Орта Азия аумағындағы діни экстремизм ерекшеліктері
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ...................................................................................................................3
І Орта Азиядағы экстремизм және ланкестік әрекеттердің
§ 1. Экстремизм. Түсінігі, себептері және түрлері...............................................5
§ 2. Орта Азия аумағындағы діни экстремизм ерекшеліктері. Оның
ІІ Қазақстанның Орта Азия аумағындағы қауіпсіздік пен саяси
§ 1. Қазақстанның тұрақтылығы мен қауіпсіздігіне іштен іру факторларының
§ 2. Қазақстанның саяси тұрақтылығы мен тұрақтылығы мен қауіпсіздігіне
ІІІ Азия мен Қазақстанда экстремизм және терроризммен күресудегі халықаралық-құқықтық
§ 1. Орта Азия аймағындағы экстремизм және терроризм көріністерінде
§ 2. Терроризм және экстремизммен күресуге бағытталған халықаралық ұйымдардың
ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................49
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР..................................................................53
КІРІСПЕ
Жаңа заман кезеңінде халықаралық құқық - құқықтың әр саласындағы
Бүгінгі күні тұрақтанған Батыс және Шығыс түсініктерінің бел ала
Мұндай жағдайда әлемдік қауымдастықтың терроризм және экстремизммен күресудегі
Біз білетіндей, террордың нәтижесінде адам құқықтары мен бостандықтары жексұрын,
Ал мемлекеттердің халықаралық ынтымақтастығы адам және азамат құқықтары мен
Терроризм және экстремизм өздерінің қылмыстық мақсаттарын орныдау үшін барлық
Орта Азия аймақтарында экстремизм және терроризм мәселелері ерекше көңіл
Таңдалып отырған бітіру жұмысының өзектілігі - жасалған қорытындылармен дәлелденеді.
Тұрақтанған жағдайда Қазақстан экстремизм және терроризмге қарсы тұруға байланысты
Зерттеудің негізгі мақсаты болып экстремизм және терроризммен күресудегі Орта
- экстремизм және терроризм түсінігі мен себептерін анықтау;
- Орта Азия аймағында діни экстремизмнің құқықтық ерекшеліктерін ашу
- Қазақстан Орта Азия аймағында қауіпсіздік пен саяси тұрақтылықты
- Қазақстанның қауіпсіздігі мен тұрақтылығына төнетін ішкі қауіптерді
- Қазақстанның қауіпсіздігі мен саяси тұрақтылығына төнетін қауіптердің
- Қазақстан мен Орта Азия аймағында экстремизм және терроризм
- Қазақстан мен Орта Азия аймағында экстремизм және терроризммен
Бітіру жұмысының объектісі Орта Азиядағы экстремизм және терроризммен күресу
Ал оның пәні – зерттелетін аядағы халықаралық құқық нормаларының
Қарастырылып отырғалы тұрған тематиканың методологиялық негізі – мемлекеттік және
Теориялық және тәжірибелік маңызына терроризм және экстремизммен күресудегі Қазақстан
Зерттелетін аядағы халықаралық қатынастардың әрекет ету қағидалары мен мазмұнының
Алдарыңызға ұсынылған бітіру жұмысы үш тараудан, алты параграфтан, кіріспе,
І ТАРАУ ОРТА АЗИЯДАҒЫ ЭКСТРЕМИЗМ ЖӘНЕ ЛАНКЕСТІК ӘРЕКЕТТЕРДІҢ ЖАНДАНУ
§ 1 Экстремизм. Түсінігі, себептері және түрлері.
Қазақстан Республикасының 2005 жылдың 18 ақпанында шыққан «Экстремизмге қарсы
- жеке және (немесе) заңды тұлғаның, жеке және (немесе)
- жеке және (немесе) заңды тұлғаның, жеке және (немесе)
Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күшпен өзгертуді, егемендігін, оның аумағының
Нәсілдік, ұлттық және діни алауыздықты, соның ішінде зорлық-зомбылықпен немесе
Діни өшпенділікті немесе алауыздықты, соның ішінде зорлық-зомбылықпен немесе зорлық-зомбылыққа
Сонымен қатар Қазақстан Республикасы Заңнамасы мынадай түсінік береді –
Алайда жоғарыда айтылған мәселеге анағұрлым дифференциалды түрде келу арқылы
Жекелеп алып қарайтын болсақ, адам құқықтары жөнінде Ресей институтының
Осы логикадан шығатын болсақ, экстремизмге тек негативті, қауіпті құбылыс
Жоғарыда айтылған құбылыстың антиәлеуметтікжәне антиқұрылымдық сипатқа ие екенін мақұлдай
Жалпы, бұл көзқарасқа сүйенетін болсақ бір шынайы маңызды қауіп
Талқыға салған экстремизм түсінігін кең көлемді қарауын қорытындылайтын болсақ,
Экстремизм генезисінің анализі бізді жеткілікті дәрежедегі қарапайым қорытындыға әкеліп
Белгілі бір мемлекетте өздерінің бағдарламаларын ұстануға түрле себептермен мүмкін
Экстремизмді баяндайтын критерийлерді анықтау басты мақсат және ой болып
Біздің ойымызша, атақты Ресей маманы М. Краснов экстремизм критерийлеріне
- Адамдардың сыныптық, мүліктік, нәсілдік, ұлттық немесе діни белгілері
- Адам құқықтарын жоғарғы «басты» конституциялық құндылық екенін жоққа
- Идеяларды еркін тарату мен айырбастауды, плюрализмді заңдастыру
- Жалғыз ғана мемлекеттік идеологияны қалыптастыру немесе орнату.
