Белсенді туризм
МАЗМҰНЫ
беті
Кіріспе ......................................................................................
4
І ЭКСТРИМАЛДЫ ТУРИЗМ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ МЕН ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Экстрималды туризм түрлерінің жіктелімі мен теориялық анықтамалары.............................................................................. 6
1.2 Белсенді туризмнің тактикалық және классификациялық ерекшеліктері................................................................................
13
ІІ ҚР-ДАҒЫ ЭКСТРИМАЛДЫ ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ЖАҒДАЙЫ
2.1 Қазақстандағы туризмнің даму тенденциялары мен қазіргі жағдайын талдау...........................................................................
28
2.2 ҚР-дағы экстрималды туризмнің даму жағдайы мен өзекті мәселелері
42
ІІІ ЭКСТРИМАЛДЫ ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ
3.1 ҚР-дағы экстрималды туризмнің даму бағыттары мен перспективалық жобалар............................................................
51
Қорытынды.................................................................................
60
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі............................................
63-64
Кіріспе
Диплом жұмысы тақырыбының өзектілігі.
Қазіргі заман ағысына ілесу уақыт талабы. Сол орайда еліміздің
Диплом жұмысының мақсаты мен міндеттері.
Дипломдық жұмыстың мақсаты, экстрималды туризмді дамытуға ықпал етуші іс-шаралар
Мақсатқа жету үшін келесідей міндеттер қойылады:
Экстрималды туризм түрлерінің жіктелімі мен теориялық анықтамалар беру;
Белсенді туризмнің тактикалық және классификациялық ерекшеліктерін анықтау;
Қазақстандағы туризмнің даму тенденциялары мен қазіргі жағдайын талдау;
ҚР-дағы экстрималды туризмнің даму жағдайы мен өзекті мәселелерін ашықтау;
ҚР-дағы экстрималды туризмнің даму бағыттары мен перспективалық жобалар ұсыну.
Сондықтан, жұмыстың бірінші тарауы экстрималды туризмнің ерекшеліктері мен теориялық
Жұмыстың екінші тарауында Қазақстан Республикасындағы экстрималды туризмнің қазіргі
Үшінші тарауында, Қазақстан Республикасында экстрималды туризмнің даму перспективаларын ұсыну
Қорытындыда, Қазақстан Республикасындағы экстрималды туризмнің қазіргі жай күін талдау
Зерттеу тақырыбы болып экстрималды туризмді дамытудағы концептуалды шешімдер және
Зерттеу нысаны ретінде Қазақстан Республикасындағы экстрималды туризм жіктеліміндегі шытырман-оқиғалы
Диплом жұмысының құрылымы мен көлемі. Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш
І ЭКСТРИМАЛДЫ ТУРИЗМ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ МЕН ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Экстрималды туризм түрлерінің жіктелімі мен теориялық анықтамалары
Экстрималды туризмді шытырман оқиғаға толы туризм түрі ретінде қарастырсақ
Тау шаңғысы спорты – арнайы шаңғыда таудан түсуді қамтитын
Тәртіп: таудан шапшаң түсу / Даунхилл, супер-гигант, ірі гигант
Су туризмі –белгілі бір су объектілері (өзендер
Су туризмі жорыққа шыққан адамнан көп төзімділікті қажет етпейді,
Су саяхаттарының маршруттары жолың күрделілігіне,ондағы бөгет-кедергілердің сипатына және
Құрылуы бойынша су саяхаттарының маршруттары мынадай болады:
1) бір немесе бірнеше өзендер ағысы бойынша төмен қарай
2) көл немесе су қоймаларын басып өтетін өзендердің ағысы
3) жарты дөңгелекті маршрут – бұнда маршруттың бастапқы немесе
4) топтың бір өзеннен басқаға қайықтары мен жүктерімен ауысып
5) аралас типті маршрут. Маршрутты бастайтын немесе аяқтайтын су
6) цептік маршрут – бірнеше кезеңге бөлінген қандай
7) цептік маршрутта бірнеше топтың арасында қайықтарды қолдануды бөле
Су туризміндегі жеке жабдықтар
Су туризмінде жеке жабдықтарға рюкзак , гидроқап, спальник, төсеніш,
Белсенді туризмнің ең күрделі түрлерінің бірі – шаңғы
Шаңғы туризміне қатысушылардың басты кедергілері: қар жауып тұрған кездегі
Шаңғы жорықтары кезінде қатысушылардың физикалық дайындығы мен жасына байланысты
Шаңғы жорығын ұйымдастыру
Шаңғы жорығының ерекшeлігі, біріншіден, қозғалыс құралы ретінде қолданылады, екіншіден,
Шаңғы жорықтарын ұйымдастырғанда топты екіге бөледі.
1. енді үйренушілер тобы;
2. шаңғыны толық меңгерген адамдар; Бірінші топ үшін шаңғы
Шаңғы трассаларын 3-ке бөліп қарастыруға болады:
Тау жолы
1.Үйренуші мен балаларға арналған;
2.Әуесқойларға арналған;
3.Спорт шеберлеріне арналған.
Шаңғы жорығындағы кедергілер
Шаңғы жорығында өзіне тән табиғи кедергілер жіктеледі. Осындай
Шаңғы туризмінің тактикасының маңызды элементтері
Шаңғы туризмінің тактикасының маңызды элементтері қатарына: маршруттың дұрыс түрін
Альпинизм — спорттың тауға, шыңға жаяу жүріп, өрмелеп
Монблан шыңы .
Альпинизм - 1) биік тау шыңдарына шығумен байланысты спорт
2) биік таулық туризм. Альпинизмнің тәсілдері мен техникасы биік
3). Судағы туризм:
Виндсерфинг (парустық тақтада жүзу);
Судағы шаңғы;
Вейкбординг ;
Кайтинг ;
Каякинг ;
Рафтинг [9].
Судағы туризмнің соңғы екі түрі өте экстремальді және қауіпті,
4). Экзотикалық туризм:
Ғарыштағы туризм;
Джайлоо-туризм;
Солтүстік және Оңтүстік полюстегі туризм және басқа да экстремальды
ҒАРЫШ— Ғаламның астрономиялы анықтамасының синонимі . Кейде Ғарыш
Жаяу туризм – күрделі емес таулы және жазық
Спелеотуризм – үңгірлерде , әр түрлі жер бедерінің күрделі
Спелеотуризм бойынша маршруттар 2 бөлімнен: жер үсті маршруты,
Спелеотуризм ерекшеліктері
Спелеотуризм саяхаты өзіндік ерекшеліктерге ие.
