс Еуропадағы
2001 жылғы кездесу Бухарест қаласында өтті. Кездесу қорытындысы бойынша
2002 жылдың 12-маусымында Халықаралық Лиссабон конференциясы өтті, «Терроризмді болдырмау
2003 жылдағы кездесу Нидерландының Маастрихт қаласында өтті. Әскери -
2004 жылғы кездесу София қаласында өтті және ол Украинадағы
2005 жылы Любляне (Словения) қаласында өткен шетел министрлер басшыларының
Ресей мен басқа да ЕҚЫҰ мүшелері арасында тартыстар жалғасын
2006 жылдың 5-желтоқсанында өткізілген ЕҚЫҰ кездесуінде Сергей Лавров алғаш
2007 ж қазан айында Ресей, Армения, Белорусия, Қазақстан, Қырғызстан,
2007 жылдың 1-қаңтарынан бастап Испания шетел және ынтымақтастық министрі
Ал 2008 жылдан бастап Финляндия шетел және ынтымақтастық министрі
Соңғы министрлер кеңесі 2008 ж 29-30 қарашада Мадрид қаласында
ЕҚЫҰ жұмысын ашып көрсету үшін келесі бөлімде оның құрылымы
1.2 Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының құрылымы және қызметі
ЕҚЫҰ саммиттерінде келесі ғасырға қауіпсіздік моделі құрылуы туралы пікірталастар
ЕҚЫҰ - Еуропа қауіпсіздігінің жаңа архитектурасын құраушы негізгі ұйымы
дағдарыс жағдайларын алдын-алу және ескерту;
дағдарыс жағдайларын шиеленістірмеу мақсатында жасанды әрекеттерін қолдану;
дағдарысты шешу жолдарын табу;
дағдарыстан соң қалпына келтіру шаралары (Босня және Герцоговина жағдайлар
Ұйымның институттары мынандай болып келеді. ЕҚЫҰ-ның тұрақты Кеңесі мүше
ЕҚЫҰ-ның жоғары деңгейдегі кездесулерінде осы ұйымға мүше елдер басшылары
Жоғары дәрежелі кездесулер өтпейтін жылдары Сыртқы істер министрлерінің Кеңесі
Іс жүзінде ЕҚЫҰ-ны төраға басқарады. Төраға ЕҚЫҰ-ға мүше елдердің
ЕҚЫҰ Парламент Ассамблеясының құрамы шамамен 300 депутаттан тұрады. Олар
Демократиялық институттар мен адам құқығы жөніндегі Бюро өз болмысы
Өз кезегінде БАҚ бостандығы жөніндегі өкіл ЕҚЫҰ мемлекеттерінде бұқаралық
Адам құқығын сақтау мәселесімен айналысатын ЕҚЫҰ құрылымдары аясында Ұлттық
Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық ұйымының ұйымдық құрылымында Сенім мен
ЕҚЫҰ-ға қатысты ішкі татуласу мен арбитраж жөніндегі Конвенцияға қол
ЕҚЫҰ-ның Орталық аппаратында 370 қызметкер жұмыс істейді. Бұған ұйымның
Демократиялық институтар мен адам құқықтары Бюросы ЕҚЫҰ-ң адам құқықтарын
ЕҚЫҰ құрылымының аймағында адам құқығын сақтау сұрақтарымен айналысатын аз
Еуропа қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының ұйымдық құрылымында басты орынды
ДОВСЕ (Еуропа қарулы күштері жайындағы келісім шарт), Еуропадағы келісуші
«Ашық аспан» туралы келісім шарт, қатысушы елдер арасында бірі-бірінің
ЕҚЫҰ –ң негізгі іс – жүргізу барысында келесі ресми
ағылшын тілі;
неміс тілі;
испан тілі;
француз тілі;
итальяан тілі;
орыс тілі,
ЕҚЫҰ –ң бюджеті 2008 ж шамамен €164 168 200
ЕҚЫҰ мүшелерінің құрамы күннен-күнге көбейіп келеді, өйткені бұл ұйымның
Кесте 1 - ЕҚЫҰ мүшелерінің құрамы
Мемлекеттер Кірген уақыты Мемлекеттер Кірген уақыты
Австрия 25 маусым 1973 Македония 12-қыркүйек 1995 ж
Әзірбайжан 30-қаңтар 1992ж Мальта 25 – маусым 1973 ж
Албания 19 маусым 1991ж Молдавия 30-қаңтар 1992 ж
Андора 25-сәуір 1996 ж Монако 25 – маусым 1973
Армения 30 қаңтар 1992 ж Нидерланды 25 – маусым
Белорусия 30 қаңтар 1992 ж Норвегия 25 – маусым