Жоғарыда көрсетілген критерийлер аяқталған болып объективті тұрғыдан есептелмесе де,
Бұл анализ негізінде мынадай екі маңызды қорытынды жасауға болады:
Біріншіден, экстремизмнің шынайы пайда болу негіздері тек мына жағдайда
Екіншіден, тек қана нақты критериялардың бар болыу арқылы экстремизмге
Болмаған жағдайда, яғни мемлекет және қоғам өз әлсіздіктерін көрсететін
- саяси аяда мүмкіндіктер деңгейі кәдімгідей жоғарылайды, яғни, іс
- қоғамдағы шыдамдылық тоза басьайды да, ақыр соңында саяси
- қазіргі таңда зорлық, зомбылық мақсаттарға жету жолында анағұрлым
- және ең соңғы аспект – қорқыныш. Қорқыныш азаматтық
Әрине экстремизмнің жандану себептері әр қоғамға және мемлекетке ерекше
Бірақ, дегенмен жоғарыда ұсынылған факторларға қорытынды беретін болсақ, бұл
Негізгі факторлармен қатар экстремизмнің жандануы мен тарлуына жанама әсер
Міндетті түрде көз саларлық жәйт, экстремизмге пәндік анализдердің талқылауына
Біздің ойымызша, экстремизм мен терроризм арасындағы айырмашылықтарды неғұрлым нақты
Адам әрекеттерінің, көзқарастарының шектен тыс болу дәрежесін қарастыру барысында,
Экстремизм және радикализм бір-біріне жақын, тіптен, туыс құбылыс ретінде
Жалпы экстремизм мәселесі, оның түрлі көріністерінде, әлемдегі көптеген мемлекеттері
Жаңа заман ғылымында экстремизмнің келесі түрлерін атап өтуге болады:
Антижүйелік экстремизм – ең көп тараған түрі. Діни ұйымдардың
Мұнда басты шарт болып, басқару режимінің таңдаған рухани қоғамның
Этникалық экстремизм – түрлі этностардың қоғамда басты доминант
Азаттық жолындағы халықтың әрекеті оған діни-дәстүрлі сипат беруі күшее
Cекталық экстремизм - өзінің бақылауға түспейтін және айқын еместігі
Діни экстремизм (Антиконфессианалдық), Орта Азия аймағында кең тараған экстремизм
Саяси экстремизм – саяси бірлестіктер арасында халықаралық немесе ішкі
1985 жылдың 27 желтоқсанында Абу Нидаль палестиналық ланкестік ұйымының
Осы екі акция арасындағы байланыс – Араб-Израиль арасындағы конфликттіні
Жаңа заман кезеңіндегі НьюЙорк пен Вашингтон қалаларында орын алған
Көптеген қақтығыстарды қорытындылауға келгенде әлемдегі орын алған конфликтік жағдай
СУАР, Ауғанстан, Иран, Ирак, Парсы шығанағы, Ливия осімен өткен
Терроризм әрқашанда геосаяси көзқарастарын жүзеге асыру болып табылды. Аталмыш
Бұл саясатта елдер арасында мемлекетаралық қатынастардың өршуі маңызды фактор
Дәл осы жағдай сияқты Иран және Ирак мемлекеттері Күрдтер
§ 2 Орта Азия аумағындағы діни экстремизм
Діни экстремизм жаңа заманда жалпы экстремизмнің эволюциясы болып келеді.
Жоғарыда айтылғандай жүйенің дағдарысы кезінде дәстүрлі идентификация модульдеріне бет
Мәселенің қазіргі таңда даму деңгейі – жаһандану процесі әлеуметтік
Көптеген зерттеушілер, әсіресе американдық, ислам факторына қатысты әлсіз жағымен
Бұл тенденцияның ең маңызды деген сәті болып саяси
Осыған байланысты Мысырдың Ұлы муфтиі Фарадждың «Ұмытылған қарыз» («әл-Джихад»
Әлбетте біз, исламның әсері әр мемлекетте өзінің аумақтық ерекшеліктеріне
Туркиядағы исламның ерекшеліктері туралы сөз қоззғайтын болсақ, оның елдегі
Әйгілі түріктанушы К. Карпаттың қызықты ойын мысал ретінде алайық.