Бірінші ерекшелігі – күндізгі жарықтың болмауы. Жер асты
Екіншіден, үлкен үңгірлер ішке енетін жол тараптарының көптігімен күрделі,онда
Үңгірге түскен әрбір саяхатшы альпинистік тәсіл негіздерін, шыңға
Спелеотуризмнің негізгі ерекщеліктері: жер асты маршруттардың қиындығы, ол үңгірлердің
Спелеотуристік іс-шаралар
Спелеомектептер
Кеңес одағы кезінде спелеотуристер тұру орны бойынша ұсынылатын арнайы
Спелеоэкспедициялар
Спелеоэкспедициялар бірнеше үңгірлерді көрумен, бір танымал үңгірді көрумен немесе
Спелеотуризм КСРО-да
Спелеотуризм КСРО-да 60 ж. басында, Крым, Урал, Красноярск аймақтырмен
«Классификацияланған туристік саяхат» түсінігін қарастыру үшін оны құрайтын бөліктерді
1.2 Белсенді туризмнің тактикалық және классификациялық ерекшеліктері
Белсенді туризм – көптеген демалу түрінің бір түрі болып
Қарапайым туризм түрі: экскурсиялық туризмімен, қонақүй туризмімен
Белсенді туризмнің алуан түрлілігіне біз таң қаламыз. Себебі, қазіргі
Жердегі туризм;
Таудағы туризм;
Судағы туризм;
Экзотикалық туризм [17].
Белсенді туризм: Рафтинг
Рафтинг – таудағы өзен бойымен жүзу. Рафтинг – бұл
Белсенді туризм: Тау шаңғы базасындағы демалу
Тау шаңғысы және сноуборд – белсенді туризм түрінің ең
Белсенді туризм: Авто-жаяу турлар
Көліктің болуы саяхатты қызықты және танымды қылады: себебі жаяу
Белсенді туризм: Аэротуризм
Аэротуризм тікұшақ және ұшақ бойынша экскурсияларды өзіне қосады, авиасаяхаттау
Белсенді туризм классификациясы
Белсенді туризмнің біз ойламағанда түрлері бар екен. Белсенді туризм
1). Белсенді туризмнің жердегі түрі:
Жаяу туризм немесе треккинг;
Спелеотуризм (үңгір ішіндегі саяхат);
Спелестология (қолмен жасалған жер асты жерлермен саяхат);
Велотуризм;
Маунтинбайкинг.
2). Таудағы туризм:
Альпинизм (техникалық және физикалық дайындықты қажет етеді);
Таулы шаңғы және сноуборд [18].
Маршрутты ең алдымен топтағы әрбір қатысушының күші мен
Ұзақ уақыт бойы айтарлықтай қашықтықтарды жүріп өтетін турист ағзасының
Мазмұны
[жасыр ]
1 Жаяу жорықтардың классификациясы
2 Қызықты фактілер
3 Құрал-жабдықтары
4 Жаяу туризм артықшылықтары
5 Пайдаланған әдебиет
Жаяу жорықтардың классификациясы
Маршруттың қиындық дәрежесі жол бойында кездесетін кедергілерге, аймақтың географиялық
- демалыс күндерінің жорықтары;
- 1-3 дәрежелі қиындықтағы - балалар мен жастар туризмінде;
- 1-ден 6-ға дейін дәрежелі жорықтар. 1-ші дәреже оңай,
- жорықтың қиындық дәрежесін өту үшін, қатысушылар алдындағы жорықтық
Алыс шетелдерге маршруттың жеке учаскелеріндегі классификациясына негізделеген басқадай жүйе
• I. Аздаған қиындықтағы (қиын емес жеңіл). Тепе-теңдіктің
қозғаласа және сақталуы үшін кей-кездері қолдың көмегі қажет болады.
Ол жерден жүріп өту үшін адамдар өзіне деген сенімділік
• II. Орташа қиындық. Бұл жерде тепе-теңдіктің сақталуы және
қозғалу қолдың көмегінсіз мүмкін емес нәрсе. Тәжіибесі азырақ
альпенистердің өздері бұл жерлерде джіптің көмегімен жүреді, әсіресе ұшы
III. Айтарлықтай қиын. Оқиғадан оқиға қарай альпенизммен айналысатындар үшін
IV. Өте қиын-ұшы қиыр жоталар бойынша еркін спорттық өрмелеу.
V. Ерекше қиын. Күнделікті жаттығудың арқысында пайда болған, жақсы
VI. Аса қиын. Ең жақсы өрмелеушілер еркін өрмеліспен шығуларына
Сонымен, Францияда қиындық шкаласы бағасы жолдың шамамен бір балаға
Қиындық категориясы дегеніміз – актив туристік саяхаттағы айрықша қақтығыстардың
Техникалық қақтығыстар туризмнің әрбір түрі үшін жеке анықталынады: жаяуға,
жолдың өте қиындау деген участкелеріне мінездеме
өткелдерден өте алу үшін қажет техника және тактика қолзғалысы
маршруттың сандық мінездемесі арнайы қажет құрал - жабдықтар [24].
Өткелдердің (перевал) қиындық категориясы осы төрт белгілердің жиынтығымен анықталады.
Классификациялық белгілерге потенциялдық қауіптер кірмейді. (лавины, комнепад және т.б.)
Қызықты фактілер
Дүниежүзінде 1000 км. асатын көптеген жаяу жорықтарға арналған арнайы
Құрал-жабдықтары
Қазіргі таңда жаяу туризмге арналған көптеген құрал-жабдықтар түрлері бар:
Жаяу туризм артықшылықтары
Жаяу туризм - бұл әдемілікке, тазалыққа және бастапқы күйдегі
Жаяу туризм - бұл жеке адами қасиеттердің өсу мүмкіншілігі.
Жаяу туризм - ұмытылмастай көңіл-күй мен жақсы достар.
Белсенді туризмде классификацияланған туристік саяхаттар дегеніміз - қиындық
Белсенді саяхат өз алдына бірінші құрылған туризм болып
Маршруттардың классификациясының қажеттілігі актив туризм түрлерінің ерекшеліктерінен келіп шығады.
Туристік құрылымның ұйымдастырушысына (менеджеріне) туристік саяхаттың классификациясы туралы толық
1). Өңделіп қойылған маршруттарды тапсырыс берушінің талаптарына сәйкес классификациялы
2). Қызмет көрсетілген тұлғаға ондағы көрсетілген немесе басқада
3). Белсенді туристік саяхаттары үшін клиенттерге жол көрсетуші
Маршруттың белгілі бір қиындық категориясына жатқызылуы туралы соңғы шешімді,
Классификацияда әрбір маршрутқа белгілі бір орынның ұсынылуы қиындық маршрутында
Ең бірінші рет ТМД-да таулы шыңдарға шығу классификациясы соғысқа
Бұл классификация қазіргі уақытта да ТМД-ның көптеген Республикаларында оның
Алыс шетелдерге маршруттың жеке учаскелеріндегі классификациясына негізделеген басқадай жүйе
• I. Аздаған қиындықтағы (қиын емес жеңіл). Тепе-теңдіктің
қозғаласа және сақталуы үшін кей-кездері қолдың көмегі қажет болады.
