Банк несиелері
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі
КАСПИЙ ҚОҒАМДЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
«Экономика және менеджмент» кафедрасы
«Экономикалық теория» пәнінен
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Қазақстандағы несие жүйесінің құрылымы
Ғылыми жетекші:аға оқытушы
Каримова.М.Д
Орындаған: «Есеп және аудит»
мамандығының
I курс студенті
Алматы,2007 ж
Мазмұны
Кіріспе ................................................................................................................3
1тарау. Несие жүйесінің теориялық негіздері..............................4
1.1 Несие жүйесінің ұғымы және оның құрылымы.............................................4
1.2 Несиелік мекемелердің түрлері.......................................................................7
2 тарау. Несие жүйесін құрудың принциптері мен
дамуының қазіргі тенденциялары.................................13
2.1 Несие жүйесін құру принциптері...................................................................13
2.2 Әлемдегі несие жүйесі дамуының қазіргі тенденциясы..............................16
3 тарау. Қазақстан Республикасындағы банктік емес
қаржы институттары...............................................................20
3.1 Қазақстандағы мемлекеттік бюджеттен тыс қорлар.....................................20
3.2 Қазақстандағы несиелік серіктестік және сақтандыру компаниялары.......22
Қорытынды.........................................................................................25
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.............................................................26
Кіріспе
Менің осы курстық жұмысты жазудағы мақсатым мына біздің
Бұл курстық жұмысымда несиелік қатынастар қалай қалыптасады, олар
Сонымен қатар бұл курстық жұмыста банктердің түрлеріне, яғни
Бұл курстық жұмыста қарастырылатын мәселелер – банктердің мақсаттарына
Осы мәселелерге байланысты мен бұл курстық жұмысымды мына
-I Несие жүйесінің теориялық негіздері
-II Несие жүйесін
тенденциялары
-III Қазақстан Республикасынгдағы банктік
1 тарау.Несие жүйесінің теориялық негіздері
Несилік жүйе ұғымы және оның
құрылымы
Нарықтық экономикада несие-банк жүйесі маңызды роль атқарады.Ол арқылы
Өндіріске қатысты алғанда, екінші кезекте саналатын несие жүйесі
Несие жүйесінің ролі мен маңызы келесідей бірқатар көрсеткіштермен
АҚШ несиелік қатынастардың даму дәрежесі бойынша,шаруашылықтың өндірістік емес
Американдық шаруашылықта пайдаланылатын ақшалай капиталдың орта есеппен ¾
Несие жүйесінің өз қызметтерін орындауы барысында несиелік қатынастар
Бірақ, несиелік қатынастар мазмұны тек қана ақшалай капиталды
Несие жүйесінің елдегі ақша айналымын реттеудегі заңды және
Несиелік қатынастар екі жақты сипатқа ие және шаруашылық
Екі жақты қатынас: шаруашылық ұйымдары мен несие жүйесі,
Жоғарыда түсіндіргеніміздей, несиелік қатынас негізінен ақшалай формада несие
Несие екі формада болады: тауарлық және ақшалай.Тауар несиесі
Несиелік қатынастар мен несие формаларының және несиелік мекемелердің
Ал несие жүйесі тар мағынасында-бұл несиелік есеп айырысу
Басқаша айтқанда,несие жүйесі банктік және басқа да мекемелердің
Экономиканың әрбір экономикалық-тарихи даму кезеңіне несие-ақшалай қызмет көрсетудегі
Бірлескен несие жүйесінің күрделі,көп буынды құрылымы болады.
Егер де несиелік мекемелердің өз клиенттеріне көрсететін қызметтерінің
Орталық (эмиссиялық) банк;
Коммерциялық банктер;
Мамандандырылған несиелік мекемелер:сақтандыру,жинақтық,ипотекалық,сенімгерлік(трастовый)және т.б.