Суфийлік фактордың мықты әсерімен ұсынылған қоғамның гетерогендігі мен тегінің
Жаңа заман Түркиядағы жағдайды сараптау барысында 3 бірдей мықты
Ливияда 1969 жылғы революциядан кейін мемлекеттің қоғамдық және саяси
Ауғанстанда этникалық факторларддан басқа ішкі конфессианалдық қақтығыстар маңызды рөл
Ресей шығыстанушысы Л.Р. Полонская Үнді және Ауған мұсылмандары арасында
Сауд Аравиясындағы ислам радикализмі, негізінен, проамерикандық ориентацияның жоғарғы басшылар
Мұсылман қауымында исламның позициясы өте күшті болуына байланысты ішкі
Сыртқы фактор болып, ең алдымен, экономикалық жағынан әртүрлі деңгейдегі
Қазіргі таңда исламдық факторды кейбір батыс щеңберіндегі тұлғаларымен айыпталуы
II БӨЛІМ. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ОРТА АЗИЯ АУМАҒЫНДАҒЫ ҚАУІПСІЗДІК ПЕН САЯСИ
§ 1 Қзақстанның тұрақтылығы мен қауіпсіздігіне іштен іру факторларының
Қазақстан көрші мемлекеттердегідей экстремизмнің күшті жандануын көрмеген мемлекет болып
Қазақстандағы ислам көшпенді өмір салтына, халықтық-шаруашылық қалпына, қазақ халқының
Сол себепті Ұлы қазақ халқының жерінде догматизмге немесе экстремизмге
Экстремистердің Қазақстанға деген қызығушылықтары мұнай – газ мәселесімен де
Жоғарыда айтылғандардың бәрін қорытындылай келе, экстремизмнің Қазақстанға енуі жақсы
- Радикалды исламдық ұйымдары мен қайырымдылық қорларды құру;
- Экстремистік сипаттағы діни әдебиеттерді тарату;
- Жастар арасында қоғамдағы идеологиялық вакуумды теріс пиғылмен пайдалану
- Ең алдымен Қазақстанның Оңтүстік аймақтарында исламдық оппозицияны құру.
Осыдан кейінгі экстремистік бағыттағы вахаббиттердің тәжірибелік қадамдары мыналар болуы
- Дінге сенушілердің рухани басшылықтан ресми руханиятты шектеуі және
- Қазақстанға тән емес дәстүрдегі мұсылмандық ұйымдардың оқу лагерлеріне
КСРО ыдырағаннан кейінгі Орта Азиядағы жанама тұрақтылық өте жіңішке
Қазақстан Республикасы Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың 2005 жылдың 1 қыркүйегінде
Қазақстан Орта Азия аймағының құрамдас бөлігі болғандықтан халықаралық ланкестік
Қазіргі таңда олардың әдіс-тәсілдері өзгерді. Басымды және көзге түсетін
Оңтүстік Қазақстан Облысындағы экстремизмнің алғашқы әрекеттерімен Республиканың Ішкі Істер
1999 жылдың басында Ташкентте дүрсіл еткен жарылыстар тек Өзбек
Экстремистік әрекеттер күшею тенденциясы «Хизб-ут-тах-рир» діни-экстремистік партияның бірден бір
«Хизб-ут-тах-рир» және оған ұқсас ұйымдардың ұзақ мерзімді жоспарлары Қазақстан
Солай бола тұра аиалған мақсаттарға жету зорлық-зомбылық жолымен іске
Осы партияның белсенді мүшелерінің атқаратын қызметі, тек қана Кеңтау,
Дей тұрғанымен, қазіргі таңдағы құқыққа қарсы мұндай сипаттағы әрекеттерді
Көңіл аударуға тұратын мәселе, Қазақстандық азаматтардың исламдық сипаты бар
Қазақстанда терроризм таралуының өсу қаупі ауқымдылық жағынан мына жағдайға
Бүгінгі күні экстремизм мен терроризмге қарсы күрес мәселесі Орта
Терроризм мен экстремизм таралуының әлемдік тенденциясы, халықаралық ланкестік және
Бүгін нақты белгіленген мақсаттармен жүйеленген әрекет ету бағдарламасы бар.
Бұл жағдайда, ең алдымен, ланкестерді ұлы қиындықтарды өтетін күресушілер
Ланкестік әрекеттермен күресу мәселесін шешу мемлекетаралық әртүрлі деңгейдегі өзара
Қазақстан Республикасы ланкестік әрекеттермен күресу аясында анағұрлым тығыз ТМД
Көрші мемлекеттердің тәжірибесіне сүйене отырып көретініміз мынау болып табылады:
Дегенмен, шетелдік тәжірибе көрсетіп тұрғандай, ешқандай керемет дамыған экономкалық
Өзбекстанның Ферғанадағы оқиғалары Мәскеу мен Вашингтонда алаңдатушылық туғызды. Бұл
Бұл аймақты бақылайтын арнайы қызмет органдары мамандарының ойы бойынша,
Қазақстанда 2004 жылдың аяғында «аль Каида» халықаралық ланкестік желісі
Екі жылдың ішінде аталған тұлғалар Өзбекстандық елуге жуық және
2005 жылдың наурызында Қазақстан Жоғарғы Соты жеті халықаралық үйымдарды
2005 жылдың мамыр айында Алматы қаласында полиция қызметкерлері «Хизб-ут-тах-рир»
2005 жылдың қаңтарында Алматыда Біріккен Ұлттар Ұйымы Қауіпсіздік Кеңесі
Біріншіден, Республика Біріккен Ұлттар Ұйымының терроризмге қарсы күрес жөнінде
Екіншіден, Қазақстанда ведомствоаралық координацияның әсерін күшейту, антитеррорлық заңнамалардың сақталуын
Үшіншіден, Ұлттық заңнама жетілдендіріліп жатыр. Бөлек алған ұйымдарды экстремистік
Төртіншіден, Қазақстанда ланкестік ұйымдардың белсенді қызметін жоюға бағытталған жұмыс
Бесіншіден, біріккен Ұлттар Ұйымының Қауіпсіздік Комитеті шешімдеріне сәйкес мемлекетте
Аталған шараларды қолдануына қарамастан экстремистік ұйымдардың қызметі белсендей түскенін,
«Московский комсомолец» газетінде халықаралық терроризмді қаржыландыруға қатысы болуы мүмкін
Түркия – «Ұлттық қозғалыс партиясы», «Нурджулар діни бірлестігі», «Түркі
Сауд Аравиясы – «Исламдық көмек халықаралық ұйымы», «Шындық ислам
Кувейт – «Қызыл жарты ай Кувейт қоғамы», «әл Игасаның
Мысыр – «Насихаттау және көмектесу жөніндегі бүкіләлемдік Ислам Кеңесі»
Бірақ бұл әлі мемлекеттер мен ұйымдардың толық тізімі емес.