Ол жерден жүріп өту үшін адамдар өзіне деген сенімділік
• II. Орташа қиындық. Бұл жерде тепе-теңдіктің сақталуы және
қозғалу қолдың көмегінсіз мүмкін емес нәрсе. Тәжіибесі азырақ
альпенистердің өздері бұл жерлерде джіптің көмегімен жүреді, әсіресе ұшы
III. Айтарлықтай қиын. Оқиғадан оқиға қарай альпинизммен айналысатындар үшін
IV. Өте қиын-ұшы қиыр жоталар бойынша еркін спорттық өрмелеу.
V. Ерекше қиын. Күнделікті жаттығудың арқысында пайда болған, жақсы
VI. Аса қиын. Ең жақсы өрмелеушілер еркін өрмеліспен шығуларына
Сонымен, Францияда қиындық шкаласы бағасы жолдың шамамен бір балаға
Қиындық категориясы дегеніміз – актив туристік саяхаттағы айрықша қақтығыстардың
Техникалық қақтығыстар туризмнің әрбір түрі үшін жеке анықталынады: жаяуға,
жолдың өте қиындау деген участкелеріне мінездеме
өткелдерден өте алу үшін қажет техника және тактика қолзғалысы
маршруттың сандық мінездемесі арнайы қажет құрал - жабдықтар [30].
Өткелдердің (перевал) қиындық категориясы осы төрт белгілердің жиынтығымен анықталады.
Классификациялық белгілерге потенциялдық қауіптер кірмейді. (лавины, комнепад және т.б.)
Туризм техникасы дегеніміз – туристік маршрутта кездесетін
Әртүрлі табиғи кедергілерді өту кезіндегі туристер білу қажет:
1. Сол бара жатқан маршруттың ерекшелігін білу.
2. Кедергілерді өту кезіндегі әдістерді жатқа білу.
3. Сол маршруттағы қажет болатын жабдықтарды толықтыру.
Арнайы маршрут бойынша жүру
Кедергілерді өту
Асуды өту
Туризм тактикасы дегеніміз – қойылған мақсатқа адам күшін,
Тактика 2 кезеңнен тұрады:
1-кезең. Жорық алдындағы тактикалық іс-әрекеттер:
- Маршрутты таңдау;
- Жорыққа қажетті жоспарлы кестені құру;
- Жорыққа қажетті құрал-жабдықтар мен азық-түлікпен қамтамасыз ету;
- Жорыққа бара жатқан топтың деңгейін білу.
2-кезең. Жорық барысындағы тактикалық әрекеттер:
- Жорықтың жалпы жүріп өту жоспарын, кестесін құру;
- Рельефке қатысты жүру жолдарын таңдау;
- Маршруттағы кездесетін кедергілердің техникалық жолдары.
Тактика қателерінің нәтижесінде жарақаттану, мақсатқа жетпеуі, қаржыны, адамдар күшін,
Тактикалық мәселелерді шешудің, оларды қиындататын әр түрлі факторлар болады:
1) Ауа райының шұғыл өзгеруі;
2) Табиғи апаттар;
3) Жарақаттар мен сырқаттар;
4) Топтың нашар хал-күйі және т.б. [31].
Белсенді саяхаттың классификациясы
Белсенді туризмдегі классификацияланған туристік саяхат - белгілі бір қиындық
Асулардан өту ерекшеліктері
1. Жолдың қиын бөліктерінің сипаттамасы
2. Асулардан өтуге қажетті техникалық,тактикалық және демалуға қажетті
3. Маршруттық сандық сипаттамалары. Сақтандыру нүктелерінің саны.
4. Жорыққа қажетті арнайы жабдықтары
Қиындық категорияларды анықтауда 3 классификациялық сипаттама:
1. Маршруттың техникалық қиындығы.
2. Жорықтың ұзақтылығы ( уақытпен )
3. Ара – қашықтық (км)
- 5-ші категория үшін ара- қашықтық 10-20 күн.
- 4- ші категорияға 7-8 күн беріледі.
- 3-ші категорияға 4-5 күн.
- 2-ші категорияға 2-3 күн.
- 1-ші категорияға 1 күн [32].
Белсенді туризмнің тактикалық зерттемесі
Қауіпсіздікті қамтамасыз ету
Маршрут жібі бойынша қозғалу
Белсенді туризмнің тактикалық зерттелуі – жорық кезіндегі мақсаттағы қолданылатын
Оқиғалы туризм. Бұл туризм түрі табиғатқа еркін белсенді әдістермен
• IV. Табиғи резервтермен саяхат және ерекше қорғалатын табиғи
Туристік жинақтарға аяқ-киім, киім, бивактор, жылжымалы мүліктер және қауіпсіздік,
Жабдықтың және топтың түрлері заттардың біртүрлілігі; олардың бір-біріне деген
Каркассыз шетелдік моделді ішіндегі жақсы қарастырылған рюкзак «як-пек» болып
Таулы және жаяу маршруттарда кетегорияның төменгі қиындығында да негізігі
Төменгі категориялы қиындықтағы жаяу поход қа ұйықтау дорбасын жылыту
ҚҚК гидрокостюм сияқты жасалынған бірақ куртканың көкірек жақ бөлігіне,
Шаңғышы туристің жеке жабдығының бірінші ерекше айтатын зат ол
Сондай-ақ шаңғы походында жүк тасымалдауға индивидуалды болакушысы бар пластмассовый
Шаңғы походының киімдегі ерекшелігі онда жылы киімдер санының көп
«Зима» палаткасы өкінішке орай бұндай палаткаларды кәсіпорындар жасап шығармайды,
Қандай болса да примус пен горелканың басыны судың тимеуін
Судағы белсенді саяхаттың көп бөлігі арнайы туристік жүзуге арналған
І-ІІІ қиындық категориясында көбінде байдарка дамыған. Байдарка - жіңішке,
Катамамаран («тамиль» сөзінен аударғанда «байланған тамарлар») - параллель екі
Плот - өзара бірнеше тамарлар, бөшкелер және т.б. үрлемелі
Весио - еспелі қайықтардың су бетінде қозғалуына қажетті зат.