Бельгия 25 – маусым 1973 ж Польша 25 –
Болгария 25 – маусым 1973 ж Португалия 25 –
Босния және Герцеговина 30-сәуір 1992 ж Ресей 25 –
Ватикан 25 – маусым 1973 ж Румыния 25 –
Венгрия 25 – маусым 1973 ж Сан-Марино 25 –
Ұлыбритания 25 – маусым 1973 ж Сербия 25 –
Венгрия 25 – маусым 1973 ж Словакия 1-қаңтар
Грекия 25 – маусым 1973 ж Словения 24-наурыз 1992
Грузия 24-наурыз 1992 жж АҚШ 25 – маусым 1973
Дания 25 – маусым 1973 ж Тәжікстан 30-қаңтар 1992ж
Ирландия 25 – маусым 1973 ж Түркменстан 30-қаңтар 1992ж
Исландия 25 – маусым 1973 ж Түркия 25 –
Испания 25 – маусым 1973 ж Өзбекстан 30-қаңтар 1992ж
Италия 25 – маусым 1973 ж Украина 30-қаңтар 1992ж
Қазақстан 30-қаңтар 1992ж Финляндия 25 – маусым 1973 ж
Канада 25 – маусым 1973 ж Франция 25
Кипр 25 – маусым 1973 ж Хорватия 24-наурыз 1992
Қырғызстан 30-қаңтар 1992ж Черногория 22-маусым 2006 ж
Латвия 10-қыркүйек 1991 ж Чехия 1-қаңтар 1993 ж
Литвия 10-қыркүйек 1991 ж Швейцария 25 – маусым 1973
Лихтенштейн 25 – маусым 1973 ж Швеция 25 –
Люксембург 25 – маусым 1973 ж Эстония 10-қыркүйек 1991
ЕҚЫҰ-ның қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында жасалатын қызметтері үш өлшемді
1.3 Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының
Қазақстанмен байланысының басталуы және қалыптасуы
Қазақстан мен ЕҚЫҰ арасындағы байланыстар тарихына қарап отырсақ, оның
Қазақстанның ЕҚЫҰ-мен қарым-қатынастарын бірнеше кезеңге бөліп қарастыруға болады.
Алғашқысы – 1994-1997 жылдар, бұл – ықпалдасу іргетасының қаланған
Қазақстан үшін ЕҚЫҰ-ның 1994 жылғы желтоқсан айында Будапешт (Венгрия)
Сол 1994 жылы Будапеште қол қойылған келісімнің Қазақстан үшін
Міне, осындай жақсы нышаннан басталған ЕҚЫҰ-мен қарым-қатынасымыз жылдан жылға
1998 жылғы 2-3 желтоқсанда ЕҚЫҰ мен Қазақстан Республикасы Үкіметі
Ал ЕҚЫҰ мен әрі қарайғы ықпалдастықтың артуына 2003 жылы
Қазақстан ЕҚЫҰ-ның экономикалық-экологиялық, әскери-саяси және гуманитарлық қызметінің үш өлшемін
Қазақстан Астанада ЕҚЫҰ басшылығының, Ұйымға қатысушы мемлекеттер, академиялық және
Айта кетсек әскери-саяси өлшем саласы бойынша Венада 2006 жылғы
2007 жылдың 21-маусымынан бастап ҚР ЕҚЫҰ-дағы Тұрақты кеңесiнiң
10-11-сәуiр – ЕҚЫҰ-ның Төрағасы, Испания Корольдiгiнiң сыртқы iстер және
16-18-мамыр – Қазақстан делегациясы құрамындағы Орталық сайлау комиссиясы, Мәдениет
25-27-маусым – ЕҚЫҰ Тұрақты Кеңесiнiң отырысында сол кездегi Мәдениет
29-қыркүйек – 10-қазан – Варшава қаласында ЕҚЫҰ/ДИАҚБ-ның (ЕҚЫҰ ДИАҚБ
Қазақстанның сыртқы саяси және сыртқы экономикалық бағытын қалыптастырудың бастапқы
Қазақстан – Еуропалық Одақтың Орталық Азиядағы аса ірі сауда
2009-2011 жылдарға есептелген “Еуропаға жол” мемлекеттік бағдардармасын табысты іске
Бағдарламада алға қойылған міндеттерге байланысты мынадай сұрақтар туындауы мүмкін:
Ел тәуелсіздігінің он бес жылдығы қарсаңында Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың
Еуропалық мәдениетке және еуропалық стандарттарға ұмтылушылық ондаған жылдармен емес,
Бұл ретте Еуропаға бағдар алуымыздың Ресейдің немесе қандай да
Біздің осыған дейінгі және қазіргі Еуропаға ұмтылысымыз озық тәжірибе
Қазақстан Парламенті Еуропа Кеңесінің Парламенттік Ассамблеясымен (ЕКПА) белсенді ынтымақтасуда.