Сарапшылардың пікірінше, Орта Азия аумағында «Хизб-ут-тах-рир» экстремистік ұйымының жақтаушылар
Экстремизмнің бел ала бастауының бірден бір қаупі экстремизм эмиссарлары
§ 2 Қазақстанның саяси тұрақтылығы мен қауіпсіздігіне сырттан келетін
Адамзат XX ғасырда «Суық Соғыс» кезеңін басынан кешіріп, жаңа
Әлемдік жаһандану жағдайында табиғи түрде жаңа қанаттық бағыты болып,
«Халықаралық» түсінігі, біріншіден, жергілікті түрлі ланкестік топтардың өзара әрекеттесуінде
Терроризм мен экстремизмнің бар болуы және жандануының себептері әртүрлі
Терроризмнің экономикалық тамырлары оның нарықтық экономика табиғатында жатыр. Яғни
Батыс елдердің колониалды саясаты – терроризм саясатының классикалық көрінісі
Соңғы онжылдық жалпы адамзаттық құндылықтар, ашық шекараларының интеграциясы, жаһандану
Соңғы отыз жылдың ішінде дүниежүзінде әлемдік әдебиеттерде көрінісін тапқан
Қазақстан және ТМД мемлекеттеріндегі жағдайды терроризмнің дамуымен бел алған
- Қазақстанға және ТМД мемлекеттеріне қатысты бірқатар шет елдердің
- Олардың аумағына кейбір шетел саяси күштерінің және олардың
- Аймақтық қақтығыстар;
- Бірқатар шетел террористік, діни, ұлтшыл-радикалды және тағы басқа
Ішкі факторлар:
- ТМД мемлекеттері бұқараларының ауқымды бөлігінің кедейленуі мен жұмыссыздықтың
- Ұлтшылдық, ұлттық шыдамсыздық, діни экстремизм мен сепаратистік көңілдердің
- Азаматтардың көбінде әлеуметтік жағдайдың қалыптаспауы мен кедейшіліктен қорғанудың
- Көп адамдардың идеологиялық және рухани өмірдің бағыт-бағдарын жоғалтуы,
- Қылмыстылықтың өсуі, заң және билік беделінің төмендеуі, олардың
- Ауғанстан, Приднестровье, Тәжікстан, Шешенстан және басқа да «ыстық
- Адам құқықтарын қорғаудағы мемлекеттер мен қоғамдардың, ішкі істер
Жаңа заман жағдайында ислам және жаһандану халықаралық өмірдің маңызды
Қазақстанға, негізінен, радикалды экстремистік идеялардың таралу қаупі депрессиялы және
Қамтитын аумақтың анықсыздығына байланысты оны табу және алдын алу
Аталмыш экстремистік идеяларды тарату қаупі мемлекетті іштей саяси детұрақтылыққа
Қазақстан қауіпсіздігіне айқын катер ретінде көршілес мемлекеттер (Кавказ, Орта
Кейбір мемлекеттер өздерінің туындысы – діни экстремизмнен қашуға, жекелеген
Әлемдегі қазіргі заманда терроризмнің дамуына байланысты сипаттар мыналар болып
Тероризмнің әлеуметтік базасының ұлғаюына мына факторлар әсер етеді:
- әлеуметтік-саяси күрестегі, көп жағдайда жоғары саяси мәдениетке ие
- ұлтаралық қайшылықтардың шиеленісуі осы негіз бойынша экстремистік және
- конфессияаралық қайшылықтарды тарату, діни және діни-саяси экстремизмнің дамуы.
Осылайша біз, жаңа заман жағдайында террористік әрекетер (қызмет) өзінің
Ланкестік ұйымдар өз арасында жалпы идеолого-конфессионалдық, әскери, коммерциялық
Соңғы кездері ланкестік актілерге байланысты адам және материалдық шығындар
Бүгінгі таңда әлемде мыңға жуық заңсыз ланкестік ұйымдар есептеледі.