Қорыта айтқанда, жалпы белсенді туристік саяхаттың құрал-жабдықтарының жалпы мағлуматы
ІІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЭКСТРИМАЛДЫ ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ЖАҒДАЙЫ
2.1 Қазақстандағы туризмнің даму тенденциялары мен қазіргі жағдайын талдау
Туризм – ел мен елді табыстырып, салт-дәстүрі мен мәдениетін
Әкімшілік дереккөздердің және туристік қызметке жүргізілген статистикалық зерттеулердің деректері
Дүниежүзілiк экономикалық дағдарыс туристiк саланың дамуына да кері ықпалын
Есепті кезеңде туристік қызметпен айналысатын 1203 туристік фирмалар және
Республикада қонақ үй шаруашылығының 1232 кәсіпорындары 2 278,6 мың
Жұмыс істеп тұрған туристік фирмалардың көбі Алматы қаласына (690),
Қазақстан – бұл Еуразия жүрегінде орналасқан алып жерді қамтитын,
Қазақстандағы туризмнiң тарихи алғышарттары бiздiң д.д. үшiншi мыңжылдықта қалыптаса
Туризм- әлемдік сыбайластықта бұрыннан бері өте кірісті дамып жатқан
Мемлекеттің экономикасына туризмнің жағымды әсері елдегі туризмның барлық салалары
1/ США (АҚШ)
/2/ Италия
/3/Франция
/4/ Испания
/5/ Ұлыбритания 210,3
/6/ Германия
/7/ қытай
/8/ Австрия
/9/ Канада
/10/ Австралия
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев туристік индустрия қызметі мемлекет қазынасына айтарлықтай кіріс
Туризм салааралық қызметтің үлгісін білдіреді, мұның өзі көмекші шоттар
- мемлекеттік және жеке менеджменттің тиісті деңгейін қалыптастыруды қамтамасыз
- жеке бастамалардың дамуына жәрдемдесу;
- Қазақстандық туристік өнімді сыртқы және ішкі нарыққа жылжытудың
- инвестиция мен салық салу мәселелері бойынша қажетті нормативтік-құқұқтық
- шет ел туристерінің Қазақстанға келу рәсімін оңайлату;
- саланың ақпараттық кеңістігін қалыптастыру қажет және т.б. [38].
Қазақстандағы туризмнің дамуын тежеуші факторлар өзінің сипаты жағынан алуан
Қазақ елі, қазақ табиғаты кімді тамсантпаған, кімді таң қалдырмаған!
Туристік инфрақұрылым, оның менеджментін жақсарту саласына келімді-кетімді адамдарды сапалы
Біздің аймақтың экологиялық мәселелері де туризмнің дамуына аса қолайсыздардың
Туризмнің біздің елімізде табысты дамуы, бірінші кезекте өзімізге байланысты.
Дүниежүзілік туристік ұйым жылма жыл статистикалық жинақ шығарып отырады.
Қазақстанның шетелдердегі өкілдіктері, мемлекеттік телерадио-каналдары, газет-журналдары осы мәселемен тікелей
Туризм саласы жалпы алтын жұмырқа тасушы тауық секілді.
Қазақстан тәуелсіздiк алғаннан кейін туристiк қызметтi реттеу мен халықтың
Бүгiнгi күнi бiздiң мемлекетiмiзде туризмдi дамыту "Туристік қызмет туралы"
Осы құжаттарды қабылдау туризмнiң қазақстандық рыногын дамытуға оң әсер
Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Павлодар, Оңтүстiк Қазақстан облыстарындағы, сондай-ақ,
Қазақстандық туристердің неғұрлым көп баратын жерлерi: Ресей, Қытай, Германия,
Туристiк қызметке жасалған талдау көптеген турфирмалардың сыртқа шығу туризмiмен
Сонымен бiр мезгiлде, шоп-туризм, ең алдымен, елiмiздiң бюджетiне керi
Бүкiл өркениеттi дүние негiзгi туристер ағынын өздерiне тартуға ұмтылуда,
Сөйтiп, қазақстандық өнiм тек қана кешендi орталық азия турөнiмiнiң
1. Турөнімнiң институционалдық элементтерi үкiметаралық деңгейде келiсiлуi тиiс.
2. Қазақстандық турөнiм бiздiң аймақтағы көршiлерiмiздiң турөнiмдерiнен (ең болмағанда
Қазақстандық туристiк өнiмнiң ерекше белгiсi оның сипатының маусымдығы болып
Жоғарыда көрсетiлген сегменттерге сәйкес инфрақұрылымның белгiлi бiр талаптары бар.
Қазақстанның бизнес-туризм сегментiнде белгiлi бiр болашағы бар. Бұл -
Республика аумағының кендiгiн ескере отырып, рыноктың көрсетiлген сегменттерiнiң көпшiлiк
Туристiк жағынан дамыған көпшiлiк елдерде туризмнен түскен жалпы табыстың
Демалу құқығын пайдалануда халықтың аз қамтылған бөлiгi ретiнде әлеуметтiк
Бұл ретте, әлемдегi демалыс түрлерi мен туризм өндiрiсiн пайдаланушылардың
Сөйтiп, туристiк ресурстарға қол жеткiзу туризмдi дамытудағы неғұрлым маңызды
Мемлекеттiк және жергілiкті басқару органдары шағын бизнес кәсіпорындарына, оның
Әлеуметтiк туризмдi, оның ішінде өлкетану, спорттық, жеке, емдеу-сауықтыру, мәдени-танымдық,
"Қазақстан" деген фирмалық атауы бар турөнiмдi жылжыту, оның барлық
2008 жылы ұсынылған қызметтер көлемі 315033,5 мың теңгені құрады
Қазақстан қонақ үй саласы да әлі жетілген жоқ.
2010 жылы туристік фирмалармен қызмет көрсетілген келушілер туризм типтері
Қазақстанның туризмінің барлық түрімен айналысуға мүмкіндігі бар: көңіл көтеру,
2009 жылғы қолданыстағы 385 қонақ үй мен басқада орналастыру
23-і басқа мемлекеттердің меншігінде болды. Елде үш, төрт және
Кесте 1. 2010 жылға ҚР облыстары бойынша орналастыру орындары
Аудандар Барлық нөмірлер
саны, бірлік
Бір жолғы
сыйымдылығы,
төсек-орын Ұсынылған
төсек-тәулік
Толтырылымдығы,
%
Құрылыстың жалпы
алаңы барлығы,
шаршы метр
Қазақстан Республикасы 24 918 55 918 4 356 704
Ақмола 1 308 3 269 166 126 13.9 9
Ақтөбе 719 1 094 99 424 24.9 34 328.0
Алматы 1 192 2 900 126 385 11,9 76
Атырау 1 699 2 260 494 993 60,0 135
Батыс Қазақстан 1 127 2 163 164 917
Жамбыл 315 590 60 210 28,0 17 824,5
Қарағанды 2 134 7 059 353 439 13,7 110
Қостанай 477 811 79 124 26,7 36 140,2
Қызылорда 280 511 42 896 23,0 18 963,4
Маңғыстау 1 081 2 235 521 822 64,0 80
Оңтүстік Қазақстан 845 1 490 94 424 17,4 54
Павлодар 1 554 4 269 207 943 13,3 99
Солтүстік Қазақстан 250 766 29 418 10,5 18 787,1
Шығыс Қазақстан 3 333 10 913 456 231 11,5
Астана 3 347 5 808 629 066 29,7 342
Алматы қаласы 5 288 9 780 830 288 23,3
Ескерту – статистикалық мәліметтер бойынша автормен құрылған
Туризм индустриясы, яғни саяхат кәсіпорындары, қонақ үй кәсіпорындары, тамақтану
Туризмде еңбек факторына мына төменде көрсетілген топтарды жатқызуға болады:
Туризм саласындағы басқарушы кадрлар мен мамандар;
Туризм саласындағы атқарушылар (орындаушылар);
Туристік қызмет көрсететін жұмысшылар мен қызметкерлер [37].