Еуропалық Одақтың Қазақстанмен өзара қатынастары көп жағынан мұнай-газ секторындағы
Қазақстан Парламентінің Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымымен тығыз ынтымақтастығының
2008 жылғы 29 шілдеде аталған ұйым Парламенттік Ассамблеясы сессиясының
Тұтастай алғанда, аталған ұйым Парламенттік Ассамблеясының 17 сессиясының өткізілуіне
2010 жылы ЕҚЫҰ-ның және 2011 жылы Ислам Конференциясы Ұйымының
Шын мәнінде Қазақстан дін бостандығы жөніндегі нормативтік базаны –
Осылайша, Қазақстанның конфессияаралық және ұлтаралық татулық пен келісімді қамтамасыз
Қазақстан, Орталық Азия және Еуропалық Одақ арасындағы қауіпсіздіктің “жаңа
Қауіпсіз, тұрақты және өркендеген Орталық Азияны құру үдерісінде, өңірдің
Бұл ретте биік ар-ожданның аржағында ЕҚЫҰ-ны құруға негіз болған
Қазақстанда қабылданған “Еуропаға жол” мемлекеттік бағдарламасына әлемдік лидерлердің берген
Біздің ойымызша, бағдарламаны одан әрі іске асыру Қазақстанның барлық
Бұқаралық ақпарат құралдарын одан әрі әртараптандыру және сайлау үдерістерін
Сонымен қатар, елімізде Жалпыұлттық іс-шаралар жоспарының әзірленуіне орай Парламент
Ал енді бірінші бөлімді қорытындылайық:
ЕҚЫҰ – қауіпсіздікті қолдайтын ұйымдардың ішіндегі ең ауқымдысы, ең
ЕҚЫҰ-ның қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында жасалатын қызметтері үш өлшемді
Қазақстанның Ұйымға кіруі жалпыеуропалық үдерістерге белсенді қатысуға деген ұмтылыстан
2 Еуропадағы қауіпсіздік жӘне ынтымақтастық Ұйымы жӘне Қазақстан: саяси
2.1 Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының Қазақстандағы стратегиясы
Соңғы жылдары Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық шараларына қатысқан Қазақстанның
Орталық Азияның бүгінгі таңда жалпы дүниежүзілік саясат шеңберінде алып
Ал енді ЕҚЫҰ-ң Азия елдеріне қатысты стратегиясымен , оның
2007 ж Германияның астанасы – Берлин қаласында Еуропалық Одақтағы
Осының алдыңғы жылдың наурыз айының соңында Астанада өткен осы
Өз сөзінде Штайнмайер Еуропа елдері мен Орталық Азия республикалары
«Жаһандану барысында әлем бетпе-бет келіп отырған көптеген проблемалар Еуропа
Осыған орай Штайнмайер стратегия аясында Еуропалық Одақ баса назар
Ең алдымен еуропалық әріптестерді Еуропалық Одақтың Брюссель саммитінен бастау
Қазақстан Еуропалық Одақ көмегін ұзақ мерзімдік стратегиямен біріктіретін, әрі
М. Тәжиннің пікірінше, қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастық Ауғанстанды қалпына келтірумен,
Энергетикалық қауіпсіздікте біз экспорттық бағыттарды, жеткізушілер мен тұтынушыларды, энергия
Қазақстан Еуропалық Одақтың мұнай-газ рыногындағы қатысуын өңдеу және бөлу
Қазақстан ЕҚЫҰ-ң стратегиясының экологиялық басымдықтарын қолдады. Шекаралық өзендерді басқару
Біздің ел өңірлік экономикалық жүйелерді біртіндеп теңестіруге бағытталған, ырықтандырылған
Қазақстан ауыл шаруашылығында, көлік және логистикада, құрылыс пен металлургияда,
Осының бәрінің кілті – Орталық Азия өңірінде еуропалық стандарттарды
Министр өзінің сөзінің соңына таман Қазақстанның ЕҚЫҰ-ға төрағалық ету
Жалпы, осы басқосу барысынан Еуроодақ басшылығының, әсіресе, Орталық Азияға
Сапар соңынан Марат Тәжин өткен кездесуде жобаны талқылау кезінде
Сонымен, Еуроодақ Орталық Азияға қатысты осы өңір елдерінің қатысуымен
Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы көп салалы құрылым. Оның
Айта кетсек, Семей полигоны жабылған соң, бірқатар басқа полигондар
Күні ертең, төрағалық тізгінін иемденген соң Қазақстан жағының осы
Қазақстан саяси реформаларды жүзеге асырған кезінде ЕҚЫҰ институттарының пікіріне
2.2 Қазақстанның 2010 жылғы Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымына
Мадридте өткен Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық ұйымына мүше мемлекеттер
Ең баянды бақыт – еліңнің бақыты. Ең биік мәртебе
Қазақстанның ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуге ұмтылысы еліміздің саяси және экономикалық
Сонымен қатар, осы шешім Қазақстан үшін ерекше сын болып
Мәселен, бірнеше жылдар бойы елімізде әртүрлі комиссиялар жұмыс істеді.