Ресейдің ФСБ ақпараттары бойынша ТМД мемлекеттерінің қауіпсіздігіне потенциалды қатер
Қазіргі уақытта жаһанның бейбіт ядролық кешені – саясатқа және
АҚШ-тың қалаларына ланкестердің қатігездік шабуылынан кейін, «Кір атом
Жинақталған глобальды қауіп жергілікті әскериленген этникалық топтардан шығады. Белгілі
Әскери аядағы және ядролық объектілерді қорғаудағы инновациялы қоғамның аса
Әлемде жаңа заман талабына сай ядролық ланкестерді тізе бүктіретін
МАГАТЭ-де жүздеген ядролық объектілерге (450 АЭС) мониторинг (жинақтау және
Осыдан бірнеше жыл бұрын ешкімде «кір ядролық» терроризмді жүзеге
Бүгінде АҚШта «үлкен кеңістіктерде бақылау жүйесі» (The Wide-Area Tracking
Тек қана қатаң күшпен басу әдістері жеткіліксіз. Бұл әдістер
Терроризммен күресудің барлық әрекеті бір мемлекет шегінде жүзеге асырудың
III ТАРАУ. ОРТА АЗИЯ МЕН ҚАЗАҚСТАНДА ЭКСТРЕМИЗМ ЖӘНЕ ТЕРРОРИЗММЕН
§ 1 Орта Азия аймағындағы экстремизм және терроризм көріністерінде
Жаңа заман құқықтануында адам құқытары мәселелерін алдыңғы қатарға көтерілуі
Адам құқықтары нақты осы мәселені қамтуға бағытталған, яғни әлемдегі
Жаңа ойлау позициясынан өміріміздің мәнін қайта қарауда қоғамдағы адам
Адам құқықтары олардың әлеуметтік қызметіне, қоғамдық қатынастарына, индивидтің болмыс
«Билік-тұлға» ғұмырлық антагонизмімен аталған бүтін қоғадық, саяси-құқықтық институтты құра
Соңғы жылдары арлығында көптеген ТМД мемлекеттері жергілікті, ал кейбіреулері,
2002 жылдың 4 маусымында Алматыда Азиядағы сенім шаралары мен
Отырыс қатысушылары жаппай жою қаруларын толық ликвидациялауға бағытталған барлық
Бішкекте өткен 2000 жылдың тамызында Орталық Азия мемлекттері басшыларының
Орта Азия және Қазақстан мемлекеттері үшін үлкен саяси маңыз,
2000 жылы терроризм, сепаратизм және экстермизммен күресу жөнінде Шанхай
Конвенцияға сәйкес Қазақстан Республикасы, Қытай Халық Республикасы, Қырғыстан Республикасы,
Қатысушы мемлекеттер қажетті болуы мүмкін шараларды қабылдайды. Соның ішінде,
2005 жылы Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының мүше мемлекеттері терроризм, сепаратизм
- халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікке қауіп төндіреді, мемлекеттер арасында
- ШЫҰ мүше мемлекеттерінің аумақтық біртұтастығы мен қауіпсіздігіне, сонымен
- Ланкестік актілер, олардың себептерін, олардың себептеріне байланыссыз, ешқандай
Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының мүше мемлекеттері Біріккен Ұлттар Ұйымы Жырлығының
Концепцияға сәйкес, ынтымақтастықтың негізгі мақсаттары болып мыналар табылады:
- Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының мүше мемлекеттері өз аумағында орналасқан
- Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы мүше мемлекеттерінің антиланкестік потенциалын дамыту.
Ынтымақтастықтың негізгі бағыттары мыналар:
- Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы мүше мемлекеттері терроризм, экстремизм және
- Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы мүше мемлекеттерімен тиым салынған террористік,
- Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы мүше мемлекеттерінің антиланкестік потенциалын жүзеге
- Терроризм, сепаратизм және экстремизм сипаттағы қызметі үшін жазаның
- Террористік сипаттағы қылмыстарды жасағаны үшін немесе жасады деп
- Терроризм, сепаратизм және экстремизммен күресуде ынтымақтастықтың құқықтық негіздерін
- Терроризм, сепаратизм және экстремизммен күресуде мемлекетаралық шаралр жүйесін
Жан-жақты ынтымақтастықтың қағидаларына сүйене отырып, 2000 жылы Ташкентте Қазақстан
Келісімнің 6 бабына сәйкес мүше мемлекеттер өз елдерінің заңнамаларына
- терроризм - тұтқындарды ұстау, диверсия, ұйымдасқан қылмыстылық пен
- әлеуметтік, ұлттық, нәсілдік және діни қайшылықтарды жандандыру;
- саяси және діни экстремистік актілер;
- ланкестер мен экстремистерді дайындау орталықтарын қйымдастыру және қызметін
- қару-жарақтардың , әскери құрылғылардың , жарылғыш затар мен
- есірткі заттардың және психотропты заттардың заңсыз айналымы;
- контрабанда, кеден және салық заңнамаларының бұзылуы;
заңсыз көші-қон;
- автокөлік құралдарымен байланысты заңсыз операциялар;
- экономика аясындағы қылмыстар, заңсыз қаржылық операциялар;
- жасанды паспорттар және басқа да жеке басын куәландыратын
- Жақтардың ынтымақтастығын қажет ететін басқа да ұйымдасқан трансұлттық
Қазақстанның аймақтық ынтымақтастық щеңберінде терроризм және экстремизммен күресу аясындағы