Функционалдық мамандануына,шаруашылық буындарға несие-қаржылық қызмет көрсету көлемі мен
Орталық банк-бірінші деңгейдегі мемлекеттік банк,сондай-ақ кез-келген елдің
Банктік мекемелерге қатысты Орталық банк тікелей әрекет ету
Коммерциялық банктер-қарыз капиталы нарығының әр түрлі секторларында қызмет
Олар үкіметтің,іскерлер мен миллиондаған жеке тұлғалардың салымдарын шоғырландыра
Мамандандырылан несие мекемелері нарық экономикасындағы несие жүйесіне қажетті
Парабанктік мекемелер көбінесе белгілі бір клиент типіне немесе
Мұндай мекемелер екі жақты бағыныштылықта болады,бір жағынан,олар несиелік
1.2 Несиелік мекемелердің түрлері
Несие ісі-ақшамен сауда-саттық негізінде несиелік операцияларды орындауға
Несиелік мекемелер түрлерін,оның ішіндегі банктік мекемелерді қарастырудан бұрын
Англия,Дания,Швеция және басқа елдерде несиелік жүйеде мекемелерді жатқызуда
Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасындағы банктер және банктік
Кез келген заңды тұлға,егер де оның банктік ресми
Банк арнайы өндіріс ретінде өнім өндіреді,бірақ,оның өнімі материалдық
Банктер немесе сондай институттар өте ертеректе пайда болған.Египетте
Банктердің бастапқы қызметі төлемдегі делдалдық болған.Осындай делдалдың нәтижесінде
Қазіргі банк ісінің қайнар көзін ең алдымен Италиядағы
Сегменттелген құрылым кейбір несиелік мекемелер түрлерінің операциялық қызмет
Әмбебаптық құрылымда жекелеген операциялар түрлері мен қаржылық қызмет
АҚШ-та барлық несие-қаржы мекемелерін депозиттік,яғни ақшалай қаражаттар қабылдап,депозиттік
Депозиттік мекемелерге коммерциялық банктер,өзара жинақ банктері,қарыз-жинақ бірлестіктері,несиелік одақтар;депозиттік
Банктер-атқаратын қызметтерінің ерекшеліктеріне байланысты екі негізгі типке бөлінеді:эмиссиялық
Эмиссиялқ дегеніміз-айналысқа ақша белгілерін эмиссиялау құқығы берілген орталық
Соңғы уақыттарда коммерциялық банктер белсенді түрде өздеріне дәстүрлі
Инвестициялық және инновациялық банктер ұзақ мерзімге ақшалай қаражаттар
Ипотекалық банктер жерді және жылжымайтын мүлікті кепілге ала
Салалық және аумақтық банктердің мамандану дәрежесі олардың активтері
«Банктік қызмет сұрақтары бойынша ҚР-ның кейбір заң актілеріне
Мамандандырылған несие-қаржы мекемелері кез келген елдің несие жүйесінің
Мамандандырылған несие-қаржы мекемелері ипотекалық және тұтыну,сол сияқты ауыл
Кейбір арнайы несие институттары Қазақстан аумағында революцияға дейін
Жинақ кассалары туралы да ерекше айта кету орынды.
1988 ж. несиелік реформадан кейін жинақ-кассаларының құрылымдық қайта
Банктер арасындағы бәсекенің дами түсуі халық қаражатын тартудағы
Экономиканың нарыққа өтуі несиелік жүйеде маңызды роль атқаруы
АҚШ-та банктік емес несие-қаржы институттарға:өзар жинақ банктері,қарыз-жинақ бірлестіктері,сақтандыру
Өзара жинақ банктері «өзара біріккен» кәсіпорындар түрінде құрылды.
Қарыз-жинақ бірлестіктері-халықтың қаражатына қатысты салымдық операцияларды жүргізумен айналысып,оларды
Несиелікодақтар-кәсіподақтардың,ірі кәсіпорындардың,шіркеулердің ұйымдастыруымен құрылатын кооператив типтес жинақ мекемелері.
Сақтандыру компаниялары біздің сақтандыру ұйымдар ыайналысып жүргендей операциялармен
Жеке және мемлекеттік зейнетақы қорлары-халық салымдарын жұмылдыра отырып,ірі
Ақша нарығының өзара біріккен қорлары пайлық депозиттік сертификаттарды,қазыналық
Ұлыбританияның несие жүйесінде банктік емес институттарға:құрылыс қоғамдарын,есеп үйлерін,Ұлттық
Ұлыбританияда арнайы қаржы-несие институттарының американдықтарға қарағанда айырмашылығы-олар депозит
Германияда мамандандырылған банктік мекемелерге ипотекалық мекемелер,тұрғын үй бірлестіктері,несиелік
Демек, банктік емес мекемелер кез келген мемлекеттік несие
Аталуы Активті (қарқынды)
операциялар Пассивті (қарқынсыз)
операциялар
Эмиссялық
Банктер
Коммерциялық
Банктер
Инвестициялық
Банктер
Сақтандыру
Қоғамдары
Жинақ банкі
Инвестициялық
Компаниялар
Зейнеткерлік
қорлар
Мемлекет пен коммерциялық банктерге
Берілген қарыздар. Мемлекеттік бағалы бағаздарды сатып алу.
Қысқа және орта мезімге қарыздарды беру. Мемлекет облигациясын
Облигация мен акцияны орналастыру (салу). Қаржы операциясындағы делдалдық.