ЕҚЫҰ-ға төраға ретінде Қазақстан 1992 жылғы Хельсинки құжатына және
Қазақстан ЕҚЫҰ-ның қазіргі төрағасының діни төзімділік және дін бостандығы
Атап айтқанда, біз ЕҚЫҰ-ның Ауғанстандағы қақтығыстан кейінгі реттеу үдерісіндегі
Қазақстан өзінің экономикалық реформаларды ілгерілетуімен, бұрынғы Семей ядролық полигоны
Қазақстанның белсенді ұстанымы, оның ЕҚЫҰ-ның құндылықтарына адалдығы еліміздің Ұйымға
Біздің еліміз өзінің геосаяси ауқымы жөнінен бірегей болып табылатын
ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуімізді – әлемдік қоғамдастықтың еліміздің экономикалық
Көбiне төрағалық туралы шешiм Қазақстанның демократиялық қоғам құрудағы және
Аталмыш iс-шараға ЕҚЫҰ Хатшылығының, Ұйымда бұрын төрағалық еткен мемлекеттер
Экономистердің айтуы бойынша осынау халықаралық беделді Ұйымға төраға болу
Ауыз су секілді әлеуметтік мәселелердің де өз шешімін табуына
Қазақстанның ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуі қазақстандық дипломатияның ірі жеңісі болды
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдары Қазақстан әлемдік державалар мен беделді халықаралық
ЕҚЫҰ өзінің бірегей географиялық үнқатысу алаңында осыған ерекше үміт
2003 жылы кандидатурасын ресми ұсынған кезден бастап қазақстандық дипломатия
Қалыптасқан осындай қиын және қатал цейтноттық жағдайлардан қазақстандық сыртқы
Қазақстанның беделді Ұйымды басқару құқығына ие болуы, оған қатысушылар
Қазақстандық дипломаттар төрағалыққа оңды шешім қабылдануы үшін ауқымды бәтуалық
Қазақстанның төрағалық етуінің еліміздің сыртқы және ішкі саяси мәселелеріне
Біздің еліміздің қазіргі кездегі жетістігі әлемдік ерекшеліктерді ескере отырып,
Төрағалық етудің қазақстандықтардың пайдасына шешілуіндегі негізгі факторлардың бірі Қазақстан
ЕҚЫҰ-ның Ұлттық азшылық ісі жөніндегі жоғарғы комиссары Кнут Воллебек
Мұндай мысалдар көрініп тұр. Қазақстан ЕҚЫҰ қызметін орталықазиялық бағытта
Бүгінде Қазақстан сапалық тұрғыдан Орталық Азияның барлығына даму мен
Қазақстан экономикалық қиындықтарды бастан өткізген Орталық Азия елдеріне ЕҚЫҰ-ның
2006 жылғы 14 қарашада Венада ЕҚЫҰ Парламенттік Ассамблеясының төрағасы
Қазақстанның сыртқы саясаттағы белсенді ұстанымы оның беделі мен мүмкіндігіне,
Қазақстан көпжақты құрылымдарға (ТМД, ШЫҰ, ЭҚҰ, ЕурАзЭҚ) жетекшілік жасауда
Біздің еліміз ЕҚЫҰ төрағалығына қол жеткізу арқылы қазақстандық дипломатия
Қазақстан ЕҚЫҰ-ны халықаралық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мүддесінде сақтау қажеттілігінің
Бұдан басқа Қазақстанның ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуі Қазақстанның халықаралық және
Қазақстан төрағалығы Орталық Азияда қауіпсіздікті, тұрақтылықты қалыптастырушы маңызды фактор
Мадридтегі жетістікті Қазақстан көшбасшысы Н.Назарбаевтан бастап, қазақстандық дипломатияның түрлі
Астананың ЕҚЫҰ төрағалығына берген өтінішінің қанағаттандырылуы – Қазақстан дипломатиясының
Қазақстанның төрағалығы біздің елімізге ғана емес, ЕҚЫҰ-ның өзіне тиімді.
ЕҚЫҰ-ға төрағалық ету – жалпақ тілмен айтқанда, чемпиондар лигасында
– Біздің еліміздің ЕҚЫҰ-ға төрағалық ету жолы жеңіл өтті
Төрағалық Қазақстанға да көп нәрсе береді.