Қазіргі таңда Қазақстандық мамандардың аталмыш аядағы бірқатар Батыс және
Орта Азия мемлекеттері сүйенетін орталық құжат болып «Терроризммен күресудегі
Декларацияда құқықтық нормалар мен адам құқықтарын қарсылықтың күрделі екені
Терроризм адам құқықтарына үлкен қауіп түндіреді. ХЗК терроризмді сынап,
2001 жылдың қыркүйегінен бастап көптеген мемлекеттер жаңа контртеррористік шараларды
Мемлекеттер ланкестік қызметті жоюға бағытталған шараларды қабылдау барысында құқықтық
Қауіпсіздік жөнінде бел ала бастаған додаларда фундаменталды құқықтар мен
Соңғы кездері орын алған қайғылы оқиғаларды еске ала отырып,
1) Қорғау міндеті. Мемлекеттің құзіретіне жататын бүкіл аумақтағы, сонымен
2) Сот органдарының тәуелсіздігі. Контртеррористік шараларды жүзеге асыру барысында
3) қылмыстық құқықтың қағидалары. Мемлекет контртеррористік шараларды асыра пайдалануды
4) құқықтардың мызғымастығы. Мемлекет халықаралық шарттар немесе әдет-ғұрып құқығы
5) Абсолютті нормалар. Мемлекет әрқашанда қатаң, қатігез, адамгершіліксіз және
6) Бас бостандығынан айыру. Ешкім де, ешқашан да ашқандай
7) Әділетті сот қарауы. Мемлекет әрқашанда қылмыс жасады деп
8) фундаменталды құқықтар мен бостандықтар. Контрланкестік мемлекеттік шараларды өткізу
9) құқықтық қорғау құралдары мен шығынды өтеу. Мемлекет контрланкестік
10) күштеп қайтаруды болдырмау қағидасы. Мемлекет басқа бір мемлекетке
11) гуманитарлық құқықтың комплиментарлығы. әскери қақтығыстар мен оккупация жағдайында
§ 2 Терроризм және экстремизммен күресуге бағытталған халықаралық ұйымдардың
Орта Азия аумағында терроризм және экстремизммен күресудегі мемлекеттер ынтымақтастығы
- ХЗК мүшелері, оның ішінде уәкіл етілге құрметті, ұлттық
ХЗК сот тәртібімен шектен тыс контрланкестік заңды актілерді және
- ХЗК адам құықтары аясындағы халықаралық міндеттемелерге бүкіоәлемдік және
- ХЗК 2003 жылдың 23-24 қазанында қабылданған (Женева,
- ХЗК адам құқықтары аясында қызмет ететін заңгерлер мен
Орта Азия аймағына сәйкес келетін Шанхай Ынтымақтиастық Ұйымының мүше
Экстремизм және терроризммен күресуде анталанкестік орталықтар қалыптасады және әрекет
Орталық өз жұмысында ТМД мүше мелекеттер Ішкі Істер министрлігінің
Орталық өз қызметін ТМД мүше мемлекеттердің арнайы қызмет және
Орталықтың негізгі тапсырмалары мен функциялары болып мыналар табылады:
- халықаралық терроризм мен басқа экстремизм көріністерімен күресудегі ТМД
- ТМД міше мелекеттер мен басқа да мелекеттерде орын
- қауіпсіздік және арнайы қызмет органдарының Бірлескен мәліметтер
Айта кетуге тұратын жәйт, Орталық Азия аумағы бойынша ТМД
Осылайша біз Орта Азия аумағында орын алып жатқан, бірден
ҚОРЫТЫНДЫ
2007 жылдың қарсаңында әлемде соңғы жылдар бойы байқалып тұрған
Қазақстан Республикасы тәуелсіз, егемен мемлекет бола тұра, әлемдік қауымдастықтың
Зерттеудің негізгі мақсаты болып экстремизм және терроризммен күресудегі Орта
1. экстремизм және терроризм түсінігі мен себептері анықталды. Яғни
2. Орта Азия аймағында діни экстремизмнің құқықтық ерекшеліктері ашылды
3. Қазақстан Орта Азия аймағында қауіпсіздік пен саяси тұрақтылықты
4. Қазақстанның қауіпсіздігі мен тұрақытылығына төнетін ішкі қауіптер
- Радикалды исламдық ұйымдары мен қайырымдылық қорлардың құрылуы;
- Экстремистік сипаттағы діни әдебиеттер таратылуы;
- Жастар арасында қоғамдағы идеологиялық вакуумды теріс пиғылмен пайдалану
- Аймақтағы жалпы тұрақсыздықты пайдалану. Оған қоса, әлеуметтік тапшылықтың
5. Қазақстанның қауіпсіздігі мен саяси тұрақытылығына төнетін қауіптердің
- Қазақстанға және ТМД мемлекеттеріне қатысты бірқатар шет елдердің
- Олардың аумағына кейбір шетел саяси күштерінің және олардың
- Аймақтық қақтығыстар;
- Бірқатар шетел террористік, діни, ұлтшыл-радикалды және тағы басқа
Сонымен қатар әлемдегі танымал ланкестік немесе экстремистік сипаттағы ұйымдардың
6. Қазақстан мен Орта Азия аймағында экстремизм және терроризм
7. Қазақстан мен Орта Азия аймағында экстремизм және терроризммен
Орта Азия аймағына сәйкес келетін Шанхай Ынтымақтиастық Ұйымының мүше
ТМД мүше мемлкеттері Экстремизм және терроризммен күресуде анталанкестік орталықтар
Көріп отырғандай Орта Азия аймағында экстремизм және терроризмге қарсы
Демократияның еркін нарық жолына түскен, адам және азамат құқықтары
Қауіпсіздікті қамтамасыз ету - адам және азамат құқықтары
Айта кетуге тұрарлық жәйт, бітіру жұмысында зерттелетін экстремизм нысандарының