Қазақстан Республикасында туризмді дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын
Көрсетілген қызметтің жалпы көлемі 45%-ға өсіп, 34557,3 мың теңгені
Қазақстан Республикасы бойынша да көптеген турфирмалар жұмыс істейді. Турфирмалардың
Сурет 1 – Қазақстан Республикасындағы 2010 жылы турфирмалармен көрсетілген
2010 жылы туристік фирмалармен қызмет көрсетілген келушілер туризм типтері
- Кіру туризмі - 9%
- Ішкі туризм – 34%
- Шығу туризмі – 57%
Туристік кадрлар даярлаудың деңгейін арттыру
Бүгінгі күні кадрлар даярлау деңгейін арттыру жөніндегі жұмысқа ерекше
Кесте 2. ҚР-дағы туристік фирмалардың саны
2004ж. 2005ж. 2006ж. 2007ж. 2008ж. 2009ж 2010ж
Республика Казахстан 751 846 921 1 007 1 163
Акмолинская 19 16 17 20 26
Актюбинская 16 20 18 20 27
Алматинская 37 30 50 47 54
Атырауская 18 22 23 24 25
Западно-Казахстанская 5 6 8 10 11
Жамбылская 10 11 13 19 21
Карагандинская 29 46 52 54 72
Костанайская 6 10 13 19 26
Кызылординская 4 3 4 4 3
Мангистауская 12 15 21 22 26
Южно-Казахстанская 12 16 18 18 26
Павлодарская 21 23 32 48 52
Северо-Казахстанская 12 15 16 18 20
Восточно-Казахстанская 24 34 39 40 47
г.Астана 26 28 44 57 88
г.Алматы 500 551 553 587 639
Сілтеме – www.stat.kz
Туризм инфрақұрылымын дамыту көлік инфрақұрылымы желісін құрумен тікелей байланысты.
Ішкі және сырттан келушілер туризмін дамыту үшін қажетті маңызды
• Тартымды ескерткіштері және табиғат объектілері бар өңірлерде жолдарды
• Туристерді тасымалдау үшін ыңғайлы әрі, жоғары сапалы деңгейдегі
• Жолаушылардың ұшу сапарларының географиясын кеңейту және әуе тасымалдарына
• Туристік объектілерді аралау үшін бағаның ыңғайлы болуын қалыптастыру;
• Жолаушылардың теңіз кемесін сатып алу немесе салу [30].
Тарихи-археологиялық ескерткiштердiң туристiк-экскурсиялық сапарлардағы орны ерекше. Археологиялық ескерткiштердiң кез-келген
Кесте 3. Туристік саланың күшті және әлсіз жақтарын, мүмкіндіктері
Күшті жақтары Әлсіз жақтары
1. Туризмнің экономикаға нақты үлесін бағалауға мүмкіндік беретін ТҚШ
2. Туристік индустрия инфрақұрылымының болуы
3. Туристік саланы дамытуға арналған заңнамалық және нормативтік-құқықтық негіз
4. Халықаралық нарықта экотуризмге жоғары қызығушылық (8,9 млн. адам
- Алматы қаласында Экологиялық туризмнің ақпараттық ресурстық орталығы жұмыс
- қоңақжай үйлер құрылуда;
- МҰТП жұмыс істейді.
5. Мәдени-тарихи туризмді дамытуға мүмкіндік беретін Қазақстанның бірегей мәдениеті
6. Тау шаңғысы туризмін дамытуға арналған табиғи жағдайлар
7. Кадрлық ресурстарымен қамтамасыз етілу 1. Барлық инфрақұрылым қалаларда
3. Туристердің қызығушылық танытатын объектілерде көп күн болуы үшін
4. Инвесторларға демеу қаржы бөлу, жеңілдіктер беру және салық
5. Қазақстандағы экотуризмді дамыту тәсілдері және саясаты қалыптастырылмаған.