Біріншіден, Қазақстан дамыған, өркениетті, демократиялық, құқықтық мемлекет, азаматтық қоғам
Екіншіден, Қазақстан әлеуметтік, саяси дамудың жаңа сатысына көтеріледі.
Үшіншіден, Қазақстан Еуропа елдерімен тығыз қарым-қатынастың жаңа сапалық сатысына
Төртіншіден, дүниежүзілік қоғамдастық Қазақстанды тануын тереңдетеді, елімізге сенім деңгейі
Бесіншіден, Қазақстанның халықаралық беделі арта түседі. Яғни беделі бар
Сол сияқты Нұрсұлтан Назарбаев айтқандай, Қазақстан да төрағалыққа “құр
ЕҚЫҰ-ға төрағалық ету арқылы Қазақстан мемлекеттегі ел тұрмысына байланысты
Қазақстанның адам құқығын, еркіндігін, жемқорлықтан арылар тазалығын қамтамасыз ететін
Қорыта айтқанда, Мадрид шешімі Еуропа елдеріне қаншалықты қажет болса,
ЕҚЫҰ-ға төрағалық ету, бірінші кезекте, біздің еліміздің жалпы бірдей
2.3 Қазақстанның демократиясындағы Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының рөлі
Бұл күнде “демократия” деген сөз кең қолданысқа ие болып
Демократиялық жүйе әзірше адам баласы ойлап тапқан, мойындаған, барынша
Біздің елімізде де демократиялық үрдісті дамытуға қоғам құштар болып
Елбасы мемлекеттік комиссияның көптеген ұсыныстарына қолдау көрсетті. Комиссияның жалпы
Президенттік басқару жүйесін Парламенттің өкілеттіктерін барынша кеңейтумен, өркениетті сот
Саяси жүйені жетілдіруге байланысты, қоғамды одан әрі демократияландыру жөнінде
Демократияны талап етушілер бұл күнде көбейіп тұр. Тоталитаризм шекпенінен
Өмір қажеттілігі дүниеге келтірген демократия әлі де сынға ұшырауда.
Мұны күрт өзгертуге болмайды, батыстық демократияның даңғыл жолына олар
Рас, біздегі демократияның да дамуы кейбіреулерді қанағаттандырмайды. Батыстағы демократия
Ең бастысы – демократиялық үрдісті толық қабылдап, оны күнделікті
Бұл бірер жылдың ісі емес. Ол тиісті уақытты, ұзақ
Мемлекеттік комиссия ұсынған жобалардың негізінде заңнама немесе Конституцияға өзгерістер
Міне, сонда ғана біз нағыз зайырлы, демократиялық ел боламыз.
Қазақстанда демократия өте жылдам дамы келе жатқанын айта кеткен
Қай мемлекет болса да, өздерінің заңдарын күнделікті қарап, жетілдіруге
Сайлау заңнамасын және сайлау жүйесін қалыптастыру – өте күрделі
Қазақстан Республикасының сайлау жүйесінің қалыптасу тарихы еліміздің тәуелсіздік алуымен
Демократиялық институттарды қалыптастыру мен дамытуды мемлекеттік құрылыстың негізгі ұстанымдарының
ЕҚЫҰ-ға мүше ел ретінде біздің республикамыз сайлау заңнамасын жетілдіру
Сайлау технологияларын жетілдіру ісінде халықаралық тәжірибені саралау және оның
Республиканың сайлау жүйесі осы жылдар ішінде әлемдік қауымдастыққа өзінің
Қазақстан Республикасының басқа мемлекеттермен және ұйымдармен сайлау жүйесін жетілдіру
Демократиялық институттар және адам құқықтары бюросы – ЕҚЫҰ-ның ең
Ол сондай-ақ ақпарат алмасу орталығы, үкіметтік емес ұйымдармен байланыс
ЕҚЫҰ құрылғаннан бергі жылдары ЕҚЫҰ-ға мүше елдердің демократиялық сайлаулар
1999 жылғы президенттік сайлаудан бастап, ЕҚЫҰ Миссиясы Қазақстанның шақыруымен
Әрбір сайлау науқанын байқау нәтижелері бойынша ЕҚЫҰ Миссиясы қорытынды
ЕҚЫҰ-ның көптеген ұсынымдары “Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы” Конституциялық заңда
Яғни, бұдан бұрын өткізілген сайлау науқандары, оларды отандық, халықаралық
Бұл ретте 2007 жылғы Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісі депутаттарының
Осыны ескере отырып, Орталық сайлау комиссиясы әртүрлі деңгейдегі сайлау
2007 жылдың қазан айының соңында таратылған қорытынды есепте ЕҚЫҰ