Ұзақ мерзімге қарыздарды беру. Жеке облигацияларды сатып алу.
Ұзақ мерзімге қарыздарды беру.
Басқаның облигациясы мен акциясын сатып алу.
Қарыздар. Облигация мен акцияларды сатып алу.
Банктерді шығару, мемлекеттік бағалы қағаздарды сату.
Тұрғындар мен кәсіпорынның ақшалай салымдары.
Банк несиелері.
Жеке адамдар мен кәсіпорыннан сақтандыру сыйлығы.
Тұрғындардың ақшалай салымы.
Тұрғындарға өз акциясын сату.
Жұмысшылар мен қызметкерлердің жарнасы
2 тарау. Несиелік жүйені құрудың принцептері
мен дамуының қазіргі тенденциялары
2.1 Несиелік жүйені құру принциптері
Несиелік жүйенің ұйымдастырылуы мен жұмыс істеу жүзінде белгілі
Банк ісіне мемлекеттік монополия ұғымы мемлекеттің банктердің құрылуы
Нарықтық экономика ерекшеліктері банктік емес мекемелермен үйлестіре отырып
Қазақстан республикасының Ұлттық банкі Қазақстан Республикасының орталық банкі
Банк ісінің әлемдік тәжірибесі көрсетіп отырғандай,барлық елдердегі несиелік
Нарықтық экономикада арнайы банктік емес институттар құрылмаған жағдайда
Мемлекет,экономикаға жетекшілік жасай отырып,Ұлттық банк арқылы бірегей ақша-несие
Несие жүйесін құрудың маңызды принципі-несиелік мекемелер торабының барынша
Бүгінгі таңда Қазақстан аумағында шамамен 77 банк және
Бүкіл ақша айналымының несие жүйесінде жинақталуы-несиелік ресурстарды шоғырландыруға
Мемлекеттік валюталар монополия принципіне ерекше маңыз береді. Қазақстан
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі-Қазақстан Республикасының валютасын реттеудің негізгі
«Валюталық реттеу» түсінігіне нормативті актілерді жасап шығару,ақпарат жинау,валюталық
Бұл принцип-ел тәуелсіздігін сақтау шарттарының бірі, валюталы резервтерді
Орталық банктің автономиясы егемен елдер заңдарымен бекітілген. Банктер
Ұлттық банк тек Қазақстан Республикасы президентіне ғана есеп
Кей жағдайда бұл Республиканың ұзақ мерзімді міндеттерінің қорғаушысы
Орталық банк елдегі ақша-несие саясатының жүргізілуіне толық жауап
Ұлыбритания мен Францияда орталық банктердің капиталы мемлекет иелігінде,алайда
Орталық банктердің автономиясы Батыс Германияда,АҚШ-та заң жүзінде бекітілген.Батыс
АҚШ-тың несие жүйесінің жоғары органы болып табылатын-Федералды резерв
Біздің еліміз бен шет елдердегі несие жүйесінің автономдылығының
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің біршама тәуелсіздігінің негізгі жағдайы
Президеттің «Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі туралы» заң күші
а) Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігіне заем алушының кепілдендірілген
ә) осы шттар бойынша үкімет жәрдемімен ашылған Қазақстанның
Осылайша Үкімет,Ұлттық банктің басқа да клиенттері тәрізді әрбір
Үкімет әрбір несие бойынша нарықтық пайыздық мөлшерлемелері бар
АҚШ,Жапония,Англия,Канада және басқа елдерде іс жүзінде үкіметті тікелей
2.2 Әлемдегі несие жүйесі дамуының қазіргі
тенденциясы
Бүгінгі таңдағы несие жүйесі соңғы жылдары біршама өзгеріске
Ірі әмбебап банк өз клиенттері үшін депозиттік шоттарды
Несиелік мекемелердің әмбебаптануы екі бағыт бойынша көрінеді. Біріншісі-дәстүрлі
Екіншісі –банктік нарықтарда банктік емес мекемелердің енуі арқылы.