6. Туристік объектілерге апарар жолдың сапасының төмендігі/болмауы
7. Кадрлар даярлау бағдарламасының нарықтың нақты қажеттіліктеріне сәйкес келмеуі
Мүмкіндіктер Қауіптер
1. Жаңа жұмыс орындарын, оның ішінде ауылдық жерлерде ашу
2. Халықаралық туристік қызмет нарығындалу Қазақстанның деңгейінің жоғары болуы,
3. Ұлттық туристік өнімді кұру
4. Сырттан келушілер туризмі және ішкі туризм бойынша туристердің
2. Туристік ағымдар көлемінің төмендеуі
3. Инвестициялық белсенділіктің төменгі деңгейі
4. Қазақстанның туризм үшін қолайсыз ел ретіндегі бейнесінің қалыптасуы,
Қола дәуiр ескерткiштерiне жартастағы петроглифтердi атауға болады. Оларға әйгiлi
Өткен жылдардағы туризм саласындағы негізгі көрсеткіштер:
• Сыртқы туризм бойынша тұтынушыларға жасалған қызмет туралы талдайтын
Кесте 4. Сыртқы туризм бойынша тұтынушыларға (резиденттерге) жасалған қызмет
адам саны
2004ж. 2005ж. 2006ж. 2007ж. 2008ж. 2009ж 2010ж
Республика Казахстан 154 885 210 692 255 626 286
Акмолинская 392 203 543 1 157 1 725
Актюбинская 2 302 3 734 3 722 5 616
Алматинская 51 893 31 609 30 083 36 473
Атырауская 510 4 010 773 1 635 2 900
Западно-Казахстанская 719 6 035 683 2 107 2 544
Жамбылская 4 038 4 416 4 652 8 833
Карагандинская 9 886 13 266 12 515 12 389
Костанайская 1 100 2 304 3 461 6 226
Кызылординская 55 423 232 125 169
Мангистауская 2 768 2 487 3 360 7 846
Южно-Казахстанская 822 1 080 2 246 3 075 4
Павлодарская 2 239 2 900 4 870 6 170
Северо-Казахстанская 4 499 8 911 4 172 4 160
Восточно-Казахстанская 2 501 3 089 8 155 10 162
г.Астана 17 335 30 974 30 138 24 996
г.Алматы 53 826 95 251 146 021 155 721
Сілтеме – www.stat.kz
• Ал ішке келушілер туризміндегі жағдайды статистикалық берілген мәліметтерге
Кесте 5. Ішке келушілер туризмі бойынша тұтынушыларға (резиденттер емес)
адам саны
2004ж. 2005ж. 2006ж. 2007ж. 2008ж. 2009ж 2010ж
Республика Казахстан 31367 39 872 56 203 62 117
Акмолинская 38 6 364 60 2
Актюбинская 20 10 26 138 256
Алматинская 475 797 301 200 266
Атырауская 104 724 7 156 255
Западно-Казахстанская 2 1 313 137 2 - - -
Жамбылская 242 15 - 217 424
Карагандинская 12 132 6 4 20 -
Костанайская 16 78 39 42 34
Кызылординская - - - - - - -
Мангистауская 124 358 267 31 25
Южно-Казахстанская 63 143 153 36 53
Павлодарская 2 2 2 - - - -
Северо-Казахстанская - 25 37 - 14
Восточно-Казахстанская 1 649 1 395 624 551 1 313
г.Астана 4 339 6 128 1 522 7 663
г.Алматы 24281 28 746 52 718 53 017 35
Сілтеме – www.stat.kz
Алайда, ішке келушілер туризмі бойынша тұтынушыларға (резиденттер емес) жасалған
2.2 ҚР-дағы экстрималды туризмнің даму жағдайы мен өзекті мәселелері
Соңғы кезде Қазақстандағы экстрималды туризм жаңа туристік бағыт ретінде
Экстрималдық туризмге Қазақстаның жазықтары жеткілікті. Экзотика мен шытырманда жақтаушылар,
Алматы, Ақмола және Шығыс Қазақстан облысында тау шаңғысы
Осыған орай, Қазақстан Республикасы туристік индустриясының перспективалы бағыттарын дамыту
- Жамбыл облысында «Көксай» тау шаңғысы базасы;
- Оңтүстік Қазақстан облысында «Қасқасу» тау шаңғысы базасы;
- Шығыс Қазақстан облысында «Нуртау» тау шаңғысы базасын қайта
- Алматы облысындағы Түрген сайында тау шаңғысы курортын салу;
- Алматы облысында «Кокжайлау» жыл бойы тау курорты инфрақұрылымын
- Щучинск қаласында тау шаңғысы кешенін салу;
- Алматы облысында Қаскелең және Текелі манайындағы тау шаңғысы
Қазақстанда тау шаңғысы туризмін дамыту өзекті мәселе болып табылады,
ДТҰ халықаралық сарапшылардың айтуы бойынша Қазақстанда тау шаңғысы курорттарын
Туризм- адамның бос уақытындағы саяхаты, белсенді демалысының бір түрі.
Туристік индустрия жоғарғы кірісті, жаңа жұмыс орнын пайда болдыратын,
«Қазақстан Республикасы Орта Азиядағы туристік орталыққа айналуына нақты жағдайлар
Республикамызда туризмнің ерекше қанат жайып өркендеуіне ыңғайлы аймақтың бірі-
Шығыс Қазақстан облысы немесе Алтай таулы өңірі- бірегей және
Осы уақытқа дейін Алтай таулы өңірі қауіпті урбандалудан тыс
Шығыс Қазақстан облысында экстрималды туризмнің даму бағыты бойынша «Жаз
Жарысты ұйымдастырушылар - Шығыс Қазақстан облысы туризм, дене шынықтыру
Чемпионатқа «Меридиан-плюс» балаларға арналған спорттық – туристік қоғамы –
Туризм - даму көрсеткіштері әртүрлі кез-келген мемлекеттің экономикасының, мәдениетінің
Дүниежүзілік туризмнің, қазіргі жағдайына көз жүгіртер болсақ белгілі бір
Табиғи ресурстар туристтердің сұранысын қанағаттандыратын өнім ретінде туристтік саланың
Біз қарастырып отырған Шығыс Қазақстан облысында, алуан түрлі табиғи
Туризмді дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы аясында бес
Баяндамада бүгінгі таңдағы мемлекеттік және жеке меншік секторлардың өзара
Қонақүйлер жүйесін, Ұлы Жібек Жолы үлгісінде керуен-сарайлар мен өзге
Инвестжобалар бойынша ұсыныстар негізінде аймақтық мөлшерде база қалыптасқан. Алғашқы
Алматы, Ақмола және Маңғыстау облыстарында әлемдік деңгейдегі заманауи көпфункционалды
Алматы сондай-ақ өңірлік туристік орталық ретінде үлкен әлеуетке ие.
Мемлекет басшысы еліміздің беделінің қалыптасып, туристік саланың дамуы қызмет
Президент тау шаңғысы туризмін дамыту мәселесін шешу қажеттігін атап
"Шымбұлақ" тау шаңғы курорты – Іле Алатауы шатқалында 2510
Курортқа балаларын алып келетін туристерге ыңғайлы болу үшін, «бэби-лифт»
Шымбұлақты еш жерде қайталанбайтын атмосфера, ерекше рухани күш жайлаған.
Шуақты күндері Шымбұлаққа мыңдаған демалушылар ағылып келіп жатады. Отырғышы
«Шымбұлақ» биік таулық база – тау шаңғы спорты мен
Жол бойының жалпы ұзындығы, орта есеппен, екі еселенді. Тау
Бұл Медеуден Шымбұлаққа дейінгі ұзын жол, әрі Шымбұлақтың өзіндегі
Көксай – Алматы обл-ның Қарасай ауданындағы ауыл, Іргелі
Көксай шатқалының етегі Ақсу-Жабағылы табиғат қорығының буферлік аймағы болып
Таулы далалар мен шалғындар түр кұрамына бай, олар бағалы
Қасқасу – Оңтүстік Қазақстан облысы Төле би ауданындағы
Экстрималды туризмді дамыту аясында Шаңғы туризмі техникасы бойынша республикалық
Алексей Дмитрев, жарысқа қатысушы: «Біз Орал қаласынан келдік. Жарыс
Экстрималды туризмді дамыту аясында туристік көпсайыс бойынша ашық облыстық
Бурабай ауданы Қотыркөл ауылында «Звездный» БСО 2011 жылдың 3–06
Мақсаты мен тапсырмасы: балалар мен жасөспірімдер туризмінің дамыту және
Облыстық жарысқа 3 команда қатысты. Олар: Арыстан – Сандықтау
ҚР Чемпионатына 10 команда қатысты: «Арлан» - Астана қаласы,
Қатысушылар мен жаттықтырушыларды қоса есептегенде жалпы қамтуы - 80
Сандықтау ауданынан Сандықтау орта мектебінің оқушылары: Бочегова Ирина, Пономарёва
Облыстық есеп беруде командалардың қортындысы бойынша бізідң ауданымыздың командасы
ҚР Чемпионатында орындар келесі ретпен бөлінді:
I орынға – «Север» командасы Петропавл қаласы,
II орынға – «Фирн» командасы Көкшетау қаласы,
III орынға – «Арыстан» командасы – Сандықтау
4 орынға – «Батыс - West 2» командасы
5 орынға – «Ирбис» – Текели командасы
6 орынға – «Альтаир» командасы – Астана
7 орынға – «Шатун» командасы –Зеренді ауданы,
8 орынға – «Арлан» командасы - Астана
8 орынға – «Кадеты» командасы – Қарағанды
10 орынға – «Жастар-11» командасы – Еңбекшілдер ауданы
Сандықтау ОМ туристері жаттықтырушысы А.В.Романюкпен бірге туристік іс–шараларға әрдайым
Экстрималды туризмді дамыту аясында Шаңғышылар спартакиадасы өтті.