Қазақстан Республикасының заңнамалық негізіне енгізілген оң өзгерістер қатарында Мәжіліс
Байқаушылар сондай-ақ Орталық сайлау комиссиясының сайлау үдерісін регламенттеу, ақпараттық
Әсіресе, қорытынды есепте Орталық сайлау комиссиясы мен ЕҚЫҰ Миссиясы
Сондай-ақ ЕҚЫҰ сарапшылары төменгі қатардағы сайлау комиссияларының дайындық деңгейіне,
Есепте сайлаушылардың тізімін анықтау жөніндегі жұмыс: жергілікті билік органдары
Миссияның қорытынды есебінде: саяси партиялар мен кандидаттарды тіркеу рәсімдерінің
Сондай-ақ ЕҚЫҰ сарапшыларының дауыс беру үдерісіне берген жоғары бағаларын
Бұдан басқа, ЕҚЫҰ Миссиясының тұжырымы бойынша сайлау күні учаскелік
Сонымен қатар Миссия сайлау үдерісіндегі кейбір ілгерілеушілікке қарамастан, сайлау
Жеке алғанда, сарапшылар сайлау науқанын ұйымдастыруда орын алған, сайлауға
Мысалы, есепте Мәжіліс депутатына кандидаттар үшін соңғы он жыл
Бұл ценз біздің еліміздің экономикалық және саяси даму ырғағы
Оның сыртында, бұл бүкіләлемдік тәжірибе және осыған ұқсас шек
Сайлау заңдарына отырықшылық цензін енгізуге ЕҚЫҰ-ға қатысушы мемлекеттерде демократиялық
Қазақстан заңнамасының біздің шетелдік әріптестеріміздің сынына ілінген тағы бір
Мұндай тұжырым аралас, не мажоритарлық сайлау жүйесіне қатысты айтылса,
ЕҚЫҰ Копенгаген құжатының қағидалары ЕҚЫҰ-ға мүше мемлекеттерге азаматтардың не
ЕҚЫҰ сарапшыларының пікірі бойынша, сайлауға қатысқан саяси партияның Парламент
Осы мәселе бойынша жалпыәлемдік тәжірибеге қайта жүгінсек. Ол көптеген
ЕҚЫҰ Копенгаген құжатының ережелеріне қайшы сәйкессіздіктердің бірі ретінде ДИАҚБ
Алайда, осы мәселеде Қазақстанның да сол Копенгаген құжатының 31-тармағына
Қазақстан халқы Ассамблеясына Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісіне 9 депутатты
Ал Қазақстан Республикасының Конституциясы Қазақстан халқы Ассамблеясының мәртебесін біздің
Осы мәселе бойынша халықаралық тәжірибеге қатысты айтар болсақ, әлемнің
Қазақстан Республикасының заңнамасына енгізілген жаңа қағидалар ЕҚЫҰ-ның белгілі бір
Алайда, ЕҚЫҰ өкілдерімен бірлескен консультациялар мен жұмыс кездесулерінің шеңберінде
Тиісінше, депутат өз саяси көзқарастарын өзгерткен және өзі сайланған
Сонымен қатар ЕҚЫҰ-ның Варшава міндеттемелері партия өзінің партиялық тізімі
Дегенмен, біз ЕҚЫҰ сарапшыларының тұжырымдарын тағы да бір рет
Сайлау үдерісі саласындағы қазақстандық сарапшылар мен ЕҚЫҰ сарапшылары арасында
Бұл ретте осы ұсынымның сол немесе өзгеше нысанда біздің
Дегенмен, саяси партиялардың сайлау комиссияларындағы өкілдігін қамтамасыз ету мақсатында
Осылайша, сайлау заңнамасы саяси партиялардың мүдделерін ескеретін, сондай-ақ сайланатын
Өкілдерін сайлаукомдар құрамына мәслихаттар сайламаған партиялардың тарапынан сайлау комиссияларының
Осы норманың енгізілуін ЕҚЫҰ сарапшылары оң бағалады және, біздің
2007 жылғы парламенттік сайлауды байқау жөніндегі ЕҚЫҰ Миссиясы болған
Алайда, Миссияның Қорытынды есебінде 2007 жылғы сайлауда пайдаланылған электрондық
Осыған сүйене отырып, жүйенің жекелеген бөлшектері өзгеріске ұшыраған
Дегенмен, “Сайлауды байқау және электрондық дауыс беру” тақырыбында өткен
Сонымен қатар электрондық сайлау жүйесін жетілдіру және дауыс беру
“Сайлау” ААЖ-ын пайдалану кезінде дауыс беру құпиясын қамтамасыз етуге
Алайда, ЕҚЫҰ Директоры Кристиан Штрохальдің: “тұтастай алғанда, Қазақстандағы парламенттік
ЕҚЫҰ есебімен алғашқы танысудың өзінен-ақ біз білікті барлық деңгейдегі