Соңғы жылдары банктер мен басқа арнайы қаржы-несие мекемелері
Бұрын коммерциялық банктер халық жинақтарын тартудағы депозиттер бойынша
Ірі банктік мекемелерге ортақ әмбебаптану тенденциясы олардың мамандануын
Өзгерген экономика жағдайларына сәйкес банктік қызметтің өзінің,дәстүрлі банктік
Банктік қызметті бейреттеу активтік те,пассивтік те операцияларға –ықпалын
Несиелеу объектілерін ірілендіру жүзеге асады. Коммерциялық банктер өз
Банктер басшылығы өз активтерінің сапсына,жаңа несиелерді беруге,несиелеу технологиясына,заем
Ұзақ мерзімді несиелеу де даму үстінде. Коммерциялық банктердің
Нәтижесінде тартылған қаражаттар құрылымы күрт өзгерді:егер 1950 жылы
Банктердің пассивтік операцияларының инновациясы сонымен бірге қосымша ақша
Банктік операциялардың дамуында ерекше рольді ақпарат пен коммуникацияның
Банк жүйесі дамуындағы маңызды құбылыс ретіндегі несиелік мекемелердің
Сондықтан кейнгі кезең нарықтық қатынастары дамыған елдер экономикасындағы
Біз тек дамыған нарықты экономикалы елдердегі қазіргі несие
3 тарау. Қазақстан Республикасындағы банктік
емес қаржы институттары
3.1 Қазақстандағы мемлекеттік бюджеттен
тыс қорлар
Нарықтар ресурстардың сұраныс пен ұсынысқа сәйкес оңтайлы түрде
Бюджеттен тыс қорлар-мемлекет оларды белгілі бір қоғамдық қажеттіліктерді
Қазақстандағы мемлекеттік бюджеттен тыс қорларға жататындар:
Зейнетақы қоры;
Халықты жұмыспен қамту мемлекеттік қоры.
Әлеуметтік сақтандыру қоры.
Міндетті медициналық сақтандыру қоры (ММСҚ).
Зейнетақы қоры. Оның басты міндеттері:
Зейнетақы мен балаларға жәрдемақы төлеу үшін мақсатты алым
Халықты әлеуметтік қолдауға байланысты республикалық және аймақтық бағдарламаларды
өзін-өзі қаржыландыру қағидаларының негізінде қор қаражаттарының ұдайы өндірісін
Бұл қор 1993 жылдан бастап Әлеуметтік қорғау министрлігіне
Зейнетақы қорының қаражаттары меншік формаларына және қызметіне байланыссыз
Қор бюджетінің жобасын Әлеуметтік қорғау министрлігі жасайды және
Әлеуметтік сақтандыру қоры-аумақтық және салалық деңгейде бөлінетін,мемлекеттік
Еңбекпен қамту мемлекеттік қоры 1991ж мемлекеттік жұмыспен қамту
Оның қаражат көздеріне:
-меншік және шаруашылық жүргізу түріне байланысатын кәсіпорындардың,ұйымдардың,меемелердің және
-мемлекеттік бюджеттен бөлінетін дотация;
-аудандық және шетелдік кәсіпорындардың,қоғамдық ұйымдардың және азаматтардың ерікті
Міндетті медициналық сақтандыру қоры. 1995 жылы Қазақстан Республикасы
ҚР үкіметі қарамағындағы Міндетті медициналық сақтандыру қорының қаржылай
Мемлекеттік емес зейнет ақы қоры (МЕЗҚ)-бұл қоғамдағы әлеуметтік
Кастодиан-бұл бағалы қағаздар мен ақшалай қаражаттар мәмілесін жүргізетін
Қор қызмет ететін кастодиан банк пен зейнетақы активтерін
Зейнетақы активтерін басқару компаниясымен:зейнетақы жарналарының түскен сомасы,зейнетақалық жиналымдарынан
3.2 Қазақстандағы несиелік серіктестік және
сақтандыру компаниялары
Несиелік серіктестік дегеніміз- банк болып табылатын,өзінің қатысушыларына несие
Несиелік серіктестіктің Қазақстан Республикасының аумағында,сондай-ақ одан тысқары жерлерде
Несиелік серіктестік келесі операцияларды жүзеге асырады:
-кассалық операциялар-банкноттар мен монеталарды қабылдау,санау,ұсақтау,айырбастау,сорттау және сақтау:
-қарыздық операциялар-несиелік серіктестік қатысушыларына ақшалай формада несиелер беру;
-аударымдық операциялар-ақша аудару бойынша несиелік серіктестік қатысушыларының тапсырмаларын
-сенім операциялар-сенім білдірушінің мүддесіне сай және тапсырмасы бойынша
-несиелік қатысушылар үшін клирингтік операциялар-төлемдерді жинақтау,салыстыру,сұрыптау,сонымен бірге олардың
-сейфтік операциялар-сейфтік жәшіктерді,шкафтар мен үй-жайларды жалға беруді қоса
-несиелік серіктестікке қатысушы заңды және жеке тұлғалардың депозиттерін
-несиелік серіктестікке қатысушыларының банктік шоттары олардың тапсырмасы бойынша
Аталған операциялардан басқа,несилік серіктестіктер Ұлттық банк лицензиясы болған
-факторингтік операциялар-төлемін төлемеу тәуекелі қабылдауымен бірге тауарларды сатып
-форфейтингтік операциялар-сатушыға айналымсыз вексельді сатып алу арқылы тауарларды
-келісім-шарттың бүкіл әрекет ету мерзімі ішінде жалға берілетін
Қолданыстағы банктік заңдармен қарастырылған банктік және басқа операциялар
Сақтандыру компаниялары.Сақтандыру дегеніміз-белгілі бір сақтандыру жағдайлары кезінде сақтандырушылардың
Сақтандыру түрлері.Сақтандыру төменде берілгендей бөлінеді:
-міндеттілік дәрежесі бойынша :а)ерікті; ә)міндетті;
-сақтандыру объектісі бойынша:а)жеке; ә) мүліктік.