Жақында облыстық білім басқармасы мен облыстық балалар-жасөспірімдер туризмі және
Шаңғы туризмін дамыту, туристердің техникалық және дене дайындығы деңгейлерін
- Үш күнге созылған шаңғы жарысында командалар «Қысқы спорттық
«Кросс-жорық» қашықтығы бойынша Орал қаласы, Тасқала, Ақжайық аудандарының командалары
Жалпы командалық есеп бойынша 1-орынды – Орал қаласы, 2-орынды
Ағымдағы жылдың 27 ақпаны - 2 наурыз аралығында
«Бізде - тау шаңғысы саласы бойынша ынтымақтастық әріптестікті
Австрия бизнесмендерінен құралған делегация жақында ғана Алматыға келіп
ІІІ ЭКСТРИМАЛДЫ ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ
3.1 ҚР-дағы экстрималды туризмнің даму бағыттары мен перспективалық жобалар
Алматы өңірлік туристік орталық ретінде де үлкен әлеуетке ие.
Мемлекет басшысы еліміздің беделінің қалыптасып, туристік саланың дамуы қызмет
Президент тау шаңғысы туризмін дамыту мәселесін шешу қажеттігін атап
А. Есімов қала әкімдігі тарапынан өңірдің ерекшелігін және оның
Бірінші бағыт – экономикалық өсімнің маңызды көрсеткішінің бірі болуы
Екінші бағыт – Алматы өңірінде туризмді, соның ішінде жекеменшік
Үшінші бағыт – көлік қызметінің жаңа баламалы түрлерін қос
Әрине, біздің туристік сала мықты дамыған, ешқандай проблема жоқ
Туризм – тек курорттық орталықтар емес, сол сияқты туризмді
Дүние жүзі бойынша туризмнің бәсекеге қабілеттілігін бағалайтын жалғыз әдіс
Неге қазақстандықтар Бурабайға немесе Қапшағайға барып демалғаннан гөрі Ыстамбұл
Сыртқы насихат жұмыстарынан бөлек, атқарылып жатқан ішкі жұмыстар да
Сондай-ақ ірі демалыс орталықтары жоқ деп жатады. Демалыс орталықтары
Сонымен қатар VII қысқы Азия ойындарындағы Қазақстанның жеңісі қысқы
Тағы бір айта кететін жайт, «Батыс Қытай-Батыс Еуропа» трансконтинентальді
1. Таушаңғы туризмінің болашағы. Алматы және Шығыс-Қазақстан облыстарында таушаңғы
Туризмнің инфрақұрылымын дамыту көліктік инфрақұрылым желісін құрумен тікелей байланысты.
2. Туристік кадрларды даярлау деңгейін жоғарылату. Бүгінгі күні кадрларды
3. Қазақстанның тартымды туристік имиджін нормалау. Әлемдік туристік рыноктағы
Имиджді жоғарылату үшін Қазақстанның 2007 жылы Дүниежүзілік туристік Ұйымының
Жамбыл облыс орталығынан 70 шақырымдай жерде орналасқан Талас Алатауы
Тұжырымдаманы әзірлеу барысында біз туристерді тартатын және аймақ экономикасына
Өткен жылдың наурыз айында, өздеріңіз білетіндей, Елбасы Н.Назарбаевтың бекітуімен
Одан бөлек, біздің еліміз көптеген халықаралық байқауларға қатысып, биік
Сондай-ақ Қазақстанның бай тарихи қазынасы шетелдік зерттеушілерді қызықтырып, олар
Туризм – тек курорттық орталықтар емес, сол сияқты туризмді
Сыртқы насихат жұмыстарынан бөлек, атқарылып жатқан ішкі жұмыстар да
Сонымен қатар VII қысқы Азия ойындарындағы Қазақстанның жеңісі қысқы
Экстрималды туризмнің даму аясында Аңшылық туризмінің дамуы өте маңызды
Бұл бағытта осы ұйымдар тарапынан құрылған табиғаттану секциялары пайдалы
Туристердің экологиялық дайындығы басқа түрде жүргізілуі де мүмкін. Татарстанда
Туристердің табиғат байлықтарына қатынасының тағы бір формасы көзге түседі.
Табиғатты қорғау сұрақтары бірінші кезекте туристік объектер құрылысының технико-экологиялық
ДТҰ, туризм жөнiндегi мамандандырылған халықаралық ұйымдардың зерттеулерiнiң талдауына, сондай-ақ
Қазiргi туризм - бұл әлемдiк экономиканың құлдырауды білмейтiн саласы.