Жуырда Орталық сайлау комиссиясы ЕҚЫҰ-мен бірлесіп, ЕҚЫҰ-ның Қорытынды есебінде
Ортсайлауком мен ЕҚЫҰ сарапшыларының деңгейінде жұмыс іс-шараларын өткізу мерзімдері
Сондай-ақ Қазақстан Республикасының сайлау заңнамасын одан әрі жетілдіруге бағытталған
Өзінің Қорытынды есебінде ЕҚЫҰ Миссиясы Қазақстанның халықаралық және жергілікті
Орталық сайлау комиссиясы ЕҚЫҰ-мен қалыптасқан әріптестік қатынастардың деңгейін жоғары
Қазақстанның демократиясы жайлы ЕҚЫҰ – ға мүше елдердің басшыларының
Ал Йоран Леннмаркер, ЕҚЫҰ Парламенттік Ассамблеясының экс-төрағасы: “Мен өз
ЕҚЫҰ талаптарының аясында жасалып жатқан демократиялық үрдістер ең алдымен
Қорытынды
Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы – қауіпсіздікті қолдайтын ұйымдардың
ЕҚЫҰ-ның қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында жасалатын қызметтері үш өлшемді
Қазақстан мен ЕҚЫҰ арасындағы байланысты, дәлірек айтқанда ЕҚЫҰ -ң
Қазақстан Республикасының ЕҚЫҰ-ға мүше болып қабылдануы, Қазақстанның 1975 жылғы
Қазақстан ЕҚЫҰ-мен ынтымақтастық барысында үлкен жетістіктерге қол жеткізді. Атап
ЕҚЫҰ-мен Қазақстан Республикасы Үкіметі арасында өзара түсіністік және Алматыдағы
Еуропадаға қауіпсіздік ұйымы мен Қазақстан арасындағы байланыстың басталуын және
Қазақстан үшін ЕҚЫҰ-ның 1994 жылғы желтоқсан айында Будапешт (Венгрия)
1998 жылғы 2-3 желтоқсанда ЕҚЫҰ мен Қазақстан Республикасы Үкіметі
Қазақстан Астанада ЕҚЫҰ басшылығының, Ұйымға қатысушы мемлекеттер, академиялық және
Соңғы жылдар ішінде Қазақстан ЕҚЫҰ қызметінің Орталық Азия бағытын
Қазақстан Парламентінің Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымымен тығыз ынтымақтастығының
Ал енді ЕҚЫҰ-ң Қазақстандағы стратегиясына келсек, Қазақстан ЕҚЫҰ-ң стратегиясының
Біздің еліміз өзінің геосаяси ауқымы жөнінен бірегей болып табылатын
Қазақстанның төрағалығы туралы шешім Ұйымға қатысушы барлық елдің шынайы
Жалпы алғанда өңірлік беделді форумдардың бірінің төрағасы статусы Қазақстанды
Қазақстанның ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуге ұмтылысы еліміздің саяси және экономикалық
Қазақстан өзінің экономикалық реформаларды ілгерілетуімен, бұрынғы Семей ядролық полигоны
Біз ЕҚЫҰ-ның өзгермелі өмір шындығына бейімделіп, өзінің әлемдік деңгейдегі
Қорыта айтқанда, Мадрид шешімі Еуропа елдеріне қаншалықты қажет болса,
ЕҚЫҰ-ға төрағалық ету, бірінші кезекте, біздің еліміздің жалпы бірдей
Пайдаланылған Әдебиеттер тізімі
Кортунов А.В. СБСЕ и перспективы создания системы коллективной безопасности
Иванов И.С. Новая российская дипломатия. Десять лет внешней политики
Киссинджер Г. Нужна ли Америке внешняя политика? / Пер.
От Хельсинки до Будапешта: история СБСЕ/ОБСЕ в документах (1973–1994),
Ghebali V.-Y. L`OSCE dans l`Europe post-communiste, 1990-1996. Vers une
Смутс М. Международные организации и неравноправие государств. Международный журнал
Гольдин Г.Г. ОБСЕ и Приднестровье. – Учебное пособие. Г.Г.
Киссинджер Г. Дипломатия / Пер. с англ. В.В. Львова.
Рахманинов Ю.Н. ОБСЕ в XXI веке: на пути к
Ротфельд А. Формирование новой европейской системы безопасности, Мировая экономика
Щербак И.Н. Меры доверия и новая архитектура европейской безопасности,
ОБСЕ: управление процессом перемен в новом столетии, Ежегодник СИПРИ
The Netherlands and the Organization for Security and Cooperation
Piotr Switalski. The OSCE in the European Security System:
Бухарестская декларация Совета министров. Бухарест, 3-4 декабря 2001 г.