Міндетті сақтандыру-заң талаптарына сәйкес жүзеге асырылатын сақтандыру.
Ерікті сақтандыру-тараптардың ерік білдіруіне сәйкес жүзеге асырылатын сақтандыру.
Жеке сақтандыруға:өмірді,денсаулықты,еңбек қабілеттілігін және азаматтық жеке басына байланысты
Мүліктік сақтандыруға:кәсіпкерлік тәуекелдер мен азаматтық-құқықтық жауапкершілікті сақтандыруды қоса
Өз қызметін Қазақстан Республикасы аймағында жүзеге асыратын шетел
Шетелдік инвесторлардың Қазақстан Республикасы сақтандыру ұйымының жарғылық қорындағы
Сақтандырушы –сақтандыру қызметін жүзеге асыру үшін құрылған,сақтандырудың тиісті
Мемлекеттік емес сақтандыру ұйымдары олардың құрылтайшыларының таңдауы бойынша
Мемлекеттік сақтандыру ұйымы шаруашылық жүргізу құқына негізделген кәсіпорын
Сақтандыру ұйымының жарғылық қоры меншік түріне және ұйымдастыру-құқықтық
Қорытынды
Осы өзімнің курстық жұмысты жаза отырып төмендегілерді қарастырдым:
Несие жүйесін құрудың негізгі принциптері: елдегі банк ісін
Қазіргі әлемдік несие жүйесі біршама өзгерістерге ұшырады,
Қазіргі таңда Қазақстандағы несие жүйесі қарқынды даму үстінде.
-пайыздық бағамдарын төмендету керек, яғни несиені қарапайым орта
Осы тәжірибені жүзеге асырғанда ғана біздің деңгейіміз көтеріледі,
Сонымен қатар мыналарды қорытындылаймын:
- Несиелік жүйенің маңызды элементтері: Орталық банк (Ұлттық
- Несие жүйесі кең мағынада – бұл несиелік
-Банктік қызмет - бұл Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің
-Банк – Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің лицензиясы бойынша
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. «Ақша,несие,банктер»
Ғ.С.Сейітқасымов., Алматы 2001ж.,130-159 б.б
2. «Макроэкономика»
Н.Қ.Мамыров,М.Ә.Тілеужанова.,Алматы экономика 2003ж.,
212-221 б.б
3. «Экономикалық теория»
Ә.Абдуллаев., Алматы 2004 ж.,40-43 б.б
4. «Ақша айналысы және несие»
М.С.Биханұлы., Алматы 2004 ж.,71-84 б.б
5. «Коммерциялық банктер операциялары»
М.С.Биханұлы.,Алматы 2004 ж.,139-170 б.б
6. «Экономикалық теория»
Я.Ә.Әубәкіров,Б.Б.Байжұмаев,Ф.Н.Жақыпова,Т.П.Табеев
Алматы 1999ж.,162 б
7. «Жалпы экономикалық теория»
Ө.Қ.Шеденов,Е.Н.Сыздықов,Б.А.Жүнісов,
Ү.С.Байжомартов,Б.И.Комягин
Ақтөбе 2004ж.,287 б
8. www.google.kz
2
Коммерциялық банктердің жеке тұлғаларды несиелеу ерекшеліктері
Банктік несие мәні және экономикалық ролі
Коммерциялық түрдегі банктердің несиелік портфелін басқару
Банктiк несие және оның экономиканың дамуында алатын рөлi жайында
Банктiк несие және оның экономиканың дамуында алатын ролi туралы
Банктiк несие түсiнiгi және оның теориясы
Экономикалық категориялар - жалпы тарихи категориялар
Банктік несие және оның экономиканың дамуында алатын рөлі туралы ақпарат
Коммерциялық банктердің несие портфелінің сапасын басқару мен бағалау
Банктiк несие және оның экономиканың дамуында алатын рөлi