Туризм елдiң тұтас аудандарының экономикасына белсендi әсер етедi. Туризм
Туризм жеке және ұжымдық жетiлдiру құралы ретiнде жоспарлануы және
Туризмнiң жылдам және тұрақты өсуiн, оның қоршаған ортаға, экономиканың
Осы Тұжырымдама туризм саласында тұтас мемлекеттiк саясатты қалыптастыруды, Қазақстанда
Қазақстан ITB 2011 халықаралық туристік көрмеде салтанатты жеңіске
ITB Берлин көрмесін жай ғана көрме деуге болмайды, себебі
Қазақстан көрме қорытындылары бойынша екі наградаға ие болды. 5
Басқа мемлекеттердің (188 қатысушы мемлекет) яғни жеңімпаз елдердің ұлттық
Қазақстан Республикасының стенді, өткен жылдағы сияқты, «Азия/Тынық мұхит өңірі
ҚР Туризм және спорт министрлігі «Compass» неміс консалтинг компаниясымен
Өткен жылдың наурыз айында, өздеріңіз білетіндей, Елбасы Н.Назарбаевтың бекітуімен
Одан бөлек, біздің еліміз көптеген халықаралық байқауларға қатысып, биік
Сондай-ақ Қазақстанның бай тарихи қазынасы шетелдік зерттеушілерді қызықтырып, олар
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақстан Республикасындағы экстрималды туризм түрлерінің дамуын талдай отырып, зерттеу
1. Экстрималды туризм – көптеген демалу түрінің бір түрі
2. Бұл туризм түрінің қазіргі таңда дамуы - оның
3. Экстрималды туризмнің келесі жіктелімдерінің теориялық мәні зерттеліп анықтамалар
4. Экстрималды туризммен белсенді туризмнің тығыз байланысы анықталды. Белсенді
Белсенді туризмнің алуан түрлілігіне біз таң қаламыз. Себебі, қазіргі
Жердегі туризм;
Таудағы туризм;
Судағы туризм;
Экзотикалық туризм.
5. Соңғы кезде Қазақстандағы экстрималды туризм жаңа туристік бағыт
Экстрималдық туризмге Қазақстаның жазықтары жеткілікті. Экзотика мен шытырманда жақтаушылар,
6. Қазақстан Республикасы туристік индустриясының перспективалы бағыттарын дамыту жөніндегі
- Жамбыл облысында «Көксай» тау шаңғысы базасы;
- Оңтүстік Қазақстан облысында «Қасқасу» тау шаңғысы базасы;
- Шығыс Қазақстан облысында «Нуртау» тау шаңғысы базасын қайта
- Алматы облысындағы Түрген сайында тау шаңғысы курортын салу;
- Алматы облысында «Кокжайлау» жыл бойы тау курорты инфрақұрылымын
- Щучинск қаласында тау шаңғысы кешенін салу;
- Алматы облысында Қаскелең және Текелі манайындағы тау шаңғысы
7. Қазақстанда тау шаңғысы туризмін дамыту өзекті мәселе болып
8. Президент тау шаңғысы туризмін дамыту мәселесін шешу қажеттігін
А. Есімов қала әкімдігі тарапынан өңірдің ерекшелігін және оның
Бірінші бағыт – экономикалық өсімнің маңызды көрсеткішінің бірі болуы
Екінші бағыт – Алматы өңірінде туризмді, соның ішінде жекеменшік
Үшінші бағыт – көлік қызметінің жаңа баламалы түрлерін қос
9. Таушаңғы туризмінің болашағы. Алматы және Шығыс-Қазақстан облыстарында таушаңғы
Туризмнің инфрақұрылымын дамыту көліктік инфрақұрылым желісін құрумен тікелей байланысты.
10. Жамбыл облыс орталығынан 70 шақырымдай жерде орналасқан Талас
11. Экстрималды туризмнің даму аясында Аңшылық туризмінің дамуы өте
Пайдаланған әдебиет
«Туризм және өлкетану негіздері»: Оқу құралы / О.Б.Мазбаев, Б.Н.Атейбеков,
Саяхат жорықтарын ұйымдастыру мен өткізудің жалпы негіздері» /Оқу құралы
«Туризмнің белсенді түрлерінің әдіс-тәсілдерінің негіздері» пәні бойынша 050902 «Туризм»
Т. Омаров, П. Филонец, Ю Филонец «Қазақстан көлдері»
Шығыс Қазақстан облысының сайты. www.vko.kz
Қазақст Қазақстан Республикасының статистика агенттігі. www.kaz.stat.kz
«Қазақстанның көрікті жерлері» Қазақ мемлекет баспасы. Алматы,1999 ж
www.vizitkazahstan.kz Жанар Елдосқызының сапарынан үзінділер
www.gloubus.kz
Ердаулетов С. Р. «Қазақстан туристский». Алма-Ата. Қайнар. 1989 г.
Храбченко В.В. Экологичекий туризм М. Изд-во «Финансы и статическа
Гужин Г.С. Беликов М.Ю. Клименко Б.В. «Менеджмент в иностранном
Хашимов Т. А. «Религиозные и духовние памятники центральной Азий»
«Экологический туризм на пути в Россию Принцыпи, Рекомендаций, Российский
Данилов - Данильян В.И. Голчков В.Г. и др. «Окружаюшая
В. Н. Вукулов. «Основы техники и тактика активных видов
НТТР. WWW. mail.ru (Орgіturdob) sporttur7htm
А. X. Абуков. «Туризм на новом этапе» Москва 1983
П.С.Посечный «Спутник Туриста» Москва 1983 г.
Ақсу -Жабағлы Алматы. «Қайнар» 1989 г.
Оңтүстік Қазақстан энциклопедиясы. «Қазақ энциклопедиясының» бас редакциясы, Алматы 2005ж.
Забелина Н.М. «Национальный парк» Москва. Мысль 1986
Зарин И.В. Штюрмер Ю.А. «Туризм и охрана окружающей среды».
Реймелск Н.Ф. Штильмерк Ф.Р. «Особо охраняемые природные территорий» Москва,
И. И. «Основы географий туризма». Москва 1982 г.
«Проблема природоохранного просвешения». Новосибрск Наука. 1975
Кармишева М.К. «Флора
Хашимов М.А. «Рекреационние зоны г. Туркестана и окрестностей». Сборник
Турция на новом этане . М.Проду
Айжан Айдарова «Түркістан қаласындағы М. Әбенова ауылындағы шипа судың
И. Сухарев «Селоводоролные и серные вода» Москва. Медчиз.
Орысша-қазақша сөздік. І-ІІ том. Алматы 1986 ж
Ердаулетов С.Р. «Туризм индустрия серьезная. Казахстан: экономика и жизнь»,
Веденин Ю «Динамика территорияльных
Ким А. Г. «Рекреационная оценка территорий и развития туристко-рекреационного
Ердаулетов С. Р. «Основы географий туризма», Учебное пособие.
Ю. С. Накатков. «История туризма Казахстана» Алматы 2001 г.
Гуляев В. Г.
2
Белсенді туризм
Қр-дағы экстрималды туризмнің жағдайы
Белсенді туризм тарихы
Отандық белсенді туризм түрлерінің жағдайы
Белсенді туризмнің теориялық аспектілері
Қазақстан Республикасында белсенді туризмді дамытудың перспективаларын анықтау
Әлемдік спорттық туризм ареналары
ЭКСТРИМАЛДЫ ТУРИЗМ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ МЕН ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
Дүниежүзілік туристтік ұйымдағы Халықаралық туризм
Әнші Бархан, Іле өзені бойымен сплав, Ақ тас туристік-экскурсиялық маршрутын өңдеу