Десятая встреча Совета министров ОБСЕ. Порту, 6-7 декабря, 2002.
Ежегодный доклад о деятельности СБСЕ за 2008 год //
Cooperation entre l`Organisation des Nations Unies et l`Organisation pour
Speech by J. Flis, M.P. Parliamentary secretary for ministry
Speech by President Clinton to the people and leaders
Сергей Дьяченко. Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісі Төрағасының Орынбасары. Қазақстан
Досым Сатпаев ЕҚЫҰ-ға төрағалықтың Азияға өтуі. //Егемен Қазақстан газеті
Қазақстан Республикаысының президенті мен Қазақстан республикасы үкіметінің актілер жинағы
Қазақстан Республикасының Ішкі істер вице-министрі А.Ж. Шпекбаевтың Еуропадағы ынтымақтастық
Дмитрий Перцев. Что даст ОБСЕ Астане // информационная газета
Леонид Соколов. По всем направлениям безопасности // газета «Казахстанская
Татьяна Костина. На основе консенсуса // газета «Казахстанская правда»,
Қазақстан республикасы мен еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы
Марат Тәжин. Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық ұйымына қатысушы мемлекеттердің
Тоқтарбай ҚАДАМБАЕВ, ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты. Әлем алдындағы биiк
М. Тәжин. ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуге дайындық жұмыстарының барысы және
Д. Қалетаев. Қазақстан ЕҚЫҰ-ға 2010 жылы төраға ретінде Еуроатлантикалық
Нұртай Әбіқаев. Қазақстаyға келетін қауіптің жолын кесуге ЕҚЫҰ әлеуетін
Уәлихан ҚАЛИЖАНОВ, Парламент Мәжілісінің депутаты. Демократиялық дамудың дәйегі //
Йоран Леннмаркер. ЕҚЫҰ Парламенттік Ассамблеясының төрағасы. Қазақстан Еқыұ ауқымын
Кәмшат Тасболатова. Қазақстанның ЕҚЫҰ-ға төрағалығы Еуропаға тиімді //www.massagan.com, 8
Қосымша 1
ҚР Сыртқы істер министрі М. Тәжиннің ЕҚЫҰ ға мүше
(4 желтоқсан 2008, Хельсинки)
Құрметті Төраға мырза!
Құрметті әріптестер!
Ханымдар мен мырзалар!
Фин төрағалығына және Министр Александр Стуббқа Хельсинкидағы шараны жоғары
Соңғы уақытта әлемнің бет бейнесі айтарлықтай өзгерді. Бұл біздің
Осы жағдайларда өзара түсіністікті нығайту және халықаралық мәселелерді қарастыруда
Үстіміздегі жылы қазан айында Қазақстан «Ортақ әлем: әртүрлілік арқылы
ЕҚЫҰ күн тәртібін және төрағалық стратегиясын дайындау мақсатында біз
Мақсатымыз Еуропа елдерімен қарым қатынасымызды стратегиялық серіктестік деңгейіне шығару,
Үстіміздегі жылы қараша айында біз сайлау, саяси партиялар және
Бұл қадамдарды біз негізгі міндеті Ұйым әрекетінің барлық үш
Құрметті Төраға !
Бүгін күн тәртібіндегі негізгі мәселе Ұйымның орындылығы мен оның
Ұйымның қос стандартты қолданатындығы және селективтілігі туралы кінәлаулардан арылуымыз
ЕҚЫҰ ның қолда бар құралы оның ішінде далалық қызмет
Сонымен қатар, ЕҚЫҰ ның соғыстан кейінгі Ауғанстанды қалпына келтіру
Бұл айтылғандар Еуропа қауіпсіздігі үшін жоғары деңгейде өткізілудегі кездесуге
Осыған байланысты Еуропа қауіпсіздігі жөніндегі құжат дайындау туралы Ресей
ЕҚЫҰ Еуроатлантикалық кеңістікте жалпы қауіпсіздік сәулетін нығайту мәселелерін шешудегі
Назарларыңызға рахмет!
2
Шанхай ынтымақтастық Ұйымы
Қылмыс пен күресудегі халықаралық ынтымақтастық
Қытайдың Шанхай Ынтымақтастық ұйымындағы ролі
Қазақстанның Шанхай ынтымақтастық ұйымындағы орны мен рөлі
ТМД шеңберіндегі көпжақты халықаралық құжаттар
ШЫҰ халықаралық және өңірлік қауіпсіздігін сақтау саласындағы қызметі
Қазақстан және аймақтық қауіпсіздік
ТМД-ғы интеграция тарихы
Халықаралық экологиялық құқықтық ынтымақтастығы
Экономикалық ынтымақтастық