Жаңа заман жағдайында, яғни конфессиялық топтардың саяси қайшылықтары кезінде
Қарастырылған бітіру жұмысында Орта Азияның кейбір аймақтарында беліглі бір
Бітіру жұмысы нақты тақырыптағы нақты мәселеге арналған. Ол мәселені
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР:
1) Терроризм, сепаратизм және экстермизммен күресу жөнінде Шанхай Конвенциясы
2) Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының мүше мемлекеттері арасындағы Жергілікті Антиланкестік
3) Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының мүше мемлекеттері терроризм, сепаратизм және
4) Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының мүше мемлекеттері арасындағы Жергілікті Антиланкестік
5) Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының мүше мемлекеттері арасындағы Жергілікті Антиланкестік
6) Қазақстан Республикасы, Қырғыз Республикасы, Тәжікстан Республикасы мен Өзбекстан
7) АСШӨӘ Терроризмді жою мен цивилизациялар арсындаңы ынтымақтастықты қолдау
8) «Терроризммен күресудегі құқықтық нормалар мен адам құқықтарын қорғау
9) Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы арасында бейбіт
10) Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы арасындағы Терроризм,
11) Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығыныңмүше мемлекеттері Антиланкестік орталқты құру туралы
12) Орталық Азия аумағы бойынша Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына мүше
НОРМАТИВТІКҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР:
1) ҚР Конституциясы, 1995 жыл, 30 тамыз.
2) ҚР Азаматтық іс-жүргізу Кодексі
3) ҚР Қылмыстық Кодексі, 1997 жыл, 16 шілде.
4) ҚР «Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы» Кодексі,
5) ҚР «Экстремизмге қарсы іс-қимыл туралы» Заңы 2005
6) «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне 9лтты0 0ау3пс3зд3кт3 0амтамасыз
7) «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне экстремизмге қарсы іс-қимыл
8) «Діни сенім бостандығы және діни бірлестіктер туралы» ҚР
9) ҚР «Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздігі туралы» Заңы, №
10) «Терроризм мен экстремизм көріністерінің алдын алу және тыю
НЕГІЗГІ ӘДЕБИЕТТЕР:
1) Авдеев Ю.Я. Терроризм как социально-политическое явление. Современный терроризм:
2) Акинер Ш. Экстремизм: глобальный феномен. Сборник материалов международной
3) Баймулдин Н., «Халифат не состоялся». «Экспресс К», №40,
4) Белашева И. Лишний закон. Время новостей, №
5) «Время ПО», № 12, 05.08.1999 ж.
6) Гушер А.И. внутренние вооруженные конфликты и международный терроризм.
7) Жатканбаев Е. Международный экстремизм и терроризм как угроза
8) Зорин В., Паин Э. «По ту сторону свободы»//
9) Имомов А. Неприрывный диалог- важнейший способ решения проблемы
10) «Избавить мир от терроризма», «Казахстанская правда», 27.01.2005.
11) Илеуова Г.Т. «Исламский ответ» в Центральной Азии? //
12) Исаев М. «Никто не должен оставаться в стороне».
13) Картишкин В.А. Права человека в международном и внутригосударственном
14) Kazakhstan Today. Gazeta.kz, fergana.ru. 12.11.2004
15) К вопросу о светском характере Турецкой Республики и
16) Кириченко В. «Как обанкротить терроризм?», «Экспресс К», 25.01.2005.
17) Койчукулов А. факторы религиозного экстремизма// Казахстан-спектр. 2002
18) Колесников В. «Корабли ищут тихую гавань», «Время», 02.06.2005.
19) Корецкая Т. «Вахаббиты не спят», «Аргументы и Факты»,
20) Лугов В. Новые особенности ядерного терроризма // МЭиМО.
21) Можно ли искоренить терроризм?: Результаты социологического экспресс-опроса жителей
22) Мирский Г. Экстремизм, терроризм и внутренние конфликты в
23) Мурзаев К., Алматы қаласы Жетісу аудандық соты Мәскеу
24) Мыльников Б.А. Новые вызовы: международный терроризм и иные
25) Нестеренко С. «Антитеррор: новый этап». «Казахстанская правда». 25.12.2004.
26) Ольшанский Д. «Психология террора, Екатеринбург»// «Деловая книга», М.,
27) Петрищев В.Е. «Заметки о терроризме»// М., Эдиториал УРСС-2001.
28) Потехина О. «Экстремисты выбирают Юг»// «Аргументы и
29) Права человека: проблемы и перспективы. М., Академия наук.
30) Сатпаев Д. Город Алматы не застрахован от террористов
31) «Стабильность и безопасность Казахстана на стыке веков». Под.ред.
31) Старченко Г.И. «Турция: исламский фактор в светском государстве»//
32) Степанянц М.Т. «Историческая судьба суффизма»// Вопросы философии. М.,-№6-1980.
33) Ричамнов А., Берлубаев А.А. Теневые экономические отношения и
34) А. Угланов «Путь к халифату»// «Аргументы и Факты».
ШЕТЕЛ ӘДЕБИЕТТЕРІ:
1) Turkey Isudosteuropa-Hanbuch. B.d.4.1. HRSg/von Klaus Detlev Crothusen
2) Lawrence B.B. Rethinking Islam as an Ideology of
3) The Legitimization of Violence. London, 1997.
4) US and Russian Policymaking with Respect to the
Белашева И. «Лишний закон»// «Время новостей»//2002.-№99.-С.3.
Койчукулов М. «Факторы религиозного экстремизма»// «Казахстан-10.Спектр»2002-№4-С.10.
Имомов А. Непрерывный диалог – важнейший способ решения проблемы
Е. Тукумов. «Экстремизм: природа, содержание, причины»// «Мысль», 2003-№10. С.22
Зорин В., Паин Э. «По ту сторону свободы»// «Независимая
Ольшанский Д. «Психология террора, Екатеринбург»// «Деловая книга», М., Академический
Авдеев Ю.Я. «Терроризм как социально-политическое явление». «Современный терроризм: состояние
Мирский Г. «Экстремизм, терроризм и внутренние конфликты в «третьем
Ольшанский Д. «Психология террора, Екатеринбург»// «Деловая книга», М., Академический
Петрищев В.Е. «Заметки о терроризме»// М., Эдиториал УРСС-2001-С.11
Старченко Г.И. «Турция: исламский фактор в светском государстве»// «Народы
Turkey Isudosteuropa-Hanbuch. B.d.4.1. HRSg/von Klaus Detlev Crothusen Cottingen, -1985.57
Степанянц М.Т. «Историческая судьба суффизма»// Вопросы философии. М.,-№6-1980.11б.
К вопросу о светском характере Турецкой Республики и активизации
Turkey Isudosteuropa-Hanbuch. B.d.4.1. HRSg/von Klaus Detlev Crothusen Cottingen, -1985.59
О. Потехина «Экстремисты выбирают Юг»// «Аргументы и факты», 2005-№6-3
«Время ПО» №12 05.08.1999 жыл
Т. Корецкая «Вахаббиты не спят»// «Аргументы и факты». 2000.
О. Потехина «Экстремисты выбирают Юг»// «Аргументы и факты», 2005-№6-3
А. Угланов «Путь к халифату»// «Аргументы и Факты». 2005
Kazakhstan Today. Газета.Кз.,// Фергана.ру.-12.11.2004 жыл
В. Колесников «Корабли ищут тихую гавань»// «Время»-02.06.20057-18 б.
«Избавит мир от терроризма»// «Казахстанская правда». 27.01.2005-1-2 б.
С. Нестеренко «Антитеррор: новый этап»// «Казахстанская правда».25.12.2004.-1-2 б.
М. Исаев «Никто не должен оставаться в стороне»// «Казахстанская
В. Кириченко «Как обанкротить терроризм?»// «Экспресс К»,-25 01.2005.
Мыльников Б. А. Новые вызовы: международный терроризм и иные
Койчукулов А./. Факторы религиозного экстремизма// Казахстан-спектр. 2002-№4.- 9-10 б.
Права человека: проблемы и перспективы. М., Академия наук. 1990
АСШӨӘ Терроризмді жою мен цивилизациялар арсындаңы ынтымақтастықты қолдау жөнінде
Қазақстан Республикасы, Қырғыз Республикасы, Тәжікстан Республикасы мен Өзбекстан Республикасы
Қазақстан Республикасы, Қырғыз Республикасы, Тәжікстан Республикасы мен Өзбекстан Республикасы
Ратификация жөнінде 9 қараша 2000 жылдың №97-II Қазақстан Республикасының
Терроризм, экстремизм және сепаризммен куресу жөнінде Шанхай Конвенциясы (Шанхай,
Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының мүше мемлекеттері терроризм, сепаратизм және экстремизммен
От общего – к частному. Государственная независимость, не подкрепленная
«Терроризммен күресудегі құқықтық нормалар мен адам құқықтарын қорғау мәселелері
Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығыныңмүше мемлекеттері Антиланкестік орталқты құру туралы Шешімі
Орталық Азия аумағы бойынша Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына мүше мемлекеттердің
14
Қазақстанның Орта Азия аумағындағы қауіпсіздік пен саяси тұрақтылықты қамтамасыз етудегі орны
Қазақстан Республикасындағы діни экстремизмнің әлеуметтік-құқықтық және криминологиялық сипаттамасы
Аймақтық және әлемдік діни экстремизммен күрес
Қазақстан Республикасындағы діни экстремизммен күресу
«Хизб- ут-Тахри Аль-Ислами» -діни экстремистік ұйым болып қалыптасуы
Бүгінде, экстремизм және терроризм мәселесі
Халықаралық терроризмнің Қазақстанға қауіп төндіру жолдары
Экстремизм мен күрес жүйесіндегі әлемдік ситуациялардың дамуы
Қазақстан Республикасындағы діни бірлестіктер
Қазақстанның қауіпсіздік жүйесіндегі терроризмге қарсы күрес саясатының шаралары, мақсаттары мен бағыттары